CULTUREEL ERFGOED. Schatten, Trier Centrum van de Oudheid in Duitsland, C. urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla

GENERALDIREKTION KULTURELLES ERBE

CULTUREEL ERFGOED Schatten van Rijnland-Palts

Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsland, C belevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenlan Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro Eifel, Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsl urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro Eifel, Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsl urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro Eifel, Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsl urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro Eifel, Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsl urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro Eifel, Schatten, Trier – Centrum van de Oudheid in Duitsl urbelevenis, Landesmuseum Mainz, Genieten, Burchtenla Palts, Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, Rijnlandmu Romantici, Landesmuseum Koblenz, Kunst, Hunsrück, Ro

WIJ BRENGEN GESCHIEDENIS TOT LEVEN. Rijnland-Palts heeft veel te bieden - zoals de Algemene directie Cultureel Erfgoed u laat zien! Monumentale Romeinse gebouwen, middeleeuwse burchten, kastelen vol geschiedenis en hoogwaardige musea. Beleef de kernregio van de Duitse cultuur en geschiedenis. Rijnland-Palts is een poort, waardoor grondleggende tijdperken van de Europese cultuur in- en uitgingen. Glorierijke burchten, kerken en kloosters, schilderachtige gebouwen uit de romantiek, villa's uit de de periode tussen 1871-1900 zijn hier allemaal te vinden. De afwisselende loop van de geschiedenis geeft Rijnland-Palts haar pracht en glans. Niet voor niets bevinden zich in het land maar liefst vier UNESCO-werelderfgoederen: de bovenloop van het MiddenRijndal, de Dom en de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Trier, Romeinse bouwwerken, de Oppergermaans-Retische Limes en de Dom van Speyer. De Algemene directie Cultureel Erfgoed Rijnland-Palts be­ heert de bezittingen van de staat. Daaronder vallen de Ro­ meinse gebouwen in Trier, het centrum in de Duitse oudheid. Burchten aan de Midden-Rijn in de Palts of de Pruisische vesting Ehrenbreitstein in Koblenz. Er bevinden zich eminente museumstukken in de landsmusea Mainz, Koblenz en Trier. Het is onze taak om het ons toevertrouwde culturele nationale erfgoed te beschermen, te onderhouden en voor toekomstige generaties te bewaren. Tevens worden de monumenten cultureel en toeristisch gepresenteerd. Door middel van deze brochure nodigen wij u uit het rijke culturele erfgoed van Rijnland-Palts te komen ontdekken. Wij heten u van harte welkom!

2

3

Evenementen - Highlights Historische Spelen Living History Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Plattelandsfeest op de vesting Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Kasteelfeest Stolzenfels Kasteel Stolzenfels, Koblenz Familiefeest Matthiaskapelle Matthiaskapelle, Kobern-Gondorf Kasteelfeest Villa Ludwigshöhe Kasteel Villa Ludwigshöhe, Edenkoben Burchtfeest Hardenburg Kasteel- en vestingsruïne Hardenburg, Bad Dürkheim Gedramatiseerde rondleidingen / Living History Op geregelde tijden in het seizoen en ook individueel boekbare afspraken voor groepen: Der ewige Soldat – Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Der Festungskanonier – Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Büchsenmacherwerkstatt – Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Führungen im Waffenrock – Vesting Ehrenbreitstein, Koblenz Die Muse von Stolzenfels – Kasteel Stolzenfels, Koblenz Der kunstsinnige König – Kasteel Villa Ludwigshöhe, Edenkoben Die Befreiung des Richard Löwenherz – Burcht Trifels, Annweiler en gedramatiseerde rondleidingen in de Romeinse gebouwen – Trier Cultuurpedagogisch programma voor kinderen en jongeren op de burchten en kastelen Vesting Ehrenbreitstein (Koblenz), Kasteel Stolzenfels (Koblenz), Burcht Sooneck (Niederheimbach), Kasteel Bürresheim (Mayen), Burcht Trifels (Annweiler), Hardenburg (Bad Dürkheim) Speciale tentoonstellingen, doe-programma's en museumpedagogische activiteiten voor kinderen en jongeren in de landsmusea Koblenz, Mainz, Trier Tijden en verdere informatie vindt u onder www.gdke.rlp.de of telefonisch onder +49 261 6675 - 4000

4

5

EIFEL 8 9

UNESCO WERELDERFGOED BOVEN MIDDEN-RIJNDAL

Villa Otrang (pagina 22) Burchtruïne Nürburg (pagina 24) 10 Kasteel Bürresheim (pagina 26) 11 Matthiaskapel (pagina 28)

12 Vesting Ehrenbreitstein (pagina 30) Landesmuseum Koblenz (pagina 34) 13 Kasteel Stolzenfels (pagina 36) 14 Burcht Pfalzgrafenstein (pagina 38) 15 Burcht Sooneck (pagina 40)

Sieg

Nordrhein–Westfalen

WELTERBE LIMES

Ahr

Rh ein

Neuwied

9

BELGIEN

Koblenz

10

Nürburg

11

Mayen

16 Burchtruïne Nassau (pagina 42)

12

Diez Nassau

Lahn

13

Kobern

Kamp-Bornhofen

el

z

os

Elt

Schönborn

WELTERBE OBERES MITTELRHEINTAL

M

Pelm

Gerolstein

Oberneisen

Arnstein

16

Rhens

Prüm

TAUNUS

Engers

MAINZ - HOOFDSTAD VAN DE DEELSTAAT

Hessen Liese

Kaub

24 Landesmuseum Mainz (pagina 56)

r

14

Prü m

8

Niederheimbach

Fließem

Mo

15

Mainz 24 S elz

Bitburg

Bingen

sel

Sau

BernkastelKues

ein

Saar

Gla

n

Alse

nz

5 4 3 2 1

6

17 Burchtruïne Altenbaumburg (p. 44) 18 Burcht Trifels (pagina 46) 19 Kasteel- en vestingsruïne Hardenburg (pagina 48) 20 Burchtruïne Landeck (pagina 50) 21 Burchtruïne Nanstein (pagina 51) 22 Dahner burchten + Neudahn (p. 52) 23 Kasteel Villa Ludwigshöhe (p. 54)

