Courant. Editoriaal. Colofon. Inhoud

Antwerpse BierCourant – Mei 2006 Nummer 2

Editoriaal

Courant Mei 2006 Nummer 2

Colofon De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps BierCollege’ Verantwoordelijke uitgever & contactadres: Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen

Het biernieuws blijft binnenstromen en uw dienaar heeft dan ook de grootste moeite om een beeld te vormen van wat hij schrijven zal. Nochtans ligt het een beetje voor de hand wanneer tachtig procent van het recente biernieuws slecht is en van één brouwerij komt. Eigenlijk ben ik blij dat op de dag dat ik aan dit stuk wil beginnen er ook goed nieuws in mijn dagelijkse krant te lezen valt. Brouwerij Liefmans heeft immers net drie biermedailles gewonnen.

Rekeningnummer: 778-5986635-44 Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 BIC: GKCC BE BB Bestuur Antwerps BierCollege Voorzitter: Hans Bombeke Secretaris: Ivo Liekens Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be e-mail: [email protected] Redactieraad: Henk Iedema, Ivan Derycke, Peter De Weerdt, Bruno Goffin ©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden overgenomen op eender welke wijze, zonder voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps BierCollege’ mits bronvermelding.

Inhoud Colofon, inhoud & editoriaal Uw mening waarderen we zeer... Zythos Bierfestival 2006 Vicaris Tripel wint ZBF-trofee ABC bezoekt ZBF: sfeerbeelden Biernieuws in ’t kort Wij proefden voor u... Bierboekenwurm Op bezoek bij Marc Struyf Bierhunting in Oud Borgerhout Courants bierquiz Antwerpse Bierhistorie Activiteitenkalender

blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz

01 02 02 03 04 05 05 06 07 08 09 10 12

Op de ‘World Beer Cup’, een tweejaarlijkse competitie van de Brewers Association, behaalde Liefmans bij de Frans-Belgische bieren goud met Straffe Hendrik Blond. In de categorie fruitbieren zilver en brons met respectievelijk Fruitesse Kriek en Fruitesse Framboos. Het belangrijkste aan dit nieuws is voor mij zonder enige twijfel dat een ‘kleine’ brouwerij op deze manier meer naamsbekendheid krijgt. Want kijk, Westvleteren werd de hemel in geprezen en het aanvankelijke gejuich sloeg al gauw om in minder aangename gevolgen: de paters konden de vraag niet meer volgen en wij geraken nog amper aan ons bier. Slimmerds zetten hun bakken op e-bay en dommerds betalen er kapitalen voor. Hopelijk zal het dus bij Liefmans zo’n vaart niet lopen, maar toch hopen we dat deze brouwerij er munt uit weet te slaan. Tegelijkertijd hopen we dat ze niet zullen zwichten voor het succes en hun brouwwijze behouden. We zagen in het verleden al te veel goede bieren verworden tot gearomatiseerd water. Het grootste deel van de recente bierberichten werd ingenomen door de (Interbrew)Inbev-escapades. Ik kan én wil daar redelijk kort over zijn: die situatie is al jáááren aan de gang. Mensen die nu plots verrast zijn dat ze Hoegaarden toch opdoeken en naar Jupille 1


verhuizen zijn eigenlijk al heel lang ziende blind. Alle prijsverhogingen van de jongste tien jaar zijn allemaal ingezet door de zelfbenoemde ‘grootste lokale brouwer’ van de wereld. En dan spreken we nog alleen maar over de bierprijzen en laten de onkostennota voor diensten zoals het reinigen van de leidingen buiten beschouwing. Het kan best zijn dat hun kosten stijgen, maar dat moeten ze mijns inziens niet op de klant afschuiven. Die klant -de cafébaas- zit tussen twee vuren en krijgt dan ook nog de schuld als hij de prijsstijging (noodzakelijkerwijs) volgt. Als Inbev klachten heeft over de stijgende kosten, dan zouden ze de regering die daar verantwoordelijk voor is onder druk moeten zetten. Wat we er zelf aan kunnen doen? Behalve lid worden van ABC, brieven schrijven aan kranten en tijdschriften, andere mensen informeren, noem maar op. Maar in de eerste plaats: onze collectieve drinkgewoonten veranderen. ‘Op ééntje zal ‘t niet aankomen?’ Toch wel, laat deze mastodont voelen dat we hem niet meer moeten. Zelfs niet voor één bier! En als diegenen die al jaren deze ellendige brouwerij groot hebben gemaakt, dát ook daadwerkelijk doen, dan telt ge zelf maar af hoe lang het duurt voor ze bij Inbev terug mensentaal spreken. Om met een positieve noot te eindigen: we maken er héél wat kleine brouwers blij mee … Hans ‘de pif’ Bombeke

Uw mening waarderen wij zeer.... De redactie heeft, naast het proefbrouwsel, nu een tweede nummer van uw Antwerpse BierCourant uit de computer geperst. Wij zouden echter graag weten wat u ervan vindt. Stuur uw mailtje naar [email protected] of stuur een briefje naar Redactie Antwerps Biercollege, p.a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang om mee in de redactie te komen zetelen, op speurtocht te gaan naar nieuwtjes, interessante bier(evenement)en of heeft u een schat van bierwijsheid die u kan inbrengen, laat het ons dan ook weten. Wij kunnen altijd van elkaar leren nietwaar?

