Courant. gia. Editoriaal. Colofon. Inhoud. Juni 2010 Nummer 18. Goede Alfabeten!

Antwerpse BierCourant – Juni 2010 Nummer 18

gia

Courant

Editoriaal

Juni 2010 Nummer 18

Goede Alfabeten ! Zij die de taal machtig zijn middels lezen en schrijven kennen het ABC, vandaar de opener. Sinds we van in het prille begin de zware taak op onze armtierige schouders gedrukt kregen u bij het verschijnen van dit bierige schrijfsel met de opener te vergasten, hebt u, menen we, steeds de stille hoop tussen de lijnen kunnen lezen van een iets groter ABC. Het bestuur, en als deel daarvan dus ook de voorzitter, ondergetekende, heeft steeds een organische groei vooropgesteld. We hadden het dan ook dikwijls over het streven naar toffe, maar vooral kwalitatief degelijke, activiteiten en de rest zou daaruit moeten volgen.

Colofon De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps BierCollege’ Verantwoordelijke uitgever & contactadres: Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen Rekeningnummer: 778-5986635-44 Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 BIC: GKCC BE BB Bestuur Antwerps BierCollege Voorzitter: Ondervoorzitter: Penningmeester : Secretaris: Hoofdredacteur:

Hans Bombeke Ivo Liekens Ludwig Van Schoor Ivan Derycke Peter De Weerdt

Welnu, dat die moeite niet voor niets was hebt u allen samen bewezen! We zijn de kaap van de honderd leden voorbij! Ja, u leest het goed: WE ZIJN DE KAAP VAN DE HONDERD LEDEN VOORBIJ!!

Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be e-mail: [email protected] Redactieraad: Ludwig Van Schoor, Ivan Derycke, Mark Bunneghem, Peter De Weerdt, Bruno Goffin ©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden overgenomen op eender welke wijze, zonder voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps BierCollege’ mits bronvermelding.

Inhoud Colofon, inhoud & editoriaal Belgian Style Beers Bierboekenworm In Buggenhout bij Bosteels Droog aan de toog Ook in de Champagnestreek... Cursus Bierkenner ’t Antwerps Bierhuyske Ons Bolleke moet Antwerps blijven Antwerpse Bierhistorie 19 Activiteitenkalender

blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz

01 02 03 04 06 07 08 08 09 10 12

Een virtuele kaap, weliswaar, die ons niet in de eerste plaats bezighield, maar die bij het naderen ervan, toegegeven, toch merkbare (positieve) druk zette. Noest werkende bestuursleden, een vrolijke bende leden, gezellig-leerzame initiatieven en bezoeken, het maakt van ons ABC dé fiere biervinger aan de Antwerpse hand! Ondertussen stormen we af op een volgende virtuele kaap: die van honderd Zythos-leden! En terecht, want Zythos is onmisbaar voor wie bij wil blijven Lid van

1


op het vlak van bier en onze biercultuur. Van biercultuur gesproken: we vroegen ons af of we konden deelnemen aan de stedelijke Cultuurraad en dus de dito jaarlijkse Cultuurmarkt. Helaas, we voldoen niet aan de toetredingsvoorwaarden. Het zij zo! De ene cultuur is de andere niet, newaor ? Hans ‘Pif’ Bombeke Ps: Voor wie interesse heeft voor de cursus Bierkenner aan het CVO Provincie Antwerpen: de inschrijvingen lopen volop! Doen!

Nr 1 – Goose Island - Chicago HONKERS ALE ENGLISH STYLE, 4,3 % alc. Kleur: goudgeel, helder Schuim: praktisch niets (een ander flesje gaf wel meer fijn wit stevig schuim…, zuiverheid van de glaasjes? – of door het bier zelf? Aroma: amper aanwezig – bij opwarmen sporen van gekookte groente. Smaak: zoetig, wat metalig, plat, geen hopgevoel – bij opwarmen meer zoetig Nasmaak: droog metalig, snel weg – bij opwarming een lichte zwaveltoets (SO2 ?). Conclusie : sommige deelnemers dachten aan een Ginder Ale kopie. Nr 2 – Utica – New York SARANAC –PUMPKIN ALE “+ spices and other natural flavours” 5,4 % alc. Kleur: donkergoud, helder Schuim: praktisch niets Aroma: uiterst kruidig, met uitgesproken kruidnagelaccent Smaak: kruidnagel, vanille, gember – zoetig, maar droog mondgevoel (glycerine ?) – prikkelend door zware gembertoets Nasmaak: zeer snel weg, met enkel het overdreven kruidige mondgevoel als restant.

Verslag proefsessie Amerikaanse bieren “Belgian Ale Type” 17/04/10 in ’t Waagstuk Een dertigtal geïnteresseerden waren opgedaagd in ’t Waagstuk om te bekijken of er over de grote plas ook interessante bieren te vinden zijn. Onder hen waren participanten van Hans’ cursus (hopelijk toekomstige ABC-leden?). Specifiek zochten we naar bieren die pretendeerden ‘Belgian Style’ te zijn.

Conclusie: enkele deelnemers dachten dat dit “bier” nog te redden zou zijn in een stoofpotje, Hans had er een eigen naam voor: pompbak ale …

Peter gaf een korte beschrijving van de geboorteplaats en –regio der diverse bieren. Met dank voor zijn opzoekwerk.