Altenbamberg

Nahe

Trier

Igel

Na

17

Rh

LUXEMBURG

PALTS

he

Kyl l

er

Bad Kreuznach

WELTERBE TRIER

7

Mo

sel

Saarburg Serrig

Lauter

Kastel

Isen

Saarland

19

Gla

n

Kaiserslautern

ach

Ludwigshafen Bad Dürkheim

Landstuhl

21 Spey

7

6

Porta Nigra (pagina 8) Keizerlijke thermen (pagina 10) Amfitheater (pagina 12) Thermen aan de Viehmarkt (pagina 14) Rheinisches Landesmuseum Trier (pagina 16) Zuil van Igel (pagina 18) Hermitage Kastel (pagina 20)

ach

WELTERBE DOM ZU SPEYER

23 Annweiler Pirmasens

22 Dahn

Landau

18 Klingenmünster

Rhein

1 2 34 56

TRIER - CENTRUM VAN DE OUDHEID

Speyer erb

Edenkoben

20

Bad Bergzabern

La

ut

er

Baden– Württemberg

FRANKREICH

7

Trier – CeNTrUM VAN De OUDHeiD PORTA NIGRA

1

Trier – Centrum van de Oudheid AntikenCard – Trier en omgeving in één ticket Met de AntikenCard Trier kunt u het centrum van de Oudheid in Duitsland goedkoop en gemakkelijk ontdekken. De AntikenCard Basic geeft toegang tot twee Romeinse bouwwerken in Trier en tot het Rheinische Landesmuseum Trier. De AntikenCard Premium geeft toegang tot de vier Romeinse bouwwerken in Trier (Porta Nigra, Amfitheater, keizerlijke thermen en de thermen aan de Viehmarkt), tot het Rheinische Landesmuseum Trier en toegang tot de Romeinse Villa Otrang bij Bitburg en de hermitage Kastel in Kastel-Staadt. De AntikenCard en ook verdere informatie kan worden verkregen aan de kassa's van de Romeinse bouwwerken, in het Rheinische Landesmuseum Trier en bij de Tourist-Information in Trier.

Van stadspoort tot stichtskerk Van de Trierse Romeinse gebouwen van het UNESCO-Werelderfgoed is de Porta Nigra, als best bewaard gebleven Romeinse stadspoort ten noorden van de Alpen, het meest bijzonder. Die werd als dubbele stadspoort omstreeks het jaar 180 na Chr. gebouwd als onderdeel van de stadsfortificatie van de Colonia Augusta Treverorum. De quaderstenen werden zonder specie op elkaar gestapeld en tot de dag van vandaag worden ze op hun plek gehouden met ijzeren krammen en door het gewicht van de volgende laag quadersteen. »Porta Martis«, »Koblenzer Poort« of »Mainzer Tourist-Information Trier An der Porta Nigra • D-54290 Trier Telefoon +49 651 9 78 08-0 [email protected] www.trier-info.de

8

Simeonstraße 60 D-54290 Trier Telefoon +49 651 4 60 89-65 [email protected] www.burgen-rlp.de

Poort«: de oorspronkelijke naam staat niet onomstotelijk vast. Pas in de 11e eeuw kwam door de verweerde stenen de thans gebruikelijke naam in omloop. Na het vertrek van de Romeinen had de »Zwarte Poort« 600 jaar lang geen functie, totdat de Griekse monnik Simeon zich in 1030 als heremiet liet opsluiten in de oostelijke toren. Na zijn dood werd de Porta Nigra omgebouwd tot een stichts- en parochiekerk en pas in de 19e eeuw is men begonnen met het blootleggen van het Romeinse bouwwerk in de oorspronkelijke vorm.

Jan. / feb. + nov. / dec.: 9 - 16 uur Maart + okt.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Laatste toegang 30 minuten voor sluitingstijd Gedramatiseerde rondleiding »Das Geheimnis der Porta Nigra * Het Geheim van de Porta Nigra« www.erlebnisfuehrungen.de

9

Trier – CeNTrUM VAN De OUDHeiD KEIZERLIJKE THERMEN

2

Het summum van Romeinse badcultuur Als één van de vier hoofdsteden van het Imperium Romanum wordt Trier als geen andere stad in Duitsland gekenmerkt door Romeinse cultuur. Romeinse cultuur betekent ook Romeinse badcultuur. De betekenis wordt bevestigd door de restanten van het oorspronkelijk reusachtige complex van de in het jaar 300 na Chr. aangelegde keizerlijke thermen. Hier zouden de Romeinse notabelen zich in de badzaal, in de sauna en massageruimten of in de galerijen

10

Weberbachstr. 49 • D-54290 Trier Telefoon +49 651 4 36 25 50 [email protected] www.burgen-rlp.de Jan. / feb. + nov. / dec.: 9 - 16 uur Maart + okt.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Laatste toegang 30 minuten voor sluitingstijdg

hebben kunnen ontspannen. Een goed doordacht bad – en verwarmingssysteem moest voor hun comfort zorgen – het badcomplex is echter nooit voltooid. Uiteindelijk vond er een verschuiving plaats in de politieke prioriteiten en een bewogen geschiedenis van steeds andere toepassingen van het terrein begon. Eerst kazerne, dan stadspoort, uiteindelijk bouwgrond voor een kerk, een burcht en een klooster.

Highlights van evenementen talrijke openluchtevenementen Gedramatiseerde rondleiding »Verrat in den Kaiserthermen Der Tribun Mallobaudes * Verraad in de keizerlijke thermen De tribuun Mallobaudes« www.erlebnisfuehrungen.de

11

Trier – CeNTrUM VAN De OUDHeiD AMFITHEATER

3

Verstrooiing en amusement in een opbloeiende metropool Veel mensen in een grote stad – reeds ten tijde van de Romeinen zochten die verstrooiing en amusement. Trier, centrum van de Oudheid in Duitsland, ontwikkelde zich al in de 1e en 2e eeuw van onze jaartelling zeer snel en had spoedig een opvolger nodig voor het van hout gebouwde en nu te klein geworden eerste amfitheater. Dat nieuwe theater werd als oostelijke stadspoort in de stadsmuur geïntegreerd en de poorten ervan dienden als toe-

Olewiger Straße D-54295 Trier Telefoon +49 651 7 30 10 [email protected] www.burgen-rlp.de

12

gang tot de stad en als verdedigingswerk. Gelegen tegen een helling, bood het amfitheater aan de Petrisberg plaats aan ca. 18.000 toeschouwers en rondom de 2.710 m² grote ovale arena rezen de rangen tot een hoogte van 22 m. Het strijdtoneel is omgeven door een 4 m hoge muur met in totaal 15 deuren, waarachter vroeger de kooien van de dieren en de kelderachtige ruimten schuil gingen. Die kunnen tegenwoordig nog worden bezichtigd.

Jan. / feb. + nov. / dec.: 9 - 16 uur Maart + okt.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Laatste toegang 30 minuten voor sluitingstijd Evenementen: talrijke openluchtevenementen Gedramatiseerde rondleiding »Gladiator Valerius * De gladiator Valerius« www.erlebnisfuehrungen.de

13

Trier – CENTRUM VAN DE OUDHEID Thermen AAN DE VIEHMARKT

4

Burgerlijke badcultuur Zoals geen andere van de antieke plekken bieden de overblijfselen van de thermen op de Viehmarkt een blik in de stadsgeschiedenis van Trier en met name in de geschiedenis van het Viehmarktplein. Bouwwerkzaamheden voor een ondergrondse garage brachten in 1987 overblijfselen van een derde badcomplex in Trier tevoorschijn. Uit de restanten van een Romeinse woonwijk uit de 1e eeuw na Chr. ontstond in de 4e eeuw een ruim

14

Viehmarktplatz • D-54290 Trier Telefoon +49 651 9 94 10 57 [email protected] www.burgen-rlp.de Het hele jaar door 9 - 17 uur • De eerste werkdag van de week gesloten • Laatste toegang 30 minuten voor sluitingstijd Parkeergarage Viehmarkt www.parken-in-trier.de

aangelegd badcomplex – een openbaar badhuis, dat het de gewone burger mogelijk maakte goedkoop voor lichaamshygiëne en gezondheid te zorgen. In tegenstelling tot de andere badcomplexen was er in het »Volksbad« geen verwarmde badzaal en geen warmwaterbad. Bij de opgravingen heeft men ook sporen aangetroffen van gebruik na de Romeinse tijd: In de 17e eeuw stond hier een kapucijnerklooster.

