Couleur locale in Grunn

Eindrapport Zorg en Ondersteuning in de Buurt in Groningen In opdracht van ZonMw

Couleur locale in Grunn Een beknopte inventarisatie van scholingen en activiteiten om de samenwerking tussen zorg, welzijn / sociaal domein en bewoners in de buurt te bevorderen

Marc Conradi Roel Bakker Marloes Schwinghammer Vera Verhage Charlotte Wekker Jaap Bruijn

Inhoudsopgave Ten geleide .............................................................................................................................- 4 1) Inleiding en aanleiding .......................................................................................................- 5 1) Inleiding en aanleiding .......................................................................................................- 6 2) Eerste verkenning...............................................................................................................- 6 3) Onderzoek, methode en procesevaluatie..........................................................................- 6 3.1) Methode......................................................................................................................- 7 3.2) Procesevaluatie ...........................................................................................................- 8 4) Resultaten en beschouwing van het hele onderzoek........................................................- 8 4.1) Beperking ....................................................................................................................- 8 4.2) Deelrapportage ...........................................................................................................- 9 4.3) Resultaten, reflectie en discussie................................................................................- 9 4.4) Concrete dilemma’s ..................................................................................................- 11 5) Vervolg .............................................................................................................................- 11 6) Deelrapportage Scholing en Welzijn................................................................................- 12 6.1) Inleiding.....................................................................................................................- 13 6.2) Methode....................................................................................................................- 13 6.2.1) Type scholing......................................................................................................- 13 6.2.2) Respondenten ....................................................................................................- 13 6.2.3) Interviewschema................................................................................................- 14 6.3) Resultaten .................................................................................................................- 14 6.3.1) Scholingsprogramma ‘The Big Five’ ...................................................................- 14 6.3.2) Zorg en welzijn in de participatiesamenleving ..................................................- 15 6.3.3) Scholing aan CJG’s in de BMWE gemeenten. ....................................................- 16 6.3.4) Academische Werkplaats C4Youth ....................................................................- 16 6.3.5) POH-GGZ ............................................................................................................- 17 6.3.6) Master Social Work ............................................................................................- 17 6.3.7) Post HBO ggz-agoog ...........................................................................................- 18 6.3.8) Welzijn op recept ...............................................................................................- 19 6.3.9) Een stap naar voren ...........................................................................................- 19 6.4) Referenties ................................................................................................................- 20 7) Deelrapportage Scholing en Zorg.....................................................................................- 21 7.1) Inleiding.....................................................................................................................- 22 7.2) Methode....................................................................................................................- 22 7.3) Resultaten .................................................................................................................- 22 7.3.1) Het Wenckebach instituut .................................................................................- 23 7.3.2) De Hanzehogeschool Groningen........................................................................- 25 7.3.3) TSN Thuiszorg.....................................................................................................- 27 7.3.4) Buurtzorg Groningen..........................................................................................- 27 7.3.5) Tinten Welzijnsgroep .........................................................................................- 28 7.3.6) Dignis Lentis .......................................................................................................- 29 7.3.7) Hoogleraar Psychologie van Gezondheid en Ziekte...........................................- 29 7.3.8) De Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid van het UMCG.....- 29 8) Gezamenlijke conclusies van de deelrapportages van de Hanzehogeschool en TGO.....- 31 8.1) Aanbevelingen...........................................................................................................- 31 9) Deelrapportage Burgers van Groningen ..........................................................................- 33 -

Couleur Locale in Grunn. 20 maart 2015. Conradi, Bakker, Schwinghammer, Verhage, Wekker, Bruijn.

-2-

9.1) Inleiding: domein en de uitdagingen ........................................................................- 34 9.1.1) Kaders.................................................................................................................- 34 9.1.2) Uitdagingen in domein.......................................................................................- 34 9.2) Methode....................................................................................................................- 34 9.3) Resultaten .............................................................................................................- 35 9.3.1) Aanleiding initiatieven .......................................................................................- 35 9.3.2) Totstandkoming initiatieven ..............................................................................- 36 9.3.3) Initiatieven gericht op burgers voor burgers .....................................................- 36 9.3.4) Initiatieven gericht op samenwerking tussen burgers, zorg en welzijn ............- 38 9.3.5) Bijeenkomsten en opleidingen gericht op burgers............................................- 40 9.3.6) Succesfactoren en voorwaarden in initiatieven ................................................- 40 9.4) Conclusies en aanbevelingen ....................................................................................- 41 9.4.1) Aanbevelingen....................................................................................................- 41 10) Deelrapportage Gemeenten in Groningen ....................................................................- 42 10.1) Inleiding...................................................................................................................- 43 10.2) Methode..................................................................................................................- 43 10.3) Resultaten ...............................................................................................................- 43 10.3.1) Respons ............................................................................................................- 43 10.3.2) De enquête.......................................................................................................- 44 10.3.3) De interviews ...................................................................................................- 44 10.3.4) Hagro-gesprekken ............................................................................................- 47 10.3.5) Nait Soezen ......................................................................................................- 48 10.3.6) De gemeente Leek en de POH Jeugd ...............................................................- 48 10.3.7) De gemeente Hoogezand-Sappemeer.............................................................- 49 10.3.8) Dik Doun in Grunn............................................................................................- 49 10.4) Conclusie en aanbevelingen....................................................................................- 50 11) Bijlagen...........................................................................................................................- 52 11.1) Bijlage 1 Schema interviews sleutelfiguren........................................................- 53 11.2) Bijlage 2 Mail-enquête........................................................................................- 55 11.3) Bijlage 3 De respons op de mail-enquête per gemeente...................................- 58 11.4) Bijlage 4 Scholingen en activiteiten ...................................................................- 63 -


-3-

Ten geleide

ZonMw heeft vanuit haar programma Zorg en Ondersteuning in de Buurt (ZOiB) in de zomer van 2014 aan ELANN / ROS gevaagd of deze mogelijkheden zag om een kort project te ontwikkelen waarmee de samenwerking in de buurt tussen de zorg, het sociaal domein en de burgers een impuls gegeven kon worden. Dit rapport is het resultaat van dat korte project waarin eendrachtig is samengewerkt door onderzoekers van Toegepast GezondheidsOnderzoek (UMCG), de Hanzehogeschool, Zorgbelang Groningen en ELANN / ROS. En hoewel de projectduur drie-en-een-halve maand was en de inzet van de onderzoekers daardoor beperkt, ligt er een rapport waarin vragen, richtingen, knelpunten, scholingen en mooie voorbeelden zijn beschreven betreffende de samenwerking tussen zorg, sociaal domein en burgers in de buurt. De inventarisatie is zeker niet uitputtend, daarvoor was de tijd te kort, bovendien gaan de veranderingen momenteel zo snel, dat dit niet meer kan zijn dan een summiere momentopname van een deel van al wat er gebeurt om de samenwerking in de provincie Groningen tot stand te brengen. Met dit rapport is wat ons betreft dit project niet afgesloten; we denken dat dit het begin kan zijn van een ontwikkeling waarin de partijen die betrokken zijn bij de samenwerking in de buurt een impuls krijgen om van elkaars ervaringen te leren en de bestaande scholingen te benutten. In een cartoon van de onvolprezen Fokke en Sukke waarin deze werden opgevoerd als managers ten tijde van grote veranderingen, hanteren deze een zeer strakke projectplanning; “de cultuuromslag is ingepland op donderdag de zeventiende om half vier.“ We hopen dat de professionals en de burgers in de buurten hiervoor iets langer de tijd gegund is.

Marc Conradi (ELANN / ROS) Roel Bakker (TGO – UMCG) Marloes Schwinghammer (Zorgbelang Groningen) Vera Verhage (Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies) Charlotte Wekker (Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies) Jaap Bruijn (Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies)


-4-

Leeswijzer Deze rapportage begint met een algemeen deel waarin een toelichting op het project is opgenomen. Tevens worden hierin de gehanteerde methode en belangrijke resultaten beschreven, alsmede een aanzet tot een discussie. Daarna volgen de vier deelrapportage van de vier onderzoekspartners: Scholing en welzijn door de Hanzehogeschool Scholing en zorg door TGO / UMCG Burgers van Groningen door Zorgbelang Gemeenten in Groningen door ELANN / ROS Dit zijn alle vier op zichzelf staande onderzoeksrapportages. Bedenk bij alles wat u leest dat we niet pretenderen een uitputtende inventarisatie te hebben gedaan. We hebben meningen, ervaringen, scholingen en activiteiten verzameld. Daarvan kunt u op de volgende bladzijden de weerslag lezen. We wensen u veel leesplezier.


-5-

1) Inleiding en aanleiding Na de transformatie van de Geestelijke GezondheidsZorg (GGZ), zijn op 1 januari 2015 drie transities in het sociaal domein en de zorg in werking getreden: de invoering van de Participatiewet, de transitie van de Jeugdzorg en de overheveling van AWBZ-begeleiding naar de WMO. Wat deze drie transities gemeen hebben is de verschuiving van regie en financiering van de landelijke naar de gemeentelijke overheid, daarbij ondersteund door nieuwe weten regelgeving. Een gevolg van deze transities en tevens gewenst beleid is de verschuiving van intramurale naar extramurale zorg enerzijds die van specialistische naar meer generalistische zorg dicht bij huis anderzijds. De gemeente krijgt hierdoor de opdracht meer aandacht te besteden aan preventie, zorg op maat en het stimuleren van eigen kracht en het netwerk rond burgers en gezinnen (Ministerie van VWS, 2013). Doordat gemeenten een grotere rol krijgen bij het ondersteunen van mensen die het (tijdelijk) niet zelf redden ontstaan er ook mogelijkheden om de ondersteuning meer in samenhang en dichtbij mensen te organiseren. De dienstverlening in het sociale domein wordt daarmee gebiedsgericht. Al deze transities betreffen ingrijpende veranderingen die in een relatief korte tijd gestalte moeten krijgen. Doordat de vraag van de burger meerdere domeinen kan bestrijken moeten diverse partijen, zowel binnen de gezondheidszorg als binnen het sociaal domein, in nieuwe samenstellingen tot op wijkniveau met elkaar gaan samenwerken. Huisartsen, wijkverpleegkundigen, eerstelijns psychologen aan de ene kant en maatschappelijk werkers, medewerkers van de jeugdzorg, de kredietbank, WMO aan de andere kant, zullen de verbinding met elkaar moeten zoeken ten gunste van maar ook samen met de buurtbewoners. Omdat daarbij de versterking van de eigen kracht van mensen centraal staat zullen ook mantelzorgers, familieleden, buren en vrijwilligers een rol moeten gaan spelen in de zorg en ondersteuning in de buurt. Met al deze ontwikkelingen is het van belang dat professionals uit diverse sectoren elkaars taal en referentiekader leren kennen, zo mogelijk ondersteund door een gericht bijscholingsaanbod, waarvan multidisciplinair samenwerken expliciet onderdeel uitmaakt.

2) Eerste verkenning In samenwerking met ZonMw heeft ELANN / ROS op 9 oktober 2014 een eerste bijeenkomst in de regio Groningen georganiseerd. Hiervoor zijn betrokkenen uit de sectoren zorg, welzijn, onderzoek, onderwijs, gemeentelijk beleid en patiëntenbelangen samengekomen om te bespreken op welke wijze de samenwerking in de buurt tussen de gezondheidszorg, het sociale domein en de buurtbewoners verder vorm gegeven kan worden. Een duidelijke conclusie is dat bij alle partijen de wens groot is om elkaar te ontmoeten, en samen te leren en multidisciplinair te scholen. Aan de hand van deze bijeenkomst en bilaterale gesprekken met diverse partijen is het huidige plan geformuleerd om een beknopte inventarisatie te maken van scholingen en activiteiten op dit terrein.

3) Onderzoek, methode en procesevaluatie


-6-

De meest belangrijke elementen uit dit projectplan zijn de volgende: Doelstelling: Kennis en ervaring verzamelen waarmee de samenwerking tussen de relevante aanbieders van eerstelijns gezondheidszorg in de buurt (m.n. huisarts+en en wijkverpleegkundigen), de aanbieders op het gebied van welzijn en hulpverlening in de buurt en de bewoners (als patiënt, cliënt, mantelzorger, vrijwilliger, etc.) kan worden vormgegeven en versterkt. Dit project richt zich op het inventariseren van wat er in de provincie Groningen beschikbaar is en/of al uitgevoerd wordt op het gebied van scholing, ontmoeten/kennismaken en evaluaties wat betreft concrete samenwerking in de buurt. En passant zullen waar mogelijk leemtes en lacunes gesignaleerd worden. Er zal geen uitputtende inventarisatie geschieden, ook zullen er geen nieuwe producten ontwikkeld worden. Tegelijkertijd zullen we toewerken naar een vervolg. In een nog op te zetten mogelijk vervolgproject zullen we: • de door ons verzamelde kennis en ervaring delen en verspreiden; • deze kennis en ervaring inzetten bij concrete wijkgerichte samenwerkingsinitiatieven; • er op deze wijze aan bedragen dat en en ander resulteert in een betere zorg en ondersteuning in de buurt. Vragen: 1. Er wordt geïnventariseerd welke (multidisciplinaire) scholingen er al bestaan of uitgevoerd worden en welke leemtes hierin zijn, op het snijvlak van zorg en ondersteuning in de buurt (voor professionals en bewoners) passend binnen onze doelstelling. 2. Daarnaast wordt vastgesteld welke inhoudelijke (zorg of welzijns gerelateerde) thematiek prioriteit heeft voor de scholingen en trainingen voor professionals en buurtbewoners in de wijk. 3. Gelijktijdig wordt in de provincie Groningen geïnventariseerd welke ‘best practices’ er op het gebied van samenwerking in de buurt zijn, o.a. vanuit de ZonMw-projecten, en 4. Welke ontmoetingsactiviteiten tussen zorg en ondersteuning in de buurt er al gerealiseerd en gepland zijn of nog ontbreken. 3.1) Methode De projectgroep heeft de sectoren verdeeld: • • • •

scholing gericht op de welzijnssector en het sociaal domein - Hanzehogeschool scholing gericht op de zorg - TGO UMCG initiatieven en activiteiten van bewoners - Zorgbelang Groningen initiatieven en activiteiten van gemeenten - ELANN/ROS.

In elke sector zijn door de projectgroep vervolgens sleutelfiguren genoemd. Sleutelfiguren zijn omschreven als ‘in de provincie Groningen in de respectievelijke sectoren actieve


-7-

personen die overzicht, kennis, ervaring, dan wel invloed hebben, of potentieel zouden kunnen hebben op de ontwikkeling van de samenwerking in de buurt’. De genoemde sleutelfiguren zijn benaderd voor een interview (face-to-face of telefonisch). Deze eerste geïnterviewden zijn vervolgens gevraagd naar andere sleutelfiguren. Deze sneeuwbalmethode heeft geresulteerd in een getrapte interviewfasering. Daarnaast is onder de ambtenaren die deel uitmaken van het provinciaal WMO overleg en het provinciaal Jeugdzorg overleg, een korte enquête per mail uitgezet. Deze enquête is via de provinciale coördinatoren van deze beide overleggen verstuurd. De interviews werden aan de hand van een gezamenlijk ontwikkeld interviewschema gehouden (bijlage 1). Veel interviews zijn face-to-face geweest, een aantal telefonisch. Er zijn uiteindelijk gesprekken geweest met 38 respondenten. De mail-enquête is in overleg met de projectgroep en enkele betrokken ambtenaren opgesteld (bijlage 2). 2 Februari is deze door de voorzitters van het provinciaal overleg Jeugdzorg en het provinciaal overleg WMO verzonden aan de betrokken ambtenaren in de 23 Groninger gemeenten. 9 Februari is door dezelfde voorzitters een reminder verzonden. Van 22 van de 23 gemeenten is een respons ontvangen. Het project is begin december gestart en heeft medio maart dit rapport opgeleverd. 3.2) Procesevaluatie Gaandeweg is het project op grotere en kleinere delen bijgestuurd. Een belangrijk kenmerk van dit onderzoek is dat we ons konden laten verrassen door de uitkomsten en met die uitkomsten gaandeweg ook de positie van dit onderzoek in een meer omvattende ambitie konden omzetten; wat begon als een inventarisatie van activiteiten die de samenwerking in de buurt ondersteunden en tot stand brachten, werd daarnaast een methode om belangrijke sleutelfiguren op dit gebied in de provincie Groningen te betrekken bij het nadenken over de vorm van deze activiteiten. En een deel van hen enthousiast te maken voor hopelijk een provinciebreed vervolg om de samenwerking in de buurt van de grond te tillen en te optimaliseren. Vanwege de korte periode en de snelle veranderingen die er momenteel in de praktijk plaatsvinden, is volledigheid van de inventarisatie een illusie. Daar hebben we ook niet naar gestreefd.

4) Resultaten en beschouwing van het hele onderzoek 4.1) Beperking De beperkingen van dit onderzoek mogen duidelijk zijn. In drie maanden tijd hebben we geprobeerd een beeld te krijgen van een veld dat volop in verandering is. We hebben geen volledige inventarisatie kunnen doen. We hebben echter wel een beeld gekregen van de dynamiek en van enkele scholingen en initiatieven die kansrijk lijken. Dit onderzoek is een zeer beperkte momentopname van de werkelijkheid. We hebben even met een duikbrilletje onder water gekeken en enkele mooie vissen gezien. Wat er nog meer leeft en wat er morgen voorbij zwemt weten we niet. Met deze beeldspraak voor ogen moet u onderstaande beschouwen.


