Courant. gia. Editoriaal. Colofon. Inhoud. Mei 2007 Nummer 6

Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6

gia

Courant

Editoriaal

Mei 2007 Nummer 6

Colofon De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps BierCollege’ Verantwoordelijke uitgever & contactadres: Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen Rekeningnummer: 778-5986635-44 Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 BIC: GKCC BE BB Bestuur Antwerps BierCollege Voorzitter: Secretaris: Penningmeester :

Hans Bombeke Ivo Liekens Ludwig Van Schoor

Het Antwerps BierCollege heeft dit jaar een goede start gemaakt. We zijn op meerdere vlakken goed begonnen. De gelukkigen die, al of niet dwangmatig, over een computer beschikken hadden een en ander al kunnen vaststellen op onze webstek. Helemaal bevoorrecht zijn natuurlijk onze actieve leden. Zij laten geen kans liggen om deel te nemen aan de activiteiten die door de adviesraad in elkaar gezet werden. Die kunnen dan als eersten beamen dat het goed is wat we doen. Elders in dit nummer vindt u weer tal van verslagen van gebeurtenissen die onze aandacht opeisen. Dit zijn slechts weergaven waarbij niet alle ABC-ers aanwezig waren. Onze openingsreceptie en de algemene vergadering hadden een besloten karakter, waar uiteraard het jaarlijkse ZBF aan de orde kwam. Ik wil hierbij nogmaals alle leden van het Antwerps BierCollege bedanken voor hun medewerking aan dit grootse bierfeest.

Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be e-mail: [email protected] Redactieraad: Henk Iedema, Ivan Derycke, Peter De Weerdt, Bruno Goffin ©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden overgenomen op eender welke wijze, zonder voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps BierCollege’ mits bronvermelding.

Inhoud Colofon, inhoud & editoriaal blz Smaakimpressies van Mark Bunneghem blz Op bezoek bij De Koninck ... blz Una serata particolata blz De Praktijkbrouwer blz Proefnotities ZBF 2007 blz De Bierboekenwurm blz Zythos Bier Festival: een nabeschouwing blz Belgisch Bier blz Actie Aanbevolen huizen blz Antwerpse bierhistorie 7 blz Activiteitenkalender blz

01 02 03 05 06 07 08 09 10 11 12 14

Foto: Filip Coppieters

Ondertussen is ook de tweede ZBF consumententrofee uitgereikt. Dit jaar ging Vicardijn met de prijs lopen. Dit mengbier van tripel en geuze heeft veel liefhebbers blijkbaar overtuigd dat er nog steeds interesse is voor minder alledaagse smaken. En met recht en reden! We kennen Vincent Dillewijns van Vicaris en Gunther Bensh van Girardin ondertussen goed genoeg om te weten dat ze een échte Bierpassie hebben. Deze trofee is hen dan ook van harte gegund. Opvallend op dit ZBF was trouwens de grote vertegenwoordiging van bierfirma’s, mensen die 1


hoe dan ook veel inspanning leveren om goed bier op de markt te brengen. Dat ze daarbij elders brouwen en niet in eigen installaties, dat heeft al dikwijls tot de nodige discussie geleid. Voor- en tegenstanders zoeken zich suf naar argumenten en zijn daar niet altijd even kieskeurig in … Persoonlijk durf ik beiden wel gelijk geven, zelden over heel de lijn, maar toch. Vooral omdat er, mede dankzij hen, heel wat beweegt in de bierwereld. Toch zit het me dwars dat er, ondanks de opkomst en groei van tal van kleine initiatieven, een aantal gevestigde brouwerijen daarover blijven moeilijk doen. Daar zijn ook weer tal van redenen voor, maar misschien moeten we hen eens extra aansporen zeker op het komende ZBF op tijd aanwezig te zijn. De kruisbestuiving die op het ZBF zeker mogelijk is, leidt misschien ook voor de middelgrote brouwers tot nieuwe, frisse ideeën. Want zoals we al wisten en wat met deze ZBF-trofee nogmaals bewezen werd: traditie en verkoopscijfers hoeven elkaar niet in de weg te zitten. Maar maak dat de marketingjongens maar eens wijs … Hans ‘pif’ Bombeke

Smaakimpressies van Mark Bunneghem Deze smaakindrukken heb ik opgedaan op een zestal locaties in Europa. En wel Berlijn, Riesa, Sint Andries Brugge, Brugge ’t Zand, Barcelona en Kalmthout. Er waren verschillende redenen waarom ik mij aan het proeven zette: ik stuitte toevallig op interessante bieren of ik had doodgewoon dorst, zin in bier of behoefte aan een sanitaire stop. Op 2 mei 2006 ging ik in Berlijn een vriend bezoeken, dit keer zonder mijn vrouw. Ik wandelde in een mooi natuurgebied met veel water en groen aan de rand van Berlijn. Bij een tramstation op de Schlossplatz Köpenick was een gebouwtje waar tot mijn verrassing een huisbrouwerij gevestigd was, genaamd de Köpenicker Microbrauerei. Er wordt een pils gebrouwen van lage gisting. Een sterke pils met weinig mondgevoel. De productie bestond uit helles en dunkeles. Alles was keurig verzorgd, maar de ober kon helaas geen informatie geven over zijn producten en verwees naar het internet. Hij kon ook geen opheldering geven over wanneer de brouwers aanwezig zouden zijn.

Beide pilstypen werden erg koud geserveerd. Visueel: helles kleur goudgeel, CO2 middelmatig parelend en sprankelend. Dunkeles: kleur amber, het schuim is wit en de structuur romig. CO2 verzadiging sterk. Geur en aroma: verse hop, geur van bloemen. In de smaak komen mout en bitter naar voren . Dorstlessend met een ronde smaak. Mondgevoel: tamelijk sterk. Zwaarte: licht. Koolzuurgasvorming plat. Nasmaak: vloeit niet uit. In Dresden bleek geen hotelbed meer te krijgen. In Riesa, halfweg in de richting van Leipzig, was gelukkig nog wel een hotel, nota bene met een microbrouwerij annex bistro. De mensen ter plaatse konden geen info geven over het brouwproces. Wederom: ‘Suchen Sie mal aufs internetz'. Die Brauer sind nur am Mittwoch hier.’ Het bier van de Hammerbrauerei werd geschonken in ‘Stänge’: rechte glazen met een oor aan het glas. Het bier was een Marzen. Visueel: gelijkmatig schuim met kleine bellen, niet snel weg, wandklevend. Kleur: donkerblond, bijna amber. Troebel, niet plakkerig. Aroma: bitterig, hopbitter, bloemen. Smaak: bitter, vloeit lang uit. Gevaarlijk: smaakt naar meer! Mondgevoel: sterke en zwaarte kunnen beide ‘licht’ genoemd worden. Koolzuurgasvorming normaal. Droogte: bitterdroog. Er was ook een Saison op het programma, maar die was op. In Brugge bij de abdij van Sint Andries Zevenkerken dronk ik op 2 november 2006 Andreas Blond van hoge gisting met niet-geselecteerde hop en gerstemout, gebrouwen onder licentie door Bavik. Het flesje kwam uit een koeltoog, duidelijk te koud. Bij opwarming ontwikkelden de smaken zich enigszins, maar niettemin bleef de ervaring zeer gesloten. Visueel: schuim gelijkmatig, kleine bellen, snel weg, niet wandklevend. Kleur: donker amber. Aroma: gistbitter, citrus, koriander. Smaak: nogal neutraal. Mondgevoel: tamelijk sterk. Nasmaak: mondgevoel vloeit uit. Het andere bier dat we daar dronken was Andreas Bruin, bij opwarming kwam een zoethoutsmaak naar voren. Visueel: gelijkmatig schuim, kleine bellen, niet wandklevend. Kleur: als Westmalle dubbel. Aroma: gistbitter, kandij, zoethout. Smaak: vrij neutraal. Mondgevoel: sterke en zwaarte kunnen beide als ‘licht’worden gekarakteriseerd. 2