Evenementen: geregeld tentoonstellingen met variërende themas • De ruimten kunnen ook voor evenementen worden gehuurd. Talloze restaurants op de Viehmarktplatz Vrij toegankelijk met rolstoel

15

Trier – CENTRUM VAN DE OUDHEID Rheinisches Landesmuseum TRIER

5

Forum voor archeologische vondsten Een forum voor archeologische vondsten: de grootste Romeinse schat van goud, prachtige Romeinse mozaïeken, een laatantieke zilveren kan met Christelijke motieven of het beroemde opengewerkte glas – op 3.500 vierkante meter verzamelt het Rheinische Landesmuseum Trier archeologische vondsten van wereldniveau. In 19 museumzalen kunt u in een gesloten rondgang de geschiedenis van Trier en de Trierse regio ervaren

16

Weimarer Allee 1 D-54290 Trier Telefoon +49 651 97 74-0 [email protected] www.landesmuseum-trier.de Het gehele jaar di. - zo.: 10 - 17 uur • 's Maandags gesloten • Laatste toegang 16:30 uur • Let a.u.b. op de regeling voor feestdagen

van het stenen tijdperk tot de Ro­meinse stad en van de Franken tot het laatste vorstendom. Uniek en onmiskenbaar is de buitengewone weelde en kwaliteit van de voorwerpen uit de Romeinse tijd – de tijd waarin de stad Trier de voornaamste rol uit haar geschiedenis speelde. De verzameling wordt voortdurend aangevuld met nieuwe vondsten opgedaan tijdens de archeologische monumentenzorg.

Museumscafé • +49 651 9 94 58 20 www.zeitsprung-cafe.de Highlight: Mediaal theaterstuk »Im Reich der Schatten * In het Rijk der Schaduwen« • 360° filmbelevenis van 45 minuten • Tijden: di. - zo. 11:30 + 14:30 uur • Extra tijden voor groepen en schoolklassen www.im-reich-der-schatten.de

17

Trier – CENTRUM VAN DE OUDHEID ZUIL VAN IGEL

6

Monumentale gedenkplaat Dat men deze zuil in de Middeleeuwen aanzag voor een monument voor de heilige Helena, de moeder van keizer Constantijn de Grote, betekende haar redding: alleen om die reden bleef de Zuil van Igel behouden in het centrum van de gemeente Igel. In feite behoort het unieke kunstwerk tot de best bewaarde grafmonumenten uit de Romeinse tijd. De 23 m hoge zandstenen zuil werd waarschijnlijk omstreeks het jaar 250 van onze jaartelling gebouwd door leden van een welgestelde familie van

Trierer Straße D-54298 Igel [email protected] www.burgen-rlp.de Hotel-Restaurant »Igeler Säule«

18

textielhandelaren, die aan de voormalige heerweg tussen Trier en Reims woonden. Op de vier kroonlijsten kunnen scènes uit het dagelijkse arbeidsleven, van individuele leden van de familie en op leven en dood zinspelende mythologische scènes worden herkend. De sterk verweerde reliëfs op het gewelfde stenen dak laten bijvoorbeeld de verheffing van Ganymedes door de adelaar van Jupiter naar de hemel zien: zinnebeeld van de hoop op het eeuwige leven aan de zijde van de goden.

Tip: Volg uw bezoek aan de Zuil van Igel op met een uitstapje naar het Rheinische Landesmuseum Trier en bekijk de voormalige unieke kleurenrijkdom van de zuil aldaar op de binnenplaats.

19

Trier – CENTRUM VAN DE OUDHEID HERMITAGE KASTEL

7

Koninklijke graftombe Het ligt vlak bij de rotsen, afgescheiden op een plateau boven de Saar: de Hermitage Kastel. In de vroege Middeleeuwen groeven kluizenaars holen en ruimten in het zachte zandsteen van het voorchristelijke cultus­ oord en in de vroege 17e eeuw breidde een franciscaner monnik de rotskapel uit de 4e of 5e eeuw uit tot een hermitage van twee verdiepingen in een postuum gotische stijl. De hermitage werd tot de Franse Revolutie gebruikt om te bidden en daar-

20

König-Johann-Straße D-54441 Kastel-Staadt Telefoon +49 6582 535 [email protected] www.burgen-rlp.de Feb. + nov.: 10 - 16 uur Maart + okt.: 9 - 13 uur + 14 - 17 uur April - sept.: 9 - 13 uur + 14 - 18 uur Dec. / jan. gesloten

na zette het verval in. Na 1833 gaf koning Frederik Willem IV van Pruisen opdracht aan Karl Friedrich Schinkel om de sinds lange tijd verlaten ruïne met het adembenemende uitzicht over het dal van de Saar uit te bouwen tot graftombe voor de beenderen van de blinde koning Johannes van Bohemen. Schinkel integreerde romaanse vormelementen in het bouwwerk, maar liet de binnenkant van de sacrale ruimte met het Gotische ribgewelf intact.

De eerste werkdag van de week gesloten • Laatste toegang 30 minuten voor sluitingstijd Wandeltip: Bezoek het Widderts­ huisje, een Romeins grafmonument op de Saardalweide onder de hermitage Tip: Toegang met korting met de AntikenCard Trier (zie pagina 9)

21

Eifel – TUSSEN VULKAANKEGELs EN Maren Villa Otrang

8

Welvaart en cultuur van de Treveri Verwarmde vloeren, een ingenieus badcomplex en met zo'n 66 ruimten voldoende plaats voor meerdere families – de afmetingen en inrichting van de Villa Otrang zijn indrukwekkend. Al in de 1e eeuw na Chr. woonden er Romeinse kolonisten op het landgoed, waar ook een cultusoord met twee tempels en velden met graven toe behoorden. De villa was tot het einde van de 4e eeuw bewoond, maar werd toen door de Franken verwoest. Het is één van de grootste villacom-

22

Otrang 1 D-54636 Fließem Telefoon +49 6569 96 32 45 [email protected] www.burgen-rlp.de Feb. / maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur • Dec. / jan. gesloten • Eerste werkdag van de week gesloten • Laatste toegang 30 min. voor

plexen uit de Romeinse tijd in het Rijnland en tevens een van de best bewaarde: in vier ruimten van het bijna vierkante herenhuis konden de fantastische mozaïekvloeren worden blootgelegd, die vermoedelijk toevallig tijdens akkerwerk werden ontdekt. Vanaf 1838 is de sanering begonnen, die door Frederik Willem IV van Pruisen werd ondersteund. Waardevolle vondsten, zoals de torso van de godin Isis-Fortuna, bevinden zich thans in het Rheinische Landesmuseum in Trier.