-8-

4.2) Deelrapportage Van elke sector is een deelrapportage gemaakt. Die vindt u verderop in dit rapport. • scholing en zorg • scholing en welzijn • buurtbewoners • gemeenten 4.3) Resultaten, reflectie en discussie Hier vindt u de belangrijkste overall resultaten en een reflectie daarop. Een belangrijke bevinding werd direct door diverse respondenten uitgesproken: “jullie zijn te vroeg met dit onderzoek.” Per sector kan dit als volgt worden geparafraseerd: Gemeente: “De transities van de jeugdzorg en de wijkzorg zijn net klaar en nu gaan we beginnen met de transformatie. Dat wil zeggen de daadwerkelijke realisatie van de nieuwe jeugdzorg en wijkzorg. We zijn net begonnen met de inzet van de wijkteams. De samenwerking moet nog van de grond komen. Natuurlijk proberen we wel contacten te leggen, maar concrete activiteiten op dit gebied, laat staan georganiseerde scholingen staan nog in de kinderschoenen.” Scholingsaanbieders: “we hebben alle mogelijke modules op de plank liggen en kunnen daar zo scholingen op maat van maken. Er is echter nog weinig vraag naar.” Zorg en Welzijnsinstellingen: “we zouden wel willen bijscholen, maar de financiering moet van de gemeenten komen. Daar hebben we zelf geen geld voor.” Huisartsen: “laten we eerst maar eens kijken hoe het allemaal verloopt voor we ons daar in gaan verdiepen.” Alleen de bewoners lijken er wat actiever mee bezig te zijn: “we zijn al enkele jaren bezig om ons voor te bereiden op de transities. Er zijn al heel veel initiatieven, maar voorlopig doen we dat liever nog vanuit onze eigen kracht en eigen regie.” Kortom, na al het verandergeweld is er nu even behoefte aan rust. Relatieve rust dan, want iedereen is druk bezig om de veranderingen zoals neergelegd in vele kadernotities, beleidsbesluiten, zorgroutes etc. etc. naar de praktijk te vertalen. In die praktijk ontstaan vele vormen van samenwerking. Deels organisch groeiend, deels verordonneerd door bestuurders en beleidsmakers en deels aangeboden door de eigen organisaties. De belangrijkste overall conclusie die we kunnen trekken is dat er een ingrijpende en veelomvattende verandering gaande is in de zorg en ondersteuning in de buurt. Deze verandering zal de komende tijd gestalte krijgen. Het scholingsaanbod reageert hierop. Dat is een natuurlijke gang van zaken. Wat dat betreft komt zoals gezegd deze inventarisatie een tot twee jaar te vroeg. Ook signaleert men dat scholing vaak een financiële sluitpost is van organisaties. Er is een zeer beperkt aantal scholingen geïnventariseerd gericht op de samenwerking tussen de domeinen. Deze zijn niet wetenschappelijk geëvalueerd. Een aanbeveling is om de effecten van deze scholingen concreet in de praktijk te evalueren. Wellicht dat een procesevaluatie hiervoor de beste methode is. Daarnaast moet gerealiseerd worden dat er sprake is van een cultuuromslag in


-9-

het werken, zowel bij de professionals in de buurten als het management. Dit moet de tijd krijgen om tot stand te komen. Het formele en informele circuit, de professionals en de burgerinitiatieven en eigen netwerken van de burger, hebben de aansluiting tot elkaar nog niet optimaal gevonden. De buurtbewoners met name in de kleinere dorpen op het platteland zijn al langere tijd bezig om zichzelf te organiseren en initiatieven te ontplooien die vooruit lopen op de transities. Zelfregie, eigen kracht, zelfstandigheid en noaberschap zijn leidende begrippen hierbij. Meestal is hierbij bewust geen samenwerking in de uitvoering gezocht met organisaties op het gebied van zorg en welzijn, wel meer op het gebied van planvorming. De burger wil het initiatief houden en voor het slagen van een initiatief is dit ook essentieel. Hoe deze initiatieven ervaren worden door bewoners en professionals is niet duidelijk. Onderzoek is er nog niet naar verricht. Het is aan te bevelen om een tevredenheidsonderzoek gekoppeld aan een procesevaluatie te verrichten. De kennis over de bevorderende en belemmerende factoren kunnen heel goed gebruikt worden in de vele initiatieven om de langdurige inzet van bewoners om de zelfstandigheid van elkaar te schragen. De erkenning van lokale kenmerken zal hierbij naar verwachting een heel belangrijke bevorderende factor zijn. De gemeenten voelen zich verantwoordelijk voor het slagen van de samenwerking. Scholing hiervoor hebben ze nog nauwelijks ingekocht. Dat zal naar verwachting wel gaan geschieden. De samenwerking tussen de zorg en het sociale domein wordt bevorderd. De huisarts is een gewilde overlegpartner. Ook de wijkverpleegkundige wordt als schakel gezien tussen zorg en welzijn. De afspraken in de buurten zullen echter de komende tijd gemaakt moeten worden waarna de samenwerking tot stand kan komen. Men verwacht dat dit op geleide van concrete casuïstiek zal geschieden. De samenwerking met de bewoners wordt meestal bevorderd door de bewoners actief te betrekken, te informeren en te laten participeren in het beleid. Soms worden initiatieven door bewoners (financieel) gefaciliteerd. Binnen de multidisciplinaire teams (sociaal team, CJG) moet er nog veel worden uitgewerkt. De rollen, de verantwoordelijkheden, maar ook de registratie, het omgaan met vertrouwelijke gegevens en de informatie-uitwisseling in en buiten het team zijn daar enkele voorbeelden van. Met het terugkeren van de autonomie bij de professionals kan er bij hen ook angst optreden. Men is nu zelf de eerst verantwoordelijke voor beslissingen. In een monodisciplinair team wordt dit gedeeld, in een interdisciplinair team moet dit delen nog ontstaan. Dit kan tot een gevoel van handelingsonbekwaamheid leiden. Ook dit maakt onderdeel uit van de cultuuromslag en ook dit zal zijn tijd moeten hebben. Allerwege is er een spanning zichtbaar tussen beleidsmakers en managers van de gemeenten en zorgen welzijnsinstanties en de professionals in de buurt. En ook tussen deze twee echelons en de buurtbewoners. Vanuit het beleid en management probeert men te kaderen en te sturen en tegelijkertijd beseft men meer en meer dat men moet loslaten en dat in de buurt de samenwerking concreet gestalte moet krijgen. De professionals moeten loslaten en minder de zorg van bewoners overnemen en minder ‘zorgen voor’ maar een rol spelen bij het ondersteunen van en naar meer zelfstandigheid. Hiervoor zullen methoden, methodieken, scholingen en handreikingen aangeboden moeten worden.


- 10 -

Uniforme protocollen, richtlijnen, van bovenaf opgelegde werkwijzen en een top-down benadering om de samenwerking te realiseren staat op gespannen voet met de essentie van de transities. De lokale problematiek, mogelijkheden, professionals, buurtbewoners en karakters zullen bepalend zijn voor de realisatie van de samenwerking in de buurt. Oftewel de Couleur Locale zal in Groningen de samenwerking bepalen. Er is sprake van een cultuuromslag. Dat houdt automatisch in dat hier tijd mee gemoeid is. De komende tijd zal blijken of die overal ook gegund is. 4.4) Concrete dilemma’s • De verantwoordelijkheid die de gemeenten hebben gekregen versus de roep om autonomie bij de professionals. Reguleren versus loslaten. • Een cultuuromslag duurt een paar jaar. Als er echter incidenten plaats gaan vinden is het die tijd gegund? • De burgers willen meer eigen regie. Maar de gemeente voelt zich verantwoordelijk voor het ‘in de eigen kracht zetten’ van de burger.

5) Vervolg In een vervolg willen we graag met betrokkenen een plan opstellen om deze vorming van samenwerking in de buurt te ondersteunen. Er zijn veel mooie initiatieven op lokaal gebied, er zijn veel goede scholingen bij de opleidingen en het zou jammer zijn als de ervaringen en mogelijkheden niet ten volle voor iedereen in de provincie Groningen beschikbaar zijn. Laten we leren van elkaars ervaringen, kennis en initiatieven en samen optrekken om de leefbaarheid in de buurt in de provincie Groningen te verbeteren.


- 11 -

6) Deelrapportage Scholing en Welzijn Vera Verhage Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies Charlotte Wekker Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies Jaap Bruijn Hanzehogeschool, Academie voor Sociale Studies


- 12 -

6.1) Inleiding De stelselwijziging vraagt om een aanpak die gericht is op ondersteunen en meelopen in plaats van overnemen en van vraaggericht in plaats van aanbodgericht werken. Hierdoor zijn er meer verschillende professionals bij dezelfde burger(s) betrokken náást het sociale netwerk en vrijwilligers. Doordat de vraag van de burger meerdere domeinen kan bestrijken (bijvoorbeeld welzijn én zorg domein) kunnen professionals niet meer min of meer gescheiden en naast elkaar opereren vanuit vaak uiteenlopende inzichten en belangen (Korevaar en Wester, 2013). Hierdoor is het belangrijk dat de welzijnsprofessionals de taal en het referentiekader van onder andere de zorgprofessionals kennen en vice versa. Scholing kan een belangrijke bijdrage leveren om dat te realiseren. Deze deelrapportage bestaat uit een inventarisatie van bestaande scholingen voor welzijnsprofessionals (inclusief de jeugdzorg), waarbij met name aandacht wordt besteed aan het (leren) samenwerken op buurt/wijkniveau met zorgprofessionals óf met burgers of vrijwilligers.

6.2) Methode In dit hoofdstuk wordt de onderzoeksmethode betreft de inventarisatie van de verschillende scholingen kort besproken. Achtereenvolgend komen aan bod het type scholing waar de inventarisatie zich op richt, de respondenten (geïnterviewde sleutelfiguren) en tot slot de opbouw van de gehouden interviews. 6.2.1) Type scholing Hieronder staat puntsgewijs weergegeven op welk type bestaande scholingen de inventarisatie zich heeft gericht. Dit betreft: • scholingen voor de huidige welzijnsprofessionals die in het kader van de stelselwijziging moeten worden ‘bijgespijkerd’; • scholingen voor uitvoerende professionals in het sociale domein (en dus niet op scholing voor management/bestuurders); • scholing voor welzijnsprofessionals waarbij de scholing gericht is op samenwerking met professionals uit één van de andere domeinen, bijvoorbeeld met verpleegkundigen of gemeenteambtenaren; • scholing voor welzijnsprofessionals waaraan ook professionals uit één van de andere domeinen kunnen deelnemen; • in-company trainingen van instellingen werkzaam in het sociale domein, daarbij worden twee varianten onderscheiden: o organisaties die deskundigheid van buitenaf inhuren om zich te laten bijscholen of o organisaties die hun eigen scholingspoot hebben en dus de scholing van hun eigen personeel verzorgen. 6.2.2) Respondenten


- 13 -

Om in korte tijd zoveel mogelijk informatie over scholingen gericht op samenwerking in de buurt te inventariseren is er door het projectteam een lijst van relevante sleutelfiguren en organisaties opgesteld om te benaderen voor interviews (face-tot-face of telefonisch). Initieel bestond deze lijst uit vijf sleutelfiguren werkzaam binnen vijf organisaties. Tijdens de eerste interviews is vervolgens de vraag gesteld of er nog andere belangrijke sleutelfiguren zijn voor de onderzoekers om te benaderen, dit heeft uiteindelijk geresulteerd in acht interviews. Vanwege de korte looptijd van het project is ervoor gekozen om kleine particuliere aanbieders van scholingen niet te benaderen voor interviews (tenzij genoemd door één van de sleutelfiguren). Deze rapportage geeft dus geen volledig overzicht van scholingen in de provincie Groningen maar biedt een eerste indruk van het huidige aanbod. Daarnaast is aan alle sleutelfiguren gevraagd waar zij leemtes in het scholingsaanbod signaleren. In dit deelproject zijn er voornamelijk interviews gehouden met sleutelfiguren werkzaam bij de Hanzehogeschool en bij welzijnsinstellingen uit de provincie Groningen. 6.2.3) Interviewschema Ter voorbereiding op de interviews is er een thematisch interviewschema opgesteld (zie bijlage 1). Dit schema bestaat uit zeven thema’s; 1) naam scholing, 2) betrokken domeinen (welzijn, zorg, burgers/vrijwilligers), 3) deelnemers (functie en professionele achtergrond), 4) ontwikkelaar (bijvoorbeeld i.s.m. kennis- of onderzoeksinstituut), 5) doel van de scholing, 6) evaluatie, 7) behoefte (leemtes), 8) kernboodschap/citaat en 9) vervolg na 1 januari 2015. Per deelproject en thema zijn vervolgens verschillende interviewvragen geformuleerd.

6.3) Resultaten Er zijn interviews gehouden met: • Productmanager Academie Voor Sociale Studies, Hanzehogeschool Groningen • Dean Academie voor Sociale Studies, Hanzehogeschool • Coördinator vrijwilligers coördinatieteam en activering, MJD (Maatschappelijke en Juridische Dienstverlening) • Beleidsmedewerker voor informatie en adviesfunctie in de wijk, MJD • Marktmanager, strategisch accountmanager Healthy Ageing, Hanzehogeschoool • Opleidingscoördinator, Promens Care • Locatiehoofd ambulante team Thuisondersteuning, Promens Care • Coördinator en trainer, Elker. In het komende hoofdstuk worden de scholingen die door de sleutelfiguren zijn genoemd tijdens de interviews besproken. 6.3.1) Scholingsprogramma ‘The Big Five’ Dit scholingsprogramma is door meerdere sleutelfiguren genoemd tijdens de interviews (Productmanager Hanzehogeschool, Strategisch Accountmanager Healthy Ageing Hanzehogeschool en door de Productmanager Tinten Welzijnsgroep) en vormt ook een paragraaf in het deelrapport van TGO. Omdat de scholing daar uitgebreid wordt beschreven wordt hier volstaan met de hoofdkenmerken ervan. De training wordt door welzijns-,


- 14 -

zorgprofessionals en gemeenteambtenaren gevolgd. Naast de medewerkers van Tinten is het ook mogelijk dat medewerkers van ketenpartners de scholing volgen. Dit is van belang omdat met de oprichting van de Sociale teams professionals van diverse organisaties en disciplines met elkaar moeten gaan samenwerken. De scholing is ontwikkeld door de Hanzehogeschool in samenwerking met welzijnsgroep Tinten. Het initiële scholingsprogramma is opgebouwd rond vijf thema’s (The Big Five); Jeugd, Ouderen, Licht Verstandelijk Beperkten, Mensen met psychische problematiek en Participatie (Tinten Welzijnsgroep, 2014). Het doel van de scholing is om medewerkers toe te rusten om ook na de decentralisaties van de AWBZ en de jeugdzorg kwaliteit te kunnen blijven leveren. Zie voor meer informatie het deelrapport van TGO en www.tintenwelzijnsgroep.nl/academy/big-five. 6.3.2) Zorg en welzijn in de participatiesamenleving Dit scholingsprogramma is ontwikkeld door de Academie voor Sociale Studies in samenwerking met het lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool en wordt onder andere afgenomen door welzijnsorganisatie Promens Care. Professionals in de zorg en welzijn sector, werkend in de nulde of eerste lijn kunnen deelnemen aan deze scholing. De komst van de WMO, de decentralisaties in de AWBZ en de Jeugdzorg en de Participatiewet vragen om een preventieve en omgevingsgerichte manier van werken door professionals in de buurten. Dit betekent een veranderende houding van professionals en het verbinden van nieuwe en bestaande methodieken. De professional gaat in gesprek met burgers, werkt samen met natuurlijke netwerken en stelt de burger centraal. De transities worden geïntroduceerd en de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl worden behandeld. Momenteel wordt er vaak multidisciplinair samengewerkt, d.w.z. professionals vanuit verschillende disciplines werken met elkaar samen, maar ieder vanuit eigen deskundigheid. Het uitsluitend beschikken over kennis en expertise op het eigen vakgebied is niet meer voldoende. Het is nodig basiskennis te hebben over aanpalende of verbindende vakgebieden om een goede gespreks- en samenwerkingspartner te zijn, zowel binnen als buiten de organisatie (Oskam, 2009). De welzijnsprofessionals moet daarom meer een zogenaamde Tshaped professional worden: met specialistische kennis op het eigen vakgebied (de verticale poot van de T) én een brede basis met elementaire kennis van aanpalende terreinen (de horizontale poot van de T). Interdisciplinaire samenwerking betekent een samenwerking tussen professionals uit de domeinen zorg en welzijn, andere relevante professionals, burgers, hun sociale netwerk en vrijwilligers. Er wordt integraal vanuit de gezamenlijke vakgebieden naar een probleem gekeken en er wordt een gezamenlijke diagnose gesteld (Korevaar en Westers, 2013). In het scholingsprogramma komt aan bod hoe je als professional met elkaar, en vooral met en voor de burger de eigen redzaamheid en participatie kunt stimuleren. De scholing is door zowel de medewerkers als de leidinggevenden goed ontvangen. Door de training hebben medewerkers meer handvatten gekregen om de juiste houding en attitude te kunnen toepassen volgens de 8 bakens. De scholing is geëvalueerd door deelnemers te vragen wat ze van de training vonden (en wat ze eventueel misten), maar er is niet bekeken of de scholing ook tot betere resultaten/samenwerking heeft geleid . Deze scholing zal in het voorjaar van 2015 opnieuw aan medewerkers worden aangeboden.


- 15 -

6.3.3) Scholing aan CJG’s in de BMWE gemeenten. Het CJG Noord-Groningen is een samenwerkingsverband in de ‘BMWE-gemeenten’ (Bedum, De Marne, Winsum en Eemsmond). Momenteel bestaat het samenwerkingsverband uit de volgende kernpartners: GGD, Barkema & de Haan, MJD, SW&D, MEE Groningen en St. Welzijn Bedum. Het CJG is een netwerk van deskundigen uit zorg en welzijn op het gebied van opgroeien en opvoeden. De organisatiestructuur biedt de ruimte om de samenstelling of het aantal partners in het samenwerkingsverband te wijzigen. De sociale context vertalen ze naar het concept van de civil society De pedagogische civil society (PCS) is een basis voor veel wat met ondersteuning rond het opvoeden van kinderen en jongeren te maken heeft. In hun visie bestaat een goed functionerende pedagogische civil society uit burgers die bereid zijn om in de eigen sociale netwerken en in het publieke domein de verantwoordelijkheid rondom het opgroeien en opvoeden van kinderen te delen. Een goede pedagogische civil society voorkomt dat mensen onnodig gebruik maken van steeds zwaardere vormen van zorg. De professionals in CJG verband worden consequent T-shaped professionals genoemd. Vanaf januari 2015 krijgen alle medewerkers van de CJG’s in de vier gemeenten een scholing interdisciplinair samenwerken. De scholing richt zich op het interdisciplinair samenwerking met allerlei andere organisaties. Dit betekent het een en ander voor de competenties van medewerkers. Dat houdt in het leren van vaardigheden maar ook het kennis nemen van theorie en achtergronden rond het gedachtegoed van alle transities om de blik te verbreden. Bewustwording van alle ontwikkelingen en (nog) beter leren samenwerken. Ze zien de nieuwe professional als specialist en generalist, die samenwerkt met natuurlijke netwerken en in gesprek gaat met burgers. De T-shaped professional heeft specialistische kennis op het eigen vakgebied en een brede basis met elementaire kennis van aanpalende zorg – en welzijnsterreinen of meer algemene disciplines. Citaat van een deelnemer naar aanleiding van een casusbespreking. “Hadden we maar eerder zo met elkaar gesproken, dan hadden we dit gezin jaren geleden beter kunnen helpen en was het waarschijnlijk nooit zo fout gegaan als nu”. Een opleidingscoördinator van een instelling ter ondersteuning van mensen met een beperking: “Deze scholing leert medewerkers de juiste vragen te stellen aan de cliënt en op die manier worden nieuwe vaardigheden ontwikkeld. De kanteling bij medewerkers werkzaam in de WMO-sector wordt hierdoor goed in gang gezet, er is nu nog een slag te maken om ook de cliënten in de juiste stand te krijgen” 6.3.4) Academische Werkplaats C4Youth Om de transitie te laten slagen moeten onderzoek, praktijk, beleid en de opleidingsinstituten met elkaar optrekken en van elkaar leren. C4Youth is een Academische Werkplaats waar instellingen in de zorg voor jeugd, kennisinstituten en beleidsmakers met elkaar samenwerken. Elk van deze sectoren heeft specifieke kennis en kunde, die in interactie met elkaar leiden tot bijzondere en vernieuwende inzichten. De kernactiviteiten van C4Youth zijn het longitudinale onderzoek TakeCare en kennisdeling in de kenniskringen.