Koolzuurgasvorming is plat. Nasmaak: vloeit niet uit, snel vergeten. Op 26 mei 2006 was ik in een biercafé (naam vergeten) in Brugge ’t Zand, waar ik Keyten dronk, een Oostends ‘belegeringsbier’van het ale-type. In dit café was geen onderscheid tussen ‘schap’of ‘niet van ’t schap’. Commentaar? Kom maar terug als de baas er is … Na opwarming in het glas kreeg het bier een duidelijk vollere smaakontwikkeling, probeer het daarom eens van ’t schap. Visueel: weing schuim, niet snel weg, wandklevend. Kleur: blond. Aroma: gistbitter. Smaak: hard. Mondgevoel: koolzuurgasvorming prikkelend, bitterdroog. Nasmaak: vloeit aanvankelijk niet uit na inschenking, maar na ongeveer 15 minuten vloeit het lang uit. Op 18 augustus 2006 was ik in Barcelona. In een bar buiten het centrum dronk ik een verrassend lekker bier. Het heette San Miguel extra, een bier van het pils-type dat heel anders smaakte dan de gewone San Miguel. Het had een volle, bittere smaak, een diepe nasmaak en het proefde helemaal niet metalig zoals de meeste Spaanse bieren. Voor een pils smaakte het zelfs opvallend ‘amberig’. Visueel: schuim gelijkmatig, kleine bellen, snel weg, wandklevend. De doorzichtigheid is helder. Aroma: bitterig, hopbitter. Mondgevoel: de sterkte kan omschreven worden als ‘tamelijk sterk’. De zwaarte als ‘licht’. Koolzuurgasvorming prikkelend. Nasmaak: vloeit uit. Op 13 oktober 2006 dronk ik in het cafetaria van het arboretum in Kalmthout een bier genaamd ‘den Turf’ van brouwerij Steenbergen uit Ertvelde. Dit bier was gebrouwen in opdracht van de Gemeentelijke Cultuurraad van Kalmthout. Ik proefde een zeer gesloten bier dat me niet verleidde tot een tweede glas. Het was veel te koud, bijna bevroren, en het smaakte hard en zelfs bij opwarming in het glas bleef het volledig gesloten. Spijtig! Visueel: kleur goudgeel, vast romig schuim. Aroma: beetje bitterig. Mondgevoel: de sterkte was ‘licht’, de zwaarte ‘zwaar’. Koolzuurgasvorming te prikkelend. Nasmaak: vloeit niet uit. Er rest enkel een hard mondgevoel. Mark Bunneghem (opgetekend door Henk Iedema)

Op bezoek bij De Koninck ... Een stukje historiek Elders in deze Courant komen de diverse stadsbrouwerijen in Antwerpen die in de Belle Epoque nog furore maakten aan bod. Hiervan is er nog slechts één overgebleven, brouwerij De Koninck. Deze kent een interessante geschiedenis. Op de grens van Antwerpen en Berchem, waar dus een grenspaal stond met een hand erop, bevond zich de afspanning ‘De Plaisante Hof’. Deze werd in 1827 gekocht door Josephus Henricus De Koninck die niet lang daarna overlijdt. Zijn weduwe hertrouwt na enkele jaren met de natiebaas Johannes Vervliet. Hij werkt samen met zijn echtgenote ‘De Plaisante Hof’ naar ongekende hoogten, zodanig dat de leveranciers het amper kunnen volgen. Daarop besluit Vervliet een poging te wagen zelf te brouwen. In de winter van 1832 maakt hij proefbrouwsels die aanslaan bij de klanten en hij vraagt vervolgens toelating om een brouwerij op te richten. Deze toelating komt er in 1833 en aldus wordt nog dat jaar brouwerij ‘De Hand’ opgestart. Deze brouwerij gaat over van stiefvader op stiefzoon Carolus De Koninck in 1883 en kent een enorm succes. Op het einde van de 19de eeuw was ze één van de grootste van de stad. Wanneer François Joseph De Koninck, de zoon van Carolus sterft is het diens zuster, Josephina Joanna De Koninck, die de roerstok overneemt. Zij vraagt Florent Van Bauwel, een graanhandelaar en brouwerszoon, mee in het bedrijf te stappen.

ABC op bezoek bij Brouwerij De Koninck (Foto : Walter Thys)

Op 15 oktober 1912 wordt brouwerij ‘De Hand’ omgevormd tot ‘N.V. Brouwerij Charles De Koninck’. Zoals later nog zal aangetoond worden in onze brouwerijengeschiedenis hebben de twee 3


wereldoorlogen het de brouwers zeer moeilijk gemaakt. Om de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog te boven te komen kwam er hulp doordat Joseph Van den Bogaert uit Willebroek in 1919 mee in het bedrijf satpte. In deze periode worden blond en gersten gebrouwen. Nog steeds is de familie Van den Bogaert de dragende kracht achter de brouwerij De Koninck. Vader Modest (nu de 83 gepasseerd) kwam in 1949 in de brouwerij nadat hij 4 jaar lang de brouwerijschool in Leuven had gevolgd. Eén van de eerste beslissingen die hij nam was de aankoop van een bottelmachine. Tot dan was het bier enkel op vat te verkrijgen. In 1960 wordt de naam veranderd in N.V. Brouwerij De Koninck. Op dit ogenblik is Bernard Van den Bogaert technisch directeur, Dominique is commercieel verantwoordelijke en de zus Brigitte heeft de leiding over de distributie. Het bier en de verbruikers In de jaren na 1930 stonden er twee nieuwe bieren op de prijslijst: de amberkleurige De Koninck en de donkerkleurige Excelsior. Eerstgenoemde zou het paradepaardje van de brouwerij worden en de andere bieren doen verdwijnen. Vandaag de dag zijn er weer drie: naast de (speciale) De Koninck is er De Koninck Blond, vaak onder een andere naam als betere pils te verkrijgen , en De Koninck Tripel.

gelegenheid van de viering van 200 jaar Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland werden in 2004 ook nog eens 20.000 flessen Pagadder geproduceerd. Er wordt jaarlijks 100.000 hl. gebrouwen, waarvan 40 % voor het buitenland. Van deze 40 % gaat dertig procent naar onze Noorderburen, het overige wordt naar vijftien andere landen uitgevoerd. Zo zijn er onder andere meer dan honderd debietpunten in Amsterdam, maar ook twee in St. Petersburg waar De Koninck zich engageerde in de brouwerij Neva. Aldus ontstond een bier met de naam Pieter. In het binnenland komt dus 60 van de productie terecht, waarvan 50 % in Antwerpen alleen. De klassieke De Koninck neemt 85 % van de productie voor zijn rekening. Doelgroepen zijn vooral de studenten en het kusttoerisme met voorop Knokke en Blankenberge. Op het vlak van sponsoring valt vooral de wielersport in de prijzen. De Koninck is hoe dan ook een ambachtelijk bier. Hoewel het in een hypermoderne brouwerij geproduceerd wordt, werkt men enkel met water, gist, hop en gerstemout. Er worden geen additieven of kruiden gebruikt. Aangezien het bier ook niet gepasteuriseerd wordt, om een eventuele bijsmaak of smaakverandering te vermijden, is het beperkt houdbaar tot maximaal zes maanden. Op bezoek Wie De Koninck bezoekt ziet twee brouwerijen: de nieuwe met de conische tanks en de oude die tot 1996 gebruikt werd. Wij zijn gestart in de oude maalderij, wij liepen langs de Weinercilinder, waar men hop met stikstof verzadigt om deze langer te bewaren. De hop komt er in balen van 150 kg. Het is Tsjechische hop die van ongeveer 50 km ten noorden van Praag komt.

De Koninck, De Koninck Blond, De Koninck Tripel en Winterkoninck (Foto: Walter Thys)

In de winter komt de Winterkoninck er nog bij. In 2006 was er weer een Excelsior. Andere brouwsels waren in 1991 de Trio (7,5 % alc.), in 1992 Duo (2,5 % alc.), in 1993 Cuvée Antwerpen ’93 en tijdens het Antoon van Dijckjaar in 1999 de Antoon. In dat jaar werd voor de Begijnhoffeesten in Hoogstraten Begyn (6,5 % alc.) geproduceerd. Ter

Tsjechische hop (Foto: Walter Thys)

4


Dan is er de schrootmolen waar de mout wordt gebroken. Het betreft tweerijige zomergerst van Dingemans uit Stabroek. De mout wordt er drie dagen geweekt en dit resulteert in 63 % zetmeel, daarna wordt deze 12 uur geëest. Naargelang de temperatuur in de ast verkrijgt men respectievelijk bleekmout (85 °), karamelmout (105 °) die men vooral gebruikt in de klassieke De Koninck, donkermout (135 °) en roostmout (180 °). Het water dat men gebruikt is Antwerps leidingwater dat gecontroleerd wordt en dat een UV-filter passeert vooraleer het in de brouwerij kan worden gebruikt. De gist wordt vier maal per jaar vernieuwd en achttien tot twintig keer gebruikt. Overschotten van de gist hebben een geneeskrachtige waarde. Vooral pubers kunnen hier hun acné mee bestrijden. Het brouwproces start met het maken van wort door het in 1,5 uur in fasen (50 °, 62 ° en 74 °) opwarmen van de brij tot al het zetmeel versuikerd is. Via de filterkuip worden draf (dierenvoeding) en

