Contactblad van de Limburgse Natuurgidsen

België - Belgique PB - PP 3620 Lanaken Cicindria BC 30244

VU: VZW WLN - Vatstraat 3 - 3620 Lanaken - Afgiftekantoor: 3620 Lanaken Stationsstraat - Erkenningsnummer P702057

Contactblad van de Limburgse Natuurgidsen

Herfst 2011 Oktober - November - December Driemaandelijks

Algemene Informatie Jaargang 38 - Magazine Herfst 2011 Voorzitter

Verantwoordelijke Uitgever

Secretaris – Persverantwoordelijke

Abonnementen

Penningmeester

Druk:

CVN Limburg

Cover Fotografie:

Leo Thomassen Velmerlaan 12 3806 Velm Sint-Truiden TEL: 011 68 88 11 email: [email protected] Luc Reinquin Wiekstraat 119 3600 Genk TEL: 089 36 26 38 email: [email protected]

Robert Spelmans Rode Kruisplein 12/3 bus 1 3940 Hechtel TEL: 011 37 44 87 email: [email protected] Het Groene Huis tav Petra Haesen Domein Bokrijk 3600 Genk TEL: 011 26 54 82 email: [email protected]

2

Marc Van de Sande Vatstraat 3 3620 Lanaken TEL: 0499 71 86 00 email: [email protected] €8,00 of €10,75 (inclusief verzekering) met vermelding van Erica + ‘Naam’ op: RekNr: 235-0010248-75. IBAN: BE05 2350 010248 75 BIC: GEBABEBB Drukkerij Begas Molenweideplein 2 3620 Lanaken Tel.: 089 71 43 71

Florent Vandevoort Holsteenheide www.florif.be

www.limburgsenatuurgidsen.be

Colofon

Inhoud Algemene informatie.......................................................................................... 2 Inhoud................................................................................................................ 3 Jaarvergadering 2012.......................................................................................... 3 Woordje van de voorzitter.................................................................................... 4 In memoriam...................................................................................................... 5 Raadselfoto......................................................................................................... 6 Biodiversiteit................................................................................................. 8 - 9 Voetspoor................................................................................................. 10 - 17 Wie zorgt voor de invulling?...................................................................... 18 - 19 Er was eens............................................................................................... 20 - 23 Spotlight................................................................................................... 24 - 26 Vormingsactiviteiten................................................................................. 27 - 29 Groene winkel .................................................................................................. 30 Bibliografie .................................................................................................... 31 Kalender ......................................................................................................... 32

Kalender De jaarvergadering van de Limburgse Natuurgidsen gaat door op zaterdag 7 januari 2012 in Koersel-Beringen met als thema “ De Vallei van de Zwarte Beek “. Meer info volgt in de Erica van december. Hou deze datum alvast vrij.