Nr 3 – San Francisco ANCHOR BREWING COMPANY LIBERTY ALE 6,0 % alc. Kleur: zeer helder licht amber Schuim: wit, fijnmazig, snel weg Aroma: zeer veel hop, wat pompelmoes (volgens Hans amarillohop) Smaak: aromatisch kruidig, uitgesproken hop, droog, volmondig en toch licht, met duidelijke verwantschap aan saisonbieren Nasmaak: lang en vol, hoptoets blijft lekker overheersen. Conclusie: in een saison-blindproeverij zal dit bier hoog scoren, algemene mening.

Foto: Walter Thys

Lid van

2


dit keer meer bittergevoel op de tongwortel in vergelijking met de Flying Bitch Nasmaak: uiterst lang uitvloeiend – blijft lang volmondig.

Nr 4 – Cooperstown - New York OMMEGANG BREWERY - HENNEPIN Farmhouse Saison - 7,7 % alc. Kleur: helder lichtkoper (lichter dan Duvel) Schuim: stevig, wit, fijnkorrelig, blijvend Aroma: zacht hoppig, wat citrus, wat gras, wat nat stro Smaak: kruidig bittterzoeterig, kan verwantschap met Duvel niet loochenen, (gist ?) wat plakkerig op de lip Nasmaak: wat nootachtig, droog, lang.

Conclusie: dit bier zou m.i. een prachtig digestief kunnen zijn na een gekruide maaltijd Nr 7 – Denver - Colorado GREAT DIVIDE BREWING HERCULES DOUBLE IPA – 9,1 % V alc Kleur: helder, donker amber Schuim: wit, fijnkorrelig, stevig, blijvend en wat glasklevend Aroma: stevige hopgeur, verder kruidig (vlierbloesem ?) Smaak: volmondig, zachtbitterig, meer alcoholzoet dan vorige bieren, wat lipplakkerig Nasmaak: uitermate lang, droog en toch een overheersende alcoholzoetervaring Het was een meer dan geslaagde namiddag, iets te laat begonnen, (’t academisch kwartiertje…) maar niemand beklaagde zich ook maar dat de sessie pas om tien voor zes eindigde… Met nogmaals een grote dank aan Peter voor een grondige voorbereiding, en een zeer informatieve begeleiding.

Foto: Walter Thys Nr 5 – Frederick - Maryland FLYING DOG BREWERY - FLYING BITCH Belgian Style India Pale Ale – 8,3 % alc. Kleur: amber, helder Schuim: fijnkorrelig, wit, snel weg Aroma: hop! plus wat gras, een zeer lichte pompelmoestoets, wat melkzuur, ook bloesem, maar welke? Smaak: vol, droogbitter, veel hop, wat scherp mondgevoel, eerder op het verhemelte dan op de tong Nasmaak: lang en vol, hopervaring blijft nazinderen.

Mark B.

De Bierboekenworm Dr. M. Hoffmann, 5000 Jahre Bier, Verlag Hans Carl, Nürnberg, 1956. Bier is ’s werelds oudste alcoholhoudende drank, waarmee Babyloniërs en Sumeriërs hun ding al deden. . Dat staat buiten kijf, maar hoe bier destijds in onze contreien zijn intrede deed, is bij gebrek aan degelijk bronnenmateriaal – minder zeker

Nr 6 – Frederick - Maryland FLYING DOG BREWERY - DOUBLE DOG Double Pale Ale – 11,5 % V alc Kleur: amber, helder Schuim: fijnkorrelig, wit, snel weg Aroma: veel hop, wat zurig, wat rood fruit Smaak: zeer volmondig, zeer bitter, wel mooi gemaskeerd door het toch duidelijk alcoholzoet –

Bepaalde bronnen laten vermoeden dat er al bier was - of minstens iets dat er op leek – toen de Romeinen hier aan ’t feest waren. Het zou ons niet verwonderen: er was water, er was graan en er waren druïden, die als geen ander tal van geheime recepten beheersten. Alleen spijtig dat zij amper geschreven bronnen hebben nagelaten… Lid van

3


Een vergelijking hier en daar, met de buitenlandse toestand, om, over de eeuwen heen naar onze tijden af te zakken. Tot slot krijgen we nog een onderdeel ‘Cultuurgeschiedenis’ met o.a. de Bierheiligen (onze Arnoldus is er onbekend!) en spreekwoorden. Een leerzaam en knap boek, met tal van illustraties en foto’s, en wat meer is, nog geregeld te vinden in de tweedehandswinkels. Op zoek, maar! Bibliophilus Cerevesia

In Buggenhout bij Bosteels Wie brouwerij Bosteels ziet liggen en betreedt, komt meteen onder de indruk van de standing die ze uitstraalt. De eigenlijke brouwerijgebouwen zijn zeer divers. Zo is er de voormalige eest waar nu de brouwinstallaties mee zijn ondergebracht. Verder zijn er enkele klassieke fabrieken terwijl aan de ingang een reeks imposante gebouwen in art deco staan te pronken. Het meest stijlvol is natuurlijk het brouwershuis oftewel de familiewoonst, gebouwd door architect Minnaert (Minnaert-schouwburg Gent).