- 16 -

Aan het longitudinale onderzoek zijn drie centrale thema’s en bijbehorende promotieonderzoeken gekoppeld; Entree van zorg voor jeugd, Taxonomie van zorg voor jeugd en Communicatie. Momenteel wordt er bekeken hoe de kennis uit deze onderzoeken geïmplementeerd kan worden in het curriculum van de opleidingen Toegepaste Psychologie, Maatschappelijk werk en Dienstverlening en Sociaal Pedagogische Hulpverlening van de Hanzehogeschool Groningen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat 20,7% van de jeugdigen in de Provincie Groningen een vorm van hulp krijgt bij hun sociaal emotionele ontwikkeling en dat huisartsen veruit de meeste jeugdigen doorverwijzen naar de jeugd-GGZ, en niet naar de licht pedagogische hulpverlening of de geïndiceerde jeugdzorg (Van Eijk, 2013). Dit is relevante informatie voor de huidige en toekomstige welzijnsprofessionals. Bij de kenniskringen worden, afhankelijk van het specifieke thema, professionals uitgenodigd om informatie te brengen en te halen in bijeenkomsten waar interactie centraal staat. Naast de drie kenniskringen over de drie centrale thema’s is De Leerfabriek ook een voorbeeld van een initiatief waarin verschillende professionals elkaar ontmoeten (zie voor meer informatie www.c4youth.nl). 6.3.5) POH-GGZ De 21-daagse cursus praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ wordt aangeboden door de Hanzehogeschool. Ook deze cursus komt uitgebreid aan de orde in de inventarisatie van scholingen door TGO, dus hier kan worden volstaan met enkele hoofdkenmerken. De cursus is bedoeld voor HBO-verpleegkundigen, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, maatschappelijk werkenden en psychologen die in een huisartsenpraktijk de functie van POH-GGZ gaan vervullen. De cursus kan dus zowel door zorgprofessionals als welzijnsprofessionals gevolgd worden. De cursus richt zich op de maatschappelijke ontwikkeling waarin mensen, dichter bij huis, gebruik kunnen maken van deskundige hulpverlening bij psychische klachten. De POH-GGZ richt zich op laagdrempelige zorg en probeert door vroegtijdige signalering en/of interventies onnodige verwijzingen te voorkomen (BRON: opleidingsgids Hanze). Zie voor verdere details de deelrapportage van TGO. 6.3.6) Master Social Work Een vreemde eend in deze vijver, omdat de Master Social Work een tweejarige door de overheid bekostigde opleiding is, waarmee professionals hun mastertitel kunnen halen. De opleiding Master Social Work is een deeltijdopleiding van 60 EC’s die gezamenlijk door de Hanzehogeschool en de NHL gegeven wordt. De opleiding is bedoeld voor op HBObachelorniveau opgeleide, werkende professionals in het domein van welzijn. Studenten zijn onder andere; Maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, jongerenwerkers, opbouwwerkers, politiefunctionarissen, beleidsmakers, etc. Van studenten wordt verwacht dat ze in het brede veld van Social Work op tenminste HBO-niveau werkzaam zijn en drie jaar werkervaring hebben. De opleiding Master Social Work richt zich op complexe maatschappelijke vraagstukken waarmee de welzijnssector wordt geconfronteerd. De opleiding leidt op tot veelzijdige en hoogopgeleide professionals. Deze master-professionals kunnen complexe vraagstukken binnen het vakgebied het hoofd bieden doordat zij op basis van een brede theoretische


- 17 -

kennis kunnen analyseren en in staat zijn om innoverend, sturend, verbindend en adviserend op te treden. De Master Social Work functioneert binnen het brede domein van Social Work en is vanuit zijn eigen beroepspraktijk en -ervaring, gericht op ontwikkeling en innovatie. De Master Social Work is in staat complexe vraagstukken in de steeds complexer wordende beroepspraktijk te hanteren en deze om te zetten in oplossingen en aanpakken die werken. De Master Social Work kan de complexiteit van het werk helder onder woorden brengen en overdragen aan collega’s, samenwerkingspartners en andere belanghebbenden. Waar nodig is de Master Social Work bereid grenzen te verleggen en te overschrijden en ziet hij de noodzaak van samenwerking met verschillende actoren als uitdaging. Complexe maatschappelijke vraagstukken worden gesignaleerd en herkend en bij de uitwerking daarvan kijkt hij over de ‘schotten’ van het eigen beroep en institutionele werkomgeving heen. Interdisciplinair samenwerken met professionals en niet professionals zijn een basisattitude van de master Social Work. Hij weet om te gaan met ethische dilemma’s in het werk en verbinding te maken tussen de uitvoering en het management en beleid. Hij is daarnaast ook in staat het spanningsveld tussen individu en samenleving en tussen cliënt en systeem op een professionele wijze te hanteren. De taken voor de Master Social Work worden veelal in opdracht van organisaties, instellingen of overheid uitgevoerd. Ook kan de Master Social Work taken op eigen initiatief, in overleg en afstemming met relevante anderen binnen en buiten de discipline oppakken en uitvoeren. Studenten kenmerken de Master Social Work als een opleiding voor sociale veranderaars. 6.3.7) Post HBO ggz-agoog Er zijn veel veranderingen gaande rondom de ggz-agoog, zowel op het gebied van opleidingen als in het werkveld. De ggz-agoog is een beroep dat GGZ Nederland in overleg met de GGZ instellingen (inclusief verslavingszorg) heeft vastgelegd in een beroepscompetentieprofiel. De ggz-agoog is een erkend beroep in de GGZ. Het landelijk uitstroomprofiel ggz-agoog is een door de werkgevers erkende uitwerking van het beroepscompetentieprofiel en een door de Vereniging van Hogescholen erkende afstudeerrichting. De Hanzehogeschool Groningen heeft het curriculum voor het uitstroomprofiel ter goedkeuring ingediend bij het COOAB. Het COOAB heeft dit curriculum zorgvuldig bekeken en heeft aangegeven dat het programma voldoet aan de gestelde eisen. Op grond van vragen vanuit het werkveld is binnen de Academie voor Sociale Studies, afdeling Professionals en Bedrijven van de Hanzehogeschool Groningen een ontwerp gemaakt voor een post-hbo cursus voor professionals die de aantekening ggz-agoog willen behalen. De opzet van het reeds ontwikkelde curriculum voor het initiële onderwijs vormt hiervoor de basis. De Hanzehogeschool Groningen richt zich met deze post-hbo cursus op professionals van instellingen die de aantekening ggz-agoog willen behalen. Deelnemers worden opgeleid conform het landelijk vastgestelde uitstroomprofiel ggz-agoog. Zij kunnen de aantekening ggz-agoog behalen op basis van een certificaat. Naast bovengenoemde scholingen is de Hanzehogeschool bij haar inventarisatie nog twee andere initiatieven op het spoor gekomen die een plaats in dit deelrapport verdienen


- 18 -

vanwege het feit dat zij worden uitgevoerd op het raakvlak van de gezondheidszorg en de welzijn. 6.3.8) Welzijn op recept Huisartsen zien regelmatig mensen met psychosociale klachten waar ze geen soelaas voor kunnen bieden; denk aan woon- en financiële problemen, relatieproblematiek, zingeving, eenzaamheid, dagbesteding, lifestyle e.d. Op aanraden van een van hun patiënten zijn de huisartsen in Gezondheidscentrum Hoendiep in Groningen samen met het MJD (Maatschappelijke Juridische Dienstverlening), Humanitas en ondersteund door de gemeente Groningen een experiment begonnen met 'Welzijn op Recept'. Welzijn op recept' is een methode om mensen met psychosociale klachten vanuit de huisartspraktijk door te verwijzen naar welzijnsactiviteiten zoals bewegen, creatieve activiteiten of sociale activiteiten (Trimbos-instituut, 2014). Het doel is dat mensen zelf actief hun gezondheid en welzijn verhogen. Welzijn op recept past bij de vernieuwing van het welzijnswerk en de samenwerking met de eerstelijns gezondheidzorg. Omdat bleek dat eerstelijns zorgverleners onvoldoende op de hoogte waren van het welzijnsaanbod voor psychosociale problemen is er een welzijnscoördinator aangesteld. Medewerkers van de huisartspraktijk werken samen met de welzijnscoördinator, de medewerkers van welzijnsinstellingen en eventuele vrijwilligers. De coördinator gaat in gesprek met de door de huisarts doorverwezen cliënt en kijkt samen met de cliënt of er een passend welzijnsaanbod is, zoals: • het volgen van een opleiding of cursus • actief worden in een vereniging, de wijk of de politiek • het oppakken van een hobby, muziek, zang, creatief • (samen) sporten • vrijwilligerswerk Meer informatie: www.welzijnopreceptgroningen.nl. Voor een gratis download van de handleiding van het Trimbosinstituut: http://www.trimbos.nl/webwinkel/productoverzichtwebwinkel/implementatie/af/af1129-welzijn-op-recept. 6.3.9) Een stap naar voren Het lectoraat Integraal jeugdbeleid van de Hanzehogeschool Groningen voert het project Een stap naar voren uit, in dit project wordt nagegaan welke competenties professionals werkzaam bij Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s) nodig hebben om al samenwerkend innovatieve activiteiten te ontwikkelen. Het vervolg op een Stap naar Voren is een Masterclass voor managers en leidinggevenden die interdisciplinaire teams aansturen om hen te leren hoe zij preventief en omgevingsgericht werken mogelijk kunnen maken. Een van de aandachtspunten is een specifiek en directief soort leiderschap om professionals optimaal te faciliteren bij het omgevingsgericht en preventief werken. Er is aandacht voor de tegengestelde processen van de werkvloer en management waardoor professionals ervaren dat ze geen ruimte en scharrelruimte krijgen om interdisciplinair te werken. Medio mei 2015 is de deze masterclass ontwikkeld en beschikbaar.


- 19 -

6.4) Referenties1 Contouren Jeugdstelsel Groningen 2015-2018. Een uitwerking gebaseerd op het Groninger Functioneel Model. Groningen, 21-02-2014. Projectgroep Transformatie Jeugdstelsel Groningen. Tinten Welzijnsgroep, Scholingsprogramma The Big 5 [Voorlichtingsfolder]. (2014, juni). Geraadpleegd op www.tintenwelzijnsgroep.nl. Trimbos-instituut, Welzijn op recept: Handleiding voor de ontwikkeling en invoering van het welzijnsrecept. Herziene uitgave. (2014, februari). Opleidingsgids Hanze.. Korevaar, L. en Wester, F. (2013). Eindrapport 2009-2012 WMO-Werkplaats. WMOwerkplaats Groningen en Drenthe. Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool en STAMM CMO Drenthe. Ministerie van VWS (2013). Stelselwijziging Jeugd: Hoofdlijnen wetsvoorstel Jeugdwet. Van Eijk, L.M., Verhage, V., Noordik, F.W., Reijneveld, S.A. en Knorth, E.J. (2013). TakeCare provincie Groningen. Een onderzoek naar kenmerken van jeugdigen en hun ouders in relatie tot de geboden zorg. Oskam, I.F. (2009). Op weg naar innovatiekracht: Technisch innoveren en ondernemen als continu proces. Openbare les. Hogeschool van Amsterdam.

1

De conclusies en discussie wordt samen met die van de volgende rapportage (Scholing en Zorg) weergegeven na die rapportage.


- 20 -

7) Deelrapportage Scholing en Zorg Roel Bakker Toegepast Gezondheidsonderzoek UMCG


- 21 -

7.1) Inleiding TGO heeft geïnventariseerd welk bij- en nascholingsaanbod op het terrein van multidisciplinaire samenwerking tussen zorgprofessionals en professionals uit de welzijnssector reeds is ontwikkeld en/of in ontwikkeling is in de provincie Groningen. Het gaat daarbij om scholingen als antwoord op de nieuwe wetgeving en transities van taken en verantwoordelijkheden naar de gemeente. Deze wetgeving en transities vereisen namelijk een andere manier van werken, waarbij professionals uit zowel de gezondheids- als de welzijnssector voor hun hulpaanbod meer dan voorheen in onderlinge afstemming het hulpaanbod vorm moeten geven. De door TGO uitgevoerde inventarisatie vond voor een belangrijk deel plaats vanuit het perspectief van de gezondheidszorg; de meeste gegevens zijn verzameld bij instellingen die zich richten op het bij- en nascholen van gezondheidszorgprofessionals.

7.2) Methode Gegevens zijn verzameld aan de hand van face-to-face-interviews en telefonische interviews. Enkele gegevens – met name van personen of instanties die aangaven geen scholingsaanbod op dit terrein aan te bieden – zijn verkregen via de mail of een kort telefonisch gesprek (dat niet de status van een interview had). Bij de interviews werd gebruik gemaakt van de ‘sneeuwbalmethode’, hetgeen inhield dat iedere benaderde persoon werd gevraagd aan te geven of hij of zij andere instanties of personen wist die bij het genoemde scholingsaanbod betrokken waren.

7.3) Resultaten Op deze manier is er contact geweest met 13 personen en/of instanties, te weten: vier vertegenwoordigers van het Wenckebach instituut (met één daarvan is kort telefonisch contact geweest (hoofd Postgraduate School of Medicine), met een ander heeft een telefonisch interview plaatsgevonden (hoofd Expertisecentrum CLAS), met twee personen zijn face-to-face interviews gehouden (hoofd School of Nursing & Health en Stafmedewerker Ouderenzorg en Zorg voor Chronisch Zieken)); twee vertegenwoordigers van de Hanzehogeschool Groningen (met één is een face-toface interview gehouden (productmanager Academie voor Sociale Studies), met de ander een telefonisch interview (productmanager / adviseur bij Hanzehogeschool Groningen Professionals en Bedrijven); twee vertegenwoordigers van TSN Thuiszorg (relatiemanager Zorg en kwaliteitsadviseur Verpleegkundige en Verzorgende Beroepen); met beiden is een face-to-face ‘groeps’interview gehouden); een wijkverpleegkundige van Buurtzorg Groningen (kort telefonisch gesprek); een opleidingscoördinator van de Tinten Welzijnsgroep (telefonisch interview); een directie-adviseur van Dignis Lentis (emailuitwisseling en kort telefonisch gesprek); een hoogleraar Psychologie van Gezondheid en Ziekte (emailuitwisseling en kort telefonisch gesprek);


- 22 -

de coördinator van de Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid van het UMCG (kort face-to-face interview). 7.3.1) Het Wenckebach instituut Het Wenckebach Instituut is onderdeel van het UMCG en richt zich op de ontwikkeling en opleiding van professionals in de zorg. Het Wenckebach Instituut bestaat uit (bron: www.wenckebachinstituut.nl): • UMCG Postgraduate School of Medicine (verzorgt het postacademisch onderwijs voor medisch specialisten, huisartsen, tandartsen en andere academisch zorgprofessionals. Ondersteunt de (innovatie van) de medische vervolgopleidingen en de discipline overstijgende cursussen voor AIO’s. • UMCG School of Nursing & Health (verzorgt beroepsopleidingen voor verpleegkundigen en andere zorgprofessionals. Het gaat dan om de werken-leren routes voor initiële opleidingen en het theoriegedeelte van de opleidingen Anesthesiemedewerker, Operatieassistent en Ziekenhuishygiënist. Bovendien biedt de school alle verpleegkundige vervolgopleidingen die landelijk erkend zijn door het CZO en een groot aantal bij- en nascholingen. De school verzorgt deze bij- en nascholingen ook voor andere instellingen). • Expertisecentrum CLAS: Communicatie, Leiderschap, Assessment en Samenwerking (richt zich op het onderwijs in alle CanMEDs-competenties, met uitzondering van medisch en verpleegkundig handelen. Het onderzoek van het expertisecentrum richt zich op communicatie en samenwerking). Het Wenckebach Instituut beschikt over diverse faciliteiten die ter beschikking staan van het hele UMCG en de klanten van het Instituut. Deze faciliteiten zijn: • het UMCG Onderwijscentrum • Multimedia voorzieningen • het Wenckebach Skills Center UMCG Het Wenckebach Instituut werkt ook voor andere zorginstellingen in Noord- en OostNederland en in specifieke gevallen ook voor landelijke en internationale opdrachtgevers.

Hoofd Postgraduate School of Medicine Er heeft een kort telefonisch interview plaatsgevonden met het hoofd van de Postgraduate School of Medicine. Deze geeft aan dat er noch ten behoeve van medisch specialisten, huisartsen, tandartsen en overige academische professionals, noch ten behoeve AIO’s door het Wenckebach Instituut bij- of nascholingen worden aangeboden op het terrein van multidisciplinair samenwerken en dat er geen aanwijzingen zijn dat dat op korte termijn wel zal gebeuren. Om die reden is van een verder interview afgezien. Stafmedewerker Ouderenzorg en Zorg voor Chronisch Zieken Er is een face-to-face interview gehouden met een stafmedewerker ouderenzorg en zorg voor chronisch zieken van het Wenckebach Instituut. Deze geeft aan dat er geleidelijk aan binnen het Wenckebach meer aandacht is voor de brede keten en vandaar uit ook naar scholingen op het raakvlak van welzijn en zorg. Als voorbeeld wordt een cursus sociale netwerkversterking aan ouderenadviseurs en wijkverpleegkundigen genoemd die het


- 23 -

Wenckebach samen met MEE Drenthe heeft ontwikkeld en die in onderlinge samenwerking wordt aangeboden. Dat is weliswaar net niet binnen de provincie Groningen, maar het geeft wel aan dat er van een geleidelijke verschuiving binnen de markt sprake is. Een ander voorbeeld dat tijdens het interview wordt genoemd en dat zich wel binnen de provincie Groningen afspeelt betreft het project SamenOud. SamenOud is een project waarin een nieuw zorgmodel voor de ouderenzorg wordt ontwikkeld en geïmplementeerd en vindt plaats in de gemeenten Stadskanaal, Veendam en Pekela, waaraan zo’n 1.500 ouderen meedoen. Het zorgmodel streeft naar het realiseren van samenhangende zorg en begeleiding voor 75-plussers. SamenOud heeft als doel dat ouderen zo lang en zo prettig mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Binnen Samen Oud wordt een binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) ontwikkeld triage-instrument gebruikt dat zich richt op wonen, welzijn en zorg. Op basis van de uitkomsten van het instrument wordt besloten of er een wijkverpleegkundige of een ouderenadviseur zal worden ingezet. Uiteindelijk wordt de ingezette zorg teruggekoppeld in het ouderenzorgteam, waar het als vorm van een koppeling tussen zorg en welzijn. Initiatiefnemers van dit project zijn Menzis, Zorggroep Meander, Tinten Welzijnsgroep en het UMCG. Ook andere organisaties op gebied van wonen, welzijn en zorg participeren. Het Wenckebach heeft in samenwerking met het projectteam van SamenOud een onderwijsprogramma voor ouderenadviseurs en wijkverpleegkundigen ontwikkeld, dat gericht is op het vervullen van de rol van casemanager binnen het Ouderenzorg Team (OT). In zijn algemeenheid geeft de stafmedewerker ouderenzorg aan dat de tendens zichtbaar wordt dat het animo voor multidisciplinaire trainingen toeneemt. Eén van de bouwstenen van dergelijke trainingen is altijd interdisciplinaire communicatie. Als één van de knelpunten binnen deze trainingen wordt de financiering ervan genoemd. Niet altijd hebben deelnemende partners gelijkelijk de beschikking over de benodigde middelen om scholingen te financiering. Zo blijken verpleeghuizen vaak over beperkte middelen te beschikken. Omdat ook een scholingsinstituut deels werkt volgens het principe ‘de klant is koning’ is de invloed van afnemers met het ruimste budget op de inhoud van een multidisciplinaire training veelal het grootst. In dat kader wordt ook genoemd dat scholing ten tijde van bezuinigingen vaak een sluitpost is, zeker bij instellingen die het toch al niet breed hebben. Manager School of Nursing and Health Ook de manager van de School of Nursing and Health signaleert in het veld een toenemende behoefte aan multidisciplinaire scholingen. Als voorbeelden worden trainingen op het gebied van chronisch zieken (zoals ten behoeve van stomapatiënten en diabetespatiënten) genoemd en leefstijlscholingen voor transplantatie patiënten. Deze laatste worden momenteel geschikt gemaakt voor de brede keten. Maar, zo wordt aangegeven, deze trainingen zijn vooral op vakinhoud gericht en niet op samenwerken, want vakinhoud is het belangrijkste expertisegebied van het Wenckebach. De School of Nursing and Health was primair gericht op intramurale ziekenhuiszorg, maar krijgt in toenemende mate vragen vanuit thuiszorgorganisaties. Ook hier gaat het dan vooral om vakinhoud, want dit betreft met name vaardigheidstrainingen, zoals het inbrengen van een infuus, anti decubitis behandeling en het geven van sondevoeding. De vraag ‘hoe ga je samenwerken’ als reactie op de transities in de zorg komt niet bij de School of Nursing and Health binnen. Dat neemt volgens de manager niet weg dat vakinhoudelijke scholingen wel degelijk bij kunnen dragen aan multidisciplinaire samenwerking omdat iedere samenwerking begint met het kennen van elkaars domein. In dat kader wordt ook het model van klinisch redeneren genoemd dat