Filterkuip (Foto: Walter Thys)

wort gescheiden. Vervolgens gaat men 1,5 uur koken in de kookketel tot 100 ° en wordt de hop toegevoegd. Dan wordt het brouwsel afgekoeld tot 20 ° waarna de gist kan worden toegevoegd. Er wordt nogmaals gefilterd en er vindt nagisting plaats. Men kan 80.000 liter per dag produceren, de tanks hebben een capaciteit van 100.000 l. De hoofdgisting duurt drie dagen op 25 °, daarna wordt het bier tien dagen gelagerd. 70 % van het bier wordt afgevuld in vaten, de rest in flessen waarvoor men een eigen bottelarij heeft. Conclusie: De Koninck combineert traditie met moderne technieken en produceert een bier waarop de Antwerpenaar trots mag zijn. Britten zullen in een bolleke Koninck een goede ale herkennen. Ivan en Hans

Una serata particolata Woensdag 10 januari kwam de adviesraad bij elkaar in het kleinste cafeetje van Antwerpen: borrelbar ‘Wannes’, Vlasmarkt 34. Je kunt er terecht in het weekend vanaf vrijdagavond. Dit etablissementje bestaat uit één kamer waarin één tafel staat met een achttal stoelen, een toogje en nog een plank met wat extra barkrukken. Glasramen versieren het interieur. Als er vijftien man binnen is, dan zit je op elkaars lip (wat ook gezellig kan zijn). De uitbater is een kunstenaar met de oervlaamse voornaam Wannes maar met duidelijk een voorliefde voor de Franse stijl. Dat uit zich ondermeer in de bieren die er worden geschonken. Zij komen uit de Brasserie Artisanale des 2 Caps, gelegen in Tardinghen, een plaatsje niet ver van Wissant. Aan de roerstok staan Christophe en Alexia Noyon. Volgens hun folder zijn er vier biersoorten met als zwaarste ‘Belle Dalle’, genoemd naar de boerderij waar de brouwerij is ondergebracht. Wannes had enkel de drie andere bieren in voorraad maar die mochten er zeker zijn. We begonnen met ‘La Blanche de Wissant’, een witbier van 4,5 %.In het glas verscheen een licht troebel witbier, met mooi stevig wit schuim. Aroma: melkzurig, bitterigheid in het schuim, koriander. Basissmaak: bitterig, prikkelt wat op de voorkant van de tong. Afdronk: vloeit uit, bitterig. Conclusie: een witbier zoals we het graag hebben. Een verfrissende correcte doordrinker met toch wat pit. Daarna proefden we ‘2 Caps’, een blond bier van 6 %. We proefden het uit een flesje van 75 cl en van 33 cl wat toch wel enige verschillen gaf. 75 cl Kleur

Blond, gelijkmatig schuim dat niet snel weg is, wandklevend, kleine bellen Aroma Hopbitter, citrus Basissmaak Zoetig-bitterig, mondgevoel: tamelijk zwaar

Nasmaak

Vloeit uit, bitter

33 cl Blond, gelijkmatig schuim, is vrij snel weg, wandklevend, kleine bellen Hopbitter, citrus Zoetig-bitterig, mondgevoel: tamelijk zwaar, prikkelend, meer Co2 dan in 75 cl fles, iets harder daardoor Vloeit uit, bitter

5


Conclusie: het betreft een zwaar blond bier met karakter. Tot slot, althans wat de 2 Caps-bieren betrof, dronken we ‘La Noire de Slack’, een zwart bier van 5,4 %. De ‘Slack’ in kwestie is een plaatselijk riviertje. Visueel: in het glas kwam een ondoorschijnend zwart bier met een stevige donkere schuimkraag die goed aan het glas bleef kleven. Als aroma noteerden we chicoreibitter en één van de proevers merkte ook iets van porto op. Smaak: een bitterig bier. Afdronk: Vloeit lang uit met smaakevolutie, van gewone bitterigheid ontstaat er een zachte smaak van gebrande mout. Conclusie: een bier dat ergens zit tussen stout en alt. In ieder geval zijn dit originele en correct gemaakte bieren die we aan onze leden sterk kunnen aanbevelen. Als u in het weekend in de stad bent en u iets speciaals zoekt, dan weet u waar u moet zijn! En dan kwam de aap uit de mouw van Manu. Deze vergaste ons met een onvoorstelbaar kerstbier: een ‘Stille Nacht Special Reserva 2005’, wat normaal door de Dolle Brouwers alleen voor de Amerikaanse markt wordt geproduceerd. Het betreft een bier met een alcoholgehalte van 13 % en het loopt zeer vlot binnen en bijgevolg ook zeer snel naar het hoofd! Een verwittigde ABC’er telt voor vier! Visueel: in het glas verscheen een troebel goudgeel bier, naar oranje toe, met wandklevend wit schuim dat echter snel weg was. Bij de aroma’s noteerden we: geweldig complex, zoetig, kruidnagel, citrus, sleedoorn, ingedikt sap van ananas of peren op siroop, laurier, drop. Smaak: zoetig, in aanzet geen alcoholgevoel, maar dit evolueert wel! Het is een sterk en zwaar bier, alcoholdroog in de mond. Nasmaak: vloeit lang uit en doet aan Sauternes denken. Conclusie: een complex, uitgebalanceerd, zwaar zoetig degustatiebier buiten elke categorie. Hans, Henk, Ivan en Marc

De Praktijkbrouwer Boekbespreking ‘De Praktijkbrouwer’ Baetslé, G., Gent, Academia Press, ISBN 978 90 382 0998 2 Zoals uit een ander artikeltje in deze Courant blijkt, hadden we de eer en het genoegen aanwezig te zijn bij de voorstelling van professor emeritus Gilbert Baetslé’s derde boek. We willen hier dieper ingaan op dit boek, dat voor de uitgesproken bierliefhebber én de hobbybrouwer een onmisbaar naslag- en studiewerk is. Zoals mag worden verwacht van een ‘bierprofessor’ is dit een boek geworden wars van verhaaltjes en weinig ter zake doende geschiedenis. Het is van bij de eerste vluchtige lezing duidelijk dat dit niet het fotoboek is dat je bij gebrek aan betere inspiratie, cadeau geeft aan vrienden of familie waarvan je weet dat die al eens hun neus in een glas bier steken. Nee, dit is een studieboek voor hen die intensief met bier bezig zijn. Beroepsmatig, maar ook als hobby. Professor Baetslé heeft naam gemaakt door zijn directe aanpak. Alles wat hij denkt, zegt en schrijft toetst hij aan de dagelijkse realiteit. De praktijk, zeg maar. In dit nieuwe boek gaat hij dieper in op alle aspecten van het brouwproces, te beginnen bij het verwerken van gerst en mout, om tenslotte te eindigen bij het goed en vakkundig serveren van bier. De eerste zes hoofdstukken bespreken het brouwproces tot en met de vergisting en lagering. In het zevende hoofdstuk wordt er gefocust op de filtratie, de flessenreiniging en het bottelen, terwijl het achtste hoofdstuk dieper ingaat op de hergisting in de fles. Elk onderdeel wordt, waar nodig geacht, besloten met ‘raadgevingen voor de hobbybrouwer’. Vervolgens stapt professor Baetslé over naar de nazorg (van het bier) en in het tiende hoofdstuk naar het poetsen en desinfecteren van de installaties. De laatste drie hoofdstukken bespreken de wetgeving en het goed serveren van het bier, om af te ronden met algemene informatie betreffende de gebruikte eenheden, waarden, en beoordelingsnormen. Voor het boek afgesloten wordt met lijsten van gebruikte afkortingen, geraadpleegde literatuur, trefwoorden en namenregister, krijgen we nog een aantal ‘zelftesten’ opgediend. Hierbij kan de lezer 6


zijn opgestoken kennis onmiddellijk testen. Ondanks dat dit boek geen bedlectuur is, willen we het graag aanprijzen aan onze leden. Enerzijds zijn er natuurlijk onze leden-hobbybrouwers die in dit boek waardevolle aanbevelingen zullen vinden. Anderzijds zijn onze gewone leden doorgaans zo begaan met bier dat ze in dit boek zeker het antwoord op tal van praktische vragen zullen vinden over deze godendrank. Of het in Antwerpen te koop zal zijn weten we nog niet, maar voor meer informatie en eventuele bestellingen kunt u terecht bij: Academia Press Eekhout 2 9000 Gent tel.: 09 233.80.88 [email protected]

Proefnotities ZBF 2007 Als liefhebber van zure en bittere bieren laat ik het oordeel over het zoetere, zachtere segment over aan anderen. Ook aan het pilstype en courante zaken ga ik voorbij. Hieronder een overzicht in volgorde van het Zythosboekje: 6 Frank Boon Kriekenlambiek: droog, goede fruitsmaaak, maar wat dunnetjes, gering mondgevoel, vluchtig. Lambiek: formidabel volle smaak, voldoende droog en toch rond, volmondig. 7 De Cam Oude Geuze: een juweel! een prachtige balans van zurig en bitterig met een lange nasmaak op de papillen.