07 Jan 12 JAARVERGADERING

Inhoud

3

Woordje van de voorzitter Erica Herfst 2011

Leo Thomassen

Het is wel ergens spijtig dat dit artikel enkele weken vóór het verschijnen van Erica moet binnen gestuurd zijn op de redactie. Begrijpelijk natuurlijk want een tijdschrift samenstellen is toch wel heel iets anders dan een artikeltje schrijven. Daardoor kan ik echter geen indrukken geven over de ‘Dankje-wel-dag’ die wij organiseerden op 11 september in Genk en Bokrijk. Wij nodigden een goede 60 medewerkers uit op wie wij in de loop van het jaar konden beroep doen om les te geven, te begeleiden of om excursies en stagewandelingen op te volgen. Medewerkers die vrijwillig en onbezoldigd hun deskundigheid ten dienste stellen voor de ‘goede zaak’, natuur, milieu, klimaat en al wat ermee te maken heeft. Het is dan ook maar normaal dat wij, zeker in het ‘Jaar van de vrijwilliger’, deze medewerkers op een gepaste manier bedanken. Ondertussen is er ook een nieuwe cursus natuurgids gestart in Tongeren. Met dank daarvoor aan de promotor, Paul Denis van Leefmilieu Tongeren. Ook over deze cursus kunnen wij maar weinig indrukken geven. Het aantal inschrijvingen lijkt nu, een maand voor de start van de cursus, wel mee te vallen. De lessen worden gegeven op vrijdagavond omdat de cursus natuur-in-zicht die vorig jaar in Tongeren georganiseerd werd toch op ruime belangstelling kon rekenen. Aan de cursisten en begeleiders wensen wij alleszins alle succes toe. Wij zijn nu ook al bezig met de planning voor volgend jaar. Het is een algemeen verschijnsel dat de belangstelling voor cursussen vermindert, dat ondervinden ook de vormingscentra. Blijkbaar wordt op dit ogenblik de vrije tijd anders ingevuld. Vandaar dat wij eraan denken om de cursus natuurgids meer te spreiden over het jaar. Nu organiseren wij twee cursussen natuurgids vanaf de eerste week van februari, één op donderdag en één op zaterdag. Volgend jaar zou er dan één cursus starten in februari en één in september. Welke cursus op donderdag of op zaterdag zal doorgaan moet nog verder bekeken worden. Bereiken wij daarmee een breder publiek? Wij zullen het weten binnen een jaar. Feit is dat wij de publiciteit zullen moeten verzorgen om onze activiteiten kenbaar te maken. Wij beschikken nu wel over een website, een nieuwsbrief en allerlei computertoestanden maar die moeten dan nog bezocht worden door de geïnteresseerden. Moeten wij meespelen met ‘facebook’, ‘twitter’, ‘facebook messenger’? Vragen die wij 10 jaar geleden nog niet konden stellen. Een feit is zeker, het echte landschap, zij het de Kempen, Maasland, Haspengouw of Voeren zal moeten gekoesterd worden en daarvoor doen wij het, de goesting aanwakkeren bij de mensen en hen kansen bieden voor natuurbeleving en zo een bijdrage leveren aan een draagvlak voor natuurbehoud. Hoe wij ze moeten bereiken is telkens weer een uitdaging. Leo

4

Focus

In memoriam In de Erica Zomer 2011 is een ongelukkige fout geslopen. Mijn verontschuldiging aan Robert en aan zijn familie. Herinnering aan Bea Vanvinckenroye echtgenote van Robert Spelmans ° 19-2-1947 +25-3-2011 Els was enkele jaren provinciaal medewerkster van CVN bij de Werkgroep Limburgse natuurgidsen nl. van 1996 tot 2001. Veel te jong heeft zij nu de strijd tegen haar ziekte verloren ... We herinneren Els als iemand die een “hart” had voor de natuur ! Herinnering aan Els Bijnens ° 4-8-1957 +16-6-2011

Herinnering aan Martha Mullens wed. Alfons Poelmans Moeder van Jos Poelmans ° 12-5-1922 +02-9-2011

We wensen de familie en vrienden van Els en Jos veel sterkte toe in deze moeilijke momenten

Focus

5

Raadselfoto Een niet zo gemakkelijke opgave

Marc Van de Sande

Dansmug - Chironomus annularis

Er werd geen juist antwoord ingestuurd.

Zomerwedstrijd Stuur je mooiste vakantiefoto Op de website van de Werkgroep Limburgse Natuurgidsen is er sinds de vorige zomer een Zomerwedstrijd actief. Wil je nog deelnemen aan de wedstrijd, stuur dan je foto en tekst, samen met je naam en adres naar: [email protected]. De wedstrijd wordt afgesloten op 30 oktober a.s.

6

Focus

Bijenkasten op de Maasmechelse heide

Focus

7

Biodiversiteit Aan de slag!! Het woord ‘biodiversiteit’ rolt steeds vaker over onze lippen, toch blijkt onze kennis over de planten en dieren in ons land eerder schaars. Slechts 4% van alle soorten die in ons land aanwezig zijn, werd al grondig onderzocht. Hoog tijd dus om ons in de overige 96% te verdiepen. In ons land leven immers zo’n 55.000 verschillende soorten dieren, planten, paddestoelen en micro-organismen. Deze diversiteit duurzaam beschermen vraagt om gedetailleerde informatie. Informatie over het voedingspatroon van de plant en- en diersoorten bijvoorbeeld is onontbeerlijk. Het verdwijnen van één soort kan het voortbestaan van tal van andere in gevaar brengen. Als we niet over deze cruciale informatie beschikken, zal onze biodiversiteit snel achteruit gaan. Wist u trouwens dat uitgerekend de mens de grootste bedreiging vormt voor de biodiversiteit? Onze levenswijze brengt het voortbestaan van meer dan de helft van de aanwezige plantenen diersoorten in gevaar. Daarom, duik in deze brochure en ontdek meer over de biologische diversiteit in België. Wedden dat het ook bij u zal gaan kriebelen om onze dierenen plantenwereld mee te beschermen? Bruno Tobback, Minister van Leefmilieu en Minister van Pensioenen. Marc Verwilghen, Minister van Energie, Buitenlandse Wetenschapsbeleid.