Een prima voorbeeld hiervan is het boekje dat we geruime tijd geleden (toen de dieren nog spraken, en wij nog in Frank betaalden) op de kop tikten. Een biergeschiedenis uit 1956 én (maar?) in het Duits. Geven we Caesar wat hem toekomt: als brouwende natie hebben onze Oosterburen best hun sporen verdiend. Meer dan bij ons echter hadden en hebben zij de neiging respect op te brengen voor hun erfgoed, ook op brouwkundig vlak. Het spreekt dan ook voor zich dat, nadat de eerste hoofdstukken de oudste tijden behandeld hebben, de rest van het boek over de Duitse brouwhistorie gaat. Wie zal het echter verwonderen dat er heel wat gelijkenissen te vinden zijn met onze brouwgeschiedenis? In vijf grote blokken van telkens enkele hoofdstukken wordt zo de wordingsgeschiedenis van ons lekker gerstenat uit de doeken gedaan: stedelijke en plattelandsbrouwerijen, de opkomst van de kloosterbrouwerijen en (o ja!) de rol van de overheid! Bier als genots- en voedingsmiddel, maar ook…biermisbruik!

Foto: Ivan Derycke Dit alles kon alleen maar bij elkaar gebracht worden dankzij de noeste arbeid van de familie Bosteels die reeds sedert 1791 aan de roerstok staat.

Lid van

4


Ze produceren drie bijzondere bieren. 1) Pauwel Kwak, genoemd naar een herbergier in Dendermonde die de koetsiers in de Napoleontische tijd, die bij hun koetsen moesten blijven, goed wilde bedienen. Hij liet daarom een speciaal glas ontwerpen dat aan de koetsen kon worden opgehangen. Heden ten dage houdt vader Bosteels zich nog steeds bezig met de uitbouw van zijn koetsenverzameling die deze geschiedenis moet levendig houden. Het is een amberkleurig bier dat daarom aan een Special Belge doet denken maar met zijn 8,1% alcohol en zijn vrij zoeterige toetsen toch wat buiten categorie is.

gistingsprocessen ondergaat, wordt het in tankwagens naar Reims gebracht om gedurende een jaar voor de derde keer te gisten volgens de Champagnemethode. Het eindresultaat is een bier dat sterk aan Champagne doet denken en een schitterend aperitief is. Het alcoholgehalte is 11,5%. Wij probeerden deze complexe drank te proeven en kwamen tot volgende bevindingen. Kleur: witte wijn, Champagneachtig, prachtig parelend met een mooie witte schuimkraag van een halve vinger dik. Geur: gist, citrus, limoen, peperachtig, droog gras, kruiden. Smaak: kruiden, gist, vlierbloesem (via de esters), peper, droog. Afdronk: kruidig, hop, gist. In tegenstelling tot Champagne, die eens klaar best niet te lang in de fles blijft, kan je Deus meerdere jaren bewaren en een interessante smaakevolutie vaststellen. Ingrediënten en brouwproces Essentieel aan een brouwerij is de aanwezigheid van prima water. Dit wordt bij Bosteels uit eigen waterputten gehaald die geboord zijn tot een diepte van 70 m. Er worden vooral voor de tripel Karmeliet drie granen gebruikt: tarwe, haver en gerst. Omdat de brouwerij van deze granen zowel de gemoute als de ongemoute versie gebruikt, werd het te moeilijk om nog langer zelf te eesten (mouten) en werd de brouwerij dus in de voormalige eest ondergebracht. Als hop werd vroeger met hop uit de streek van Asse gewerkt waar ooit evenveel hopplantages waren als in de streek van Poperinge. Nu is men in Aalst en Asse terug bezig met het aanplanten van hop, dit vooral ook omwille van de hopscheuten die gelden als een culinaire delicatesse. Bosteels werkt voorlopig echter met Golding hop onder de vorm van pellets. Daarnaast wordt er suiker gebruikt, bij de Pauwel Kwak is dat witte kandijsuiker.

Foto: Hans Bombeke 2) Al eens uitgeroepen tot het beste bier ter wereld is de tripel Karmeliet een bijzonder complex bier met veel kruidige toetsen en een behoorlijke bitterheid. Het is een bier dat hergist op fles door toevoeging van gist en suiker voor het bottelen. Het wordt geproduceerd op basis van een bierrecept van 1679 afkomstig van het oude Dendermondse karmelietenklooster. Het alcoholgehalte bedraagt 8,4%. 3) Deus valt helemaal buiten het gewone kader. Nadat het bier in de brouwerij al twee

Het brouwen zelf gebeurt nog steeds alle werkdagen in prachtige koperen ketels. De koperen lekbak werd recent vervangen door een meer prozaïsch ogende installatie die natuurlijk wel efficiënter functioneert. De brouwerij Lid van

5


beschikt over 17 gistingstanks, met een inhoud van 320 hl. tot 640 hl. voor de eerste gisting gedurende 6 dagen. Na filtratie begint dan de hergisting op fles.