Manu (L) en Mark(R) proeven (foto : Walter Thys)

8 Slagmuylder Witkap Pater Stimulo: Ja, dit is een courant bier, maar de verleiding was te groot …. De smaakervaring is niet te verwaarlozen qua complexiteit. 10 Hanssens Oude Geuze: zachter dan nummer 7, lichtzurig en zacht-bitterig. Wel een lange en volle nasmaak, ook iets fruitiger en minder droog. 12 Bavik Petrus Oud Bruin: aroma zurig, maar de smaak is voor mij nogal zoetig; de nasmaak is zeer kort. 13 Saint Hélène Grognarde: mooi hopdroog, maar de mondsmaak beschrijf ik als bitter, valt nogal mager uit. 19 B.G.V. (Brouwerij Caracole) Forrestine: een experiment, bier geparfumeerd met dennenknoppen. Aroma nogal vluchtig, smaak verrassend fruitig én droog, diep bitterig, beklijvend, nasmaak harsig. Maar, inderdaad net zoals bij Retsina wordt de smaak fleps en wat vervelend bij het opwarmen in het glas. (ik heb mijn glaasje niet uitgedronken). 22 De Ranke Van De Ranke apprecieer ik zeer de XX-Bitter, De Guldenberg en ook wel de Père Noël, maar de Cuvée als oud-bruin was een openbaring: ongetwijfeld het beste oud-bruin sinds lange tijd; geen geuzezuur, wel een andere zuursensatie (meer appelzuur?). Fruitig, zonder ‘te erg’ te zijn, droog en erg volmondig. hmm! 24 Roman Adriaen Brouwer: spijtig voor de oud-bruin familie, te weinig bitterigheid, het zuur kan nog net voldoen, maar de nasmaak is snel weg. Wordt flauw/flets bij opwarmen. Bij vroegere degustaties vond ik hem voller, maar of dit aan het bier, dan wel aan mijn geheugen ligt …? 25 Oud Beersel Oude Geuze: een tegenvaller, mondgevoel erg hard, bijt op de tong (CO2?), smaak nogal plat, bijna metalig. 33 Achouffe Houblon Chouffe: ook hier was de verleiding te groot om een her-evaluatie te laten voorbij gaan. Ik houd van diepbittere bieren en één jeton voor een kwartiertje biergenot is best meegenomen. Ik kan de bitterige complexiteit onmogelijk beschrijven, enkel bewonderen. Volledig andere bittere smaaktoetsen dan bij Orval of De Ranke. Misschien een onderwerp voor een proefsessie? 7


34 Les Trois Fourquets Brooklynette: weer een experiment met acht verschillende hopsoorten. Het is mooi volmondig bitter, maar het blijft iets om eens te proeven omdat het te complex is qua smaak en nasmaak en dus wat vermoeiend. Ook hier weer aroma- en smaakverlies bij opwarmen in het glas. Het bier wordt plat, er blijft alleen mondbitter over, de nasmaak is weg. 35 Silly Saison: te zacht en te zoetig voor een saison. 37 Alvinne Gaspar: goede bitterigheid, maar een storende hardheid (kalk? CO2?) 40 De Dolle Brouwers Extra Special Export Stout: wat een naam …, maar wat een bier! een bijna onmogelijke gebrande smaak, onvergetelijk, plus een immens lange afdronk. Ik heb dit bier zaterdag geproefd en op zondag opnieuw als afsluiter. Na ruim een half uur was de volle bittere smaak nog aanwezig. Dit bier roept bij mij jeugdherinneringen op; begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw nipte ik als kind wel eens aan een stout tijdens een bezoek aan familie in Zottegem. Ik meen van een plaatselijke brouwerij, in ieder geval een Oost-Vlaamse. 44 Dillewijns Vicardin: volgens diverse gesprekken met mede bierfestivalgangers ‘Het bier’ …. Voor mij kunnen mengbieren uiteraard, maar deze blend viel voor mij negatief uit omdat deze veel te zacht was, zelfs zoet. Vicardin bier verdient beter. 45 Girardin Geuze ongefilterd: zeer malse geuze, mooi aroma, volle smaak, maar voor mij te zacht. 56 Millevertus Bella Mère: prima bitterheid, evenwichtig bier qua neus, tong en verhemelte. Ook de nasmaak is zeer nadrukkelijk, blijft plakken achter in de mond. Conclusie: uiteraard persoonlijk - Een mooi aanbod van spontane gisting bieren, prima! - Wéinig oudbruin, spijtig! - Enkel experimenten, moet kunnen! - Een erg opvallende aanwezigheid van ‘De Proefbrouwerij’ …. Mark

De Bierboekenwurm Goud van den Tip Een geschiedenis in vogelvlucht van de brouwerij aan de ‘Tip’ in Wommelgem bij Antwerpen (17e – 20 e eeuw) Daeleman Paul. Mout & Brouwhuis de Snoek 2001 D/2001/7304/1 Westhoek- Monumenten v.z.w. Het Vlaamse brouwbedrijf in historisch perspectief. Zoals in vorige Courant beloofd, besteden we vandaag iets meer aandacht aan één van de uitgaven in de brochurereeks van het Mout- en Brouwhuis de Snoek in Alveringem. Zoals toen ook gezegd houdt deze reeks zich voornamelijk bezig met de bespreking van de brouwerijgeschiedenis van WestVlaamse brouwerijen. Een uitzondering werd gemaakt voor de aloude brouwerij ‘Begrens aan den Tip’ in Dommelige. Deze brouwgeschiedenis is (voorlopig?) nog niet teneinde aangezien één van de rechtstreekse erfgenamen niemand minder is dan Marc Begrens, eigenaar van de vroegere brouwerij Duisters te Dist, en brouwer van Boterpot. Het boekje neemt ons mee naar de 16e eeuwse wijk Immerseel . Met zekerheid is vastgesteld dat al voor 1610 in de wijk gebrouwen werd. De onregelmatigheden van de godsdienstoorlogen die in die tijd onze contreien teisterden zorgen ook hier voor moord en doodslag. In 1589 wordt Wommelgem zwaar getroffen. Kerk, huizen en boerderijen gaan in vlammen op en 33 inwoners worden vermoord. Ook de brouwerij moet er aan geloven … De brouwerij wordt heropgericht en zelfs ‘geïndustrialiseerd’. Vanaf dan draagt ze de naam De Gulden Cammer (cfr. In Antwerpen de Kammenstraat) In de loop van de 17e eeuw verandert de brouwerij nogmaals van naam in Den Draaiboom. Het is pas in het begin van de negentiende eeuw dat de brouwersfamilie Beirens van elders in de Kempen naar Wommelgem komt en zich aan en in Den Draaiboom vestigt. Zij blijven de kookketels opstoken tot eind 1970, wanneer ook zij het moeten afleggen tegen de concurrentie. Uiteraard hebben we hier niet de plaats om heel de geschiedenis weer te geven. Daartoe moet u het boekje zelf aanschaffen natuurlijk. De opdeling is ‘organisch’ gehouden en volgt de tijdsbalk. Elk hoofdstukje bespreekt een belangrijke geschiedkundige periode. Na de algemene historiek en de brouwkundige 8


voorgeschiedenis van de familie Beirens, wordt natuurlijk dieper ingegaan op haar aankomst en vestiging te Wommelgem. Een volgend hoofdstuk verdiept zich dan weer in de uitrusting die de brouwers er ter beschikking hadden en het stelselmatig moderniseren van de brouwerij. Tot slot komen de brouwwijzen en biersoorten aan bod en spijtig genoeg, de teloorgang. Ook hier weer krijgen we een interessante inkijk in de familiale banden met tal van andere Antwerpse brouwerijen. Deze brochure wordt verlucht werd met tal van illustraties, gaande van oude landkaarten over familiefoto’s tot afbeeldingen van reclames en glazen. Zonder natuurlijk de fotografische evolutie van de brouwerijgebouwen te vergeten. Voorwaar, een bierliteraire schatkamer. Pif