8

Economie, Handel en

In de brochure “Biodiversiteit in België”, schreven Bruno Tobback en Marc Verwilghen dit voorwoord. Gelukkig is bij onze beleidsmensen het besef ook gekomen dat het hoogdringend tijd is dat we natuur en milieu op het intensieve manier moeten gaan beschermen en alles in het werk stellen om de biodiversitiet te vrijwaren en te verbeteren. Maar moeten we wel wachten op hun initiatief? De politiek-administratieve molen draait op een erg traag ritme. Procedures, regeltjes en allerhande beslissingsniveau’s zorgen meer voor vertraging dan actie. Dus, beslis zelf om aan de slag Binnen onze mogelijkheden voldoende dingen die we zelf doen om zo onze broodnodige te leveren.

te gaan. zijn er kunnen bijdrage

Een overzichtje: In huis en tuin Laat de natuur haar gang gaan op een plek in je tuin: - Voorzie een haag, vijver en/of nestkastjes, - Kies voor honingrijke planten - Kies voor inheemse planten en dieren i.p.v. uitheemse, zij zijn het best aangepast aan de omgeving, vragen het minste werk, zijn beter bestand tegen allerlei ziekten en zorgen niet voor problemen als ze buiten de tuin terechtkomen, - Kies voor inheemse dieren: koop geen exotische kikkers of waterschildpadjes - composteer je huis- en tuinafval:

Focus

Biodiversiteit Aan de slag!! je vermindert je hoeveelheid afval en beschikt over gratis meststof. Tweemaal winst dus. - heb respect voor dieren, dood ze niet; er bestaan talloze natuurvriendelijke manieren om bv. mollen op afstand te houden - vermijd pesticiden, net als andere verontreinigende stoffen maken ze mens en natuur ziek en bestaan er voldoende alternatieven voor. - Vermijd wasmiddelen met fosfaat Ook in en rond het huis kan je de natuur een plaatsje geven - Een groen dak zorgt vor minder wateroverlast en meer natuurkansen -respecteer de resterende open ruimte; waarom niet verbouwen of heropbouwen i.p.v. de open ruimte verder vol te bouwen Op school en werk - creëer ook hier een natuurplekje; een boom of vijver in de tuin of op de binnenplaats, een groendak en voor een nestkastje is weinig plaats nodig - verkies natuurvriendelijke materialen - vermijd plastic en aluminiumfolie (breng beker en brooddoos mee); kies voor herbruikbaar i.p.v. wegwerp - beperk papiergebruik; print of kopieer recto-verso en enkel het noodzakelijke; gebruik gerecycleerd en chloorvrij papier In de winkel - shop natuurvriendelijk - kies eerst voor bio-etenswaren, seizoensfruit en -groenten, en milieuvriendelijk vervaardigde producten

Focus

(zie labels) Voorkom overtollig afval - vermijd producten met veel verpakking; gebruik je eigen tas of een herbruikbare plastic zak. in de vrije tijd Geniet als je de natuur intrekt en respecteer haar door lawaai te vermijden, geen afval achter te laten, niet zomaar planten, dieren of paddestoelen te verzamelen, op de paden te blijven en honden aan de leiband te houden: - steun of word lid van een natuurvereniging; je investeert voor jezelf, je kinderen en kleinkinderen; je kan deelnemen aan activiteiten of je actief inzetten - sensibiliseer je vereniging; ben je betrokken bij een jeugd-, sport-, muziek- of andere vereniging, dan kan je in één klap veel mensen sensibiliseren Op reis - reis bewust en natuurvriendelijk; ecotoerisme is natuurvriendelijk investeren... in natuur; respecteer de plaatselijke natuur en wees ook hier spaarzaam met water, energie, e.a.; - trein naar een leuke bestemming i.p.v. zomaar mee te doen met de vervlugtrend - respecteer de bedreigde fauna en flora;doe niet mee aan de handel in bedreigde dieren en planten; koop geen ivoor, koraal of zeeschildpadden