sluitingstijd Restaurant met groot terras Di. - do. 9 - 17 uur Vr. - zo. 9 - 22 uur Dec. / jan. gesloten Telefoon +49 6569 807 www.villa-otrang.de Tip: Toegang met korting met de AntikenCard Trier (zie P. 9)

23

Eifel – TUSSEN VULKAANKEGELs EN Maren BURCHTRUÏNE NÜRBURG

9

Eeuwringen Van veraf zichtbaar overheerst zij het land: ten zuiden van Adenau troont de Nürburg op de Mons Nore, de »Zwarte Berg«, over de Vulkaan-Eifel. Karakteristieke met leisteen bedekte kegeldaken markeren het silhouet van de strategisch uitstekend gepositioneerde burcht, die door de graven van Are in de 12e eeuw werd gebouwd. De uitgebreide ruïne presenteert zich heden ten dage in meerdere zogenaamde groeiringen: in het centrum ligt de rechthoe-

Burgplatz D-53520 Nürburg Telefoon +49 2691 2704 [email protected] www.burgen-rlp.de

24

kige kernburcht uit de 12e eeuw, die door de machtige ronde berchvrede wordt overheerst. De tweede ring uit de 13e/14e eeuw omvat de dwingels, ronde torens en een dubbele poort en restanten van een derde ring uit de 14e/15e eeuw omsluiten het geheel. De krijgszuchtige tijden behoren tot het verleden, maar er is altijd nog de weidse blik vanaf de berchvrede over het wijde, beboste Eifellandschap: een waar genot.

Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Dec. gesloten De eerste werkdag van de week gesloten Laatste toegang 45 minuten voor sluitingstijd

Tip: De Nürburgring ligt op slechts 1,5 km van de Nürburg. Vanaf de Nürburg hebt u een sprookjesachtig uitzicht over het Vulkaanpark van de Eifel.

25

Eifel – TUSSEN VULKAANKEGELs EN Maren KASTEEL Bürresheim 10

Eigentijds wonen Op het eerste gezicht doet het afwijzend aan, ondanks de speelse torentjes en erkers op de bovenste verdiepingen: de schatten van het Kasteel Bürresheim worden pas zichtbaar na het passeren van de poort. Omsloten door gebouwen uit vijf tijdperken betovert het burchtplein de bezoekers met geschakeerd vakwerk, verschillende dakvormen en torenspitsen. Binnen wacht de verrassing van kostbaar porselein, prachtige schilde-

26

D-56727 St. Johann (bij Mayen) Telefoon +49 2651 7 64 40 [email protected] www.burgen-rlp.de Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur • Dec. gesloten • Laatste toegang 45 min. voor sluitingstijd • Bezichtiging met rondleiding

ringen, historische tapijten en behang en schitterend bonte ramen uit de 13e eeuw. Kasteel Bürresheim is nooit veroverd of verwoest en tot 1921 altijd bewoond geweest. Zo bleef de ontwikkeling van middeleeuws verdedigingswerk, dat uit twee burchten was uitgegroeid, tot prachtig woonslot met eigentijdse woonstandaard duidelijk zichtbaar – een unieke getui­ genis van Rijnlandse adels- en wooncultuur.

Wandeltip: De omgeving van Kasteel Bürresheim is ideaal voor wandelingen en trektochten. Verdere tips: op Kasteel Bürresheim kan voor de wet of voor de kerk worden getrouwd • Evenementen voor kinderen zoals projectweken of kinderverjaardagen (+49 261 6675 – 4155)

27

Eifel – TUSSEN VULKAANKEGELs EN Maren MATTHIASKAPEL

11

Kleinood van een historisch ensemble Volgens de legende werd de Matthiaskapel in de 13e eeuw in Kobern aan de Moezel gebouwd om de relikwieën van de apostel Matthias in te bewaren. Het staat vast dat na 1220 met het bouwen werd begonnen, eerst het kleine ronde koor, daarna de middelste ruimte met de zesdelige koepel, die door meesterlijke vroeg-gotische zuilen met knoppenkapitelen wordt gedragen. Samen met de bovenburcht, waarvan de

28

D-56330 Kobern-Gondorf [email protected] www.burgen-rlp.de 31 maart - 1 nov. op zon- en feestdagen 11 - 17 uur Rondleidingen: Mei tot oktober op de laatste zondag van de maand 15 uur • Verder ook volgens afspraak • Telefoon +49 261 6675-4000

Romaanse berchvrede behouden bleef, en de ruïne van de benedenburcht maakt de Matthiaskapel deel uit van een historisch ensemble – en alleen dankzij Frederik Willem IV van Pruisen is deze volledig bewaard gebleven. Hij gaf opdracht aan Johann Claudius van Lassaulx voor de restauratie van het sacrale bouwwerk. Daaropvolgend ontstond omstreeks 1844 ook de kostbare, uit meerkleurige platen samengestelde vloer.

Onmiddellijk naast de Matthiaskapel, gedeeltelijk geïntegreerd in de berch­ vrede van de bovenburcht, bevindt zich het restaurant op de bovenburcht. Telefoon +49 2607 8647 Tip: Bezichtig ook de beneden- en de bovenburcht • De Matthiaskapel biedt een schitterende entourage voor bruiloften

29

Poort naar het MIDDEN-RIJNdal VESTING Ehrenbreitstein 12

Cultuurgenot op historische hoogte De plaats alleen al is strategie: de vesting Ehrenbreitstein wordt aan twee kanten door steil overhangende rotsen beschermd en kan alleen vanuit het Noorden worden aangevallen. De blik gaat omlaag over de Rijn, het "Deutsche Eck" en de Moezel, dan over de Eifel en de Hunsrück tot in het Neuwieder Bekken. Mensen gebruiken de berg al meer dan 3.000 jaar als toevluchtsoord. In de Middeleeuwen torende er een burcht op de 118 m hoge rots­ punt, maar vanaf 1500 begon de stapsgewijze uitbouw tot een ve-

D-56077 Koblenz Telefoon +49 261 6675-4000 [email protected] • www.gdke.rlp.de www.diefestungehrenbreitstein.de

30

Openingstijden Vesting Ehrenbreitstein Maart - okt. dagelijks 10 - 18 uur • 18 - 24 uur gratis toegang tot het terrein en de horeca Nov. - feb. dagelijks 10 - 17 uur • 17 - 24 uur gratis toegang tot het terrein en de horeca

sting, aanvankelijk door de Trierse aartsbisschoppen en daarna in de 19e eeuw door de Pruisen. In die vorm was de vesting één van de grootste in Europa. Metersdikke muren, slotgrachten, tunnels, bruggen en poorten bepalen tot op de dag van vandaag het beeld van het geweldige bouwcomplex. De sanering voor de Bondstuinbouwtentoonstelling 2011 schiep een eenmalig cultuurensemble in het UNESCO Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal: hier versmelten geschiedenis en genot, cultuur en tijdverdrijf.