Zythos Bier Festival: een nabeschouwing Zoals uit het editoriaal blijkt, was ABC volop aanwezig tijdens het jaarlijkse Zythos Bier Festival. Bij opbouw en afbraak, aan de standen, bij de beveiliging, bij de manusjes-van-alles. Er komt altijd een moment waarop er mensen nodig die in die laatste categorie vallen … Zoals het festival werd georganiseerd, daar kunnen velen nog een puntje aan zuigen. Sta me toe dit laatste even te verduidelijken. Zonder enige pretentie durf en kan ik zeggen dat ik al aan heel wat organisatorische karretjes getrokken heb. De allerzwaarste kar op dat vlak was zonder twijfel de organisatie van de Nacht van de A1 in het Sportpaleis. Ik wil daar geen lange verhalen over vertellen, dat is eerder iets voor tussen pot en pint. Ik geef het toch even mee om te stellen dat ik zicht heb op wat er zich achter de schermen moet afspelen om het voor de schermen in orde te krijgen. Uiteraard begint zo’n festival niet op de dag dat de deuren opengaan. Maanden op voorhand moet er al van alles geregeld worden: inschrijvingen, financiën, promotie, herinneringen, personeel, verantwoordelijkheden en ga zo maar door. Dan komt de praktische kant, het opstellen en inrichten van de zaal, weer tientallen helpende handen die moeten toesteken. Vrijdag, dan begint de ‘intocht der gladiatoren’. De brouwers komen aan, die moeten vlot naar hun standen gebracht worden.

ZBF: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)

Spandoeken en vlaggen moeten nog opgehangen worden, installaties getest en de laatste onvolkomenheden verholpen. Tot ’s avonds laat wordt er gesleurd en gezeuld, geduwd en getrokken. Een voor een worden problemen en probleempjes opgelost. De volgende dag de opening der deuren, waar naar oude OBP-gewoonte al hele drommen staan te wachten om binnen te komen. Alle standen bemand, secretariaat, administratie, beveiliging en technische ploegen weten nu dat het uur geslagen heeft. Eindelijk, vierentwintig uur en duizenden liters bier later worden de laatste dronken Spanjaarden met een vriendelijke, doch kordate hand naar buiten gewerkt. En weer schieten talloze vrijwillige handen in gang. Wat vandaag kan, hoeft morgen niet meer … Als de verantwoordelijken hun tevredenheid over de gang van zaken laten blijken, dan mag er aan de toog teruggeblikt worden op een schitterend bierweekeinde. Maar de volgende dag is er nog heel wat werk aan de winkel, want de afbouw en het transport van de standen moeten ook gebeuren. Pas als maandagavond de deuren van de zaal definitief sluiten, als de laatste werkwilligen in een naburig café nog een ‘absolute afsluiter’ in hun dorstige kelen gieten, pas dan is het ZBF écht afgelopen. Alhoewel er met pen en papier en met scherm en klavier nog heel wat getoverd zal worden eer dat het écht achter de rug is. Bravo Zythos, bravo festivalteam, duizendmaal bravo. Bedankt voor de puike organisatie en voor het feit dat we er een handje mee hebben mogen/kunnen helpen. Böm

9


Belgisch Bier Op de laatste confederatievergadering in Dendermonde verduidelijkte en verfijnde Zythos haar standpunt omtrent de vraag wat ‘Belgisch’ bier is. Graag bieden wij jullie de integrale tekst aan die begin mei door de maatschappelijke zetel van Zythos werd rondgestuurd aan de lokale verenigingen.

Zythos standpunt : Wat is ‘Belgisch’? De tijd dat alles eenvoudig was in het Belgische bieren brouwerijlandschap, ligt al ver achter ons. Lang geleden – laten we zeggen: tot aan de Tweede Wereldoorlog – kon je met redelijk grote zekerheid zeggen dat een bier van brouwerij X ook inderdaad door brouwerij X gebrouwen werd, vanaf het begin tot het einde van het brouwproces. De grote golf van concentraties en fusies in de brouwerijwereld, de steeds sneller voortschrijdende internationalisering, de immer complexer wordende technische en commerciële samenwerkingsverbanden tussen diverse brouwerijen hebben geleid tot een kluwen van combinaties waarin bij wijze van spreken een kat haar jongen niet meer terugvindt. We zijn – terecht – fier op ons Belgisch bier, maar als je soms ziet wie wat waar brouwt (om nog niet te spreken van wat we niet zien en/of weten), rijst de vraag : “In hoeverre is dit nog Belgisch?” Voor het samenstellen van onze lijsten van brouwerijen en bierfirma’s – die bepalend zijn voor wie al dan niet uitgenodigd worden voor het Zythos Bier Festival – is deze situatie zonder meer verwarrend en leidt het soms tot ellenlange discussies over wie nu al dan niet op welke lijst thuishoort en waarom. Bij de start van Zythos werden daarom reeds een aantal criteria vastgelegd die vervat zijn in het document ‘Terug naar de essentie: een nieuwe indeling van de Belgische bieren brouwerijwereld’. De toenemende internationalisering heeft duidelijk gemaakt dat het noodzakelijk was deze criteria verder te verfijnen en aan te vullen. Te dien einde werd dit onderwerp op de agenda geplaatst van de confederatievergadering van 21 april 2007 te Dendermonde.

Na een geanimeerde discussie werd een consensus bereikt over het volgende standpunt: “Voor een vermelding op de door Zythos gehanteerde lijsten van brouwerijen en bierfirma’s en voor deelname aan het Zythos Bier Festival, dienen de brouwerijen en bierfirma’s, naast de reeds vroeger vastgelegde en aanvaarde criteria, ook te voldoen aan volgende voorwaarden: - de maatschappelijke zetel van de vorm van rechtpersoonlijkheid waaronder zij actief zijn, dient gevestigd te zijn op een in België gelegen adres; - bij voorkeur het geheel, maar alleszins een deel van het volume der bieren die zij (laten) brouwen, moet geproduceerd worden in een in België gelegen brouwerij. In dezelfde zin dient bij voorkeur het geheel, maar alleszins een deel van het productieproces van de gebrouwen bieren te gebeuren in een in België gelegen brouwerij.” Praktische gevolgen De aanvaarding van het bovenstaande standpunt heeft volgende consequenties voor de samenstelling van onze lijsten van brouwerijen en bierfirma’s en voor de organisatie van het Zythos Bier Festival : - Bierfirma De Leyerth wordt geschrapt van de lijst. Zij voldoet op dit ogenblik immers nog slechts aan één van de twee aanvaarde criteria: ze is wel in België gevestigd, maar de volledige productie van haar bieren gebeurt in het buitenland. - Bedrijven (brouwerijen en bierfirma’s) waarvan de maatschappelijke zetel in België gevestigd is, maar die hun productievolume en/of productieproces deels in België en deels in het buitenland (laten) uitvoeren, blijven behouden op de lijst. Bij een eventuele deelname aan het Zythos Bier Festival mogen zij evenwel alleen die bieren presenteren die in België geproduceerd worden. Voorbeeld: bierfirma John Martin mag deelnemen aan het ZBF, maar enkel met haar in België gebrouwen bieren en niet met het in Nederland geproduceerde bier in blik. De grote brouwerijgroepen, die eigen brouwerijen bezitten en gebruiken in België en in het buitenland, mogen deelnemen aan het ZBF met de bieren die zij in hun Belgische brouwerijen produceren, niet met deze die in hun buitenlandse productiecentra gebrouwen worden. - Bedrijven (brouwerijen en bierfirma’s) die hun biervolume en/of brouwproces geheel of deels in 10