Zythos Bierfestival 2006 Vrijdag Samen met een ander lid van Zythos hebben we meegewerkt aan de opbouw van de standjes, verschuiving van materiaal en het mede opstellen van de taps van sommige brouwers. We konden genieten van enkele nieuwe bieren. Eén bier had wel een zeer speciale smaak, het was gemaakt met whiskymout. Dit was een proefbrouwsel dat een van de medewerkers zelf had gebrouwen. Voor de medewerkers was er ook het bier Geelse Stoere. Een blond bier van ongeveer 7 % alcohol en zonder etiket. De smaak was zeer goed, maar het zal moeilijk verkrijgbaar zijn, omdat het van amateurbrouwers afkomstig is. We konden later op de dag nog proeven van de bieren van sommige brouwers, zodat we al enkele nieuwe bieren gedronken hadden voordat het bierfestival geopend was. Zo hebben we alle bieren van de brouwerijen Roman, Les3fourquets en D’Achouffe kunnen proeven. Van Roman waren de volgende drie bieren van het vat: De Ename Blond en Dubbel, beiden 6,5 % alcohol en Adriaan Brouwer een doordrinker van 5 %. Later proefden we nog de Ename Triple 8,5 % en Sloeber 7,5 %. Bij Les3fourquets proefden we de Pilsette, een degelijke pils van 5 % alcohol en de blueette, een witbier waar cassis aan toegevoegd werd. De kleur van het schuim en de geur konden dit niet verbergen. Het was zeer smaakvol met maar 5 % alcohol. Van Lachouffe viel voornamelijk de smaak op van hun nieuw bier Houblon Chouffe van 9 %, een blond bier met een bittere toets en een zeer speciale afdronk. Hun kerstbier van 10 %, N’ice Chouffe was ook niet te versmaden.

Foto: Walter Thys

2


Zaterdag Zaterdag was de topdag wat bezoekersaantal betreft. We hebben enkele tekortkomingen aan de zaal ondervonden. Het was zo druk en warm en door het vele roken was er een zuurstoftekort. Zo erg, dat ik er zelf slachtoffer van werd en even buiten westen was na een hoestbui. Na een pauze van een kwartier was ik er wel weer bovenop. Ik heb dit toen gemeld aan de voorzitter en in het gastenboek geschreven. Er waren ook ABC-leden die klaagden over de geur van frieten, die invloed had op het proeven. Wat er werd omgeroepen via de geluidsinstallatie was niet overal even goed te verstaan. Wat bier betreft was het meer dan in orde. De keuze van nieuwe bieren was enorm en de aanwezige brouwers hebben dan ook heel veel werk gehad. Zaterdag was de dag dat ik bijna alle nieuwe bieren heb uitgeprobeerd. Zondag Rekening houdend met het zuurstoftekort van de vorige dag, zijn we nu op een andere plaats gaan zitten waar het plafond veel hoger was. Deze dag was veel rustiger. Vandaag heb ik me meer toegelegd op de bieren van het vat die ik nog nooit (als vatenbier) geproefd had. Hieronder vind je enkele indrukken van door ons geproefde bieren: Guldenberg Een donker stevig bier van 8,5 %, bitter zurig, nogal veel smaak van alcohol. Lekker bitterig op het einde, blijft in de mond plakken Saison D’erpe-Mere Licht bier van 6.9 %. De smaak van CO2 bijt wat op de tong. Platte smaak die na verloop van tijd voller wordt. Brugse zot Dit goudblonde bier van 6 % komt wat wattig over, de smaak is flauw bitter en er is geen nasmaak. Saison printemps Blond tarwebier dat ons een beetje teleurstelde wat smaak betreft. Deze is iets te zacht voor een saisonbier. Lambiek 3 fonteinen Dit bier is een zeer volmondig bier, een aanrader. Saison D’epeautre van Brasserie de Blaugies Blond speltbier met vrij veel gist. Een bier met een slechte smaakcombinatie, dat tegenvalt. Het is zeker geen saisonbier. Geen aroma aanwezig, meer een metaalsmaak en een platte bitterigheid.

Rulles Estival Een blond bitter bier van 5,2 % waarvan de nasmaak snel weg is

Foto: Walter Thys

Peter De Weerdt en met notities van Mark

Vicaris Tripel wint trofee ZBF De consumententrofee is een nieuwigheid op het ZBF, het bierfestival dat Zythos vzw jaarlijks op het eerste weekend van maart organiseert in de stadsfeestzaal van Sint-Niklaas. Niet de inrichters, de doorwinterde bierproevers van Zythos, kiezen een bier als winnaar, maar de bezoekers. Vicaris Tripel, het winnende bier 2006 mocht vorige maand de eerste ZBFconsumententrofee in ontvangst nemen. Dit blond speciaalbier van 8,5 volumeprocent alcohol - van de bierfirma Dilewyns uit Grembergen en gebrouwen in de Proefbrouwerij te Lochristi - kan als volgt omschreven worden: Troebel goud met een oranje schijn en een mooie witte schuimkraag, met getrapte kant.. Een erg droog-kruidige afdronk. Licht tot gemiddeld zwaar. Brouwerij Dilewyns meldt op haar webstek dat in de Vicaris Tripel naast pilsmout een bitterhop en een aromahop verwerkt zijn, evenals twee soorten suiker. In 2002 werd het huidige recept vastgelegd. Info: Vincent Dilewyns, Vijfbunderstraat 31 9200 Grembergen of [email protected] (Bron: webstek www.zythos.be)