- 24 -

ook onderdeel uitmaakt van verschillend door het Wenckebach ontwikkeld scholingsaanbod. Dat model fungeert eigenlijk als inzet voor multidisciplinair samenwerken, omdat aan de hand ervan besloten wordt wat een professional zelf doet en wanneer een ander moet worden ingezet. Tenslotte wordt aangegeven dat in het Wenckebach Skills Center UMCG regelmatig simulatietrainingen worden gegeven, waarin vrij veel wordt getraind op communicatie en samenwerken. Deze trainingen worden gegeven aan gynaecologen, verloskundigen en professionals van de kraamzorg, maar hierbij ontbreekt echter de welzijnssector en ook deze trainingen kunnen niet worden aangemerkt als een reactie op de decentralisatie en transities in de zorg. Hoofd expertisecentrum CLAS: Communicatie, Leiderschap, Assessment en Samenwerking Het hoofd van het expertisecentrum CLAS van het Wenckebach Instituut geeft aan dat het scholingsaanbod waarbij zij betrokken is wel inspeelt op ontwikkelingen ‘in het veld’, zoals de tendens dat minder complexe zorg naar perifere ziekenhuizen wordt overgeheveld, terwijl de complexere zorg door universitaire ziekenhuizen wordt geboden. Een uitvloeisel daarvan is een toenemende behoefte aan samenwerking tussen verschillende centra. Maar het expertisecentrum richt zich daarbij primair op scholingsaanbod voor het UMCG en de andere UMC’s, dus niet voor de brede keten en niet als reactie op de transities naar de gemeenten. 7.3.2) De Hanzehogeschool Groningen De Hanzehogeschool Groningen biedt een breed aanbod aan opleidingen Een deel daarvan behoort tot het gesubsidieerd initieel onderwijs, een ander deel valt als bij- en nascholingen te typeren en betreft commercieel onderwijs dat in zijn geheel door de opdrachtgever dient te worden betaald. Binnen de Hanzehogeschool Groningen is gesproken met een productmanager Academie voor Sociale Studies en met een productmanager / adviseur bij Hanzehogeschool Groningen Professionals en Bedrijven (het voormalige HanzeConnect). Een verslag van het gesprek met de productmanager Academie voor Sociale Studies is opgenomen in het deelrapport van de Hanzehogeschool. Het interview met deze productmanager heeft de onderzoeker van de Hanzehogeschool namelijk tezamen met de onderzoeker van TGO afgenomen. Om overlap te voorkomen wordt hier alleen het gesprek met de productmanager / adviseur bij Hanzehogeschool Groningen Professionals en Bedrijven weergegeven. Productmanager / adviseur bij Hanzehogeschool Groningen Professionals en Bedrijven De productmanager geeft aan zich binnen de Hanzehogeschool te richten op bij- en nascholing voor verpleegkundigen op voornamelijk HBO niveau. Dat betreft niet gesubsidieerd niet-initieel onderwijs. De volgende voor deze inventarisatie relevante bij- en nascholingen worden genoemd: • Post bachelor opleiding Praktijkondersteuner Huisartsenpraktijk GGZ (POH-GGZ); • Post bachelor opleiding voor wijkverpleegkundige. De Post bachelor opleiding Praktijkondersteuner Huisartsenpraktijk GGZ (POH-GGZ) De opleiding Praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ (POH-GGZ) speelt in op de maatschappelijke ontwikkeling waarin mensen dichter bij huis gebruik kunnen maken van


- 25 -

professionele hulpverlening bij psychische klachten. De POH-GGZ werkt in de huisartspraktijk en heeft een signalerende, diagnosticerende, interveniërende en ondersteunende rol en kan daarbij outreachend werken. De POH-GGZ richt zich op laagdrempelige zorg en probeert door vroegtijdige signalering en/of interventies onnodige verwijzingen te voorkomen. Interventies vinden plaats binnen een verpleegkundig of maatschappelijk werkdomein en worden gerealiseerd vanuit een maatschappelijke invalshoek. De functie vormt daarmee een brug tussen welzijn en zorg. Domeinen die binnen de opleiding kunnen worden onderscheiden zijn (www.hanze.nl): • Vakinhoudelijk handelen: De POH-GGZ als zorgverlener; • Samenwerking: De POH-er GGZ als samenwerkingspartner; • Communicatie: De POH-GGZ als communicator (voorlichten en educatie); • Organiseren: De POH-er GGZ als organisator • Maatschappelijk handelen: De POH-er GGZ als gezondheidsbevorderaar; • Wetenschap en onderwijs: De POH-er GGZ als reflectieve professional; • Professionaliteit: De POH-er GGZ als professional en kwaliteitsbevorderaar. Het betreft een opleiding voor ‘mensen die werkzaam zijn in of bij de huisartsenpraktijk.’ Dat kunnen verpleegkundigen zijn, maar ook maatschappelijk werkers, agogen of psychologen. Uit bovenstaande blijkt dat communicatie en samenwerking een belangrijk onderdeel vormen van de opleiding. Er kan echter niet gesteld worden dat het ontwikkelen van deze opleiding voortkomt uit de transities. Wel wordt deze voortdurend aangepast, zo wordt aangegeven. De opleiding is dit jaar bijvoorbeeld voor het eerst een leergang geworden. De post bachelor opleiding voor wijkverpleegkundige De post bachelor opleiding voor wijkverpleegkundige bestaat uit twee modulen en duurt in totaal 18 lesdagen. Module 1 is ontwikkeld voor verpleegkundigen met een HBO-V diploma die nog geen of weinig werkervaring hebben als wijkverpleegkundige. Ook inservice A, BBL 4 of MBO-V opgeleide verpleegkundigen met ruime werkervaring als verpleegkundige in de wijk kunnen deze module volgen. Deelnemers uit module 1 die het diploma Post-hbo wijkverpleegkundige willen halen vervolgen met module 2. Verpleegkundigen met een HBOV of inservice-A met MGZ diploma en ruime werkervaring als wijkverpleegkundigen volstaan met het volgen van module 2. Van de onderwerpen die in beide modulen aan bod komen maken ‘rollen, samenwerken en deskundigheid in een veranderende context in de 1e lijn’ en ‘samenwerken met de gemeenten’ uitdrukkelijk onderdeel uit (bron: www.hanze.nl). ‘Van de wijkverpleegkundige wordt verwacht dat ze als volwaardige gesprekspartner optreedt en daarmee de belangen voor de cliënt behartigd. Niet vanuit haar eigen discipline en werkdomein maar in de volle breedte van de domeinen: wonen, en zorg en welzijn waarbij ze de andere disciplines kruist. In de leergang maken deelnemers zich de competenties eigen die nodig zijn om in deze veranderende context te kunnen werken.’ Daarmee sluit de post bachelor opleiding voor wijkverpleegkundige nauw aan op de huidige transities van taken naar de gemeenten. De productmanager Professionals en Bedrijven geeft aan dat zij verder betrokken is bij een aantal maatwerktrajecten, zoals een leergang voor het gezondheidscentrum asielzoekers. Maar, zo geeft zij aan, die zijn heel erg naar binnen gericht en daarin past het onderwerp ‘domein-overstijgende’ samenwerking wat minder. Tenslotte geeft ze aan niet of nauwelijks te worden benaderd voor een scholing, maar dat het veel eerder zo is dat de


- 26 -

Hanzehogeschool ‘de boer op moet’ om scholingen aan te prijzen en het werkveld uit te nodigen. Ze noemt dit kenmerkend voor het onderwijs. ‘Binnen het wijkverpleegkundig domein liggen bijvoorbeeld nog heel veel vragen die nog niet zijn vertaald naar onderwijsvragen. Onderwijs is helaas een sluitpost en geen startpunt bij verandering. Dat geldt ook voor de veranderingen die voortkomen uit de transities.’ 7.3.3) TSN Thuiszorg Binnen TSN Thuiszorg Groningen is gesproken met de Relatiemanager Zorg en met een kwaliteitsadviseur Verpleegkundige en Verzorgende Beroepen. TSN Thuiszorg betreft een landelijk opererende thuiszorgorganisatie met een groot aantal vestigingen in de provincies Groningen, Drenthe, Gelderland, Overijssel, Utrecht en Noord- en Zuid Holland. Om de verpleegkundigen binnen TSN Thuiszorg op de transities voor te bereiden heeft de organisatie aan alle verpleegkundigen op niveau 5 en een aantal verpleegkundigen op niveau 4 (namelijk zij die op de HBO-V in opleiding zijn) een cursus aangeboden genaamd ‘Opleiding verpleegkundig indiceren en organiseren in de wijk.’ De scholing heeft voor beide functieniveaus een verplicht karakter en is ingekocht bij Grow/Work. ‘Het doel van de opleiding is om de rol- en competentieontwikkeling van wijkverpleegkundigen te faciliteren’, zo licht de relatiemanager toe. ‘Wijkverpleegkundigen vormen de schakel tussen het medisch domein en het sociaal maatschappelijk domein (lees ook: de gemeente) en moeten domein-overstijgend leren denken, dat is de gedachte erachter.’ Het betreft een driedaagse cursus waarvan onder andere de volgende, op de transities aansluitende elementen deel uitmaken: • De nieuwe context van werken in de wijk • Indiceren en organiseren van zorg in de wijk • Stapsgewijze verkenning van de zelfredzaamheid van de burger en zijn steunsysteem in relatie tot een besluit over de inzet van professionele zorg. • Aanspreken van de burger op zijn eigen kracht en zijn netwerk m.b.v. transactionele analyse • Domein-overstijgend redeneren • Samenwerking in het sociaal domein: de sociale kaart. • Samenstellen van zorgarrangementen in verbinding met het sociaal domein op basis van de eigen regie, het steunsysteem en de eigen kracht van de burger ‘De beslissing om de cursus landelijk aan te bieden komt onder andere voort uit de ervaringen vanuit het Nait Soezen project,’ geeft TSN aan. ‘De wijkverpleegkundige van zo’n drie jaar geleden was nogal medisch georiënteerd, met name vanwege de krappe indicaties die het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) afgaf. Nu is dat anders en ontstaat behoefte aan een ander soort wijkverpleegkundige. Dat is een enorme omslag, waarmee binnen het Nait Soezen-project uitgebreide ervaring is opgedaan.’ TSN Thuiszorg geeft tenslotte aan het van belang te achten dat ook borging van de nieuwe eisen die aan werken gesteld worden plaatsvindt binnen het initieel onderwijs. ‘Je zou bijvoorbeeld de HBO-V’s opdracht moeten geven om gebruik te maken van de ervaringen binnen de zichtbare schakel-projecten, omdat het initieel onderwijs anders teveel uit de pas loopt. Ook ZonMW kan daarin een aanjaagfunctie hebben.’ 7.3.4) Buurtzorg Groningen


- 27 -

Een vertegenwoordiger van Buurtzorg Groningen, met wie een kort telefonisch gesprek plaatsvond, geeft aan dat er binnen haar organisatie geen concrete scholingsinitiatieven hebben plaatsgevonden die als doel hadden om medewerkers van Buurtzorg beter voor te bereiden op nieuwe manieren van samenwerken voortkomend uit de transities. ‘Wij werken al langer domein-overstijgend en zien geen duidelijke meerwaarde van de inzet van bij- of nascholingen op dit terrein.’ In het gesprek met TSN Thuiszorg werd daar overigens een kanttekening bij geplaatst: ‘Buurtzorg moet niet vergeten dat het extra geld heeft gehad (zo’n tien euro per uur meer) om op die manier te kunnen werken. TSN moest zich altijd strikt aan de indicaties houden en heeft daarom organisatie breed minder ervaring op kunnen doen met domein-overstijgend werken.’ 7.3.5) Tinten Welzijnsgroep Tinten Welzijnsgroep bestaat uit zeven zelfstandige welzijnsorganisaties, met een gezamenlijk bedrijfsbureau. Binnen de Tinten Welzijnsgroep is een telefonisch interview gehouden met de opleidingscoördinator. Tinten heeft een convenant met de Hanzehogeschool. Tezamen met de Hanzehogeschool en de ketenpartners hebben zij de Big Five ontwikkeld. Dit betreft een scholingsaanbod op het terrein van jeugd, geestelijke gezondheidszorg, licht verstandelijk gehandicaptenzorg, ouderenzorg en participatie, analoog aan de terrein waarop de transities naar de gemeenten hebben plaatsgevonden (zie ook het verslag van de Hanzehogeschool). De training wordt door welzijns- , zorgprofessionals en gemeenteambtenaren gevolgd. Naast de medewerkers van Tinten is het ook mogelijk dat medewerkers van ketenpartners de scholing volgen. Dit is van belang omdat met de oprichting van de Sociale teams professionals van diverse organisaties en disciplines met elkaar moeten gaan samenwerken. De coördinator licht de Big Five als volgt toe: ‘Welzijnswerkers en gezondheidszorgwerkers binnen de eerstelijn komen steeds meer met verschillende doelgroepen in aanraking waarvoor gerichte trainingen nodig zijn. Deze trainingen worden samen met de Hanzehogeschool en per onderwerp met de betrokken ketenpartners ontwikkeld. Zo worden trainingen op het terrein van jeugd samen met het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) en de Hanzehogeschool ontwikkeld, trainingen op het gebied van geestelijke gezondheidszorg samen met Lentis en GGZ Drenthe en participatie samen met verschillende medewerkers van de gemeenten. Het gaat daarbij telkens om een basisscholing, maar als iemand zich meer in een onderwerp wilt specialiseren kan deze ook nog de ‘verdieping’ volgen. De basisscholing bestaat uit twee modules: e-learning (geënt op kennis) en een werkcollege (geënt op toepassing van die kennis in een casus). Wordt voor een verdieping gekozen dan gaat het om zes dagdelen (op interventieniveau en met meer huiswerk).’ Samenwerken zelf is ook een onderwerp binnen de training, ook omdat behalve alle welzijnsorganisaties in Drenthe en Groningen ook de GGD, de NOVO, Promens Care aan deze trainingen meedoen, professionals die elkaar ook soms zien in het sociaal team. ‘Het zijn allemaal scholingen die bij de brancheorganisatie welzijnswerk en maatschappelijk werk in de studiegids staan, dus als iemand het goed afrondt krijgt de moederorganisatie een subsidie van 75% van de overheid (als scholing binnen hun criteria past) en hoeft Tinten dus maar een kwart te betalen. Deze regeling geldt voor zowel 2014 als 2015.‘ Bij Tinten zijn alle medewerkers verplicht om de basiscursus Big Five te volgen. Het gaat dan om 250 interne medewerkers. Ook voor andere instellingen, zoals Noordermaat en Welzijn


- 28 -

Midden Drenthe, geldt dit. De opkomst voor de uitvoerend medewerkers is vanwege het verplicht karakter 100%. Het effect van de trainingen zal door de Hanzehogeschool worden onderzocht. Op de vraag of er met het oog op de toekomst nog meerdere trainingen in ontwikkeling zijn wordt aangegeven dat er een kennisnetwerk eerstelijn is opgericht, waarin alle welzijnsmedewerkers organisaties, maatschappelijk werkersorganisaties en de GGD-en van Groningen en Drenthe participeren (25 organisaties). Deze groep komt in september 2015 bijeen, als de Big Five nagenoeg zal zijn afgerond, en zal dan in kaart brengen of en zo ja, welke scholingen er nog nodig zijn. Vermoedelijk zal ‘blended hulpverlening’ daarbij een speerpunt worden. 7.3.6) Dignis Lentis Een directie-adviseur van Dignis Lentis geeft aan binnen haar organisatie direct geconfronteerd te worden met alle veranderingen in het veld ten gevolge van de transities. ‘Dignis is volop bezig om bijvoorbeeld op het terrein van dagbesteding hierin met anderen samen op te trekken.’ Maar zij geeft daarbij aan niet de indruk te hebben dat er een expliciete vraag naar specifieke scholing naar voren komt. ‘Iedereen is nog zoekend,’ licht zij toe. 7.3.7) Hoogleraar Psychologie van Gezondheid en Ziekte Met de hoogleraar Psychologie van Gezondheid en Ziekte van de Rijksuniversiteit Groningen is een kort telefonisch gesprek gevoerd met de vraag of er binnen zijn afdeling scholingen in ontwikkeling zijn die zich richten op domein-overstijgend samenwerken en dan met name tussen gezondheidszorgprofessionals en welzijnsprofessionals. Dit blijkt niet het geval. Wel wijst hij op het programma PreventieKracht Dicht bij Huis (2010-2012) dat goede lokale preventie en gezondheidsbevordering als doel had en de samenwerking hierin van partijen als thuiszorgorganisaties, GGD en ggz- instellingen poogde te stimuleren. Dat programma richtte zich echter met name op verpleegkundigen en verzorgenden en komt niet voort uit de transities. 7.3.8) De Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid van het UMCG De coördinator van de Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid van het UMCG geeft aan niet betrokken te zijn bij trainingen, cursussen of bij- of nascholingen op het snijvlak van de gezondheidszorgsector en het sociale domein. Wel signaleert zij een tendens dat er in toenemende mate ‘sociale experimenten’ of pilots op dit terrein worden uitgevoerd, waarbij onvoldoende tijd en middelen voorhanden zijn om deze (wetenschappelijk) te evalueren. Tegelijkertijd is er wel grote behoefte naar kwalitatief goede procesevaluaties. Op basis van de uitkomsten ervan kunnen namelijk enerzijds de projecten in de wijk worden aangepast en verbeterd, terwijl deze uitkomsten anderzijds de mogelijkheid bieden om succesvolle projecten ook elders te implementeren. Voor deze evaluaties wordt dan de Wetenschapswinkel benaderd, waarna deze door studenten worden uitgevoerd in het kader van hun masterscriptie. Twee voorbeelden worden genoemd: 1. In twee wijken in de gemeente Groningen vindt momenteel een pilot plaats op het terrein van dagbesteding. Mensen vanuit verschillende organisaties (NOVO, Iederz,


- 29 -

WerkPro), krijgen nu een dagbestedingsaanbod in de wijk, waar dat voorheen om organisatiegebonden dagbesteding ging. 2. De organisatie Maatschappelijk Juridische Dienstverlening (MJD) is bezig met een pilot met als doel de leefstijl en sociale cohesie te verbeteren in een achterstandswijk. Het project wordt door vrijwilligers gerund en gefaciliteerd door professionals.