België (laten) produceren, maar waarvan de maatschappelijke zetel in het buitenland gevestigd is, worden niet op de Zythos-lijsten opgenomen en mogen als zodanig ook niet deelnemen aan het Zythos Bier Festival. De in België gevestigde brouwerijen die deze bieren in opdracht brouwen, mogen uiteraard wel aan het ZBF deelnemen en mogen daar desgevallend ook deze voor het buitenland gebrouwen bieren presenteren (met dien verstande dat zij hiervoor de toestemming hebben bekomen van de buitenlandse merkeigenaar). Voorbeeld: de Nederlandse bierfirma BV Mongozo, die haar bieren laat brouwen bij brouwerij Huyghe, kan niet op onze lijsten opgenomen worden en kan ook niet zelf aan het ZBF deelnemen. Zij kan aan brouwerij Huyghe – die wel kan deelnemen aan het ZBF – wel toestemming geven om ook haar bieren op het festival te presenteren. Belangrijke opmerking Met het vastleggen van deze criteria, die in wezen niets anders zijn dan een verfijning en verduidelijking van de reeds vroeger aanvaarde criteria, bevestigt Zythos nogmaals dat zij zich voor het bepalen van de begrippen ‘Belgische brouwerij/bierfirma’ en ‘Belgisch bier’ baseert op plaatsgebonden criteria, nl. de plaats waar een bedrijf gevestigd is (maatschappelijke zetel) en de plaats waar het bier van deze bedrijven geheel of gedeeltelijk geproduceerd wordt. Op geen enkele wijze wordt hierbij dus een uitspraak gedaan over de persoon van de brouwer(s) of de kwaliteit van de bier(en). Die staan niet ter discussie. Dendermonde, 21 april 2007 Uw mening waarderen we zeer …Stuur uw mailtje naar [email protected] of stuur een briefje naar redactie Antwerps BierCollege, p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang om mee in de redactie te komen zetelen, op speurtocht te gaan naar nieuwtjes, interessante bier(evenement)en of heeft u een schat van bierwijsheid die u kunt inbrengen, laat het ons dan ook weten.

Actie Aanbevolen huizen Beste lezers en andere sympathisanten, Aangekomen in het derde werkjaar wil ABC een nieuw initiatief opstarten voor wie in Antwerpen de zoektocht naar goed bier wat gemakkelijker wil maken. Door aan onze lezers een lijst met ‘aanbevolen huizen’ voor te stellen willen we twee doelen bereiken: Enerzijds onze lezers wijzen op misschien nog onbekende zaken waar goed met bier omgegaan wordt. En anderzijds willen we die zaken, waar mogelijk weinig mensen het van weten, even in de kijker zetten zodat ook anderen er eens een kijkje kunnen gaan nemen. Het is de bedoeling dat die zaken een bescheiden bijdrage betalen, aangezien zijn in de ABCourant en op de webstek zullen vermeld worden. Bovendien krijgen zij twee nummers van de Courant toegestuurd, één voor de uitbater, één voor de zaak. U begrijpt al dat we niet zomaar aan de eerste de beste advertentieruimte gaan verkopen, dat is de bedoeling niet. Welke zaken komen dan wel in aanmerking? Alle zaken waar we ondervonden dat de bierliefhebber er een meerwaarde krijgt. Dus niet alleen in zaken met een gigantische bierlijst, maar bijvoorbeeld met een compleet gamma van een brouwerij die niet zo goed vertegenwoordigd is in Antwerpen. En natuurlijk, maar dat geldt voor allemaal, waar het bier met liefde en vakmanschap behandeld wordt! Het spreekt voor zich dat we daarbij uw ervaringen graag delen. Kent u horecazaken die aan deze voorwaarden voldoen? Laat het ons zeker weten, zodat we er onze ‘proefvoorhoede’ eens kunnen naartoe sturen. Onze ‘bierinquisitie’ zal dan een eerlijk oordeel vormen en de volgende stap zetten: opname in de lijst ‘aanbevolen huizen’ van het Antwerps BierCollege. Zonder twijfel moet die toekomstgericht en internationaal uitgroeien tot het meest geraadpleegde standaardwerk over Antwerpen … Pif

11


Antwerpse bierhistorie 7: brouwen in Antwerpen tijdens de Belle Epoque Een onschatbare bron om een beeld te verkrijgen van het brouwerswezen in Antwerpen en nabije omgeving is het eerder reeds geciteerde werkstuk van Guy Verdonck: Verdwenen brouwerijen in en rond Antwerpen, Leuven, Acco, 1994 (zie afbeelding). Dit werk ontstond op basis van stevig archiefonderzoek. Hierbij kon de schrijver hoofdzakelijk terugvallen op de dossiers van iedere brouwerij in het kader van de procedure de commodo et de incommodo. Immers lang vooraleer er sprake was van de huidige VLAREMreglementering, die steeds ingewikkeldere en dikkere wetboeken oplevert, moest reeds vanaf 1863 een openbaar onderzoek plaatsvinden voordat de brouwerij kon worden opgestart. Een brouwerij moest minimaal aan de volgende voorwaarden voldoen: · De schouw moest tenminste 30 meter hoog te zijn, in metselwerk opgetrokken en voorzien van een filterinstallatie tegen de roetuitstoot. · Het was verboden vóór vijf uur ’s morgens en na elf uur ’s avonds te werken. · Het was verboden ontplofbare goederen op te slaan op plaatsen waar gestookt werd. · Het parkeren van karren en bierwagens op de openbare weg was eveneens niet toegestaan. · Indien er een gemeenschappelijke muur was tussen de paardenstallen en het huis van de buren, dan moesten de dieren worden vastgemaakt met touwen en niet met kettingen. Het rammelen van de kettingen kon de buren immers uit hun slaap houden. · Er moest een sterfput voorzien worden, waarin het slib van het looswater kon bezinken. · Dagelijks moest de mest worden verwijderd uit de stallen. Het was de wijkagent die dit alles moest controleren. Werd er een stoommachine gebruikt, dan moest die eerst grondig gecontroleerd worden. Aanvankelijk zouden enkel zeer grote brouwers zich zo’n stoommachine kunnen permitteren, op het einde van de negentiende eeuw kwamen kleinere, compacte stoommachines op de markt die ook in de kleine brouwerijen als kloppend hart konden functioneren. Noch later volgden armgasmotoren en electromotoren.

De kleine en middelgrote brouwers verenigden zich om hun belangen te kunnen verdedigen. In Antwerpen was hun zetel in brouwerij ‘De Hertog’ in Deurne. Wekelijks kwamen de brouwers informeel bij elkaar in café ‘Wagner’ aan de De Keyserlei. Rond 1900 waren er in Antwerpen zo’n 25 brouwerijen actief. Laten we enkele Antwerpse brouwers uit die periode de revue passeren, behoudens onze nog steeds actieve stadsbrouwer ‘De Koninck’ die elders in deze Courant ruimschoots aan bod komt. Met Antwerps bedoelen we gelegen binnen het grondgebied van de toenmalige stad Antwerpen. In 1861 nam Maurice Schul een moeilijke start met zijn brouwerij aan de Herentalsevaart, aan de huidige Plantin en Moretuslei 106. De brouwerij ‘Schul & Cie’ groeide echter uit tot de grootste van de stad tot omstreeks 1888 ‘Tivoli’ in de Pyckestraat en ‘Le Lion’ in de Coebergerstraat deze ereplaats innamen. In 1892 werd het bedrijf verkocht aan de ‘S.A. Bavaro-Belge’, die tevens een vestiging in Brussel had. Tot in de jaren twintig van de vorige eeuw was dit een bijzonder succesvolle brouwerij met voor die tijd moderne installaties. In 1939 nam ‘Haacht’ uit Boortmeerbeek de fabriek over, stopte de productie en behield nog tot 1982 een depot. Nu staat er een warenhuis van Delhaize. De brouwerij ‘Tivoli’ in de Pyckestraat 51 kende rond 1887 een beetje een ‘valse start’ en werd door een groep Engelse zakenlui overgenomen die ze de naam ‘Antwerp Tivoli Brewery Limited’ meegeven. Na enkele jaren verwerkte ze de meeste storting1 van alle Antwerpse brouwerijen en werkte er een honderdtal arbeiders in een drieploegendienst, dag en nacht. Slechts een kwart van de productie werd in het Antwerpse afgezet. De grootste omzet werd gehaald uit de export naar Afrika (met de wekelijkse Congo-boot), maar ook in Amerika en in het Middellandse-Zeegebied waren er klanten. Als biersoorten waren er ‘Helles’, ‘Bock’, ‘Wiener’ (een zwaar bier met een donkere kleur ten gevolge van het gebruik van gebrande mout uit Tsjechoslowakije) en ‘Tivo’, een bier van hoge gisting. Er was ook nog een luxe-pils: ‘Saxonia’ (of ‘Sax’). Aan de overkant van de Pyckestraat bevond zich brouwerij ‘Everaerts’ die 1