Horeca in de vesting met fantastisch uitzicht Telefoon +49 261 66 75 - 20 00 Jeugdherberg Koblenz op het terrein van de vesting Gastenverblijf voor families en jeugd Telefoon +49 261 9 72 87-0 [email protected]

31

Poort naar het MIDDEN-RIJNdal VESTING Ehrenbreitstein 12

Beleef de cultuurschat vesting Ehrenbreitstein te midden van een uitgestrekt park met de expositiegebouwen van het Landesmuseum Koblenz (zie pagina 34-35). »Stadia van de vestinggeschiedenis« De weg door de historie van de vesting nodigt uit tot een museale tijdreis. Deze leidt de bezoeker door de 5.000 jaar oude geschiedenis van de plaats, over het gehele vestingterrein tot diep in de multimediaal geënsceneerde uitgraving onder de ‘Fahnenturm’. De dakgedeelten van de vesting zijn dankzij het nieuwe rondlopende wandelpad voor het eerst toegankelijk.

32

Origineelgetrouwe scenario’s van het leven van weleer op de vesting tonen kazematten en geschutstellingen. Lang vergeten gevangeniscellen geven een indruk van het dagelijkse leven in de Pruisische vesting aan de Rijn.

In het vestingspark: Prachtig park met een zo­ge­ noemd vrij schootsveld en ge­ heim­­zinnige afgeschermde paden aan de rand van royale gazons.  Uitkijkplatform – De punt van het uitkijkplatform steekt 10 meter over de rand van het terrein uitover het Rijndal. Een fantastisch uitzicht is gegarandeerd.  Klauterspeeltuin »Werk Bleidenberg« – Leuke attracties voor iedereen met bewegingsdrang. In de natuur geïntegreerde klauter- en avontuurspeeltuin met eindeloze klautermuur, boomhutten, trampolines.

Een spectaculaire rit met de kabelbaan met panoramacabines verbindt het Deutsche Eck met de vesting Ehrenbreitstein. • Prijsvoordeel: Combinatieticket kabelbaan + entree voor de vesting • www.seilbahn-Koblenz.de of via het streekvervoer met de stoeltjeslift naar de vesting • www.schraegaufzug-ehrenbreitstein.de

Rondleidingen: Audio Guide rondleiding voor kinderen en volwassenen, ook in het Engels en Frans • Living History: »De vestingskanonnier« »Geweermakerswerkplaats« »Rondleidingen in wapenrok« • Gedramatiseerde rondleiding »De eeuwige soldaat« • Informatie + boeking: www.diefestungehrenbreitstein.de

Vanaf de plaats waar ooit Prui­ sische soldaten patrouilleerden, kan de bezoeker nu een blik in de vesting en over haar heen werpen.

Evenementen in de vesting U kunt zich verheugen op de volgende en talloze andere hoogtepunten op de evenementenkalender: lente op de vesting, feestje op het platteland, historische spelen, kinderfeest, wereldmuziekfestival ‘Horizonte’, Pruisische dag en talloze concerten – van het jazzfestival tot aan de RheinPulsconcerten. Informatie over de evenementen vindt u op: www.diefestungehrenbreitstein.de

of telefoon +49 261 6675-4000 Rondleidingen voor groepen: Informatie + boeking bij KoblenzTouristik tel. +49 261 3 03 88-53 of www.koblenz-touristik.de Highlights: Historische spelen (www.historienspiele.com) • Feestje op het platteland (www.landpartiefestung-ehrenbreitstein.de)

33

Poort naar het MIDDEN-RIJNdal Landesmuseum Koblenz 12

Cultuurgeschiedenis van de techniek in Rijnland-Palts De hoofdvestiging van het Landesmuseum Koblenz wordt compleet gesaneerd. Uitvinders, innovaties en merken uit Rijnland-Palts staan centraal in de tentoonstelling “Zündende Ideen – Marken aus RheinlandPfalz” die vanaf de zomer 2013 te zien is. Deze speciale tentoonstelling over de technische en economische ontwikkelingen uit Rijnland-Palts vormt de voorbereiding voor de permanente tentoonstelling van het museum die momenteel wordt samengesteld. De succesvolle expositie Peter

34

Joseph Lenné – eine Gartenreise im Rheinland wordt een jaar verlengd en laat het werk van de bekendste landschapsarchitect van de 19e eeuw zien. Verdeeld over de diverse terreinen van de vesting Ehrenbreitstein zijn tevens de volgende exposities te zien: In het “Haus der Archäologie” worden archeologische vondsten van de bewoners aan de Midden-Rijn en Moezel getoond die bijna een miljoen jaar bestrijken. De “Historischen Zeitgärten” op het dak van de archeologische tentoonstelling

laten tuinen uit het stenen en het Romeinse tijdperk zien en een middeleeuwse boerentuin. Het “WeinReich” in het “Haus des Genusses” beschrijft de ontwikkeling van de wijnbouw in Rijnland-Palts, en tot december 2013 is hier de vereniging Slow Food Deutschland e.V. met de expositie “Der Mensch ist, wie er isst!” (De mens is wat hij eet) te gast. Het Haus der Fotografie herbergt de nationale verzameling over de Geschichte der Fotografie (geschiedenis van de fotografie).

Landesmuseum Koblenz Festung Ehrenbreitstein D-56077 Koblenz Tel: +49 (0)2 61 / 66 75-0 en 66 75-40 00 www.landesmuseum-koblenz.de [email protected]

Openingstijden : Landesmuseum Koblenz en vesting Ehrenbreitstein Maart – oktober dagelijks 10 – 18 uur 18 – 24 uur vrije toegang tot het terrein en de horeca November – februari dagelijks 10 – 17 uur • 17 – 24 uur vrije toegang tot het terrein en de horeca

Museumpedagogiek in het Landes­ museum Koblenz: hands on-activiteiten, activiteitendagen in het Landesmuseum, groepsrondleidingen voor volwassenen en schoolklassen, workshops , “Bijbelse wijnproeverij”, kinderverjaardag in het museum, kinderuniversiteit • Informatie en reservering: [email protected]

35

Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal KASTEEL Stolzenfels 13

Pure romantiek Als de poort naar het UNESCO Werelderfgoed Boven MiddenRijndal aan het "Deutsche Eck" gepasseerd is, wacht de reiziger het waarschijnlijk mooiste bouwwerk van de Pruisische Rijnromantiek: Kasteel Stolzen­ fels. Licht en bekoorlijk verheft de zomerresidentie van Frederik Willem IV van Pruisen zich boven de beboste hellingen van het Rijndal, tegenover de monding van de Lahn. In 1823 kreeg de latere Pruisenkoning de ruïne van een Keur-Trierse middeleeuwse burcht geschon-

36

D-56075 Koblenz Telefoon +49 261 5 16 56 [email protected] www.schloss-stolzenfels.de Boeken van rondleidingen voor groepen kasteel en park: Telefoon +49 261 3 03 88-53 Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur Apr. - sept.: 9 - 18 uur • Dec. gesl.

ken en vanaf 1836 creëerden zijn bouwmeesters het nieuwgotische kasteel aan de hand van plannen van de beroemde Berlijnse architect Karl Friedrich Schinkel. Er zijn belangrijke muurschilderingen van de Rijnlandse hoogromantiek in de slotkapel en de kleine ridderzaal te vinden. De kasteeltuinen, waaronder de betoverende pergolatuin, en het door Peter Josef Lenné ontworpen omliggende landschapspark vervolmaken het complete romantische kunstwerk.