3


ABC bezoekt ZBF: sfeerbeelden

Foto’s: Walter Thys

4


Biernieuws in ’t kort •Twee nieuwe bieren voorgesteld te Zedelgem Bij gelegenheid van de feestelijke opening van Brouwerij De Leeuw in Aartrijke werden in een klap twee nieuwe bieren gepresenteerd, De Leeuw en De Leeuwin. Het zijn twee ambachtelijk gebrouwen bieren van zeven graden, die speciaal werden gecreëerd voor de opening van Brouwerij De Leeuw door brouwerij Bios uit Ertvelde. (zie Het Volk woensdag 26 april 2006)

•Liefmans-bieren in de prijzen Met een gouden medaille voor de Straffe Hendrik Blond, een zilveren medaille voor de Fruitesse Kriek en brons voor de Fruitesse Framboos gooide Liefmans Breweries uit Oudenaarde hoge ogen op de ‘World Beer Cup’ in Seattle. (zie Het Volk woensdag 19 april 2006)

•Studenten zijn geen biervaten meer Studentencafés in Leuven boeren flink achteruit door de invoering van examens per semester en door de stijging van de bierprijs. Maar ook de meisjesstudenten veranderen de cafécultuur: ze maken er liever een frivole bedoening van dan een zuipfeest. (zie Het Nieuwsblad dinsdag 18 april 2006)

•Peumans vraagt Jupiler uit Vlaams Parlement te bannen Vlaams parlementslid Jan Peumans (N-VA) uit Riemst wil in het Vlaams Parlement voortaan geen Jupiler meer. In een brief aan de voorzitter van het Vlaams Parlement, Norbert De Baetselier, vraagt Peumans om hiermee een signaal aan brouwerij Inbev te geven. (zie Gazet van Antwerpen donderdag 13 april 2006)

•Tooghangers merken geen verschil tussen klassieke en lichte Jupiler In het Kaprijkse café Pallieter werd tijdens het weekend de gewone pils van 5,2 % vervangen door een vat Jupiler Blue van 3,3 %. Niemand van de klanten merkte dat hij in de maling genomen werd. “Lekker pilsje. Smaakt naar meer'', was het oordeel. (zie Het Volk maandag 10 april 2006)

•Bier wordt duurder InBev verhoogt vanaf 15 mei de prijzen van zijn bieren in de horeca met 3 procent. Vanaf 1 juli gebeurt dat ook in de winkels. (zie Het Volk woensdag 5 april 2006)

•Jules de Bananes & Jules de Kriek Dinsdag 4 april heeft brouwerij DE RYCK haar nieuwe, zomerse bieren aan de pers voorgesteld. Jules de Bananes en Jules de Kriek zijn 2 fruitige bieren en hebben een alcoholpercentage van 4,9 %. Zij worden gebotteld in flesjes van 33 cl met nagisting op de fles Meer info: (www.brouwerijderyck.be)

Wij proefden voor u ... 1. De Koninck Excelsior special edition van het vat 7,5 % alc vol Visueel: amberachtig maar meer oranje, koperkleur; schuim valt snel in maar is wel wandklevend Geur: zoet, rozenwater, yoghurt met kersen, melkzuur Smaak: zoeterig, peperkoek, amandelen Afdronk: vloeit uit, kruidig, lichte bittere toets In vergelijking met andere brouwsels van De Koninck is er nog weinig De Koninck-smaak te herkennen. Een vrij origineel brouwsel, maar wel wat te veel op effect gericht. 2. Keizersberg van het vat 9 % van Brouwerij Van Steenberge Wij vonden op de website van deze Oost-Vlaamse brouwer de volgende informatie: Technische fiche 9 % volume alcohol, 18,5 graden Plato, blond bier met nagisting op fles, houdbaarheid minimum twee jaar na botteldatum, verpakkingen flesjes 33 cl, 1,5 cl en vat 30 l. Keizersberg is een levend abdijbier van 9 % volume alcohol dat qua smaak aansluit bij een tripel. Het wordt gebrouwen onder toezicht van de Abdij van Keizersberg in 5


Leuven. De abdij is gelegen op een stadsheuvel in het centrum van Leuven. Het bier Keizersberg is nooit in de abdij zelf gebrouwen, in tegenstelling tot de meeste abdijbieren. Het was pas in de jaren negentig dat Brouwerij Van Steenberge de toelating kreeg om een abdijbier te brouwen in opdracht van de Abdij Keizersberg. En dan het proeven zelf: Visueel: troebel, tripelkleur, blond, schuim houdt behoorlijk stand en is wandkleverig Geur: zacht, kruidig Smaak: niet opvallend, fris, zeer zachte tripel Afdronk: vloeit uit met bittere toets Conclusie: een degelijke maar niet echt opvallende tripel die wel verfrissend is. 3. Het Stedelijk Handelsinstituut Merksem experimenteert ... met bier. Zo is er een eerste brouwsel ontstaan: een ‘Shim Cuvee’. Probleem is dat de brave student vergeten is hoe hij het brouwsel heeft samengesteld en dit is zonde want wat wij proefden was best interessant. Misschien dat onze notities lichtjes doen branden? Onze Shim Cuvee dronken wij uit een 75cl.-fles. Visueel: lichte amberkleur, wandklevend schuim Geur: gagel, muntachtig, evoluerend naar duidelijke muntgeur Smaak: frisse naar munt smakende zijkant, bitter, kruidig, iets van paardenbloemen Afdronk: bitter, vloeit zeer lang uit.