Daarna trokken we naar het kleinste cafeetje van Mechelen, de Borrel Babbel, achter SintRombouts, om vervolgens de inwendige mens van steviger voedsel te voorzien op de Grote Markt. Er werd, vooraleer de trein naar de Sinjorenstad te nemen, afgerond in het oudste café van Mechelen, de Hanekeef. We konden ons niet van de indruk ontdoen dat dit een geslaagde uitstap was waarbij we in het gezelschap waren van twee sympathieke Zweden die speciaal voor bier naar België waren gekomen. Ivan

Droog aan den Toog’ Laat ons wel wezen: wie had er niet zo lang geleden op durven wedden dat ons College tot over de honderd leden zou groeien ?* Allicht niet velen onder u !* schrijver dezes ook niet* maar zo zie je maar: hoop doet leven!** het is nog niet zo erg dat er mensen voor de pif zijn deur gaan kamperen om in ons College ingeschreven te geraken, maar wie weet !?*Sterk vinden we wel dat net de eigenaar van ’t Pakhuis ons honderdste lid werd* Toevallig?* Blijkbaar wel, anders had deze rubriek u zonder twijfel op hoogte gebracht!**Maar van weddenschappen gesproken* de weddenschap van ’t jaar is zonder twijfel die van Wanne de Opperlambikstoemper* Hij wist , met medewerking van enkele duizenden facebookadepten Duvel Moortgat te overtuigen opnieuw de Duvel Tripel Hop te brouwen* Puik werk!* Als we nu ook nog een fles op de kop kunnen tikken, zullen we bij het nuttigen ervan een lofbezwering over Wanne en de zijnen uitspreken* Ondertussen is voor iedereen duidelijk welk een impact een individuele bierliefhebber op de brouwerijen kan hebben.* Alhoewel, we zien het elders niet gebeuren…* Niet alle lichtende voorbeelden worden opgepikt** dat konden we ook merken op onze proeverij van Belgian Style bieren uit de Verenigde Staten* op wat sommige brouwers ginds zich beroepen om hun ‘bier’ de ondertitel Belgian Style mee te geven is een raadsel!* Maar dat kan ook gezegd worden van enkele van onze brouwsels die ginds terechtkomen* Onlangs lazen we zo een proefverslag over een bier van (tuut) uit (tuut)* Prachtig verouderd met een zurige toets en blablabli en blablabla*Excuseer ??* Zeg gewoon

De oude eest werd brouwerij Foto: Hans Bombeke Merk op dat Bosteels de enige brouwerij is in België waar de landbouwers uit de omgeving nog zelf hun draf kunnen halen. Na dit zeer leerrijke bezoek trokken we naar Mechelen om er een paar interessante cafés te (her)bezoeken. Er werd gestart met het Ankertje aan de Dijle, over de Lamot-site. Uw dienaar schetste er kort de geschiedenis van de voormalige Lamotbrouwerij in de Van Beethovenstraat met aandacht voor de familie zelf, die zoals wel meer voorkwam, heel wat brouwerijen in de streek bezat en vaak huwbare partners ging zoeken bij andere brouwersfamilies. De geleidelijke absorbering in grotere internationale brouwerijen (Bass) met als orgelpunt de opname in Interbrew, betekende zoals bij veel brouwerijen, het einde. De brouwzaal is uiteindelijk gered en nu geïntegreerd in een culturele en erfgoedsite. Lid van

6


dat het de reis niet overleefde!* Wie de brouwerij kent, en we spraken er al met enkelen over, weet dat je met zo’n installatie moeilijk anders kan* Voor wie dacht dat het Federaal Voedselagentschap in het hele land actief is, kan een bezoek aan sommige van ‘onze’ Waalse brouwerijtjes ontnuchterend zijn.* Moet je aan deze kant van de taalgrens maar eens een brouwerij opstarten…** Opgepast, de Yankees laten zich niet eeuwig bij de neus nemen!** Wie dan weer wel bij de neus genomen werd, is ons aller pif* dat horen we graag! Haha!*Hij ging een exclusief bezoek brengen bij een piepkleine Waalse brouwer die zijn eerste bier voorstelde*Brasserie d’Ebly*Hij was er, naast de eerste bezoeker, uiteraard ook de enige Vlaming in heinde en verre*Legde vol overtuiging de brouwer het vuur aan de schenen en puurde ei zo na de pieren uit diens neus*Hier zou nu eens een mooi Zytholoogschrijfsel uit groeien, zie*Tot, na een ruime babbel, bleek dat enkele weken eerder ons aller Casimir Elsen al op bezoek geweest was!* haha!* Die dekselse Casimir!** En dan... wat een ramp voor het vaderland! Ons bolleke Koninck binnenkort in Heinekenhanden??*De pif hing in de luster!* Iedereen gevorderd om snelsnel een facebook in elkaar te stoten!*Tot den dekselse Bernard met ne smile van hier tot ginder de volgende dag den Triple d’Anvers stond te showen!*De pif tweemaal in zijn wiek geschoten!!* Moet da na wer int Frans?** DADT’, het rubriekje met terechte lof voor Wanne en Casimir, een vleugje terechte spot voor onze pif, enige boosheid op de streken van onze stadsbrouwer én ietwat leedvermaak met de secretaris en de penningmeester die dankzij de Eyjaflijslandse vulkaan een prachtige proeverij moesten missen!