Eerste werkd. van de week gesl. • Laatste toegang 45 minuten voor sluitingstijd • Kasteel met rondleiding te bezichtigen • Kasteelpark vrij toegankelijk Voetpad naar het kasteel: 20 min. Gedramatiseerde rondleiding: »De Muze van Stolzenfels« • Info + boeking: +49 2 61 / 5 16 56 • Ruimtes te huur voor bruiloften • 's Zomers concerten + lezingen

37

Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal BURCHT Pfalzgrafenstein 14

Als een stenen schip De burcht Pfalzgrafenstein ligt bij Kaub schilderachtig midden in de stroom. Maar de omstandigheden in en om de burcht zijn nooit bepaald idyllisch geweest: nog altijd knabbelen hoogwater en ijs aan het muurwerk en het fundament, en tot op de dag van vandaag is er geen elektriciteit en zijn er geen toiletten. De binnenkant van het bouwwerk getuigt van het karige leven van de mannen die hier hun dienst deden. In 1327 stond midden in de Rijn alleen maar een massieve verdedigingstoren op een rotsklip, waar geen schip in het Bacharacher Engtal

38

Burcht Pfalzgrafenstein D-56349 Kaub Telefoon +49 172 2 62 28 00 [email protected] www.burgen-rlp.de Voetgangerspont naar het eiland: +49 171 3 31 03 75 Jan. / feb. + nov.: za. + zo. 10 - 17 uur • Maart: dagelijks 10 - 17 uur, behalve

ongemerkt aan voorbij kwam. Na een aantal jaren werd er een ringmuur gebouwd met enkel één poort aan de noordkant om de toegang te beschermen: uit de verdedigingstoren was de burcht Pfalzgrafenstein ontstaan. Als bewakingspost diende deze om de inkomsten van haar verschillende feodale heren te verzekeren, en daarom is deze dan waarschijnlijk ook nooit verwoest en is zij nu, met de Marksburcht, de enige volledig behouden burcht in het UNESCO Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal.

eerste werkdag van de week • April okt.: dagelijks 10 - 18 uur, behalve eerste werkdag van de week • Dec. gesloten • Laatste toegang 60 min. voor sluitingstijd • Rondleidingen op afspraak. Gedramatiseerde rondleiding (boek­ baar voor groepen): »Des keizers Bombardier – Soldaat en wapenhandwerk in de Dertigjarige Oorlog«

39

Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal BURCHT Sooneck 15

Als uit de rotsen gehouwen Hoog boven het Nauw tussen Bingen en Koblenz woonden in de 13e eeuw de heren van Hohenfels op de burcht Sooneck, waarvan de naam van het nabijgelegen Soonwoud is afgeleid. De burcht is op een hoge bergrug gebouwd en lijkt uit de rotsen gehouwen, er groeien rozen op het voormalige bolwerk – het ideale plaatje van een middeleeuwse burcht. In de 19e eeuw wekte koning Frederik Willem IV van Pruisen de goed bewaarde ruïne uit de Doorn-

40

D-55413 Niederheimbach Telefoon +49 6743 6064 [email protected] Gezellig burchtcafé met fantastisch uitzicht Telefoon +49 6721 68 50 50 Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Dec. gesloten

roosjeslaap, en liet haar weer als jachtslot opbouwen. Daarbij verloren de bouwmeesters de oorsprong uit de Middeleeuwen niet uit het oog en handhaafden de charme van de sprookjes­­ achtige burcht. Het uitzicht vanuit de burcht over het UNESCO Werelderfgoed Boven Midden-Rijndal, op de Rijn, op de burchten Reichenstein en Rheinstein en de onder Reichenstein gelegen Clemenskapel is adembenemend.

Eerste werkdag van de week gesloten Laatste toegang 45 min. voor sluitings­ tijd • Bezichtiging met rondleiding Tips: Wandelpadennetwerk van het Soonwoud • Op de burcht Sooneck kan voor de wet worden getrouwd Gedramatiseerde rondleiding (te boeken door groepen): »Des Keizers Bombardier«

41

Taunus BURCHTRUÏNE Nassau 16

Bakermat van één van de oudste Duitse adellijke geslachten De Bäderstraße van Wiesbaden naar Koblenz bestond al in de Frankische tijd. De bescherming daarvan was de hoofdtaak van de burcht Nassau, die hoog boven het Lahndal en de gelijk­ namige stad uittorent. Vanaf 1160 noemen de burchtheren zich »Graven van Nassau«, breiden hun macht uit en leveren in de Middeleeuwen zelfs Duitse koningen. Het complex is nooit verwoest, maar werd wel verlaten: na ruim 300 jaar raakte de burcht van één van de oudste

Duitse adellijke geslachten steeds verder in verval. Maar toch is de klim naar de ruïne van de burcht nog steeds de moeite waard: vanwege de berch­ vrede met de scherp omlijnde erkertorens, het hoofdgebouw of de ruïne van het torengebouw, die allemaal dankzij de reconstructies en restauraties sinds de jaren 70 van de 20e eeuw bewaard zijn gebleven. En omdat de blik naar beneden naar het Lahndal gewoonweg overweldigend is.

Burcht Nassau D-56377 Nassau [email protected] www.burgen-rlp.de  Restaurant Burg Nassau tijdelijk gesloten

42

43

Burchtenlandschap Palts BURCHTRUÏNE Altenbaumburg 17

Van strategisch punt naar steengroeve

44

En als ze niet waren gestorven… had de burcht Altenbaumburg zijn strategisch gunstige positie aan de uitgang van het Alsenzdal zeker nog veel langer kunnen waarmaken. Maar de lijn van de Raugraven, waarvan het de residentie was, is al in de 14e eeuw uitgestorven. Het burchtcomplex werd al in 1482 als steengroeve gebruikt. Toch zijn er nog steeds drie bereiken te herkennen, die zich onderling tegen elkaar konden verdedigen: boven-, midden- en beneden-

burcht. De bovenburcht stamt uit de 12e of vroege 13e eeuw, de Gotische benedenburcht volgt aan het einde van de 14e eeuw en omstreeks die tijd werd begonnen met de werkzaamheden voor de middenburcht. Indrukwekkende restanten van muren laten de uitgebreidheid van het burchtcomplex alleen maar doen vermoeden. Van de boven- en middenburcht zijn maar weinig fragmenten te zien, maar het hoofdgebouw van de benedenburcht is weer opgebouwd.