9

Voetspoor Van Zammelen naar Tongeren via Romeins aquaduct

Maak kennis met Haspengouw, het golvende landbouwlandschap in het zuiden van Belgisch-Limburg. Tussen de heuvels verspreid liggen eeuwenoude kerkdorpjes. Haspengouw is zeer vruchtbaar, het is de fruitschuur van België. Getuige hiervan zijn de hoeves met hun imposante omvang en grandeur. Door de rijkdom is de kastelendichtheid het grootst van heel België, er zijn meer dan honderd kastelen en kasteelhoeves. Toch is er weinig toerisme, het landschap is nog oorspronkelijk, het is een oerlandschap. In deze streek kun je uren wandelen en fietsen zonder veel mensen en auto’s tegen te komen. In het voorjaar kun je genieten van de bloeiende fruitbomen. Onderweg gaan wij over het best bewaarde Romeins aarden aquaduct in NoordwestEuropa, de Beukenberg in Tongeren. Lengte van de wandeling De lengte is 18 km als we ook het centrum van Tongeren bezoeken. Maar omdat de route langwerpig is kunnen we de wandeling inkorten waar we willen om na ca 1 km op de terugweg verder te gaan. Er zijn een paar hoogteverschillen maar de route is overwegend vlak. Vertrekpunt De kerk van het gehucht Zammelen is het vertrekpunt. We komen hier via de weg van Tongeren naar Hasselt. Na 6 km slaan we linksaf bij het bord Zammelen. Het is dan nog 1 km tot aan de kerk. Parkeren is geen probleem.

10

Focus

Albert van Dalen, Maastricht

Voetspoor

Van Zammelen naar Tongeren De route begint bij de kerk en wordt (op het kaartje) linksom gelopen. Als we met de rug naar de kerk staan volgen wij de dalende St. Amandusstraat naar links. Na 70 meter gaat deze over in een paadje. Hier betreden wij het 14 ha. grote natuurreservaat Zammelen (punt 1). Het is gelegen in de vallei van de Mombeek. Deze beek meandert door natte beemdgebieden. In de steile helling komen daardoor krijtlagen aan de oppervlakte, wat ongewoon is in deze streken. Onder aan de helling vind je kalkrijke kwelbronnetjes die dikwijls als drinkpoel voor het vee worden gebruikt. Waar de kalk via bronnen aan de oppervlakte komt, wordt het afgezet als een soort kalkkorst. Men noemt dit kalktuf of travertijn. Opmerkelijke planten zijn daslook, sleutelbloem, dotterbloem en gevlekte orchis. Ook de das en de steenuil voelen zich hier thuis. Na 50 meter bij een informatiebord volgen wij het pad links naar beneden via een trap. Negeer het pad links na 100 meter en ga door de twee draaihekjes. Blijf het vlonderpad volgen. Onderweg passeren wij een poel. Negeer het vlonderpad naar rechts en neem het draaihekje voor u. Na ± 200 meter verlaten wij via twee draaihekjes en een bruggetje over de Mombeek het natuurreservaat. Volg het pad naar rechts. Na 100 meter komen wij weer bij een draaihekje waarna wij linksaf slaan. We volgen de veldweg, rechts van een bossage. Na 400 meter slaan wij linksaf een veldweg in (rode driehoek). Volg deze schuin naar links. Na 150 meter bij een fruitboomgaard gaat de veldweg linksaf. Na 250 meter, aangekomen bij een populierenbossage, draait deze naar rechts. Blijf deze veldweg, rechts van de bosrand, een tijd rechtdoor volgen. Na 800 meter komen wij bij een voetbalveld en zien wij de eerste huizen van het dorp Jesseren. Sla, na 300 meter, bij een asfaltweg rechtsaf. Na 200 meter nemen wij het fietspad linksaf. Dit is het fietspad richting fietsknooppunt 139. Dit pad is de voormalige spoorlijn 23 tussen Drieslinter en Tongeren (punt 2).