- 30 -

8) Gezamenlijke conclusies van de deelrapportages van de Hanzehogeschool en TGO Op basis van de interviews die de Hanzehogeschool en TGO hebben uitgevoerd kan de conclusie worden getrokken dat er diverse scholingen zijn die gericht zijn op samenwerking tussen verschillende professionals of op samenwerking in de buurt/wijk, maar dat er op beperkte schaal door instellingen gebruik gemaakt wordt van dit scholingsaanbod. Organisaties hebben hun eigen scholingsbeleid en veel scholingen zijn met name vakinhoudelijk, zoals bijvoorbeeld agressieregulatie training. Het belang van samenwerking wordt wel meer en meer gezien, maar vertaalt zich vooralsnog maar zeer beperkt in een scholingsaanbod. In dat kader geven meerdere respondenten aan dat het scholingsaanbod doorgaans traag reageert op veranderingen in het veld. In die zin, zo redeneren zij, komt deze inventarisatie te vroeg en zou die over een of twee jaar herhaald moeten worden. Ook wordt genoemd dat scholingsaanbod voor veel organisaties een sluitpost is, niet in de laatste plaats vanwege de veelal hoge kosten die ermee gemoeid gaan. Er zijn zelfs organisaties die scholingen ontwikkelen en er om die reden min of meer noodgedwongen actief mee ‘de boer op gaan’ om het veld voor hun product te interesseren. Ook wordt aangegeven dat de financiële positie van verschillende instellingen die ten gevolge van de transities meer met elkaar zouden moeten samenwerken erg uiteen kan lopen, zodat het aanbieden van een scholing voor de ene instelling een stuk gemakkelijker te realiseren valt dan voor de andere. In deze inventarisatie zijn we geen scholingen op het snijvlak van gezondheidszorg en welzijn tegengekomen die (wetenschappelijk) zijn geëvalueerd. In het licht van de constatering dat het scholingsaanbod nog maar schoorvoetend op gang lijkt te komen is deze bevinding begrijpelijk. 8.1) Aanbevelingen Het verdient aanbeveling om eenmaal ontwikkeld scholingsaanbod dat erop is gericht om professionals (uit verschillende domeinen) beter met elkaar te leren samenwerken zoveel mogelijk wetenschappelijk te evalueren. Eén van de onderzoeksvragen daarbij zou kunnen zijn of deze professionals inderdaad beter samenwerken na de aangeboden scholing. Een kanttekening daarbij is echter dat dergelijk onderzoek vanwege het multifactoriële karakter uiterst complex is omdat het moeilijk is om een eventuele verbetering van de samenwerken toe te schrijven aan deze scholing, terwijl voor andere factoren die daarop van invloed zijn wordt gecontroleerd. Daar komt bij dat het veld juist nu volop in beweging is, hetgeen een dergelijke controle nog meer compliceert. Wetenschappelijk onderzoek kan zich in de huidige fase daarom wellicht nog beter richten op het uitvoeren van procesevaluaties, waarbij in kaart wordt gebracht waar binnen de nieuwe samenwerkingsrelaties knelpunten liggen die voor verbetering vatbaar zijn en waar het scholingsaanbod zich het beste op kan richten. Men moet zich daarbij realiseren dat door de transities zowel professionals, managers als leidinggevenden moeten leren om anders te werken en dat er in die zin voor veel functionarissen sprake is van een ingrijpende cultuuromslag, die veelal niet aan de hand van een eenmalige cursus of bijeenkomst kan worden bewerkstelligd. Hiervoor zal een meer intensievere en langdurige vorm van scholing nodig zijn, die exact toegesneden is op de nieuwe eisen die aan zowel professionals als leidinggevenden worden gesteld. Men zal zich moeten realiseren dat samenwerking vooral een kwestie van attitude is en dat scholing een beperkt middel is om dat te bewerkstelligen.


- 31 -

Instellingen zouden moeten overwegen om begeleide intervisie of coaching on the job aan hun teams aan te bieden.


- 32 -

9) Deelrapportage Burgers van Groningen

Marloes Schwinghammer Zorgbelang Groningen


- 33 -

9.1) Inleiding: domein en de uitdagingen 9.1.1) Kaders Zorgbelang Groningen richt zich in deze inventarisatie op initiatieven met burgers die gericht zijn op samenwerking tussen burgers en professionals in de zorg of welzijn in de provincie Groningen. Het betreft hier initiatieven waarin burgers niet alleen vanuit de rol als ontvanger van zorg of welzijn betrokken zijn maar met name initiatieven waarbij burgers activiteiten uitvoeren om zorg, welzijn of informele zorg op elkaar af te stemmen of bij elkaar te brengen. Dit gebeurt veelal vanuit een informele basis (niet vanuit een betaald dienstverband bij een zorg of welzijnsinstelling). Het doel van deze bijdrage van burgers kan gericht zijn op het helpen van anderen of een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg door bijvoorbeeld een betere aansluiting te creëren met behoeften van zorgontvangers. Deze inventarisatie richt zich zowel op initiatieven die tot stand zijn gekomen door burgers als op initiatieven die door anderen tot stand zijn gekomen waar burgers bij betrokken zijn. 9.1.2) Uitdagingen in domein Door bezuinigingen op verschillende onderdelen van welzijn en zorg (zoals huishoudelijke hulp en dagbesteding voor ouderen) en door het verdwijnen van een aantal voorzieningen in krimpende regio’s wordt er steeds meer een beroep gedaan op het zelfvoorzienend vermogen van burgers en het inzetten van het informele netwerk van burgers. Dit vraagt om een kanteling in gedrag en cultuur. Waar burgers gewend waren om een zorgaanbod te ontvangen en voor ieder probleem naar een (veelal separate) instelling te kunnen gaan, wordt men nu gevraagd zelf actief te bedenken welke vragen ook ingevuld kunnen worden door mensen om zich heen, en te denken in mogelijkheden voor het helpen van anderen. Deze kanteling van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving vraagt tijd. Er zijn allerlei manieren waarop mensen met elkaar in verbinding staan, zoals door familiebanden, door deelname aan een vereniging of kerkgenootschap, door het bewonen van een wijk, buurt of dorp. Voor burgers is het zoeken welk netwerk waarvoor bevraagd kan worden. Voor de netwerken is het zoeken naar hun eigen rol in deze nieuwe vraagstukken die op hen af komen. Zorgbelang gaat in deze inventarisatie op zoek naar waar deze netwerken of verbanden zichzelf een rol toebedeeld hebben in het zorgen voor elkaar en het bijeenbrengen van vragen en antwoorden op gebied van zorg en welzijn. Een goede aansluiting tussen dit formele en informele netwerk is van belang om te voorkomen dat burgers (bijvoorbeeld mantelzorgers en vrijwilligers) overvraagd worden en dat burgers de goede zorgaanbieder weet te bereiken wanneer nodig. In deze deelrapportage wordt beschreven welke initiatieven met burgers worden ontplooid om de samenwerking in de buurt te realiseren.

9.2) Methode Voor de inventarisatie is een aantal sleutelfiguren benaderd. Dit zijn mensen die in onze ogen zelf een rol hebben in scholingen of initiatieven gericht op samenwerking tussen verschillende domeinen of mensen die een toegang hebben tot een groot netwerk. Aan deze


- 34 -

sleutelfiguren is gevraagd naar scholingen of initiatieven die bij hen bekend zijn en naar andere sleutelfiguren die te maken zouden kunnen hebben met scholingen of initiatieven. De opzet was om een soort sneeuwbaleffect te creëren. Deze sleutelfiguren zijn bevraagd aan de hand van een interviewschema (zie bijlage 1). De interviews vinden plaats in verschillende vormen: face- to-face of telefonisch .

9.3) Resultaten Er hebben verscheidene interviews plaatsgevonden in januari, februari en maart 2015. De volgende personen of vertegenwoordigers van stichtingen of verenigingen of instellingen zijn geïnterviewd: Twee vertegenwoordigers van MJD , waarvan één vertegenwoordiger tevens van STIP Een vertegenwoordiger van opleiding tot ervaringsdeskundige aan de Hanzehogeschool Een vertegenwoordiger van Stichting Platform Hattinga Verschure Een vertegenwoordiger van Zorg coöperatie Loppersum Een vertegenwoordiger van Stichting jij en co Een vertegenwoordiger van Humanitas Een vertegenwoordiger van de dorpsraad Wedde i.h.k.v. het project “ Wedde dat ’ t lukt” Een vertegenwoordiger van de Vereniging Groninger Dorpen Een vertegenwoordiger van de Zorgbelang Academie 9.3.1) Aanleiding initiatieven Uit de interviews komt een aantal vormen van burgerkracht naar voren. Deze vormen van initiatieven door burgers waarbij burgers elkaar helpen op een formele en gestructureerde wijze is al enige jaren aan de gang. “Burgers en vrijwilligers zijn al langer bezig hun eigen kracht te mobiliseren. Zij waren al voor de transitie georganiseerd.” Hier ligt een tweetal oorzaken aan ten grondslag: krimpende regio’s en bezuinigingen in het zorgstelstel. Buurtbewoners zagen verzorgingshuizen of huisartsen wegtrekken uit de buurt en ook steeds meer jongeren die veel werkzaamheden voor anderen kunnen verrichten vertrokken uit krimpende dorpen. In veel van die dorpen zijn initiatieven ontstaan, deels geïnitieerd door een actieve dorpsraad of dorpsbelangenvereniging, deels geïnitieerd door zorg en welzijnsorganisaties of gemeenten. Het belangrijkste doel van deze initiatieven is om samen een toekomst vorm te geven waarin mensen oud kunnen worden in hun eigen buurt met ondersteuning en mogelijkheden op het gebied van zorg en welzijn. De transitie van de Jeugdzorg en de overheveling van AWBZ-begeleiding naar de WMO en de bijgaande effecten op verschuiving van intramurale naar extramurale zorg zullen de behoefte aan samenwerking tussen burgers en tussen burgers en professionals in de zorg en welzijn naar verwachting nog vergroten. “Oude, vanzelfsprekende zorgvormen verdwijnen uit onze omgeving waardoor het belangrijk wordt dat we het organiseren van goede zorg met elkaar gaan doen “. De transitie speelt mee in het vormgeven van deze toekomst.


- 35 -

9.3.2) Totstandkoming initiatieven Er zijn verschillende manieren waarop de initiatieven door en met burgers tot stand komen in de provincie Groningen. In enkele dorpen worden vanuit dorpsraden visies opgesteld voor een toekomst. Ook worden er activiteiten ontplooid vanuit kerkelijke verbanden. Tevens ontstaan initiatieven op buurtniveau uit stichtingen, verenigingen en coöperaties of worden deze speciaal hiervoor opgericht. Daarnaast is er een aantal ondersteunende organisaties zoals MJD, Humanitas en Vereniging Groninger Dorpen die een rol spelen bij het ondersteunen van de start van initiatieven, bij het vormen van een netwerk van vrijwilligers of bij het scholen van vrijwilligers. Daarnaast zijn er ook gemeenten die actief met afvaardigingen van burgers op zoek gaan naar mogelijkheden om informele en formele zorg met elkaar te verbinden (zoals in Bedum). Voor deze initiatieven worden ook verschillende vormen van financiering gevonden: er vindt crowdfunding plaats, subsidies van het rijk of bijdragen van gemeenten en ook zorgverzekeraar Menzis ondersteunt bepaalde initiatieven. Bij de meeste burgerinitiatieven heeft samenwerking tussen informele en formele zorg geen prioriteit. Over het algemeen hebben veel initiatieven vanuit burgers een samenwerking tussen formele en informele zorg als effect, maar niet primair als doel. De initiatieven richten zich meer op het vormgeven van een goede organisatie om vragen van burgers in de buurt te kunnen beantwoorden. Het middel samenwerking wordt soms wel actief ingezet en soms bewust niet. 9.3.3) Initiatieven gericht op burgers voor burgers Op allerlei wijzen wordt vrijwilligerswerk gecoördineerd en worden vraag en aanbod van ondersteuning bij elkaar gebracht. Er zijn initiatieven die sterk buurtgericht zijn en zich richten op hulpvragen van ouderen (Zorg coöperatie Loppersum) en initiatieven die minder buurtgericht zijn en een bredere doelgroep hebben (MJD en Humanitas). Deze organisaties brengen vraag en aanbod bij elkaar door het beheren van een vrijwilligersbank of “charismabank”. De zorgcoöperatie Loppersum is opgericht met het doel om oudere inwoners van Loppersum thuis te laten blijven wonen. Het doel is dat ouderen aan zet komen en niet meer afhankelijk zijn van de overheid. Het uitgangspunt is dat ouderen zelf meebepalen over hoe hun oude dag eruit komt te zien. Er wordt niet alleen gedacht aan zorg, maar ook aan boodschappen doen, theaterbezoek of samen koken. Hulpvragers kunnen 5 dagen in de week bellen met hun praktische alledaagse hulpvraag. De zorg coöperatie onderhoudt een “charismabank”, een databank met hulpaanbieders. Deze databank bevat gegevens van vrijwilligers met hun (zelf aangegeven) kwaliteiten en wat ze leuk vinden om te doen. Een aantal voorbeelden in het aanbod: klussendienst, vervoersdienst, ict, kookclub, leesclub. Zodra een hulpvraag meer in de richting van een zorgvraag gaat die beter beantwoord kan worden door zorgen of welzijnsprofessionals dan wordt iemand doorverwezen. Ook Zorgzaam Stedum is een initiatief opgezet van burgers voor burgers. Een stichting heeft zich tot doel gesteld informele zorg te coördineren en bij elkaar te brengen. Deze informele zorg richt zich op ondersteuning in het dagelijks leven en speelt beheert een hulpmiddelen depot.


- 36 -

Ook zijn er organisaties die naast het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van hulpvragen in de informele sector ook een opleiding aan de vrijwilligers bieden. Bij Humanitas krijgen vrijwilligers ondersteuning en scholing om het doel (de vraag van de cliënt) zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden en een kwaliteitstoetsing. Door de ervaringsdeskundigheid van veel van deze vrijwilligers en het structureel delen van deze deskundigheid met elkaar (dmv groepsbijeenkomst per thema of wijk), wordt gezamenlijk gekeken welke vragen zelf opgelost kunnen worden. Wanneer deze vragen niet door het vrijwilligersnetwerk ingevuld kunnen worden, dan wordt gekeken naar welke organisatie een vrijwilliger kan verwijzen. Vrijwilligers laten de regie bij de hulpvrager en ondersteunen waar nodig de hulpvrager bij het zoeken naar het juiste loket en het aanvragen. Alhoewel de meeste cursussen eenzijdig gericht zijn op het versterken van de kennis van de vrijwilligers, worden er incidenteel ook cursussen ontwikkeld waarbij een mix plaatsvindt aan deelnemers in het informele netwerk en het formele netwerk. Voorbeelden hiervan zijn cursussen op het gebied van netwerkcoaching. Een mogelijk neveneffect van deze cursus kan het bevorderen van samenwerking zijn. Het MJD beheert een vrijwilligersvacaturebank met verscheidene vacatures bij het MJD en andere organisaties. Het MJD coördineert 15 STIP plekken in de stad Groningen, informatiepunten voor burgers op wijkniveau, waar vrijwilligerswerk bijeen komt, en waar informatie en advies gegeven wordt. Bij hulpvragen wordt eerst gekeken naar wat mensen zelf kunnen en naar de hulp die in hun omgeving voorhanden is. Is er ondersteuning nodig, dan bekijkt Stip wat vrijwilligers kunnen doen, en pas daarna wat door beroepskrachten moet gebeuren. Om informatie te verstrekken over waar burgers terecht kunnen met hulpvragen voor beroepskrachten wordt een sociale kaart opgesteld. De ketenondersteuners die werkzaam zijn bij STIP zijn geschoold om deze link met het formele netwerk te kunnen leggen. Zij werken nauw samen met buurtwerkers en maatschappelijk werkers. Een nauwe koppeling met huisartsen wordt gemist. Wat opvalt aan een aantal van deze initiatieven, zoals Zorgcoöperatie Loppersum en initiatieven door Humanitas, is dat deze initiatieven voornamelijk worden gericht op samenwerking tussen burgers en niet op samenwerkingen tussen het informele en formele netwerk in de buurt. Het in eerste instantie niet betrekken van de formele zorg en welzijnsprofessionals in de uitvoering van deze initiatieven is hier een bewuste keuze. Er wordt gepoogd de kracht weer terug te brengen naar de burgers en zo min mogelijk gebruik te hoeven maken van de formele zorg. Daarnaast wordt aangegeven dat veel zorgprofessionals de behoefte hebben om “te zorgen voor” en een “probleemgerichte in plaats van vraaggerichte” insteek te hebben en een vraag van een burger ook op die wijze in te willen vullen. Het risico hiervan is dat er geen gebruik wordt gemaakt van de eigen kracht van de burger in het denken over oplossingen voor zijn vraag. “We willen de vraag van de burger beantwoorden en niet de mogelijkheden van de zorgprofessional”. Zodra een hulpvraag wel meer in de richting van een zorgvraag gaat die beter beantwoord kan worden door zorgen of welzijnsprofessionals dan wordt de hulpvrager gewezen op de mogelijkheden om de vraag bij zorg- of welzijnsorganisaties neer te leggen. Op verzoek van de hulpvrager kan dit eventueel met ondersteuning van Humanitas. Op een ander niveau, meer in de regierol en in de ontwikkelingsfase vindt er wel degelijk samenwerking plaats tussen het formele en informele netwerk. Bij zorgcoöperatie Loppersum wordt bijvoorbeeld de samenwerking bevorderd tussen de coöperatie en


- 37 -

thuiszorg door regelmatig gezamenlijk te lunchen. Niet volgens een specifiek model en met een vaste agenda, wel structureel. “Je moet elkaar kennen, elkaar zien, elkaars telefoonnummers hebben en dat kan alleen als je op buurtniveau werkt.” In planvorming vinden er gesprekken plaats tussen Zorgcoöperatie Loppersum en zorgaanbieders om op gelijkwaardige basis de zorg voor de regio vorm te geven en in te vullen. Zo wordt er een regiegroep gevormd met afvaardigingen van de gemeente, huisarts, vereniging dorpsbelang, zonnehuisgroep (verzorgingsinstelling) en zorg coöperatie Loppersum. Het doel van deze regiegroep is om na te denken over hoe een verzorgingshuis 2.0 eruit moet komen te zien waarbij gezocht wordt naar een aansluiting tussen zorg en burgerkracht. Humanitas is ook betrokken in de ontwikkelingsfase van het Wij team in Hoogkerk. Hierbij probeert Humanitas enerzijds bij zorg en dienstverleners van het Wij team bewustzijn te creëren dat veel vragen ook door informele netwerk opgelost kunnen worden, zodat de kracht van het informele netwerk meer benut kan worden en anderzijds heeft Humanitas een coördinerende rol in het in kaart brengen en bij elkaar brengen vrijwilligers en informele netwerken. Terwijl de vrijwilligersbijdrage aan het beantwoorden van hulpvragen duidelijke voordelen laat zien wordt er ook een kanttekening bij geplaatst: “Het gevaar dreigt dat er teveel afgeschoven wordt op vrijwilligers waardoor zij worden overvraagd. Sociale Teams zouden training moeten krijgen over gedrag en houding jegens vrijwilligers”. 9.3.4) Initiatieven gericht op samenwerking tussen burgers, zorg en welzijn Ook zijn er initiatieven die door zorgaanbieders en burgers tot stand zijn gekomen. Een voorbeeld daarvan is “ Wedde dat ’t lukt”. Dit initiatief is gericht op het bijeenbrengen van ondersteuningsvragers, mantelzorgers en vrijwilligers en het koppelen van formele en informele hulp. Het doel van Wedde dat 't lukt is dat inwoners van Wedde en Weddeveer zo lang mogelijk hulp aan huis kunnen blijven ontvangen. Hiervoor wordt een nauwe samenwerking tussen formele en informele zorg nagestreefd. Initiatiefnemers zijn een huisartsenteam en de dorpsraad. De gemeente, provincie Groningen en zorgverzekeraar Menzis ondersteunen dit initiatief. De formele professionele hulp bestaat uit een basisteam (huisarts, wijkverpleegkundige, etc). Sinds 1 maart 2015 is er ook een dorpsconsulent die de informele zorg inventariseert en mobiliseert. De consulent werkt in het dorpshuis, een gebouw in het hart van het dorp en vormt de schakel tussen de informele en de formele zorg, want “laagdrempeligheid, directe verbinding van informele en informele zorg en draagvlak onder bewoners zijn essentiële voorwaarden voor samenwerking”. De samenwerking vindt in een breed spectrum plaats: ouderenconsulent, dorpsconsulent per 1 maart, huisarts, wijkverpleegkundige, WMO cliëntadviseur. Tussen deze partijen vindt structureel een overleg plaats, waar casuïstiekbespreking ook een onderdeel van is. De Vereniging Groninger Dorpen ondersteunt veel dorpen bij het vormen van een dorpsvisie en het ontwikkelen van een initiatief. Zij nemen hier vooral de rol van procesbegeleider aan en kunnen informatie verschaffen en doorverwijzen naar andere initiatieven. “Laten we allemaal weer op zoek gaan naar de menselijke maat. De mens moet centraal staan en zelf initiatief nemen in wat we kunnen doen voor onszelf en anderen is belangrijk”.