door een Edelweiss te bestellen, een witbierachtig vocht dat er aangelengd wordt met limonade, een vergissing die deed denken aan dat andere bestuurslid dat op een Mortsels terras nietsvermoedend een Sneeuwwitje bestelde. Dat bestuurslid had echter zijn les geleerd en ging voor het bekendere werk: een blonde Petforth wat toch een prima, zij het niet opvallend, middelstraf blondje is met een goede bittere toets. Veel aangenamer was hetgene wij in Reims te drinken kregen in ‘Les Trois Brasseurs’, een waardige tegenhanger van ons Pakhuis. Gelegen aan wat ongetwijfeld de Keyserlei van Reims is, maar dan met veel meer ambiance, de Place Drouet D’Erlon 73, is dit één van de grootste brasseries van de Champagnestad en de Fransen komen er graag. We konden er via een proefpallet vier biertjes proeven: de blanche: een correct witbiertje, de blonde: met een stevige gistgeur en dito smaak, goede bitterheid in dronk en afdronk, de ambrée: een verrassend bitterig bier met stevige smaak van gebrande caramout, de brune: wat na de vorige te verwachten viel: een stout waarbij de typische smaak van gebrande mout, cichorei en een droog mondgevoel zijn bijgebleven. Op de bierkaart valt te lezen dat er in het desbetreffende seizoen ook een kerstbier ter beschikking is. Internauten: http://www.les3brasseurs.reims.com

DADT’

Ook in de Champagnestreek drinkt men bier! Het zijn natuurlijk rare kwieten die op reis gaan naar de Champagnestreek om er tussen de adepten van Dom Perignon naast het bubbelende goud toch ook nog het gerstenat tot zich te nemen. Zo werd er in Laon door één van de belangrijkste bestuursleden een kapitale vergissing gemaakt

Brouwinstallatie Les 3 Brasseurs Foto: Ivan Derycke

Lid van

7


Onderweg naar het hotel zagen we dat er nog een, toen weliswaar gesloten, biertempeltje in Reims was in de Rue de Vesle 132: l’Escale. Uiteraard met Belgische klassebieren die, zoals we ook elders in de streek zagen, toch wel zeer populair zijn.

’t Antwerps Bierhuyske Een nieuwe ster aan de Antwerpse bierhemel is geboren, het Antwerps Bierhuyske! open sinds begin april en dagelijks open (7/7) van 12u tot ……….. Paul Meeussen, die ook eigenaar is van de Violetta in Burcht, en sinds kort de cursus Bierkenner aan het Syntra in Roeselare beëindigd heeft, kan deze kennis zeker aanwenden om zijn Antwerps Bierhuyske toe te voegen aan het handvol echte Bierhuizen in Antwerpen. Het is een klein en heel gezellig ‘echt’ biercafé aan de Hoogstraat, naast het Fakkeltheater en schuin over Antwerpens bekendste frituur. Met ‘echt’ bedoelen we een gedegen kennis van het bier alsook de liefde (waar hebben we dat nog gehoord) om het te schenken zoals het hoort. Eigenaar Paul en zijn vrouwelijke equipe hebben deze kennis en liefde, wat een belangrijke troef is voor het welslagen van deze onderneming en het verschil maakt tussen een café en een Bierhuis. Het interieur is dat van een bruin café met alle gezelligheid die daarbij hoort, roken kan er zelfs (nog). Neem de moeite om de foto’s achteraan te bekijken en waan je in de foedergalerij bij Rodenbach of het karrenmuseum van Bosteels, Kwak weet u wel. Het gezellige terras in de drukke Hoogstraat zal een pleisterplaats worden voor zowel de bierliefhebber als de toerist. Tijdens de zomer zal het dus vechten zijn voor een plaatsje.

Ivan

Cursus Bierkenner Het is voor velen onder u allang geen geheim meer: ook in Antwerpen loopt er een cursus Bierkenner. Deze cursus wordt ingericht door het Centrum voor Volwassenenonderwijs van de Provincie Antwerpen. We vernemen dat de cursus vanaf september weer wordt georganiseerd op maandag- en woensdagavond in de vestiging Desguinlei 244 (PIVA) en op dinsdagavond in de vestiging PITO-Stabroek, Laageind 19. De voorbereidingen naar volgend schooljaar zijn volop aan de gang, zo ook de inschrijvingen voor deze cursus. Wie een passie voor bier wil onderbouwen met zowat alles wat er op het vlak van bier te weten te komen is, mag deze kans niet laten voorbijgaan! In drie modules wordt bier vanuit verschillende invalshoeken benaderd: Algemene Bierkennis, Bierdegustatie en Bier en Gastronomie. Vanaf de eerste les wordt de kennis meteen aan de praktijk getoetst om tegen het einde van het schooljaar toch iets meer dan honderd uiteenlopende bieren geproefd te hebben. Geschiedenis, toerisme, brouwproces, enz. noem het en het komt ter sprake! Voor ABC-ers en andere liefhebbers van ons gerstenat zeker dé cursus die je moet bijgewoond hebben! Meer inlichtingen: Desguinlei: [email protected], tel.: 03.242.26.19 Stabroek: [email protected], tel.: 03. 561.05.47