Het proefpanel was het er over eens dat er een aromatische hop in het brouwsel verwerkt was en kijkt uit naar volgende experimenten. De Adviesraad

De Bierboekenwurm In het vorige nummer startte een nieuwe reeks over bierboeken. U herinnert zich dat we toen een boekje van de hand van Ward Beysen bespraken. Dat werkje zag het licht begin jaren tachtig. Het boekje dat vandaag voor ons ligt is een héél pak ouder! Het werd in 1911 uitgegeven in Leipzig en draagt de veelzeggende titel: ‘Bierbrauerei’. Het is een uitgave in de indrukwekkende reeks: ‘Aus Natur und Geisteswelt’ die door Teubler Verlag in die jaren verzorgd werd. De schrijver A. Bau licht onze favoriete drank toe in drie delen. In een eerste (kort) deel beschrijft hij de geschiedenis van de brouwnijverheid.

Foto: Ivan Derycke

Foto: Ivan Derycke

Het tweede deel wordt ingedeeld in vier hoofdstukken: de ingrediënten, het mouten, het brouwproces en de gisting. In verschillende paragrafen worden die thema's verder uitgespit. Het laatste deel beschouwt het bier in de toenmalige samenleving. Hoeveel werd er gebrouwen en gedronken in het Duitsland van rond de 6


eeuwwisseling? Wat het boekje een echt hebbeding maakt, behalve dat het zo oud is, is vooral het feit dat het ruim geïllustreerd werd met tal van foto's en tekeningen van machines en procédés die toen zeer modern waren. Van schrootmolen tot flessenvulmachine staan er mooi in afgebeeld en

daarmee nog niet klaar is als we hem dit jaar een bezoek brengen met ABC, maar hij kan er boeiend over vertellen. We hebben behalve de bieren van Marc nog andere bieren geproefd. Deze waren gebrouwen door Swa Robeyns, die ook op deze namiddag aanwezig was.

lokken soms een glimlach van herkenning uit. Want niet alleen staan die dingen her en der in musea opgesteld, bij een aantal van onze brouwers zie je ze nog steeds in werking.

Triest Kriek, 5,5 % Een tarwebier met echte krieken, namelijk 200 gr/liter. Zeer zacht van smaak en helemaal niet het zoete dat je verwacht bij commerciële kriek. Triest Blonde 7,5 %, Bosuil Donker 7 %, Triest Amber 6 % op het etiket maar eerder 7 % en Triest Dubbel 7 % op etiket maar in werkelijkheid 9 %. Bosuil Tripel 7 % Een zeer bitter bier, xx bitter is hier niets bij, niet echt toegankelijk voor iedereen, maar zeker de moeite waard. Bosuil Amber 7 % Een iets minder bitter bier, maar je proeft nog wel de bitterheid in dit speciaalbier.

Foto: Ivan Derycke

Pif

Triest Stout 9,3 % Een mooie afsluiter voor deze prachtige namiddag. Zeker voor herhaling vatbaar! We doen ons best om in september met ABC hier terug te komen. Peter De Weerdt

Bezoek aan amateurbrouwer Marc Struyf We hadden een afspraak gemaakt voor het proeven van enkele bieren. In het prachtig ingerichte ontvangstlokaal hangen aan de muur oude plakkaten van verloren gegane bieren, maar ook van nog van bestaande bieren. Wat ons opviel was bijvoorbeeld de vroegere spelling van het woord geuze. Vroeger schreef men dit als ‘gueuze’ en zelf ‘gueuse’. Verder blijkt ook dat Excelsior, het nieuwe bier van De Koninck, niet echt een nieuw bier is. Er hangt een oud plakkaat met deze naam erop. Marc vertelde ons dat Westvleteren vroeger ook een etiket had, pas later werd dat afgeschaft. Op een bepaald moment wisten de paters zelf niet meer dat ze ooit bier maakten met etiket. Marc Struyf heeft een heel uitgebreide verzameling bieretiketten. Momenteel is hij aan het werken om zijn brouwerij uit te breiden. Het kan zijn dat hij

Hobokens bierproeven Halverwege de proeverij van 20 mei en het brouwerijbezoek aan Cantillon op 17 juni organissert het redactieteam een kroegentochtje door Hoboken. We vertrekken donderdagavond 1 juni 2006 om 19.30 uur aan de terminus van tram 2 en 4 (Lelieplaats Hoboken). Iedereen van harte welkom!