- 38 -

Door Vereniging Groninger Dorpen wordt een aantal initiatieven genoemd die bijdragen aan burgerkracht en zijdelings ook voorbeelden zijn van samenwerking tussen informele en formele zorg. Een van die initiatieven is de Verzoamelstee Bedum, Adorp en Onderdendam. Het doel van de Verzoamelstee is in het bijzonder gericht op het ondersteunen van ouderen om het voor hen mogelijk te maken zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Daarnaast is het gericht op het in contact brengen van burgers met elkaar. Verzoamelstee is een Gronings woord. Verzoamelen betekent verzamelen en een stee is een plek waar je terecht kunt en waar je je thuis voelt. De Verzoamelstee wordt een groeimodel genoemd met zorginstelling De Hoven, de gemeente Bedum en bovenal, de bewoners. De gemeente Bedum is vroegtijdig in gesprek gaan met bewoners en heeft een coördinator van de Verzoamelstee aangesteld. Het verzorgingshuis de Hoven stelt een ruimte beschikbaar als ontmoetingsplek. Bewoners hebben de regie in het doel en de invulling van de Verzoamelstee, zij vormen het netwerk van vrijwilligers en zijn de gastheren en gastvrouwen van de ontmoetingsplek. Bij de Verzoamelstee zijn fysieke ontmoetingsplekken voor burgers en vrijwilligers waar men een dagdeel in de week terecht kan voor een kop koffie, sociale interactie en vragen kan stellen over allerlei onderwerpen zoals zorg en computers. De zorg en welzijnsprofessionals (wijkverpleegkundige buurtzorg en wmo consulenten) schuiven regelmatig aan zonder vooraf gemaakte afspraken. Het personaliseren van de formele zorg en de aanwezigheid van welzijnsprofessionals werken drempelverlagend voor de toegang van inwoners richting de zorg en ook andersom. De Verzoamelstee wordt druk bezocht. Een ander initiatief dat genoemd wordt is Goudoud Warffum en zorgcoöperatie Warffum. Ook dit initiatief is ontstaan door inwoners (dorpsbelangen). Zij organiseren bijeenkomsten om in gesprek te gaan met inwoners over de (toekomstige) veranderingen in de zorg en wat de gevolgen daarvan voor kwetsbare inwoners kunnen zijn. Samen met overheid en zorgaanbieders stelt de coöperatie zich tot doel “dat kwetsbare bewoners in Warffum en omstreken goed oud kunnen worden in hun eigen, vertrouwde omgeving”. Daarnaast wordt Dörpszörg Ulrum genoemd als een initiatief waarbij een werkgroep DörpZörg is opgericht om de belangen van de inwoners van Ulrum te behartigen op de terreinen van: wonen, welzijn en zorg. Ulrum wordt gezien als een krimpdorp waarbij de laatste jaren veel voorzieningen voor ouderen verdwenen zijn. De doelstelling is om de dorpszorg wijkgericht op te zetten en de zelfredzaamheid, onderlinge hulp en saamhorigheid te vergroten. De werkgroep DörpsZörg onderzoekt hoe de samenwerking tussen formele en informele zorg tot stand gebracht zou kunnen worden. De regie ligt bij de dorpsbewoners, er wordt gekeken hoe vanuit de visie en het werkplan van burgers in overleg te gaan met de formele zorg. Ook hieraan ligt het “noaberschap” ten grondslag. Op moment van schrijven is de werkgroep nog in de ontwerpfase. Ook steunstees (o.a. in Bellingwolde) worden benoemd. Het verschil met de andere initiatieven is dat de steunstees geïnitieerd zijn door gemeente, welzijns- en zorgorganisaties en woningcorporaties. De steunsteemedewerker is in het dorp aanwezig om kleine problemen en klussen op te lossen. Te denken valt aan het vervangen van een lamp. Achter de steunsteemedewerker staat een team van vrijwilligers. In deze dynamische tijd zijn er talloze initiatieven die nog in ontwikkeling zijn, een voorbeeld daarvan is het groepsvrijwilligersproject door Stichting jij en co in wijk Tuikwerd (Delfzijl). Dit


- 39 -

initiatief heeft tot doel ontvangers van zorg, vrijwilligers en professionele zorg bij elkaar te brengen op gelijkwaardig niveau. 9.3.5) Bijeenkomsten en opleidingen gericht op burgers Sinds 2006 heeft het lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool Groningen in samenwerking met ervaringsdeskundigen en Zorgbelang Groningen de opleiding 'Van Ervaring naar Ervaringsdeskundig' ontwikkeld. Deze opleiding is gericht op het ondersteunen van chronisch zieken om boven hun eigen ervaring uit te stijgen en deze ervaring in te zetten. Deelnemers aan de opleiding zijn chronisch zieken die hun ervaringen willen inzetten om lotgenoten te helpen of om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Centraal in de basiscursus staat empowerment van de deelnemers. Alhoewel samenwerking geen primair doel van de opleiding is en geen reactie is op de transitie, leidt deze opleiding wel degelijk tot samenwerking tussen ervaringsdeskundigen, zorg en welzijn. Want, deelnemers worden ondersteund met handvaten om dialoog aan te gaan met zorgprofessionals en “dialoog werkt kwaliteitsverhogend”. Het effect van de opleiding blijkt ook uit de activiteiten die de deelnemers na de opleiding uitvoeren: deelname cliëntenraad, functie (betaalde) ervaringsdeskundige in GGZ instelling, voorlichting en coaching lotgenoten in bijvoorbeeld verslavingszorg en psychische problematiek, lid cliëntenorganisaties GGZ. Vanuit patiëntenorganisaties en provinciale overkoepelende patiëntenorganisaties worden ook informatiebijeenkomsten georganiseerd rondom de transitie om inwoners voor te bereiden op de veranderingen op het gebied van zorg. Een voorbeeld hiervan is het Platform Hattinga Verschure dat bijeenkomsten organiseert voor mantelzorgers. Alhoewel deze bijeenkomst primair tot doel heeft de mantelzorgers te ondersteunen en vragen van mantelzorgers te inventariseren, draagt de geboden informatie tijdens de bijeenkomst bij aan de kennis van de veranderingen en (ingangen voor) formele zorg. MJD coördineert ook cursussen voor vrijwilligers (kennisplein vrijwilligers). Deze trainingen worden opgezet en uitgevoerd door MJD of door andere organisaties. De meeste cursussen doe worden aangeboden zijn bedoeld om de deskundigheid van de vrijwilligers te bevorderen. Deze cursussen hebben niet primair tot doel een bijdrage te leveren aan samenwerking met het formele netwerk. Wel kunnen enkele van deze cursussen bijdragen aan een betere samenwerking tussen het formele en informele netwerk. Te denken valt aan cursussen verzorgd door Zorgbelang Groningen die de kennis vergroten over: de transitie, mogelijkheden bij het afnemen van zorg zoals e-Health en ervaringsdeskundigheid in de wijk. Ook cursus 80 in 30 is genoemd als initiatief van Denktank 60+ Noord. Het is bedoeld voor ouderen die medeverantwoordelijkheid willen en kunnen dragen voor hun eigen leven en hun eigen leefomgeving. De cursus roept op om te participeren en samen lokaal in actie te komen en biedt inzichten om zelf aan de slag te gaan vanuit het gedachtegoed burgers voor burgers. 9.3.6) Succesfactoren en voorwaarden in initiatieven Als voorwaarde en succesfactor wordt meerdere malen benoemd dat de burger de regiehouder moet zijn. Zodra een initiatief gestart is door gemeenten, zorg of


- 40 -

welzijnsaanbieders dan lijkt het de kunst om los te laten en meer aan burgers over te laten. Die regie bij burgers zorgt voor een grotere aansluiting bij behoeften en bij reeds informele netwerken en initiatieven die er al zijn. Een andere genoemde voorwaarde en succesfactor is een fysieke (laagdrempelige) ontmoetingsplek. Hierdoor vindt er personalisatie plaats, het gezicht achter de naam of organisatie, van de formele en informele zorg. Daarnaast wordt door verschillende personen aangegeven dat het belangrijk is om 1 of 2 kartrekkers te hebben die goed verbindingen kunnen leggen binnen het informele netwerk en tussen het formele en informele netwerk. Zichtbaarheid is hierbij een veelgebruikte term. Ook wordt het belang onderschreven van het werken op buurtniveau “je moet elkaar kennen, elkaar zien, elkaar telefoonnummers hebben en dat kan alleen als je op buurtniveau werkt.”

9.4) Conclusies en aanbevelingen Veel burgers zijn al enkele jaren actief in het georganiseerd denken over oplossingen bij veranderingen in de regio zoals het verdwijnen van zorginstellingen of bezuinigingen. De ene buurt of het ene dorp is hierin actiever dan de andere / het andere. Met name buiten grote steden worden veel initiatieven van burgers genoemd die gericht zijn op het helpen van elkaar (burgers voor burgers), het versterken van de eigen regie en zo min mogelijk beroep te hoeven doen op zorgen welzijnsprofessionals. Voor wat betreft samenwerking met zorgen welzijnsprofessionals gebeurt dat bij enkele initiatieven in de uitvoering van het initiatief, maar bij de meeste initiatieven bewust en voornamelijk meer op een ander niveau. Veelal wordt er bij de planvorming samenwerking gezocht waarbij de regie zoveel mogelijk bij de burgers ligt. Die regie voor de burgers wordt ook als belangrijk ervaren, dat maakt een initiatief meer passend bij de buurt of het dorp en meer aansluiting vinden bij behoeften in die buurt. Hoe deze initiatieven ervaren worden door de bewoners en door de zorg en welzijnsprofessionals is veelal niet duidelijk. Enerzijds omdat daar geen onderzoek naar verricht is, anderzijds omdat het stadium van het initiatief nog niet voldoende vergevorderd is. Het werken op kleinschalig (buurt)niveau wordt door veel ondervraagden als een essentiële voorwaarde gezien voor samenwerking tussen het formele en informele netwerk. 9.4.1) Aanbevelingen Het lijkt ons zinvol om het succes van de initiatieven te meten aan de hand van de tevredenheid van de gebruikers van deze initiatieven. Ook onderzoek naar de mogelijkheden en succesvolle elementen om het formele en informele circuit zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten lijkt ons in een vervolg van belang. Zonder daarmee het doel na te willen streven dat alle vormen van initiatieven dezelfde methode van aansluiting dienen te krijgen. Het succes wordt immers ook bepaald door een goede aansluiting bij de cultuur en manier van leven in een dorp, de “couleur locale”. Eén van de onderzoeksvragen daarbij zou kunnen worden gericht op wat er nodig is om het informele circuit zo goed mogelijk langdurig te laten functioneren, en welke ondersteuning, scholing en drive van deelnemers daarvoor nodig is. Aangezien veel initiatieven zich nog in een ontwikkelingsfase bevinden biedt dit een kans om invloed uit te oefenen op verschillende elementen in een initiatief, uitgaande van ervaringen die gemeten zijn in initiatieven die zich reeds bewezen hebben.


- 41 -

10) Deelrapportage Gemeenten in Groningen

Marc Conradi ELANN / ROS


- 42 -

10.1) Inleiding De gemeenten moeten per 1 januari 2015 de transities daadwerkelijk ten uitvoer brengen. Zoals gezegd is een van de belangrijkste elementen van deze transities het naar de buurt brengen van zorg, hulp en ondersteuning. Dit komt niet alleen voort uit bezuinigingsoverwegingen, maar ook vanuit de visie dat laagdrempelige, toegankelijke, generalistische, interdisciplinaire en vroegtijdige zorg in de buurt wenselijk is. Wil dit lukken, dan moet er een samenwerking tot stand komen tussen tot dan toe min of meer gescheiden domeinen met verschillende culturen en jargon: de zorg, het sociaal domein en de buurtbewoners. De gemeente heeft hiermee een moeilijke taak gekregen. In deze deelrapportage wordt beschreven welke initiatieven de gemeenten ontplooien om de samenwerking in de buurt te realiseren.

10.2) Methode We richten ons op de activiteiten in de provincie Groningen die tot doel hebben om de concrete samenwerking in de buurt tussen tenminste twee van de drie domeinen (zorg, sociaal domein en buurtbewoners) tot stand te brengen of te verbeteren. Er is met de andere onderzoekers een interviewschema ontwikkeld (zie bijlage 1). Dit is in de interviews gevolgd. Naast de interviews is onder de ambtenaren die deel uitmaken van het provinciaal WMO overleg en het provinciaal Jeugdzorg overleg, een korte enquête per mail uitgezet. Deze enquête is via de provinciale coördinatoren van deze beide overleggen verstuurd. In bijlage 2 is de enquête opgenomen. Het doel hiervan was om over elke gemeente via tenminste één respondent informatie te verkrijgen. Geïnterviewden die eveneens tot deze groep ambtenaren behoorden konden volstaan met de respons in de interviews. Zij hebben de enquête over hun gemeente niet geretourneerd.

10.3) Resultaten 10.3.1) Respons Er zijn zeven (face-to-face of telefonische) interviews gehouden met: • Programmamanager WIJ-Groningen, Gemeente Groningen • Programmamanager WMO, Gemeente Groningen • Senior beleidsadviseur transitie jeugdzorg, Gemeente Groningen • Regiosecretaris Hervorming langdurige zorg en Provinciaal programmamanager AWBZ, Groningen • Directeur Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten • Wijkverpleegkundige Nait Soezen en relatiebeheerder huisartsen – sociale teams, gemeente Groningen • Coördinator wonen en samenleving en procesbegeleider sociaal domein, gemeente Hoogezand-Sappemeer.


- 43 -

De interviews varieerden in tijd van 25 tot 90 minuten. De respons op de enquête was voldoende om – gecombineerd met informatie uit de interviews – data te verkrijgen van 22 van de 23 gemeenten. In een aantal gevallen zijn er samenwerkingsverbanden tussen verschillende gemeenten, zodat door één respondent maximaal over vier gemeenten informatie is verstrekt. 10.3.2) De enquête In bijlage 2 is de mailenquête opgenomen. In bijlage 3 zijn de antwoorden op vier van de vijf vragen per gemeente of samenwerkingsverband van gemeenten samengevat weergegeven. Uit de enquête blijkt dat alle gemeente CJG’s en WMO loketten en/of sociale teams en samenvoegingen daarvan in wijkgebonden teams kennen. Vaak blijkt het streven om in de toekomst tot één team / loket of netwerk voor vragen en problemen van inwoners van 0 – 100 te komen. De invulling hiervan kan smal (enkel probleemverheldering/intakes en doorverwijzen) tot breed zijn (90% van de problematiek oplossen). In de wijkteams zitten veelal professionals uit welzijnsorganisaties en jeugdzorgorganisaties. Wijkverpleegkundigen zitten soms wel en soms niet in deze teams, maar worden vaak genoemd als schakel met de eerstelijns zorg, vooral met de huisartsen. De samenwerking tussen sociaal domein en zorg wordt op diverse manieren tot stand gebracht. Naast de inzet van wijkverpleegkundigen is er vaak een eenmalig of periodiek overleg met de huisartsen en het sociale team / afgevaardigden van de gemeente, met als doel de samenwerking in de buurt van de grond te krijgen. Gezamenlijke scholingen worden niet genoemd. De samenwerking tussen het sociaal domein en de burgers dan wel buurtbewoners bestaat meestal uit informatievoorziening via bijeenkomsten, kranten en internet, en daarnaast uit het stimuleren van lokale initiatieven vanuit de buurt zelf. Veel gemeenten hebben financiële middelen beschikbaar gesteld om deze initiatieven te ondersteunen. Door de zorgen hulpverlening wordt bij concrete problematiek vaak ingezet op de inzet van mantelzorgers, familie, vrijwilligers en buren. Het vergroten van de eigen kracht en de mogelijkheden van mensen is meer en meer de leidraad. De vraag over welke ‘best practices’ op het gebied van samenwerking er in de provincie Groningen zijn en met welke sleutelfiguren we verder moesten praten, leverde niet heel veel op; de genoemde ‘best practices’ en sleutelfiguren waren op een na te vinden binnen de eigen gemeentegrenzen. 10.3.3) De interviews De interviews met de zeven respondenten verliepen over het algemeen in een prettige sfeer. De vragen en thema’s sloten goed aan op het domein van de geïnterviewden. Hieronder worden de interviews samengevat, gelardeerd met citaten die vaak kernachtig de werkelijkheid beschrijven. De genoemde voorbeelden van ‘best practices’ op het gebied van


- 44 -

samenwerking zijn beschreven op basis van de interview, maar ook met gebruikmaking van bestaande kennis en gegevens op internet. Allereerst is er gevraagd naar scholingen die vanwege gemeentewege aan worden geboden om de samenwerking tussen de verschillende domeinen te faciliteren. Dit levert echter (nog) niets op. Allerwege is gesteld dat dit nog te vroeg is; dit is de volgende stap in de verdere ontwikkeling. De samenwerking komt nu vooral in de praktijk tot stand. Er wordt verschillend gedacht over op welke wijze het samenwerken in de buurt tot stand moet komen. Een respondent is daar uitgesproken over: “Het samenwerken zal tot stand komen op basis van gezamenlijke casuïstiek.” Een ander: “Je moet vooral praktisch samen doen in de teams.” Een derde waarschuwt: “Het zijn werelden apart, de zorg en het sociaal domein.” Je ziet dit ook al binnen het sociaal domein, dat samenwerken niet altijd vanzelf gaat bij gemeenteambtenaren van verschillende afdelingen: “Bijvoorbeeld mensen die van werk en inkomen (dat is controleren en handhaven) in het sociaal team (dat is meer zelfregie door de burger) komen. Dat geeft wel spanningen in het sociaal team.“ Daarnaast wordt gesignaleerd dat er nog teveel multidisciplinair wordt gewerkt in plaats van interdisciplinair. Dit komt voort uit verkokering in de zorg en hulpverlening en in het initieel onderwijs, maar ook uit de stammenstrijd die er nog steeds wel is. Duidelijk naar voren komt dat “het de verantwoordelijkheid van de gemeente is en blijft dat de samenwerking in de buurt van de grond komt.” De samenwerking in de buurt is daarnaast ook gemeentespecifiek. Dat is ook een van de peilers van de transities; het aanpassen van de organisatie van de zorg en ondersteuning aan de specifieke lokale problemen en mogelijkheden. Huisartsen hebben een belangrijke spilpositie in de wijk. Vandaar dat veel initiatieven gericht zijn op het zoeken van de samenwerking tussen sociaal domein en de huisartsen. Duidelijk is wel dat dit niet van de een op de andere dag gaat: “dit moet groeien, ze moeten elkaar leren kennen.” Een van de initiatieven hierbij zijn de Hagro-gesprekken2 tussen huisartsen in een bepaalde wijk (georganiseerd in een Hagro oftewel Huisartsengroep) en vertegenwoordigers van het sociaal team en CJG in die buurt. Hierbij worden basale afspraken gemaakt over bijvoorbeeld bereikbaarheid (mobiele nummers), verwijzen en terugrapportage. In een aantal gemeente wordt de wijkverpleegkundige ingezet om de schakel tussen huisarts en sociaal team te vormen. De ervaringen met het Zichtbare Schakel project Nait Soezen is hierbij in Groningen en Hoogezand-Sappemeer leidend. In deze gemeenten maakt de wijkverpleegkundige standaard deel uit van het sociale team. “We hebben veel van Nait Soezen geleerd. Die ervaring gebruiken we nu in de sociale teams.” Een respondent verlangt terug naar “de gouden driehoek in de buurt: de huisarts, de wijkverpleegkundige en de sociaal werker.” Een andere respondent doet de suggestie om huisartsen als de eigen ambassadeurs te laten optreden: laat de huisartsen aan hun collega’s de ‘best practices’ op het gebied van samenwerking vertellen. Bij alle nadruk die er ligt op de huisarts als spil in de wijk, moet niet vergeten worden dat het niet altijd de huisarts zelf hoeft te zijn die de samenwerking vorm geeft; de

2

Vet gedrukte activiteiten worden verderop uitgebreider toegelicht.