Foto: Ivan Derycke

De redactie Lid van

8


De op de muur geschreven bierkaart is er eentje om U tegen te zeggen: maar liefst een 140-tal bieren waarvan er 9 op vat zitten, met als juweeltjes: La Chouffe Houblon (enig in Antwerpen) en de Pannepot (uniek in Europa) van de Struise Brouwers. Een tip: vergelijk deze laatste ook eens met de versie uit de fles. De bierkaart is heel evenwichtig samengesteld en alles werd netjes per brouwerij gerangschikt met wel wat ‘speciallekes’ op. Het uitgebreid gamma van geuzes, lambiks en de trappistbieren verdient zeker een vermelding. De Trappisten kan je bestellen in flessen van 75cl, dus kan je langer genieten. De Trappisten kan je hier allemaal degusteren, ja soms ook diegene die moeilijk te verkrijgen is uit West-Vlaanderen. Kies je je bier liever ‘live’, neem dan een kijkje in de koelkasten die open staan opgesteld juist naast de toog; een iets andere manier om te kiezen dus. Naar mijn mening is dit Antwerps Bierhuyske een blijver en ik heb gemerkt dat een aantal van onze leden ook de weg al gevonden hebben naar deze nieuwste telg en daar kunnen we als Biercollege alleen maar blij mee zijn. Proost !

den Bogaert halstarrig ontkent, worden de kansen in alle kranten ruim uitgemeten. Wij van het Antwerps BierCollege willen onze duit in de (hop)zak doen! De Koninck is de oudste Antwerpse Brouwerij en de enige van haar generatie die de tand des tijds doorstond. Dat er, door bewegingen op de biermarkt, al langer de nodige problemen zijn is ons ook al langer bekend. Dat neemt niet weg dat de familie Van Den Bogaert trouw is gebleven aan haar bier én aan haar stad. Geen enkel bier ter wereld (TER WERELD!!) is zo nauw verbonden met haar stad als De Koninck met Antwerpen en we willen dat ook zo houden. We hebben dan ook begrip voor het feit dat de directie van ‘onze’ brouwerij mogelijkheden zoekt om haar omzet terug te vergroten én dat er daarbij gekeken wordt naar samenwerking met andere brouwerijen. Maar laat het dan in Gambrinus’ naam een brouwerij van eigen bodem zijn!!! Vrienden, we kunnen weinig veranderen aan het feit dat deze stap gezet moet worden. Maar ALS die wagen aan het rollen gaat, laat ons dan een duwtje in de GOEDE RICHTING geven!

Robert Dyserynck

Ons bolleke moet Antwerps blijven!

Voor ons is het immers zo klaar als een klontje: ons Bolleke MOET Antwerps blijven!

Beste biervrienden !

Geef uw steun aan onze brouwerij! Teken in via Facebook op ‘Ons Bolleke moet Antwerps blijven!’

Wordt de noodklok geluid voor ons Bolleke ?? Bierminnende Antwerpenaars weten het al langer: door tal van oorzaken verkeert onze eigenste brouwerij de Koninck in ademnood. Niet in het minst omdat zowel de biersoort ‘speciale ale’ in ’t algemeen wat onder druk staat, maar ook, en dit is hoogst onverklaarbaar, omdat ons Bolleke een wat oubollig karakter zou hebben. Niets is minder waar, natuurlijk, maar moet je dan weer Antwerpenaar zijn om dat te erkennen!

En tot slot: Schol, doe den Bol nog eens Vol! Hans Bombeke Voorzitter Antwerps BierCollege

Nawoord van de redactie Op het ogenblik van het afwerken van deze Courant hadden niet minder dan 1320 internauten zich aangesloten bij ‘Ons bolleke moet Antwerps blijven’. Daags na de tijdingen over de problemen bij de brouwerij lanceerden de gebroeders Van den Bogaert een nieuw bier met hergisting op de fles ‘Le Triple d’Anvers’. Toeval? Meer in het volgende nummer!

In elk geval, sinds De Tijd in een artikel stelde dat zowel Duvel-Moortgat, als Heineken de jacht open hebben verklaard, is het hek helemaal van de dam. Alle kranten melden een nakende overname, en, alhoewel gedelegeerd bestuurder Bernard Van Lid van

9


Antwerpse Bierhistorie 19

gerstebier maakt men nog onderscheid tussen het ‘gewone gerstebier’ en het ‘dubbele gerstebier’. Dat laatste bier kende men alleen in Antwerpen waar men het (ook) ‘verckensbier’ noemde, naar de brouwerij die dit zwaardere en dus meer luxebier voor het eerst op de markt bracht. Zowat alle Antwerpse brouwerijen zouden dit voorbeeld volgen en hun dubbel gerstebier dezelfde naam geven. Ongetwijfeld gaat het hier om brouwerij Het Vercken, één van de 16 brouwerijen opgericht door Gilbert Van Schoonbeke in de Nieuwstad aan de Brouwersvliet in de tweede helft van de zestiende eeuw.