Altenbaumburg 1 D-55585 Altenbamberg [email protected] www.burgen-rlp.de

Burchtrestaurant Altenbaumburg Telefoon +49 6708 3551 www.altenbaumburg.de Ma. - zo. vanaf 11 uur, wo. rustdag »Riddermaal« op afspraak

45

Burchtenlandschap Palts BURCHT Trifels 18

Wie de Trifels heeft, heeft ook het rijk Strategisch gunstig hoog op een rotsklip gelegen: de rijksburcht Trifels. Aan haar voet strekken zich het Queichdal en Annweiler uit, naar het Oosten de BovenRijnse Laagvlakte, naar het Westen de dalen en hoogten van het Paltserwoud. Een regio, die in de hoge Middeleeuwen een van de politiek gezien belangrijkste en economisch sterkste van het rijk was. De Trifels was een van de machtigste burchten van de Saliërs en de Staufen en was in de periode tussen 1088 en

46

D-76855 Annweiler Telefoon +49 6346 8470 [email protected] www.burgen-rlp.de Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur April - sept.: 9 - 18 uur Dec. gesloten • Laatste toegang 30 min. voor sluitingstijd

1330 als rijksburcht het middelpunt van het politieke gebeuren. Zij was het onderkomen van de regalia kroon, scepter en rijksappel en diende als gevangenis. De beroemdste gevangene was Richard Leeuwenhart. De oorsprong van de burcht ligt in de 11e eeuw en de huidige verschijningsvorm is het resultaat van afwisselende fasen van opbouw, verval en heropbouw gedurende bijna 1.000 jaar tot vandaag: een gestaag gegroeid bouwproduct van de geschiedenis.

Openbare rondleidingen: Ma. - vr. 14 uur za., zo. + feestd. 11 uur + 13:30 uur Rondleidingen voor groepen na afspraak Toneelstuk »De bevrijding van Richard Leeuwenhart« – Duik in de wereld van de Middeleeuwen Tentoonstelling »Macht en Mythe« met presentatie van de regalia

47

Burchtenlandschap Palts KASTEEL EN VESTINGSRUÏNE Hardenburg 19

Van bescheiden hoogburcht tot weerbare residentie Als men de afmetingen en mate van fortificatie van het familiebezit in aanmerking neemt, dan waren de heren van Leiningen niet alleen machtig, maar ook strijdlustig: met de Hardenburg lieten zij één van de grootste en meest indrukwekkende kasteel- en vestingcomplexen in de Palts achter. Na een bescheiden begin als hoogburcht in de 13e eeuw volgde in de 16e eeuw het uitbouwen tot een de weerbare renaissance residentie, die zich over vier terrassen over het Isenachdal

48

D-67098 Bad Dürkheim Telefoon +49 6322 7530 [email protected] www.schloss-hardenburg.de Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 16:30 uur April - sept.: 9 - 18 uur • Dec. gesloten • Eerste werkdag van de week gesloten • Laatste toegang 30 min. voor sluitingstijd

in de buurt van Bad Dürkheim uitstrekte. Tegenwoordig vindt men restanten van royale residentiële gedeeltes en schitterende gebouwen met zalen, van het imposante westelijke bolwerk, van reusachtige kelders met ribge­welven en van de renaissancetuin. Als »Vast slot« weerstond de Hardenburg de Dertigjarige Oorlog zonder schade, maar niet de Paltse erfop­volgingsoorlog van 1690. De bezetting door Franse revolutionaire troepen in 1794 bezegelde het definitieve einde.

Nieuw: GPS-gestuurde multimedia­ guide en informatiecentrum met expositie en film. Ruimten kunnen worden afgehuurd. • Hoogtepunt: Middeleeuws kasteelfeest in het laatste weekend van september Rondleidingen: Tourist-Information Bad Dürkheim, tel.: +49 6322 935140

49

Burchtenlandschap Palts 20 BURCHTRUÏNE Landeck

BURCHTRUÏNE Nanstein 21

Bescherming bieden aan het klooster De burcht Landeck is de jongste van drie burchten rondom Klingen­münster aan de Zuidelijke Wijnstraat, die een gemeenschappelijke taak hadden: het beschermen van de bloeiende plaatselijke abdij van de Benedictijnen. Van de omstreeks 1200 gebouwde burcht is de oorspronkelijke hoekige berchvrede bewaard gebleven, de hoogste van de Palts. Vanaf het 25 meter hoge platform heeft de bezoeker een weids uitzicht over de Paltse Rijnvlakte tot aan het Odenwald en de verheffingen van het Zwar-

D-76889 Klingenmünster [email protected] www.burgen-rlp.de

50

Burchtcafé Landeck Wijnstraat Telefoon +49 6349 8744 [email protected] www.burglandeck-pfalz.de

te Woud. In plaats van hoog op de rotsen te tronen, bekoorde de burcht door de »Hoge Mantel« van bolle quaderstenen, omgeven door de machtige mantel van de kernburcht. Alleen het dak van de berchvrede en de houten borstwering van de mantelmuren zijn er nu niet meer. Nadat de burcht Landeck in 1689 door Franse troepen werd verwoest tijdens de Paltsoorlog zette het verval in, dat pas in de jaren 60 van de 20e eeuw door omvangrijke saneringswerkzaamheden tot staan werd gebracht.

Dagelijks vanaf 10 uur ('s Winters vanaf 11 uur) Tip: oudste middeleeuws burchtfeest van de Palts »Het Landeckfeest« (laatste weekeinde van juni) Rondleidingen: Landeckverein www.landeck-burg.de

Opnieuw proberen. Opnieuw falen. Beter falen. Belegerd, verwoest, weer opgebouwd, gesloopt, verwoest – de geschiedenis van Nanstein gaat over machtsworstelingen, over successen en nederlagen, maar ook over de moed om opnieuw te beginnen. Beschermd tegen aanvallers door het »Grote rondeel« – een van de sterkste geschuttorens in die tijd – troont de machtige ruïne op een hoge zandstenen rots. De residentie van de heren van Nanstein biedt vanaf het rotsplateau van de Kahlenberg een indrukwekkend uitzicht over de stad Landstuhl

en het Paltserwoud. De burcht werd in de 12e eeuw gebouwd om de handelsroute van Metz via Kaiserslautern naar de Rijn te beschermen en ontwikkelde zich tot één van de grootste verdedigingscomplexen van de Staufen. Toevoegingen in de 16e eeuw maakten van de burcht een imposant renaissanceslot, dat in 1698 door de Fransen werd verwoest. Tijdens de tweede helft van de 20e eeuw is men begonnen met saneringswerkzaamheden aan de ruïne.

D-66849 Landstuhl [email protected] www.burgen-rlp.de

Rondleidingen Informatie en boeking: Sickingen-Tourismus Landstuhl, Tel: +49 6371 49 53 11 [email protected] Tip: Bezoek het gehele jaar door het zomertheater van de burcht Nanstein – gegarandeerd een unieke belevenis

Jan. - maart + okt. / nov.: 10 - 16 uur April - sept.: 9 - 18 uur Dec. + eerste werkdag van de week gesloten

51

Burchtenlandschap Palts DAHNER BURCHTEN + NEUDAHN

22

Familietwisten en -takken

52

De burcht Tanstein, Alt-Dahn, Grafendahn – bekend als de Dahner burchten, en de zich iets verder gelegen burcht Neudahn hebben het aan de hoofd- en zijtakken van één geslacht te danken dat zij werden gebouwd: de ridders van Dahn. Op een enkele zandstenen klip klampen de drie eerstgenoemden zich vast, maar het steen is hun enige verbinding. De in de 12e en 13e eeuw gebouwde rotsburchten konden tegen elkaar worden verdedigd, want daar getuigen machtige poort- en

geschuttorens van Alt-Dahn en de restanten van de schildmuur van de burcht Grafendahn van. Tanstein was al in 1571 vervallen en de andere burchten aan het einde van de 17e eeuw. Op de Burchtruïne Neudahn kan men tegenwoordig één van de oudste geschuttorens van de Rijnlandse verdedigingswerken beklimmen. Gelet op het machtige batterijbolwerk kan de bezoeker de grootte van het gehele complex op de rotsen inschatten.