- 45 -

praktijkondersteuner (POH somatiek, POH GGZ of POH jeugd) of praktijkassistente kan hierin een minstens zo belangrijke rol vervullen. Een respondent geeft aan dat de jeugdzorg provinciebreed vrij uniform geregeld is. Enerzijds vanwege de wettelijke kaders, anderzijds omdat dit met alle 23 gemeenten in de provincie Groningen gezamenlijk is opgezet. Een ander merkt ook op dat de samenwerking tussen professionals en burgers bij de jeugdzorg sowieso al iets uitgebreider is dan bij de zorg en steun voor volwassenen, omdat bij de jeugdzorg altijd de ouders / opvoeders betrokken zijn. De ontwikkeling van zorg en steun in de buurt is meer een lokale inspanning, waardoor er grotere verschillen zijn tussen de gemeenten in de aanpak hiervan. Het betrekken van buurtbewoners is nog niet zo makkelijk. Burgers klagen volgens een respondent uit de praktijk over het gebrek aan ondersteuning door welzijns- en buurtwerkers. “We moeten buurtbewoners meer meenemen in hele proces.” Het betrekken van de burgers bij de zorg en ondersteuning in de buurt is nog maar net van de grond gekomen. De gemeente heeft hen nodig. Dat moet uitgelegd worden. Je moet dus buurtbewoners actief betrekken bij activiteiten. Ook de clubjes die er zijn (kookclub, kinderclub, studentenclub) kan je inzetten in de buurt. Een respondent signaleert dat het per gemeente erg verschilt op welke wijze en in welke mate men de burgers betrekt bij de veranderingen. Dit heeft te maken met de rolopvatting van de wethouder, de kleur van de raad en soms puur vanwege een pilotproject dat draait. “Elke gemeente heeft wel een WMO raad, maar dat is niet zo interessant. De echte uitvoering, de transformatie van formele naar informele zorg, dat staat nog in de kinderschoenen. Ze denken nu over de echte vertaalslag.” Latent is er wel veel burgerkracht, alleen: “We hebben de afgelopen decennia veel burgerkracht weggeorganiseerd bij de burger. Bijvoorbeeld in de jeugdzorg waarin alles door professionals werd gedaan.” De gemeente Hoogezand-Sappemeer wordt genoemd als goed voorbeeld wat betreft het betrekken van bewoners bij de zorg en ondersteuning in de buurt. Er zijn diverse initiatieven vanuit de bewoners die door de gemeente gefaciliteerd en ondersteund worden. Wel is het zaak om vrijwilligers actief te werven: “Tweederde van alle vrijwilligers die actief zijn, zijn daarvoor gevraagd. We moeten dus gewoon deurtjebellen en vragen.” In Hoogezand is zelforganisatie een belangrijk thema. Men probeert het zelfoplossend vermogen in de buurt te organiseren. Bijvoorbeeld door een buurtconferentie te houden. Enige ondersteuning van de gemeente is noodzakelijk, want “zelforganisatie gaat niet vanzelf.“ Ook is in Hoogezand een leergang ‘Eigen Kracht’ opgezet voor de ambtenaren. Wat betreft de transitie is het voor de professionals belangrijk om te beseffen dat dit niet alleen uit bezuinigingsdrift voortkomt. Via reflectie op de vraag: ‘Waarom moet het anders’, moet men tot het besef komen dat de bezuiniging wellicht de aanleiding tot de transitie is, maar dat de achterliggende vraag is ‘waarom moet er bezuinigd worden?’ Zijn we misschien doorgeschoten in de ondersteuning en de zorg? Zoals een respondent zegt: “We zullen moeten bezuinigen, maar je moet er eigenlijk willen van maken.” Een veel gehoorde verzuchting is dat ‘men moet leren en durven loslaten’. De professionals moeten weer hun professionele autonomie terugkrijgen waardoor ze meer beslissingsruimte krijgen en snel en adequaat kunnen inspelen op zorg en hulpvragen. Maar zij zullen ook de


- 46 -

patiënten / cliënten moeten durven loslaten zodat die in staat gesteld worden hun eigen problemen op te lossen. “Professionals hebben vanouds de neiging om ‘te zorgen voor’ in plaats van ‘te zorgen dat’. Bij toename van de werkdruk zie je neiging om in de ‘oude zorg/hulpverlening’ te vervallen.” Dan wil de professional liever de patiënt verzorgen, diens problemen voor hem pogen op te lossen, in plaats van dat met enige terughoudendheid en reflectie besproken wordt wat de burger en diens omgeving zelf kan doen. Daarnaast moeten ook bewoners de ruimte krijgen om hun eigen initiatieven te ontplooien in de buurt. Sommige gemeenten steunen dat financieel. Daarbij moet je ook durven loslaten. Zoals een respondent zegt: “Je moet dingen durven laten misgaan.” Algemeen is men overtuigd dat de aanpak vanuit buurtteams effectief is. Men verwacht dat 80 – 90% van de problematiek in de wijk door de bewoners en het sociaal team opgelost kan worden. De rest moet naar experts (in de schil of het expertteam), maar er moet liefst zo weinig mogelijk doorverwezen worden. Een respondent: “Er moet zoveel mogelijk regie in de eerste lijn zijn.” Een enkele respondent waarschuwt voor teveel actie om de veranderingen te implementeren: “Je ziet een heleboel wat kan, alleen de tijd is het probleem, wat mensen aankunnen. Als je iets wil doen, plan het niet direct dit jaar. Anders raken mensen overvraagd.” Anderzijds wordt er gesignaleerd dat er een grote kennisbehoefte is op velerlei terreinen. Nu nog veelal op technische zaken zoals bijvoorbeeld het PGB beleid, maar dat zal verschuiven naar de inhoud van het werk. Men zou veel van elkaar kunnen leren. Naast problemen ziet men ook duidelijke kansen en mogelijkheden ontstaan vanuit de samenwerking tussen zorg en welzijn. De huisartsen hebben zicht op wat er in hun wijk aan problematiek is. Dat inzicht kun je gebruiken om de wijkproblematiek meer collectief en preventief aan te pakken. “We moeten meer naar voren halen, preventiever werken, eerder ingrijpen. Vanuit het beleid speerpunten hiervoor kiezen. Je moet op zoek gaan naar welke samenwerkingsrelaties je kunt maken. Nu kan deze verandering gerealiseerd worden. Daar gaan we de komende jaren mee aan de slag. Collectieve thema’s gebaseerd op individuele sores en individuele effecten op kinderen.” Een voorbeeld daarvan is het inmiddels afgeronde project ‘Dik doun in Grunn’ dat zich richt op een effectieve aanpak van overgewicht bij inwoners van de gemeente Groningen met een lage SES en daarbij vooral kinderen en jongeren. Men hoopt op de overgang naar een duurzaam stelsel. Waarbij niet vergeten moet worden dat het uiteindelijk om de cliënten gaat. Dat wordt nog te vaak vergeten. “We moeten gaan kijken vanuit het cliëntperspectief.“ Hieronder een korte toelichting op de genoemde activiteiten en projecten. 10.3.4) Hagro-gesprekken De gemeente Groningen organiseert in samenwerking met ELANN / ROS en de Huisartsenkring Groningen bijeenkomsten voor Hagro’s (Huisartsgroepen, 5 – 15 huisartsen die lokaal, vaak in wijkverband samenwerken) en de sociale teams / CJG’s uit dezelfde wijken. Op deze bijeenkomsten kunnen de huisartsen en een delegatie van het sociaal team en het CJG kennismaken en afspraken maken over de onderlinge bereikbaarheid, verwijzingen en


- 47 -

(terug)rapportages. Bij de eerste bijeenkomsten is gebleken dat dit voor beide domeinen in een behoefte voorziet. Er blijken enerzijds duidelijke jargon en cultuurverschillen, maar anderzijds de wederzijdse urgentie om samen op te trekken bij het ondersteunen van patiënten met problematiek op beide terreinen. De gemeente Groningen heeft o.a. hiervoor een wijkverpleegkundige van Nait Soezen aangetrokken om de relatie tussen sociale teams en huisartsen te bestendigen. 10.3.5) Nait Soezen ELANN startte samen met TSN, in 2009 het project Nait Soezen vanuit de visie dat de toekomst van de zorg in de wijk ligt en dat de tandem wijkverpleegkundige – huisarts hierin de spil én de schakel met het sociale domein vormen. Dit project voor wijkverpleegkundigen heeft in alle achterstandswijken in Groningen en Hoogezand-Sappemeer gedurende vijf jaar gelopen. 1 januari 2015 is het beëindigd. De werkwijze van de Nait Soezen wijkverpleegkundigen is nu grotendeels geïntegreerd in het wijkverpleegkundige werken in segment 1 (S1). In de gemeente Groningen en Hoogezand-Sappemeer is dit project meerdere malen genoemd. De wijkverpleegkundige is bij uitstek degene die generalistisch kan kijken en de schakel kan vormen tussen de zorg en het sociaal domein . Er is wel een gevaar volgens een respondent: “als wijkverpleegkundige moet je uitkijken voor arrogantie.” Een andere respondent vertelde “Nait Soezen was het weer oppakken van de professionele autonomie. Los laten door de leiding. Dat is heel moeilijk.“ De kernelementen van Nait Soezen waren: • Generalistisch werken en gespecialiseerd in gezondheidsgerelateerde problematiek. • Minder bureaucratisch, zonder indicatie; snel handelend optreden door mandaat en vrije regelruimte. • Mede hierdoor snelle toegang tot burgers en laagdrempelig / toegankelijk voor burgers. • Binding met de huisarts; via de wijkverpleegkundige wordt de huisarts betrokken bij het totale netwerk van hulp- en zorgverlening en vice versa. • Elke cliënt heeft een huisarts en deze krijgt altijd verslag. • Vullen van gaten, leemtes in gezondheids- en welzijnszorg. Op de overheidswebsite http://goedopgelost.overheid.nl/wijkverpleegkundige-nait-soezenintegreert-gezondheidszorg-en-sociaal-domein/ staat een korte schets over Nait Soezen. Onderzoeksresultaten en het verslag van een slotconferentie kunt u hieronder downloaden http://www.elann.nl/nieuws/conferentie-nait-soezen#sthash.ipyERSfk.dpuf: Download Verslag conferentie Nait Soezen 15 mei 2014.pdf Download Eindrapportage Procesevaluatie Nait Soezen.pdf Download Beelden uit cijfers Nait Soezen 2010-2012.pdf 10.3.6) De gemeente Leek en de POH Jeugd In Leek is een experiment gestart met de inzet van een POH Jeugd. In samenspraak met de gemeente en de huisartsen heeft Accare een ervaren SVP-er gedetacheerd in een van de huisartspraktijken. Deze SVP-er is werkzaam voor meerdere huisartsen in het Westerkwartier. “Deze manier van samenwerking met huisartsen maakt psychische


- 48 -

ondersteuning laagdrempelig en voorkomt doorverwijzing naar zwaardere hulp vaker, zo blijkt uit evaluatie van het eerste jaar. De POH Jeugd ondersteunt de huisarts bij triage en vraagverheldering, doet medicatiecontroles en voert kortdurende behandelingen uit. Doordat de POH in een vroeg stadium meedenkt over wat nodig is kan voor een derde tot de helft van de kinderen hulp worden gerealiseerd in het voorliggende veld of binnen het eigen netwerk, zo blijkt uit de evaluatie van Accare.” www.accare.nl/over-accare/nieuws/pohjeugd-en-gezin-voorkomt-zwaardere-hulp” De POH Jeugd vormt bovendien de verbindende schakel met het CJG. Door de korte lijntjes kan veel problematiek hiermee in de nulde en eerste lijn verholpen worden. Accare schrijft samen met Molendrift een evaluatie over de ervaringen die er zijn opgedaan met de inzet van de POH Jeugd. 10.3.7) De gemeente Hoogezand-Sappemeer De gemeente Hoogezand-Sappemeer is een goed voorbeeld van het betrekken van bewoners bij zorg en ondersteuning en het inbrengen van de Eigen Kracht gedachte. De gemeente heeft een aantal jaren geleden al een goede onderliggende visie geformuleerd en werkt daar vanuit. “Hoogezand-Sappemeer is een relatief klein stedelijke gemeente met grote-stads problematiek. In deze gemeente zijn wijken waar sprake is van werkloosheid, lage inkomens, verslaving, schulden en overlast. Om wat aan deze problematiek te doen, is de gemeente begonnen met het inzetten van Eigen Kracht Conferenties. Om dit vervolgens verder uit te breiden, is er een beleidsmedewerker naar een Eigen Kracht Congres afgereisd naar Hull, Engeland. Restorative Practices is de overkoepelende term, waarmee allerlei praktijken en kenmerken van herstellend werk naar voren komen. Hull was tot 2005 een van de steden met de hoogste criminaliteit en andere sociale problematiek, vergelijkbaar met de huidige situatie van Hoogezand-Sappemeer. Om hier verandering in te brengen heeft de stad Hull de filosofie van Eigen Kracht in haar beleid als drijfveer opgenomen. Alle professionals zijn opgeleid met de denkwijze van Eigen Kracht. Om dit te kunnen bereiken, is bij iedereen een omslag in het denken nodig. De Eigen Kracht benadering is geen vaste methode met stappen en procedures; men moet het zich eigen maken, om er mee te kunnen werken.”3 Een voorbeeld van deze filosofie is een buurtconferentie die in Gorecht-west is gehouden. Er waren 40 bewoners met ideeën aanwezig. De gemeente heeft dit verder gefaciliteerd en dit heeft er toe geleid dat 10 mensen nu diverse activiteiten organiseren in een leeg schoolgebouw: muziek maken, een speelgoedbank, een kerkje, organiseren van activiteiten voor kinderen in de wijk. De coördinator wonen en samenleving gaat een procesevaluatie doen. Het slot van dit project wordt waarschijnlijk een Eigen Kracht conferentie voor de buurt. Daarnaast heeft de gemeente de eigen ambtenaren opgeleid in het denken vanuit de Eigen Kracht filosofie. www.eigen-kracht.nl. 10.3.8) Dik Doun in Grunn Dit ZonMw project beoogde in de wijk Vinkhuizen in Groningen de samenwerking tussen zorg, welzijn, buurtbewoners maar ook winkelaars te intensiveren om eetgewoonten, 3

I.R. Steendam (2011). Op zoek naar de Eigen Kracht van de gemeente Hoogezand-Sappemeer. Rijksuniversiteit Groningen Algemene Pedagogische Wetenschappen


- 49 -

overgewicht en gezondheid gezamenlijk aan te pakken. De doelgroepen waren met name kinderen, jongeren en wijkbewoners van allochtone afkomst en met een lage SES. De samenwerking is gerealiseerd en dit heeft tot diverse initiatieven geleid. De toename van overgewicht onder kinderen is afgevlakt, de samenwerking tussen en bewustwording bij professionals van de problematiek is tot stand gebracht. Er wordt meer op een integrale manier aan de problematiek gewerkt. Na het stoppen van dit project is deze aanpak min of meer gecontinueerd. Voorbeelden van nog lopende initiatieven zijn sportieve tussen-demiddag opvang op de basisschool en de jaarlijkse ‘Open dag van Vinkhuizen’ gericht op voeding en gewicht. Ook het project ‘Slim Leven’ is een resultaat van Dik doun. Hierbij coachen bewoners die zelf de omslag naar een gezondere leefstijl maken andere bewoners. In het Centrum voor Jeugd en Gezin is het team ‘gezond opgroeien’ dat zich richt op een gezond gewicht.

10.4) Conclusie en aanbevelingen De gemeenten zijn nu in de fase gekomen dat de transities tot daadwerkelijke transformaties moeten leiden. Er is het afgelopen jaar heel veel tijd en energie gaan zitten in het vorm geven aan de transities. Dat heeft zowel van de ambtenaren als de professionals in de buurten veel gevergd. Nu moet blijken hoe het in de praktijk gaat. Een ieder is ervan overtuigd dat dat niet zonder slag of stoot zal gaan. De samenwerking tussen de sectoren zullen veel van de professionals vragen. Wel is men ervan overtuigd dat de professionals in de wijk deze samenwerking zelf tot stand moeten brengen. Het management en de politiek moeten ‘los laten’. Anders is het wel de verantwoordelijkheid van de gemeente dat die samenwerking van de grond komt. Scholingen worden nog niet massaal ingezet. De huisarts wordt door velen gezien als een belangrijke spil in de zorg en ondersteuning in de buurt. Er wordt dan ook veel energie gestoken in het betrekken van de huisarts (of de POH of assistente) bij de samenwerking in de buurt. Het betrekken van buurtbewoners is ook een belangrijke opdracht. Daar wordt divers over gedacht. Hier speelt nog meer het ‘los laten’ een rol. Al met al is de indruk dat er heel veel initiatieven zijn, die echter weinig gedeeld worden. Momenteel is de focus op de eigen gemeente gericht en worden de eigen politieke opdrachten in de buurt geconcretiseerd. Leren van elkaar, leren van initiatieven elders en leren van ervaringen buiten de eigen gemeente is momenteel niet erg aan de orde. Een overzicht over wat er in de provincie gebeurt ontbreekt wat dit betreft ook. Een concrete aanbeveling is dan ook om als vervolg op dit project door te gaan met het inventariseren van initiatieven, scholingen etc. in de provincie Groningen en dit toegankelijk te maken. Het is jammer om in al reeds bekende valkuilen te vallen. Het dilemma tussen controle / beheersing en autonomie / zelfstandigheid en ook tussen top-down en bottom-up komt duidelijk naar voren. Hier zal de politiek een antwoord op moeten geven.