Ons biercollege, geachte lezer, heeft meerdere leden die van alles in hun mars hebben. Zo is er Paul Daeleman, chemicus, gehuwd met een Beirens van de voormalige Wommelgemse brouwerij, en een voortreffelijk specialist wat betreft biergeschiedenis van de negentiende en de twintigste eeuw. We geven hem dan ook graag het woord gedurende een aantal afleveringen voor een reeks artikelen over die periode. De redactie

Antwerpse bieren in de negentiende eeuw (deel 1) Zoals de aandachtige lezer van de ABC weet, is het de bedoeling om eind 2011 Antwerpen Bierstad te laten verschijnen, het boek over acht eeuwen biercultuur in onze stad onder hoofdredactie van Ivan Derycke. Bij de voorbereiding hiervan kwamen we op het spoor van twee interessante publicaties over de Antwerpse bieren in de negentiende eeuw. Een goede reden dus om hierover een bijdrage te schrijven voor de ABC-Courant. Interessante publicaties, mede omwille van het feit dat het tijdsdocumenten zijn, geschreven dus in de negentiende eeuw zelf. De auteurs, Louis Henri en Jean Baptist Vrancken, waren beiden geneesheer en hadden dezelfde familienaam. Vermoedelijk met familiebanden dus. Terwijl de eerste zijn rapport schrijft, nog tijdens de Franse tijd, meerbepaald in 18111, zijn we nog net niet in het onafhankelijke België beland bij het verschijnen van het tweede document in 1829.2

Uit: Beknopte Gids Brouwershuis, 1966. Brouwerij nr. 10 (onderaan rechts) is Het Vercken. Al lijkt ons dit geen appetijtelijke naam voor een brouwerij, laat staan voor een bier, was er ook in de Gentse Waaistraat in de zeventiende eeuw een brouwerij met dezelfde naam, en wie weet ook nog in andere (Vlaamse) steden.3 Mogelijk komt de inspiratie van de consument van de draf. Vanaf wanneer dit verckensbier gebrouwen werd, weten we niet juist. Wel is het zo dat in de eerste helft van de achttiende eeuw reeds ten minste één buitenbrouwer probeert een graantje mee te pikken van het succes: Peeter Peeters van de brouwerij de Sprinckaen (later brouwerij Frans Beirens en nog later brouwerij Frans) onder

De bieren gebrouwen in de Franse tijd, in het departement der Twee Neten, kunnen, aldus L.H. Vrancken, in drie groepen worden onderverdeeld: het gerstebier, het witbier en het bruinbier. Bij het 1

L. H. Vrancken, ‘Antwerpsche Biersoorten in 1811 – Notice sur les Bières du département des Deux-Nèthes’, in Tijdschrift voor Geschiedenis en Folklore, Provinciebestuur Antwerpen, 1938, 2o aflevering, p.92-95. Dr. Louis Henri Vrancken behaalde zijn diploma van geneesheer in Leuven in 1797. 2 Jean Baptist Vrancken, ‘Bières d’Anvers’, in Nieuwe verhandelingen van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam, uitgegeven te Amsterdam, 1829, Deel 7, p. 203-206.

3

http://users.skynet.be/VIATvzw/tic90.pdf , p. 15, geconsulteerd op 20 maart 2010. Lid van

10


Borsbeek kwam in conflict met de stad omdat hij verckensbier leverde.4 In 1811 echter was dit dubbel gersten reeds in onbruik geraakt omdat het snel tot dronkenschap leidde en wegens de hoge prijs. Voor het brouwen van de drie groepen genoemde bieren gebruikte men in Antwerpen relatief veel gerst en slechts kleinere hoeveelheden haver, boekweit (‘bouquette’) en tarwe. Het is zelfs zo dat een aantal Antwerpse brouwers neerkeken op het gebruik van tarwe en dit graan dus helemaal niet in hun storting opnamen! Immers, het waren toch de boerenbrouwers – vooral die tegen het arrondissement Breda aan – die wel veel tarwe verbrouwden. Voor het gerstebier was het wintergerst zoniet de enige gebruikte graansoort, dan toch de enige gemoute. Zomergerst werd slechts gebruikt bij gebrek aan wintergerst. In Antwerpen zou men zowel voor het kiemen tijdens het mouten, als voor het brouwproces zelf bij relatief lage temperaturen gewerkt hebben. Dit zou het conserveren van de bieren ten goede zijn gekomen. De grootte van storting per brouwsel, variërend natuurlijk van brouwerij tot brouwerij en van brouwsel tot brouwsel, kon in Antwerpen oplopen tot 3000 kg. Er werd 5 tot 6 uur gekookt, waarna de wort naar de koelbak werd gebracht ‘pour y déposer son phlegme subir la fermentation sécondaire et se clarifier.’ Een tweede infusie leverde het klein bier. Door menging van beide verkreeg men ‘une bière moyenne’. Mits koud opgeslagen bleef het gerstebier jaren goed, dit mede dankzij het gebruik van een dertigtal pond hop of meer per brouwsel. Voor het bruinbier – dat naar het lijkt enkel buiten Antwerpen gebrouwen werd - gebruikte men eveneens hoofdzakelijk gerstemout, met toevoeging van een tiende haver- of tarwemout (wellicht als ruwe granen, dus ongemout). Soms was dit gerstemout – zoals kan worden verwacht voor bruinbier – hoger afgeëest. De eerste koking van enkele uren met een weinig hop werd gevolg door een langere tweede koking met een grote hoeveelheid hop. De totale kookduur kon oplopen tot 24 uur. Niet te verwonderen dus dat dit – in tegenstelling tot het koken van het gerstebier- in een gesloten kookketel gebeurde. Sommige brouwers gooiden osse- of koeiepoten in hun brouwketel. Een manier van klaren ook nog in 4