D-66994 Dahn Telefoon +49 6391 99 35 43 [email protected] www.burgen-rlp.de Dahner burchten Goede Vrijdag – 31 okt. 9 - 18 uur • Nov. - Witte Donderdag 9 - 17 uur (bij gladheid gesloten) Burchtcafé Burg Alt-Dahn April - okt. dagelijks 10 - 18 uur, op wo.

gesloten • Nov. - maart gesloten In geen geval mag u het fantastische uitzicht vanaf het platform van de berchvrede van de ruïne Alt-Dahn missen! • De Dahner burchten dienen ook als coulissen voor verscheidene openluchtevenementen, zoals burchtfeesten en theatervoorstellingen

53

Burchtenlandschap Palts Villa Ludwigshöhe 23

Zo ver het oog reikt; één grote tuin De Villa Ludwigshöhe is de blikvanger hoog boven Edenkoben aan de Wijnstraat: het lijkt erop dat een Toscaanse villa per ongeluk in de Palts terecht is gekomen. Maar dat is geenszins het geval: Lodewijk I van Beieren had uitdrukkelijk als zomerresidentie een »villa in Italiaanse stijl« in opdracht gegeven. Het viervleugelige hoofdgebouw met platte zadeldaken omsluit een schaduwrijke binnenplaats en vanaf de door zuilen gedragen loggia glijdt de blik ver over de

54

Villastraße 64 • D-67480 Edenkoben Telefoon +49 6323 9 30 16 [email protected] www.burgen-rlp.de Jan. - maart + okt. / nov.: 9 - 17 uur • Apr. - sept.: 9 - 18 uur • Dec. gesl. • Eerste werkdag van de week gesl. • Laatste toegang 45 min. voor slui­ tingstijd • Bezoek met rondleiding

Palts en de Rijnvallei. Ook wat het interieur betreft, wordt deze stijl doorgezet: kostbare edelhouten vloeren, schilderingen aan plafonds en muren, een rijk artistiek en kunstambachtelijk interieur. Tegenwoordig huisvest de villa, waarvan in 1846 met de bouw werd begonnen, de Max-Slevogt-Galerie van het Landesmuseum Mainz en de verzameling Hinder/Reimers van de deelstaat Rijnland-Palts met keramiekkunst uit de 20e eeuw.

Gedramatiseerde rondleiding: »De kunstzinnige Koning« Tip: Vanaf de zomer 2013 speciale tentoonstelling over het Wittelsbachjaar »Die Könige zu Besuch – Kunstsinn und Kulturpflege der Wittelsbacher in der Pfalz« • Evenementen: Concerten, tentoonstellingen, kasteelfeest vanaf zomer 2013: museumcafé

55

Mainz – HOOFDSTAD VAN HET LAND Landesmuseum Mainz 24

Verzamelen, bewaren, onderzoeken en overbrengen

56

Een indrukwekkend barokensemble is de huisvesting van het Landesmuseum Mainz: midden in het centrum van de stad vormt de »Gouden-RosKazerne« samen met een moderne glas- en staalconstructie naar de binnenplaats en ook de voormalige manege en de stallen het fraaie ensemble van het grondig gesaneerde en gemoderniseerde landsmuseum. Binnenin bevindt zich de kunsten cultuurhistorische collectie, die een periode van meer dan 200.000 jaar – van het stenen

tijdperk tot heden – beslaat: archeologische vondsten uit de prehistorie en vroegste geschiedenis, exponenten uit de tijd van het Romeinse wereldrijk, kunst en cultuur uit middel­ eeuwen, renaissance, barok en de 19e eeuw en kostbaarheden van de Jugendstil evenals moderne werken uit de 20e en 21e eeuw. Bezoekers vinden hier een chronologische presentatie van de gehele collectie over drie verdiepingen, die ook voor rolstoelen vrij toegankelijk is.

Große Bleiche 49 - 51 D-55116 Mainz Telefoon +49 6131 28 57-0 Infoband +49 6131 28 57 - 225 [email protected] www.landesmuseum-mainz.de Di. 10 - 20 uur • Wo. - zo. 10 - 17 uur 's Maandags gesloten • Let a.u.b. op de regeling voor feestdagen.

Museumshop • Rondleidingen, evenementen, speciale tentoonstellingen »Bistrodays« • www.bistrodays.de Audio- en videoguides (voor doven in Duitse gebarentaal) • Folioreliëfboeken voor blinden • Het gebouw is volledig rolstoeltoegankelijk

57

ALGEMENE DIRECTIE CULTUREEL ERFGOED RIJNLAND-PALTS – Magische momenten

Wij beantwoorden graag uw vragen over rolstoel­ toegankelijkheid. Onze locaties uit de oudheid zijn ten dele slechts beperkt voor rolstoelen toegankelijk. U kunt de gewenste informatie telefonisch verkrijgen bij de individuele vestigingen (zie Contacten) of onder tel. +49 261 6675 - 4000. Of stuur een e-mail naar: [email protected]

Fotos Ulrich Pfeuffer, GDKE Axel Brachat, GDKE Heinz Straeter, GDKE Wolfgang Grube, GDKE Thomas Zühmer, Rheinisches Landesmuseum Trier Ursula Rudischer, Landesmuseum Mainz P!ELmedia Klaus Hecke, netcondition Tourist-Information Bad Dürkheim Tourist-Information Trier Fam. Häuser (Altenbaumburg, boven) LHA KO/ H.P. Merten Fotodesign (Zuil van Igel) LHA KO/ Petra Camnitzer (Burg Nassau, beneden) LHA KO/ Petra Camnitzer (Burg Nanstein) LHA KO/ Gustav Rittstieg (Altenbaumburg, beneden) LHA KO/ H.P. Merten Fotodesign (Dahner Burgen, boven) LHA KO/ Petra Camnitzer (Burg Altdahn, beneden)

© Götz Schleser

ALGEMENE DIRECTIE CULTUREEL ERFGOED RIJNLAND-PALTS Vesting Ehrenbreitstein D-56077 Koblenz Telefoon +49 261 6675 - 0 [email protected] www.gdke.rlp.de

De actuele toegangsprijzen vindt u op www.burgen-rlp.de of op de websites van de musea.

Wijzigingen voorbehouden • Alle informatie onder voorbehoud

Teksten: Wiebke Haas-Lefers • Opmaak: Beckmann Mediendesign • Reeks: Juli 2013

GENERALDIREKTION KULTURELLES ERBE