7


Beerhunting in Oud-Borgerhout Met een driekoppig team kwamen we samen op zaterdag 18 maart in het café Viking, Turnhoutsebaan 298, vlakbij de cinema Roma. Ondanks de stoere benaming is dit eigenlijk een Pools cafeetje waar je slechts één bier van het vat kunt vinden n.l. Romy Pils. Achter de toog ontdekten we enkele flesjes Ename en Black Hole. Deze worden ook door brouwerij Roman gebrouwen. Op zaterdagavond komt een zangeres voor wat ‘ambiance’ zorgen in dit voor het overige wat troosteloze kroegje.

zomermaanden over een fraai terras waarbij de geluiden van de Turnhoutsebaan gedempt worden door een watergordijn. Het café is onderdeel van het Ecohuis, het milieu-educatief centrum van Antwerpen.

foto: Walter Thys

foto: Walter Thys

Een meer traditioneel en tegelijkertijd gezellig etablissement is taverne Reuzenhof, Turnhoutsebaan 73. Hier is wel een behoorlijke bierkaart met vier vatenbieren: Jupiler, Hoegaerden, De Koninck en Westmalle dubbel. En op fles onder meer Vedett, Kriek Premium St. Louis en Rochefort 8°. Wij weten uit ervaring dat er ook zeer degelijke maaltijden worden geserveerd.

Wij poetsten dan ook snel de plaat en begaven ons naar de Apropos, het praatcafé in de Reuzenstraat 23. In dit moderne etablissement aan het Krugerpark heerste al een heel andere sfeer. Van het vat heeft men er Jupiler en De Koninck en bij de flessenbieren vinden we een Verboden Vrucht. De jonge cafébaas gaf ons nog wat tips voor het vervolg van onze kroegentocht. Wie op een zwoele zomerdag in de buurt rondwandelt mag zeker niet aarzelen in de Apropos enige verfrissing te zoeken met zijn terras dat tot tegen het park aanleunt. We konden helaas die avond niet terecht bij de Plaza Real op de Kattenberg 31 maar maakten dit goed door naar het stijlvolle Ecocafé te trekken, een onderdeel van het Ecohuis op de Turnhoutsebaan 139, ongeveer tegenover het districthuis. Dit is vooral een prima eetgelegenheid waar een uitgebreide kaart in de richting van de fusion kitchen gaat met veel pasta’s, wokjes en een paar merkwaardige visbereidingen. Wie hier een bier wil drinken vindt er Maes, De Koninck en Grimbergen bruin van het vat. Het Ecocafé beschikt tijdens de

foto: Walter Thys

En toen gingen we over de schreve naar Antwerpen... om te belanden in een filmdecor. Inderdaad, aan de St. Williborduskerk in Antwerpen spelen zich een aantal cruciale scènes af uit ‘De Zaak Alzheimer’. In het kielzog van Vincke en Verstuyft trokken we binnen in café De Kroon in de Kerkstraat. Het is daar dat het speurderstrio tot de conclusie komt dat in het nog steeds aanwezige 8


vervallen huis naast de metro-ingang aan de overkant, huurmoordenaar Angelo Ledda zich schuilhoudt. Later zullen ze de cassette met bewijsmateriaal vinden in de (nu niet meer aanwezige) T (te traag) van de reclame voor de pitazaak die in het krot ooit zou geweest zijn. Dat café De Kroon, ondanks het bijzonder afgeleefde karakter, ‘the place to be’ is, bleek wel toen we met moeite nog de deur konden openen om ons tussen de massa te wringen naar een klein plekje waar we eens konden kijken wat er zoal te drinken viel. Op het vat zitten Maes, Hoegaerden, De Koninck en Grimbergen. Wij vonden echter een flesje bier om de avond waardig mee af te sluiten namelijk: Geuze Jacobins (5,5 %) van brouwerij Bockor te Bellegem.

Foto: Walter Thys

In het glas kwam een typische geuze met een lichte amberkleur en een mooie witte schuimkraag die toch eventjes standhield. Wij roken veel citrusvruchten met een onmiskenbare muffige gisttoon. De smaak had iets van zuur en zoet en de afdronk mocht er ook zijn. Kortom een bier dat een commerciële geuze is, maar desalniettemin toch wel karakter- en smaakvol genoeg is om de wat kritisch ingestelde bierliefhebber evenzeer te bekoren. Het was een geslaagde avond met enkele mooie bieren. Plannen voor een andere avond zullen we nog laten weten. We hebben op dit moment al verschillende ideeën in ons achterhoofd.

Courants bierquiz De hieronder volgende woorden zitten verborgen in onderstaand diagram. Deze woorden zijn te lezen van links naar rechts, van rechts naar links, van boven naar beneden, van beneden naar boven en diagonaal. De letters uit het diagram mogen meer dan eenmaal worden gebruikt. Als je alle woorden uit de lijst hebt doorgestreept in het diagram blijven er elf letters over waarmee je de naam van een Belgische brouwerij kan vormen. Veel puzzelgenot! K