Het aandeel vaste grondstoffen dat voor een brouwsel wordt gebruikt

12


werd overgenomen. Maar na de Tweede Wereldoorlog werd Tivoli in de Lamot-groep opgenomen en sinds 1949 werd er niet langer meer gebrouwen omdat de export sterk was teruggelopen. Tot 1977 was er nog een depot van Lamot. ‘Le Lion’ in de Coebergerstraat 41 kende een korte maar hevige bloei. Opgericht in 1881 moest ze ermee stoppen rond de Eerste Wereldoorlog omdat de omwonende klachten hadden over het getrappel van de paarden en het gerinkel van de kettingen en het gedaver van de ‘ijsmachien’. Ze brachten een ‘Orge’ (gerstenbier) en ‘Double Orge’ op de markt. De maatschappij die er achter zat was ‘Schulte & Cie’. In de buurt van de Brouwersvliet en de Adriaan Brouwersstraat bleef in de negentiende eeuw een aantal brouwers aktief die in de loop van de 20ste eeuw langzaam van het toneel verdwenen. Zo was er in de Adriaan Brouwersstraat 18 de brouwerij van de gebroeders Hermans ‘De Drij Koningen’, gesitueerd vlak naast het Brouwershuis en er was de brouwerij ‘De Drij Snoeken’, van Egide Baron Meeussen in de Adriaan Brouwersstraat 9. Deze sloot in 1920. Op de Stijfselrui 6 was er de brouwerij van Claes, later overgenomen door Armand de Brauwere, met als naam ‘De Halve Maan’. In 1905 werd de brouwerij omgevormd tot magazijn. De brouwers in de Seefhoek bevonden zich in een complexe situatie die, zoals gemeld in onze vorige bijdrage, echter geen Seef brouwden. Het gaat om Ets. Matthieu in de Duinstraat 26, die toen nog Deurnestraat heette. Deze was in 1895 opgericht door de brouwerszoon Gustave Verschueren uit Heffen, wiens zuster Marie gehuwd was met een brouwer aan de Deurnebaan in Merksem, Joseph Matthieu. Deze brouwerij zou vooral furore maken met haar ‘Weihnachtenbier’ van 4,8 % alc. Ook werd deze een belangrijke limonadeproducent. In 1881 mag Oscar Van der Molen, die een brouwerijtje in de Kloosterstaat 119 bezat, een nieuwe brouwerij met mouterij oprichten in de Violetstraat 59. Over de lotgevallen van deze beide brouwerijen, die later zullen samengaan, hebben we het in onze afleveringen over het Interbellum en daarna. Dan moeten we ook spreken over nog een andere brouwer in die buurt: De Eik, van Constant de Preter in de Potgieterstraat 11.

Drie Antwerpse cafébazen te weten Pierre Sels van (La Clef du Commerce), Joseph-François Willems (Le Café Royal) en Louis-Adolphe Van den Broeck (Les Arcades) besloten in 1874 om samen een brouwerij op te richten met de naam ‘Brouwerij Vooruit’, gesitueerd in de Maaldersstraat 25. Twintig jaar later neem Georges Van Waeyenberch ze over en verandert de naam in ‘De Hert’, deze sloot in 1936. Een beroemd product was het lichtkleurige ‘Keizer’s Bier’ maar er werden vooral zware bieren van hoge gisting gemaakt. Een brouwerij aan de Lange Lobroekstraat 60 die net niet de twintigste eeuw heeft gehaald is brouwerij-mouterij ‘Looibroek’, opgericht in 1823 door de familie Ceulemans, die dan ook de naam aan een straat bij het voormalige slachthuis zal geven. ‘Prachtbier’ was een product van Brouwerij ‘Het Kanon’, Kanonstraat 6. Deze straat is nu verdwenen door het gedrocht van de Stadsschouwburg. Albert Vuylsteke stond er aan de roerstok en na zijn overlijden in 1914 zette zijn weduwe de zaak nog een tiental jaar verder. Kleinschalig was het cafébrouwerijtje van Robert en Irma Desmedt in de Korte Gasthuisstraat 18 dat opgericht werd in 1896 en het een vijftiental jaar volhield. In wat nu Berchem is, in de Klokstraat 27, liet Jean Weber in 1888 een stoombierbrouwerij bouwen. Na enkele jaren verkocht hij zijn brouwerijtje aan de gebroeders Leclef die het de naam ‘Victoria’ gaven. Zij brouwden er ‘Anvers Beer’ tot de Eerste Wereldoorlog. Daarna kwamen de gebouwen in handen van Arthur Pierre en werd het duidelijk geen verhuisbrouwerij maar een opslagplaats voor deze befaamde verhuizer. In 1888 nam ene Gust Verlée het initiatief om in de Abdijstraat 34 de ‘brouwerij der Abdij’, genoemd naar de voormalige St. Michielsabdij, op te richten. In 1899 werd ze overgenomen door Ernest Van Meerbeeck die gehuwd was met een dochter van brouwer Boonaerts (Het Anker) uit Mechelen. Hij brouwde er een ‘Dobbele Bruine’ en een ‘Stout’. Wij komen op deze brouwerij terug in een vervolgartikel. 13


Naast eerdergenoemde (middel)grote ondernemingen waren er tijdens de Belle Epoque nog verschillende kleine bedrijfjes actief die het begin twintigste eeuw en later vooral door de Eerste Wereldoorlog, moesten opgeven. Zo was Jean Weber van brouwerij ‘Victoria’ oorspronkelijk actief op de Suikerrui en nadat hij ‘Victoria’ verkocht had, vinden we hem in 1900 nog steeds als brouwer terug aan het St. Jansplein 31. In 1887 wil Camille Collignon in de Teichmannstraat 15 een brouwerijtje starten. De latere eigenaar Carl Soetens zal eveneens brouwerij ‘St.-Antoine’ opstarten in de Broederminstraat 27. Beide bedrijfjes sluiten in 1906. Verder was er ook nog een brouwerij ‘St.Laurent’ in de Pyckestraat 60 die in 1904 werd overgenomen door overbuur Tivoli. In de Van Luppenstraat 30 bezat ingenieur Deckers een brouwerijtje dat was uitgerust met een gasmachine van 6 pk en waar dubbel gerstenbier werd gebrouwen. We kennen ook nog Van der Ghote in de Dambruggestraat 306, Vandermolen in de Van Ballaerstraat 90 en F.W. Tascher in de Gratiekapelstraat 10. Ivan Derycke naar Guy Verdonck

Activiteitenkalender ABC mei 2007 - augustus 2007 •Zaterdag 19 mei 2007 is het verzamelen geblazen in de Herberg ‘Rooden Coninck’ - Vlasmarkt 33 , 2000 Antwerpen – voor een roeverij van buitenlandse bieren. We starten deze proeverij om 16.00 uur (einde voorzien omstreeks 18.00 uur) ABC’ers betalen €10, niet-leden betalen €15. Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of tel. 0497 81 72 27. •Zaterdag 16 juni 2007 zijn we voor onze maandelijkse activiteit te gast in ‘t Waagstuk Stadswaag 20, 200 Antwerpen – voor een voordracht en bijhorende proeverij van de Picobrouwerij Alvinne. Leden betalen €15 , nietleden € 17,50 - Aanvang: 14u30 uur. Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of tel. 0497 81 72 27. •Zaterdag 14 juli 2007 organiseert ABC zijn 2e Rariteitenkabinet. In ’t Waagstuk -Stadswaag 20, 2000 Antwerpen – Aanvang 15.00 uur. Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of tel. 0497 81 72 27. •Zaterdag 18 augustus 2007: ABC’s 2e Cruise door Antwerpen . Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of tel. 0497 81 72 27.

Activiteitenkalender Algemeen

Algemene Vergadering: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)

Antwerpse Bierhanden... Zijn nog steeds van harte welkom bij de verdere uitbouw van onze vereniging. Heb je zin en tijd om mee aan onze ABC-bierkar te trekken, dan ben je steeds van harte welkom op onze maandelijkse Adviesraad. Voor meer info: contacteer Hans Bombeke 0497 81 72 27

•Zondag 13 mei 2007: Vanaf 11.00 uur kan u in Feestzaal Horteco (de Bavaylei 116, 1800 Vilvoorde) terecht voor het ‘Vilvordia Bierproeffestival’ •Zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007: 16e ‘Weekend der Spontane Gisting’: De Bierpallieters van Buggenhout organiseren hun 16e ‘Weekend der Spontane Gisting’ in Tapperij Beukenhof, Broekstraat 18 te Buggenhout-Opstal. Toegang gratis. Info: Pieter Pannecoeck, tel. 0476 55 01 44. •Maandag 28 mei 2007: Vanaf 13.00 uur maakt O.B.E.R. een gezellige fietstocht - Vertrek aan de parking van het station te Essen. •Vrijdag 1 juni tot zondag 30 september 2007: Fietszoektocht. De Heikantse Bierliefhebbers organiseren in hun feestjaar een fietszoektocht. Info: www.heikantsebierliefhebbers.be. •Zaterdag 2 en zondag 3 juni 2007: 5e Karakterbierweekend. HOP uit Wevelgem 14


organiseert haar 5e Karakterbierweekend in zaal CC De Stringe, in Vichte. Van 14 tot 23 uur. Info: http://www.karakterbierweekend.be.