gebruik in de negentiende eeuw. Andere voegden ‘alfali’(wellicht alkali bedoeld) of kalk toe. En hier komt de bezorgdheid van de geneesheer naar boven: ‘Ces ingrédients qui au premier aspect paraissent devoir nuire à la santé, ne doivent cependant pas nous en inspirer la crainte … on est dans l’habitude de décauster la bière et de la clarifier avant de l’entonner.’ En dan het Antwerpse witbier van het begin van de negentiende eeuw. Op dertig delen gerstemout stortte men vier à vijf delen haver of boekweit (‘bouquette’) of vier delen tarwe.5 Er werd slechts enkele uren gekookt onder toevoeging van een kleine hoeveelheid hop. Het jonge bier werd na secundaire vergisting zonder klaren afgetond. Resultaat: een viskeus troebel en moeilijk houdbaar bier dat snel zuur werd. Erg interessant te noteren is dat in de omliggende dorpen dit witbier vooral met tarwemeel gemengd met gerstemout gebrouwen werd. Omdat er weinig of geen hop werd toegevoegd moest dit bier binnen de veertien dagen worden geconsumeerd... Wellicht omdat dit witbier toch maar kort houdbaar was, werd het in alle seizoenen gebrouwen, terwijl het gerstebier en bruinbier slechts in het koelere deel van het jaar kon worden bereid. Over het toevoegen van zetgist heeft Henri Vrancken het niet. In de volgende aflevering bekijken we wat zijn naamgenoot en professor Jean Baptiste Vrancken over de Antwerpse bieren weet te melden. Paul Daeleman

5

Het gebruik van ruwe granen lijkt een positieve invloed te hebben bij het brouwen van lichte bieren, getuige de volgende ervaring opgedaan tijdens de eerste wereldoorlog. ‘Pendant la guerre on a pu constater que les bières très faible étaient meilleures quand on les brassait avec un fort appoint de grains crus qu’avec malt pure.’ (Petit Journal du Brasseur, nr. 1042, 1919, p. 327-328).

Stadsarchief Antwerpen, GA 5012, Stuk 7°. Lid van

11


Agenda Antwerps Biercollege

Andere aanbevolen activiteiten

zaterdag 17 juli om 14.30 u.: rariteitenkabinet in Afspanning 't Waagstuk Dit is een proeverij van zeldzame, exotische, oude en ‘vergeten’ bieren. Drinkbaarheid is niet steeds gegarandeerd, een interessante degustatie wel. Spelregels: Iedereen mag gratis deelnemen die minstens één liter bier inbrengt, binnen te brengen in het Waagstuk tegen 4 juli. Zoniet betalen leden ABC of Zythosleden 5 euro, niet-leden 10 euro. Inschrijven voor 12 juli via [email protected] of GSM Hans Bombeke: 0497/817.227 en te betalen op rekeningnummer: 778-5986635-44 (IBAN: BE55 7785 9866 3544, BIC: GKCCBEBB) met vermelding van naam en adres.

zaterdag 4 en zondag 5 september 2010: tuinfeest en bierfestival bij de Heeren van Liedekercke, Kasteelstraat 33 in Denderleeuw

zaterdag 21 augustus: bezoek aan taverne De Stroopop in Halle Dit is een familiegebeuren met in de namiddag samenkomst, boswandeling en gelegenheid tot gebruik speeltuin, en s’avonds een bierbarbecue. Prijs per persoon voor de BBQ en de bierdegustatie: 25 euro. Inschrijven voor 16 augustus via de gekende weg (zie hoger) vrijdag 10 september vaart de ABCruise uit vanaf 19 u. in ’t Oud Arsenaal. Dit is een onvervalste kroegentocht waarbij wordt aangelegd in enkele toffe biertempels. Zorg dat je op tijd bent want eens de trossen los, is er geen houden meer aan! Laat weten of je aan boord komt via de gekende weg! In het najaar komt er een nieuwe reeks "Nodig eens een brouwer uit" in Shammy's Pub te Wilrijk telkens om 20 u. Programma: 24 september: Kris Boelens van brouwerij Boelens (Belsele) 15 oktober: kaasmeester Dirk Martens: foodpairing kaas en bier 19 november: Marc Limet van brouwerij Kerkom Traditioneel eindigen we het jaar met een bezoek aan het Kerstbierfestival in Essen

Wilrijkse bierfeesten in Shammy’s Pub van 1 tot 3 oktober. Zoals u allicht reeds weet: uw mening waarderen we zeer … Mail uw reacties of opmerkingen naar [email protected] of stuur een briefje naar ABCourant-redactie Antwerps BierCollege, p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang om op speurtocht te gaan naar nieuwtjes, interessante bier(evenement)en of heeft u een schat van bierwijsheid die u kunt inbrengen, laat het ons dan ook weten.

Lid van

12

Courant. gia. Editoriaal. Colofon. Inhoud. Juni 2010 Nummer 18. Goede Alfabeten!

Recommend Documents