L

A

V

N

E

R

O

T

E

R

E

N

U

U

R

L

L

M

O

E

H

H

D

L

S

L

E

T

A

R

E

O

E

G

I

C

I

B

M

G

O

S

E

R

K

N

M

O

U

A

S

I

R

I

K

G

S

S

I

U

H

K

A

P

N

A

S

O

N

A

T

R

T

M

O

N

O

A

A

G

P

F

D

A

S

E

R

E

E

R

T

V

M

F

W

N

W

W

R

D

A

N

T

O

A

I

E

T

E

R

O

D

E

L

D

T

R

E

I

B

A

R

A

U

R

E

G

E

A

R

L

T

R

A

A

K

D

I

L

I

U

K

Woordenlijst: arabier – arend - artikel – artois – courant – dweil – gerst – groet – heks – karwats - kelder – kudde – kuil – kulminator – liaan – lidkaart – monument – pacht – pakhuis - ramp – ratel – rook – roteren – saffier - sporttak – thuis – timide – torenvalk – vaargeul – vlaskop - waagstuk Oplossing: De gezochte (huis)brouwerij is :

Oplossingen kan je tot 14 juni 2006 sturen naar Antwerps BierCollege, Stadswaag 19 , 2000 Antwerpen met vermelding “Courants bierquiz mei 2006”. Natuurlijk kan je ook per e-mail de oplossing doorsturen naar [email protected] , maar vergeet dan vooral niet je naam en adres te vermelden in je mail.

Het Beerhuntingteam: Ivan, Peter en fotograaf Walter

9


De winnaar ontvangt een mooie bierkorf of een dito bierwaardebon.

Antwerpse Bierhistorie

Deel 3: de barokke brouwers1 Na de val van Antwerpen in 1585 en het vertrek van een groot aantal Calvinisten naar de Verenigde Provinciën, brak in Antwerpen een periode aan van een zekere, weliswaar bescheiden nabloei, vooral tussen de oorlogshandelingen door die aanhielden tot 1648. Het Verdrag van Westfalen dat toen een einde stelde aan de tachtigjarige oorlog in de Nederlanden zette echter een ferme domper op de feestvreugde. Al diegenen die gehoopt hadden dat de periode van ‘business as usual’ kon herbeginnen moesten tot hun grote spijt vaststellen dat de Scheldemonding definitief in de handen van de Verenigde Provinciën was gevallen en dat de Zeeuwen rustig een flinke tol konden heffen op alle schepen die naar Antwerpen voeren. Bij Lillo moest men zelfs ‘verbodemen’, dit is de goederen overladen van de zeeschepen op kleine schepen. Onze brouwers hadden het in die omstandigheden niet gemakkelijk. Al vrij snel bleek immers dat in de randgemeenten allerlei plaatselijke nijverheden, waaronder lokale brouwers, terug aan de slag waren gegaan en een behoorlijk graantje meepikten van de al beperktere afzet die het gevolg was van de daling van de bevolking en de lagere conjunctuur. Het aantal brouwers in stad schommelde de ganse zeventiende eeuw tussen 31 en 35. Maar de ketels waren zeker niet steeds allemaal in gebruik, wel in tegendeel: de gemiddelde productie per brouwer daalde van drie brouwsels per week in 1614 tot één in 1693. Met de hulp van het stadsbestuur en de hogere overheid probeerde men dan ook de brouwers in de randgemeenten in toom te houden. Tevens wilde men het bier van steden als Leuven, Lier en Mechelen extra belasten vooraleer het in de randgemeenten kon worden verkocht. De koninklijke ordonnantie (plakkaat) van 10 november 1685 poogde de ambachten in de randgemeenten te verbieden, maar de uitvoering ervan was niet eenvoudig2. Rond 1700 zouden de 1

We maakten voor dit artikel in hoofdzaak gebruik van M.J. EYKENS, De brouwindustrie te Antwerpen 1585-1700, in: Bijdragen tot de Geschiedenis, jg. 56, (1973), p. 80-101 2 S. DICKSEN, De Antwerpse brouwersnatie en de dorpsbrouwers in de 17de en de 18de eeuw, in: Bijdragen tot

opkomende jeneverstokerijen het de brouwers nog moeilijker maken terwijl ook koffie en thee steeds belangrijker alternatieven werden. De bierconsumptie daalde per hoofd van 421 liter per jaar rond 1620 naar 259 liter rond 1700. Wat zeker ook een rol speelde, was de dalende kwaliteit van het bier. In de zestiende eeuw, meer bepaald vanaf 1536, produceerde men in Antwerpen hoofdzakelijk twee soorten bier: de lichte koyte, ook wel cleyn bier genoemd en het halffstuyvers bier. Hiernaast kende men ook nog het blanckx bier, het wit bier en het meerts bier. Deze laatste waren echter zeer zware bieren en dus uiteraard zeer dure biersoorten. In de zeventiende eeuw werd, behalve het wit bier, vooral cleyn bier en in mindere mate ook halffstuyvers bier geproduceerd. Bovendien mochten de poorters die geen tapperij bezaten ieder jaar één ton bier inleggen tegen halve accijns. Dit gebeurde gewoonlijk rond maart, wat de naam meerts bier verklaard. Dit bier was iets sterker gehopt dan de andere soorten, daar het gedurende de zomermaanden als verfrissing moest dienen en dus langer bewaard moest blijven. De kwaliteit van deze biersoorten ging echter in de loop van de tijd door de duurdere grondstoffen en de lage koopkracht van de bevolking gestaag achteruit. De brouwers gebruikten steeds minder graan voor hun ‘beste’ brouwsel: het wit bier. Het cleyn bier, dat uit het tweede aftreksel voortkwam, met andere woorden dat het water was dat men door de draf van het wit bier goot, kan daardoor zeker geen grote reputatie gehad hebben. Het halffstuyvers bier kan niet veel beter geweest zijn dan het cleyn bier daar het een mengeling was van cleyn- en wit bier in de verhouding van vijf tonnen cleyn- en één ton wit bier. De prijzen doen stijgen was in die omstandigheden geen optie, vooral omdat bier in die tijd levensnoodzakelijk was gezien de kwaliteit van het overige water. We moeten hierbij opmerken dat de drie biersoorten in de zeventiende eeuw voortkwamen uit één enkel brouwsel. Gezien de dus dalende kwaliteit van het bier meende het stadsbestuur te moeten ingrijpen door de oprichting van stadsbrouwerijen, waar de burgers zelf mochten brouwen tegen betaling van een taks. Dit was enkel weggelegd voor de kapitaalkrachtigen aangezien men zelf zijn grondstoffen moest aankopen. de Geschiedenis, jg. 76 (1993), p. 199-213. Dit plakkaat was door de vorst uitgevaardigd in ruil voor een stevige som geld (bede) van de stad ter ondersteuning van zijn politiek.