- 50 -


- 51 -

11) Bijlagen

Bijlage 1

Schema interviews sleutelfiguren

Bijlage 2

Mail-enquête

Bijlage 3

De respons op de mail-enquête per gemeente

Bijlage 4

Scholingen en activiteiten


- 52 -

11.1) Bijlage 1

Schema interviews sleutelfiguren

Onderstaand schema is gebruikt bij de interviews met de sleutelfiguren. Al naar gelang de functie zijn bepaalde vragen juist wel of niet aan de orde gekomen. Dit is dus als globale leidraad bij de gesprekken gehanteerd, niet als strak keurslijf. 1. Activiteit (scholing, ontmoeting, etc.) Kent u initiatieven (bijeenkomsten, projecten)

of scholingen gericht op samenwerking in de buurt/wijk tussen sociaal domein / burgers / zorg? Wordt er vanuit de gemeente / provinciaal overleg / VNG scholing georganiseerd t.b.v. samenwerking etc. 2. Betrokken domeinen (welzijn, zorg, burgers/vrijwilligers, gemeenten) Op welke

domeinen is de activiteit gericht? 3. Deelnemers (functie en professionele achtergrond en welke buurt) Welke functies

hebben de deelnemers die dit volgen? Welke professionele achtergrond/opleiding hebben de deelnemers? 4. Ontwikkelaar en docent / leider (bijvoorbeeld i.s.m. kennis- of onderzoeksinstituut)

Wie heeft de scholing/activiteit ontwikkeld en wie biedt het aan? 5. Doel Toelichting: bijvoorbeeld kennisvermeerdering of leren samenwerken. 6. Evaluatie

a. Is de scholing geëvalueerd en zo ja, is daar een rapport/artikel van beschikbaar? b. Zo nee: Hoe zou u deze bijeenkomst/project/scholing beoordelen ihkv bevordering samenwerking in de wijk? c. Kunt u een aantal kritische succesfactoren van de scholing noemen? d. Kunt u een aantal valkuilen noemen? e. Vindt deze bijeenkomst/project/scholing ook in 2015 plaats? In de huidige vorm of aangepast? 7. Behoefte (leemtes) Aan welk soort/type activiteit qua inhoud en didactiek is er

behoefte (en ontbreekt er dus nu volgens u)? 8. best practices in gemeente of provincie Kent u best practices op dit gebied?

a. samenwerking in de buurt of b. scholingen / bijeenkomsten met groot succes?


- 53 -

c. Zo ja, kunt u daar wat meer over vertellen? Wat waren volgens u de kritische succesfactoren? Kunnen we iets leren betreffende de scholing / bijeenkomsten die ze hier ter voorbereiding voor gehad hebben? 9. sleutelfiguren Zijn er nog andere mensen in deze provincie die we volgens u in het

kader van dit onderzoek moeten interviewen? Binnen of buiten dit domein? 10. Vervolg na 1 maart Wilt u in de toekomst over dit onderwerp op de hoogte

gehouden worden door ELANN of betrokken worden bij mogelijke vervolgstappen in deze inventarisatie? 11. vragen?


- 54 -

11.2) Bijlage 2

Mail-enquête

Geachte heer, mevrouw, ZonMw heeft ELANN/ROS in samenwerking met Zorgbelang Groningen, het UMCG en de Hanzehogeschool gevraagd om een kort inventariserend onderzoekje uit te voeren naar de samenwerking in de buurt tussen de daar aanwezig eerstelijns zorg (huisartsen, wijkverpleging, etc.), het sociaal domein en de buurtbewoners. Daarvoor vragen we uw medewerking als betrokken ambtenaar in een van de 23 Groninger Gemeenten. Wilt u alstublieft de vragen hieronder in deze mail beantwoorden? Dit kan in 5 minuten geschieden. Omdat het onderzoek een erg korte doorlooptijd heeft, verzoek ik u deze mail liefst per ommegaande, maar in ieder geval deze week te retourneren naar: [email protected]. Toelichting op het onderzoek De samenwerking in de buurt tussen de sectoren zorg, sociaal domein en buurtbewoners is essentieel voor het slagen van de transformaties in de zorg en ondersteuning. In dit onderzoek zoeken we naar activiteiten die gericht zijn op het verbeteren van de die concrete samenwerking in de buurt tussen tenminste twee van deze drie sectoren. Te denken valt aan scholingen, ontmoetingen, etc. etc. Ook zijn we benieuwd naar ‘best practices’ op dit gebied van samenwerking in de provincie Groningen. 1 Maart moet dit onderzoek al resulteren in een rapportage. Afhankelijk van onze bevindingen en het animo bij de onderzochten, zullen we daarna een bijeenkomst organiseren om zo mogelijk activiteiten te initiëren om de samenwerking in de buurt verder te ondersteunen. De onderzochten zijn sleutelfiguren uit de zorg, welzijn, scholing/onderwijs, buurtbewoners en gemeenten. Naast deze korte enquête interviewen we per sector een aantal sleutelfiguren. Zie verder http://www.elann.nl/nieuws/inventarisatie-zorg-enondersteuning-in-de-buurt-in-de-provincie Alvast hartelijk bedankt voor uw medewerking en wellicht tot ziens. U kunt de enquête hieronder nu invullen. Met vriendelijke groet, Marc Conradi.

Korte enquête (is in 5 minuten in te vullen). Wilt u uw antwoorden achter de vragen invullen? (u kunt dat doen door eerst op de knop ‘beantwoorden’ of ‘doorsturen’ te drukken). Daarna kunt u de mail sturen aan [email protected].


- 55 -

1) Op welke wijze geeft de gemeente nu al gestalte aan de zorg en ondersteuning in de buurt? Bijvoorbeeld in sociale teams, CJG’s, etc. etc.

2) Zijn er plannen om dat in de toekomst anders te gaan organiseren? Zo ja, hoe dan?

3) Welke activiteiten ontplooit de gemeente om de samenwerking in de buurt tussen tenminste 2 van de sectoren: eerstelijns zorg (huisartsen, wijkverpleegkundigen, etc.), sociaal domein en buurtbewoners te stimuleren? Te denken valt aan scholing, bijeenkomsten, etc. U kunt de activiteiten hieronder toelichten: a. Tussen eerstelijns zorg en het sociaal domein: b. Tussen sociaal domein en buurtbewoners: c. Anders, namelijk:

4) Wat is volgens u in de provincie Groningen een ‘best practice’ op het gebied van samenwerking tussen tenminste twee van deze partijen in de buurt en/of een ‘best practice’ wat betreft het bevorderen van de samenwerking in de buurt?

5) Met welk sleutelfiguur op het gebied van zorg en ondersteuning in de buurt zou ik volgens u nog moeten praten? En waarom? Zo mogelijk inclusief mailadres.

Naam: Functie: mailadres: Gemeente: Wilt u op de hoogte gehouden worden van de uitkomsten en het mogelijke vervolg van dit onderzoek? Ja / Nee

Dit was de enquête. Hartelijke bedankt voor het invullen. U kunt deze mail nu terugsturen naar [email protected]. Voor nadere informatie over dit onderzoek, maar ook over samenwerking in de buurt wil ik u graag te woord staan.

Hartelijke groet,


- 56 -

Marc Conradi Extern adviseur (werkzaam voor ELANN op maandag, dinsdag en donderdag) ELANN (Eerste Lijns Advies Noord-Nederland) DamsterDomus Damsterdiep 191E 9713 EC GRONINGEN M: 06-50744220 T: 050-3666442 F: 050-5342181 E: [email protected] www.elann.nl -----------------------------------------------------------------------De informatie verzonden met dit e-mailbericht is uitsluitend bestemd voor de geadresseerde. Gebruik van deze informatie door anderen dan de geadresseerde en gebruik door hen die niet gerechtigd zijn van de informatie kennis te nemen, is verboden. Indien u niet de geadresseerde bent of niet gerechtigd bent tot kennisneming, (a) is openbaarmaking, vermenigvuldiging, verspreiding en/of vertrekking van deze informatie aan derden, niet toegestaan, en (b) wordt u verzocht de afzender daarvan op de hoogte te brengen en het bericht te vernietigen. ELANN staat niet in voor de juiste en volledige overbrenging van de inhoud van een verzonden e-mail, noch voor tijdige ontvangst daarvan.


- 57 -

11.3) Bijlage 3

De respons op de mail-enquête per gemeente

Hieronder treft u de samengevatte antwoorden per gemeente of samenwerkingsverband van gemeenten op de mail-enquête. Soms zijn er meerdere respondenten per gemeente die de mail hebben beantwoord. Een aantal gemeenten trekt samen op in de transities. Deze gemeenten zijn in onderstaand overzicht samengevoegd. Van 22 gemeenten zijn de gegevens verzameld. De gestelde vragen uit de enquête waren: 1) Op welke wijze geeft de gemeente nu al gestalte aan de zorg en ondersteuning in de buurt? Bijvoorbeeld in sociale teams, CJG’s, etc. etc. 2)

Zijn er plannen om dat in de toekomst anders te gaan organiseren? Zo ja, hoe dan?

3) Welke activiteiten ontplooit de gemeente om de samenwerking in de buurt tussen tenminste 2 van de sectoren: eerstelijns zorg (huisartsen, wijkverpleegkundigen, etc.), sociaal domein en buurtbewoners te stimuleren? Te denken valt aan scholing, bijeenkomsten, etc. U kunt de activiteiten hieronder toelichten: a. Tussen eerstelijns zorg en het sociaal domein: b. Tussen sociaal domein en buurtbewoners: c. Anders, namelijk: 4) Wat is volgens u in de provincie Groningen een ‘best practice’ op het gebied van samenwerking tussen tenminste twee van deze partijen in de buurt en/of een ‘best practice’ wat betreft het bevorderen van de samenwerking in de buurt? Per gemeente(n) worden hieronder de resultaten samengevat in een tabel waarbij de cijfers corresponderen met hierboven weergegeven vragen.

Gemeente(n) 1) nu toelichting 2) toekomst toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein

HOOGEZAND-SAPPEMEER, MENTERWOLDE, SLOCHTEREN Sociaal team voor iedereen van 0 – 100 jaar Idem Verder professionaliseren

Overleg met huisartsen. Zorg participeert in sociaal team. Wijkverpleegkundigen zitten erin. b) sociaal domein – buurtbewoners Eigen Kracht ontwikkeling. Opbouwwerker in sociaal team. Activiteiten van dorpsraden en dorpshuizen c) anders 4) best practice ? Er is veel window dressing. Misschien de Heemtuin in Muntendam


- 58 -


DELFZIJL, APPINGEDAM, LOPPERSUM Bestaande CJG en WMO loketten. Voor complexe problematiek Sociaal team. Een loket voor alle inwoners. Invoeging sociale dienst (participatie)

Wijkverpleegkundigen staan in contact met het sociaal team. Frontoffice van de gemeente en wijkverpleging hebben met elkaar kennisgemaakt. b) sociaal domein – buurtbewoners Er wordt subsidie verleend voor innovatieve projecten met combinaties tussen aanbieders en burgers. c) anders 4) best practice -

Gemeente(n) 1) nu toelichting

2) toekomst

GROOTEGAST, LEEK, MARUM, ZUIDHORN (WESTERKWARTIER) CJG en WMO loketten Verschillende front offices. Aan de achterkant wordt wel integraal/breed gekeken en gekoppeld tussen CJG/Wmo/Participatie. Daarnaast OGGz netwerk voor de echt kwetsbare inwoners. Werken toe naar een nieuwe ondersteuningsstructuur met één integrale toegang voor 0-100.

toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein Structureel overleg met de huisartsen. b) sociaal domein – buurtbewoners Voorlichting(sbijeenkomsten) voor bewoners. overleg met buurtnetwerk c) anders 4) best practice POH-GGZ Jeugd

Gemeente(n) 1) nu

toelichting 2) toekomst

BELLINGWOLDE 12- en 12+ netwerken voor de jeugd. Cliëntadviseurs in samenwerking met welzijnsorganisatie en de maatschappelijke dienstverlening Zorg en ondersteuning voor 18- en 18+ beter met elkaar verweven

toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten


- 59 -

a) zorg – sociaal domein project “Wedde dat het lukt” b) sociaal domein – buurtbewoners c) anders 4) best practice


2) toekomst toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein

HAREN CJG en een lokaal loket wonen welzijn en zorg en sociaal team. De toegang tot de zorg en ondersteuning is georganiseerd in een wijkteam. Team jeugd doet zorgtoewijzingen jeugd. Wijkteam en CJG/lokaal loket verwijzen door naar de basiszorg. Haren heeft dus geen breed sociaal team (zoals in de stad) maar heeft gekozen voor een smalle variant. Intensievere samenwerking met zorgaanbieders

Wijkverpleegkundige in het wijkteam met opdracht de samenwerking met huisartsen vorm te geven. b) sociaal domein – buurtbewoners Veel gezamenlijke activiteiten c) anders 4) best practice Project Samen Oud

Gemeente(n) 1) nu toelichting 2) toekomst toelichting

VLAGTWEDDE CJGV’s; de steunstees, de S1 wijkverpleegkundige, WMO teams Komen tot woonzorgzones waarin wonen, zorg en welzijn is geclusterd. Vraaggericht en dicht bij de burgers. Mogelijk op termijn het CJGV hierin.

3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein Regulier Overleg met huisartsen b) sociaal domein – buurtbewoners In 2014 is een traject van burgerparticipatie per ( kern) dorp afgerond voor de realisatie van de woonzorgzones. Informatiebijeenkomsten in steunstees en scholen. c) anders 4) best practice


- 60 -


VEENDAM / PEKELA Sociale teams en CJG


BEDUM, DE MARNE, WINSUM, EEMSMOND CJG en WMO loket

Samenvoegen sociale teams en CJG

Wijkverpleegkundige in sociale teams. Cursussen mbt het delen van informatie. b) sociaal domein – buurtbewoners Wijkgericht werken: afstemming en samenwerking partners in de buurt. Resulteert in diverse projecten c) anders 4) best practice

Toegroeien naar netwerkorganisatie voor 0-100 Voor lichte hulpverlening en doorgeleiden naar geïndiceerde ondersteuning

3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein Samenwerking met wijkverpleegkundigen b) sociaal domein – buurtbewoners ondersteunen bij het ontplooien van buurtactiviteiten c) anders 4) best practice

Gemeente(n) 1) nu toelichting 2) toekomst

OLDAMBT CJG, WMO loket, pilot met sociale teams Toewerken naar één loket 0-100. Is nog niet uitgewerkt

toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein Voorlichtingsbijeenkomsten met huisartsen b) sociaal domein – buurtbewoners Voorlichting(sbijeenkomsten), buurtoverleg, mogelijk faciliteren bewonersinitiatief voor onderlinge hulp c) anders 4) best practice


TEN BOER CJG, sociaal team en dorpscoaches


- 61 -

2) toekomst toelichting 3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein

periodiek overleg tussen huisartsen en De Deel (sociaal team met CJG en dorpscoaches).

b) sociaal domein – buurtbewoners c) anders 4) best practice


GRONINGEN Sociale teams en CJG en al een enkel WIJ team WIJ team waarin het CJG en sociaal team opgaan In deze teams moet het overgrote deel van de problematiek van alle bewoners (van 0 – 100) opgevangen kunnen worden.

3) samenwerkingsactiviteiten a) zorg – sociaal domein

Hagro-bijeenkomsten met sociaal team en CJG Wijkverpleegkundige zit in principe als schakel in het sociaal team. Project Nait Soezen om ervaring op te doen met de samenwerking. b) sociaal domein – buurtbewoners Voorlichting(sbijeenkomsten). Elk sociaal team start met een bewonersbijeenkomst. c) anders 4) best practice Nait Soezen, Welzijn op Recept, Dik doun in Grunn


- 62 -

11.4) Bijlage 4

Scholingen en activiteiten

Hieronder vindt u een aantal genoemde scholingen en activiteiten met waar mogelijk de directe link naar een site. Scholingen • Scholingsprogramma ‘The Big Five’. Hanzehogeschool en Tinten www.tintenwelzijnsgroep.nl/academy/big-five • Zorg en welzijn in de participatiesamenleving. Hanzehogeschool http://professionals.hanze.nl/alle-opleidingen/zorg-en-welzijn/sociaalpedagogisch/psychologisch/zorg-en-welzijn-in-de-participatiesamenleving/ • Scholing aan CJG’s in de BMWE gemeenten. Hanzehogeschool • Academische Werkplaats C4Youth. www.c4youth.nl • Praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ. Hanzehogeschool http://professionals.hanze.nl/alle-opleidingen/zorg-en-welzijn/cureparamedisch/praktijkondersteuner-huisartsenzorg-ggz-poh-ggz • Master Social Work. Hanzehogeschool. www.hanze.nl/mastersocialwork • Post HBO ggz-agoog. Hanzehogeschool • Een stap naar voren. Hanzehogeschool https://www.hanze.nl/nld/onderzoek/kenniscentra/hanzehogeschool-centre-ofexpertise-healthy-ageing/lectoraten/lectoraten/integraaljeugdbeleid/onderzoeksprojecten/projecten/stap-voren • Humanitas. Ondersteuning en scholing voor vrijwilligers meestal voor alleen vrijwilligers, soms samen met professionals. http://www.humanitasgroningen.nl • Platform Hattinga Verschure. Bijeenkomsten voor mantelzorgers bijvoorbeeld over transities. www.sphv.nl • Groninger opleiding tot ervaringsdeskundige. Hanzehogeschool https://www.hanze.nl/nld/onderwijs/maatschappij/academie-voor-socialestudies/opleidingen/bachelor-deeltijd/associate-degree-ervaringsdeskundige-in-dezorg • Cursus 80 in 30: http://www.hetnieuweouderworden.nu/inspiratie/inspiratiedetail/denktank-cursus-80in30 • Het Wenckebach instituut. www.wenckebachinstituut.nl Activiteiten • • • • •

Zorgcoöperatie Loppersum: www.zorgcooploppersum.nl MJD: vrijwilligersplein, www.mjd.nl/vrijwilligerswerk Wedde dat ’ t lukt: www.dorpsraadwedde.nl MJD Stip verzamelpunt en sociale kaart: www.stip-groningen.nl Regiegroep Zorg Coöperatie Loppersum en Zonnehuisgroep. www.zorgcooploppersum.nl • Humanitas bewustwording creëren en coördinerend informele netwerk in Wij team Hoogkerk. • Verzoalmelstee Bedum: gemeente, zorg, welzijn en burgers


- 63 -

• Verzoalmelstee Onderdendam en Adorp: zorg, welzijn en burgers. www.onderdendam.com/verzoamelstee-2 en www.adorp.com/verzoamelstee • Dorpszorg Ulrum: zorg, welzijn en burgers • Steunstee’s (o.a. Bellingwolde): welzijn en burgers (op initiatief en nadruk welzijn). www.hetoudeambt.nl/1/135/content/bellingwedde/steunstee-algemeen/steunsteealgemeen.html • Goudoud Warffum: burgers en zorg en welzijn. www.goudoudinwarffum.nl • Welzijn op recept. www.welzijnopreceptgroningen.nl. Voor een gratis download van de handleiding van het Trimbosinstituut: http://www.trimbos.nl/webwinkel/productoverzichtwebwinkel/implementatie/af/af1129-welzijn-op-recept • Hagro-gesprekken. Gemeente Groningen, Huisartsenkring Groningen en ELANN. www.elann.nl • Nait Soezen. TSN en ELANN. www.elann.nl/nieuws/conferentie-naitsoezen#sthash.ipyERSfk.dpuf • POH Jeugd. Gemeente Leek en Accare. www.accare.nl/over-accare/nieuws/pohjeugd-en-gezin-voorkomt-zwaardere-hulp • Dik Doun in Grunn.


- 64 -

Couleur locale in Grunn

Recommend Documents