•Zaterdag 2 en zondag 3 juni 2007: De Heikantse Bierliefhebbers bestaan 20 jaar en organiseren op 2 en 3 juni een heus feestweekend, in een grote tent op de gemeentelijke sportterreinen (sportcentrum, de sportschuur) aan de Heistsebaan 83, 2590 Berlaar-Heikant. Info: http://www.heikantsebierliefhebbers.be. •Zaterdag 2 juni 2007 : Open Nederlands Kampioenschap Amateur Bierbrouwen. Brouwerij Emelisse, Stadspolder 1, 4493 PA Kamperland Noord-Beveland. Van 12 uur tot 18 uur. (De Deltabrouwers en de Zeeuws Amateur Bierbrouwersgilde) Info: e-mail [email protected], http://www.deltabrouwers.nl •Vrijdag 8 juni 2007: Tussen Pot en Pint, St.Niklaas, organiseert een proeverij van de bieren die de ‘hobbybrouwers voor één dag’ gebrouwen hebben. Met beeldverslag van het brouwen. Plaats: café de Graanmaat, Grote Markt 24, St.-Niklaas, 20 uur. Info: www.kerbesia.be. •Vrijdag 15 juni tot zondag 19 augustus 2007: Tussen Pot en Pint, St.-Niklaas, organiseert een fietszoektocht met bierige prijzen. Deelnemingsformulieren: € 2 voor leden TPP en Zythos, € 4 voor niet-leden. Verkrijgbaar in het VVV-kantoor van St.-Niklaas of via www.kerbesia.be. •Vrijdag 22 juni tot zondag 24 juni 2007: 8e Bierpassie Weekend,

georganiseerd door Bierpassie Magazine, in een open biertent op de Groenplaats te Antwerpen. Meer dan 150 bieren. Toegang gratis, proefglas € 2,00, consumptiebon: € 1,50. Info: e-mail [email protected] •Vrijdag 22 juni 2007 : Lezing met degustatie door Jef van den Steen. Thema: “Lambikbieren” Locatie: Café De Kring, Stevens de Waelplein 15, 1502 Lembeek. Aanvang: 20.00 uur. Deelnameprijs: Zythosleden € 5, niet-leden € 10. Info en inschrijvingen: Wim 0495 44 33 25 of www.lambikstoempers.be •Zaterdag 23 juni 2007: OBER uit Essen organiseert een stadszoektocht in Antwerpen, langs verschillende cafés in combinatie met een bezoek aan Bierpassie Weekend. Vertrek Centraal Station rond 17 uur. Info en inschrijvingen: [email protected], tel. 0497 50 09 47 (Gunter Mertens). •Zondag 1 juli 2007: 12e Bierdag. De Mechelse Beer Brothers organiseren hun 12e Bierdag op het Perron ‘M’, op het Douaneplein, Mechelen. Van 11 tot 21 uur. 40 speciaalbieren in proefglazen van 20 cl. Info: www.thebeerbrothers.be. •Zondag 1 juli 2007: 20e Bier Matinee ZuidNederland te Oisterwijk, Nederland. Organisatie: Société des Bières Spéciales. Op het plein De Lind voor Café La Belle Epoque, De Lind 71, Oisterwijk, NL. Gratis toegang. Openingsuren: van 12 tot 18 uur. Info: tel. + 31 13 528 48 50 (Wim Pelgrom) http://www.societe-des-bieres.nl •Zaterdag 7 juli 2007: 12e Bierjutterij. De Oostendse Bierjutters organiseren hun 12e Bierjutterij op het Paulusplein, ter hoogte van Sint-Paulusstraat 78 - 82, dichtbij het station van Oostende. Van 12 tot 24 uur. Info: Johan De Jonghe, tel. 059 70 41 90. •Zaterdag 7 juli 2007: Vrouwen Brouwen. Voor de derde keer al mogen bij OPA de vrouwen brouwen. Info: www.opa-aalst.be. •Zaterdag 7 juli – zondag 8 juli 2007: 4e Gambrinus Drivers Festival. Klassiek Biertransport en aanverwante zaken, Gambrinus Drivers Museum, Romedenne. Extra feestelijk vanwege het tienjarig bestaan van het museum. Info: tel. 082 67 83 48 (Charles Fontaine) http://www.gambrinus-drivers-museum.be 15


•Zondag 15 juli 2007: 5e Brouwerijenontmoeting van BelgischLuxemburg, Hotton, op het eiland l’Oneux. Info: tel. 0473 28 79 95 •Zaterdag 28 juli – zondag 29 juli 2007: 3e Fête de la Bière Namuroise, Anseremme Langs de boord van de Maas, 40 bieren gebrouwen in het Naamse. Info: tel. 0476 22 28 27. •Zaterdag 28 juli – 29 juli 2007 Open deur dagen, brouwerij Mortal’s Beer, Jamagne


•Vrijdag 3 augustus – 5 augustus 2007: 11e Internationales Berliner Bierfestival Openluchtfestival aan de Karl-Marx-Allee in de Berlijnse wijk Friedrichshain. Meer dan 250 brouwerijen uit 80 landen, met meer dan 1750 bierspecialiteiten. Info: http://www.bierfestival-berlin.de •Zondag 5 augustus 2007: Hapje – Tapje, Leuven Binnenstad Leuven, van 12 – 24 uur. •Dinsdag 7 augustus – 11 augustus 2007: Great British Beer Festival Earls Court, London. Organisatie: CAMRA. Info: tel. + 44 172 78 67 201 http://www.gbbf.org.uk

•Vrijdag 10 augustus – 12 augustus 2007: Grande Choufferie, brasserie d’Achouffe, Achouffe. 25 jaar La Chouffe •Zaterdag 11 en zondag 12 augustus 2007: Jaarlijks Goed Doel Weekend van de Heikantse Bierliefhebbers in Soy. Info: www.heikantsebierliefhebbers.be Zaterdagen 18 en 25 augustus 2007: OPA, Aalst, organiseert zijn traditionele Geuzetochten. Info: [email protected] •Dinsdag 14 augustus 2007: 7e Internationaal Bierfestival, Zwevegem Openluchtfestival op het Thoyeplein aan de kerk van Zwevegem. Gratis toegang. Info: http://www.bierfestival.be •Vrijdag 24 augustus – 26 augustus 2007: 9e Kölner Bierbörse - Innenstadt, Neumarkt, 50667 Köln. Internationaal bierfestival met meer dan 1000 biersoorten uit 75 landen. Openingsuren: vr 15 - 22 uur, za 11 - 22 uur, zo 11 - 21 uur. Organisatie: Verantstaltungsbüro Werner Nolden, Romberg 67, D-51381 Leverkusen. Info: http://www.bierboerse.com/city/koeln.htm •Zaterdag 25 augustus vanaf 15 uur, zondag 26 augustus vanaf 13 uur. Bierfestijn, Laakdal. In een feesttent aan de meisjeschirolokalen, Smissestraat, Groot-Vorst, Laakdal. Meer dan 130 verschillende bieren, barbecue, springkasteel, muzikaal optreden, biertombola. Organisatie: Chiro Groot-Vorst Info: http://www.bierfestijn.be e-mail: [email protected]

Wenst u ook in de toekomst deze Antwerpse BierCourant te ontvangen? Schrijf dan vandaag nog uw lidgeld voor 2007 over op het rekeningnummer van ABC: 7785986635-44 met de mededeling ‘lidgeld 2007’.Vermeld ook steeds je adres aub.Voor de luttele prijs van € 15 kun je zo een jaar lang genieten van een elektronische Courant. Wil je ook nog lid worden bij Zythos dan betaal je in totaal slechts € 20.

16

Courant. gia. Editoriaal. Colofon. Inhoud. Mei 2007 Nummer 6

Recommend Documents