10


Rond 1600 kwam de verhuis naar de Nieuwstad (Brouwersvliet en omgeving) pas goed op gang. In 1578 zaten nog 11 brouwers in de oude stad, in 1642 nog slechts 2. In de Nieuwstad waren oorspronkelijk 24 brouwerijen gepland maar op het einde van de zestiende eeuw waren er slechts 16 in gebruik. Ze waren allemaal gegroepeerd aan de Noordzijde van de Brouwersvliet en de daar achter liggende Adriaan Brouwersstraat. Na de dood van Van Schoonbeke had de stad dit alles verworven maar uiteindelijk zou ze enkel het meest cruciale gebouw voor de goede werking van de brouwerijen in handen houden: het ‘Waterhuis’, nu gekend als het ‘Museum Brouwershuis’. Hier werd het water opgepompt en verdeeld over de belendende brouwerijen. Vanaf 1581 werd het overigens een echt brouwershuis zoals in Brussel, omdat vanaf dan het brouwersgilde er regelmatig zou vergaderen. Tot 1635 betrokken de brouwers het ongezuiverd water via een soort riool uit de vesten (waaronder het water van de Herentalse Vaart dat wel goed was). In 1635 werd een kanaal gemetseld zodat het zuivere water rechtstreeks uit de Herentalse Vaart naar het Brouwershuis kon geleid worden3.

Cruys. Nogal wat huizen en brouwerijen in die buurt hadden een straatkelder, dit is een kelder onder het wegdek, om nog meer voorraden te kunnen opslaan. Zo beschikte brouwerij De Lelie over een straatkelder, een kelderdeur en een trekgat. Tot slot geven wij nog een paar beschrijvingen uit de akten: ‘Een hoeckhuys met vloere ceuckene mouterye trecken[de] water met eender buysen en[de] twee cranen tot het waterhuys alhier opden last [daer]toe staen[de]n met hangen[de] camers, oppercamers, solders, keldere, met noch een cleyn kelderken onder strate, weerdribbe loop[ende] met een[e] gote in[de] vliet...‘, genaamd St. Peeter, gesitueerd op Zeeuwse Markt, op de hoek van de Middenvliet, naast het huis ‘Breda’ (anno 1628); of deze akte van 13 april 1630: De erfgenamen van Aert Bruyninckx geven aan Guilliam Scholier, brouwer, gehuwd met Sara vanden Ackelstock, ‘eene huysinghe ende brouwerye geheeten de Clocke dwelck eertyts dry huysen te wesen plaghen metten ketels kuypen waghens, balancen vanden gewichten ende andere alein4 totten selve brouwerye eenichssinss dienende ende behooren[de] (wtgenomen alleenlyck de tonnen, ondervaten en[de] sacken gemerckt metten marche5 vande clocke, die derffgeveren thenwaerder zijn reserverende) gronde ende allen den toebehoorten ende metten grooten kelder liggende onder de nabeschreven strate geheeten het verbrant straetken, welcken kelder eertijden behoort heeft totte huysen op de Oostzijde vander selver strate geleghen, daeraff dyen is affgescheyden en[de] gesepareert, des mach men tot gerieve vande selve huysen aende oostzyde behouden de privaten6 liggende onder den voors. kelder ende de selve [daer] inne altyt des noot eynde doen ruymen, navolgende de brieven daeraff zynde...’, gesitueerd in de Nieuwstraat aan de Westzijde van het Verbrand Straatje komende Noordwaarts aan de Brouwersstraat en Zuidwaarts aan de Brouwersvliet (1ste vliet).

Foto: Ivan Derycke

De 16 oorspronkelijke brouwerijen hadden de volgende kleurrijke namen: Het Vlies, De Drye Snoexkens, Den Bonten Mantele (1: Brouwersvliet), Den Gulden Leeuw, Den Roosenhoet, Rumpst, Den Ketele, Hemelrijck, Den Swerten Arent, Het Vercken, De Drye Gulden Snoexkens, Den Bonten Mantele (2: Middenvliet), Den Arent, De Roose, De Witte Lelie en het Gulden

In de volgende aflevering gaan we in op de beroepsorganisatie van de brouwersnatie en nemen we een kijkje in de brouwerij zelf. Ivan Derycke 4

3

F. SMEKENS, Het Brouwershuis: beknopte gids, Antwerpen, 1974.

Bedoelt wordt alaam: de werktuigen van de brouwer. marche: merk 6 private: beerput 5

11


•Zaterdag

Activiteitenkalender Mei – Juli 2006 •Zaterdag

20 mei 2006 treint ABC naar Huisbrouwerij Domus, Tiensestraat 8 te Leuven. Na het brouwerijbezoek – dat om 15.00 uur start volgt een exclusieve pilsproeverij met Sam Croonen. We verzamelen in de tickethal van AntwerpenCentraal om 13.15 uur. Inschrijven kan u steeds via www.antwerpsbiercollege.be of telefonisch via 0497 81 72 27 (Hans Bombeke). •Zaterdag

17 juni 2006 organiseert ABC een Brusselbierdag: om 10.30 uur bezoeken we het Brussels Museum van de Gueuze en lambikbrouwerij Cantillon, vervolgens gezamenlijke lunch en daarna richting Grote Markt. We verzamelen in de tickethal van AntwerpenCentraal om 08.45 uur. Inschrijven kan u steeds via www.antwerpsbiercollege.be of telefonisch via 0497 81 72 27 (Hans Bombeke). •Zondag

21 mei 2006 vanaf 11.00 uur: Vilvordia BierProefFestival in Zaal Hortecq , de Bavaylei 116 te Vilvoorde. Meer info Studentenclub Vilvordia •Zondag

21 mei 2006 vanaf 13.00 uur: Achtste PINT Meibockfestival in Brouwerij de Prael, Helicopterstraat 13 - 15 te Amsterdam Meer info Achtste PINT Meibockfestival •Zondag

21 mei 2006 gaan De Heikantse Bierliefhebbers naar het schapenscheerfeest in het NEC (Natuur Educatief Centrum) te Itegem. Thema: Bio- en Honingbieren. Leden brengen hun lidkaart mee. Meer info: (bel 015 24 43 90 of mail [email protected]) 27 mei 2006: Open Brouwdag bij brouwerij Strubbe ter gelegenheid van de viering ‘175 jaar brouwerij Strubbe’. Adres: Grote Markt 1 te Ichtegem •Zaterdag 27 en zondag 28 mei 2006: 15e weekend der Spontane Gisting in Tapperij Beukenhof, Broekstraat 18 te 9255 Buggenhout-Opstal. (Organisatie De Bierpallieters van Buggenhout). Meer info: Pieter Pannecoeck tel. 052 35 83 09

3 en zondag 4 juni 2006: Karakterbierweekend te Vichte. Vanaf 14.00 uur tot 23.00 uur staan een 65-tal unieke karakterbieren u op te wachten in CC De Stringe, Ommersheimplein 4 te 8570 Vichte. Meer info: Karakterbierweekend HOP 2006 Tel.: 056 41 09 93 of 0497 61 36 75 •Zondag 4 juni 2006 vanaf 14.00 uur & Maandag 5 juni 2006 vanaf 13.00 uur: Bierfeesten te Gierle (tafeltennislokaal Brulens 36, 2275 Gierle). 100 Belgische bieren te degusteren! •Vrijdag 16 juni tot zondag 18 juni 2006: Belgisch Bierweekend aan Zee aan de Zeedijk te Middelkerke (organisatie: Dijkraad en VVV Middelkerke) Info:http://www.middelkerke.be/toerisme/events/Bi erWE/index.htm •Vrijdag 23 juni tot zondag 25 juni 2006: Zevende Bier Passie Weekend op de Groenplaats te Antwerpen (vrijdag vanaf 14.00 uur , zaterdag en zondag vanaf 13.00 uur) Info: http://www.beerpassion.com/index2.html of [email protected] •Zondag 2 juli 2006 vanaf 11.00 uur: Elfde Bierproeverij van Mechelen (Zaal Perron M, Douaneplein Mechelen (vlakbij station Nekkerspoel) •Zondag 2 juli 2006 vanaf 11.00 uur: Bierfestival in de openlucht te Oisterwijk (bij Tilburg) in Nederland waarbij 25 brouwerijen ca. 70 speciaalbieren presenteren. Brouwerijen komen voornamelijk uit Belgie en Nederland. Info: http://www.societe-des-bieres.nl of [email protected] •Zaterdag 8 juli 2006 vanaf 14.00 uur: 11de editie van de Bierjutterij aan het Paulusplein te Oostende. (hoek Sint-Paulusstraat en Paster Pypestraat) Info: http://www.deoostendsebierjutters.org

•Zaterdag

Wenst u ook in de toekomst deze Antwerpse BierCourant te ontvangen? Schrijf dan vandaag nog uw lidgeld voor 2006 over op het rekeningnummer van ABC: 778-5986635-44 met vermelding ‘lidgeld 2006’. Voor de luttele prijs van € 15 kan je zo een jaar lang genieten. Wil je ook nog lid worden bij Zythos dan betaal je in totaal slechts € 20.

12

Courant. Editoriaal. Colofon. Inhoud

Recommend Documents