Focus

11

Voetspoor Van Zammelen naar Tongeren via Romeins aquaduct De spoorlijn werd ook wel de fruitspoorlijn genoemd omdat over de lijn voornamelijk fruit werd vervoerd naar de diverse stroopfabrieken die gelegen waren in de buurt van de stations. Rechts zien wij het voormalig stationnetje van Jesseren, gebouwd in 1879, tegelijk met de spoorlijn. Na de tweede wereldoorlog, met de opkomst van het vrachtvervoer, werd de lijn ontmanteld. Na 900 meter (bij fietsknooppunt 139) komen wij bij een uitzichtpunt en een informatiebord. Op het uitzichtpunt zien wij het natuurreservaat “De Herkwinning” in de vallei van de Fonteinbeek (punt 3). Het 15 ha grote natuurreservaat kreeg zijn naam van de vlakbij gelegen hoeve. Tijdens het ruilverkavelingproject “Kolmont” in 1985 werden in het valleitje, naast een waterstuw, ook acht amfibiepoelen en een grote plas aangelegd. Deze hebben zeldzame planten en dieren, zoals de das een kans gegeven. Als we willen kunnen wij de imposante (onlangs gerestaureerde) hoeve bekijken. Deze ligt niet op de wandelroute, sla de zijweg in, de hoeve ligt 500 meter verderop. Keer dan weer terug. Vervolg ons fietspad rechtdoor, richting knooppunt 128. Na 130 meter bij een picknickplaats draait de weg naar rechts en weer links. Negeer de zijweg rechts na 200 meter. Steek na 400 meter de asfaltweg over en blijf het betonpad volgen (richting fietsknooppunt 128). Na 200 meter, op een kruispunt, verlaten wij het betonpad en slaan de veldweg rechts in. Na 600 meter komen wij in het dorpje Piringen. Loop de straat (Piringerbroek) alsmaar rechtdoor, negeer zijstraten, tot aan het einde van de straat na 400 meter. Sla linksaf en ga voorbij het elektriciteitshuisje de stijgende doodlopende kasseienstraat omhoog, de Smisberg. Negeer dus de Dodemansstraat links. Waar na 600 meter de betonweg naar links gaat, slaan wij rechtsaf een veldweg in. Na 130 meter wordt dit, na een draaihekje, een stijgend smal pad. Na 200 meter

12

Focus

Albert van Dalen, Maastricht

Voetspoor

slaan wij bij een betonweg aangekomen rechtsaf en na 160 meter linksaf een veldweg in (hier is fietsknooppunt 128). Recht voor ons zien wij al de platte toren van de basiliek van Tongeren.

technisch en wiskundig niveau, met een verval van slechts enkele decimeters per kilometer. Hiervoor waren precisie landmetingen nodig over afstanden van soms wel meer dan honderd kilometer. Hoewel wij bij Romeinse aquaducten denken aan de spectaculaire aquaductbruggen zoals de Pont du Gard in Frankrijk, liepen de grootste trajecten (gemiddeld 80%) onder de grond in gegraven tunnels om het water vrij van ziekten te houden en om ze tegen vijandelijke aanvallen beschermen. Meestal werd gebruik gemaakt van vrij verval omdat dit de minste problemen Wij lopen links langs het hek van een oplevert. Maar wanneer valleien te industriegebiedje, aan het eind hiervan diep of te wijd waren werden sifons gaan we naar rechts, het hek blijven gebruikt (communicerende vaten) volgen. De veldweg draait naar links. om hoogteverschillen te overbruggen. Waar de veldweg een talud omhoog gaat Maar problemen als drukverliezen door begint de Beukenberg (punt 4). luchtinsluiting waren toen evenzeer aan de orde als tegenwoordig. Zonder Dit is het Romeins aquaduct dat grondige kennis en inzicht van hydroliek diende om het water van de Mombeek kunnen deze problemen niet worden naar Tongeren te voeren. Het was, opgelost. Romeinse ingenieurs waren op zoals veel Romeinse aquaducten, een dit gebied zeer knap. drinkwaterkanaal bovenop een aarden wal. De rivier de Jeker loopt vlak langs Na 500 meter wordt het talud Tongeren. Maar omdat deze in een vallei onderbroken, hier gaan wij even naar lag kon hij helaas niet gebruikt worden links en volgen wij het pad onderlangs om water naar de hoger gelegen stad te in dezelfde richting. Links zien we een voeren. vervallen muur van het landgoed van het Aquaducten behoren tot de grootste kasteel van Betho. Even later komen wij technische prestaties van het oude weer op het talud terecht. Na 700 meter Rome. Zij werden gebouwd op zeer hoog gaan wij bij een verkeersweg naar links.

Focus

13

Voetspoor Van Zammelen naar Tongeren via Romeins aquaduct 100 meter verder, voorbij een bushalte, slaan wij linksaf een pad in als we het centrum van Tongeren overslaan (punt 5). Naar het centrum van Tongeren Om naar het centrum te gaan steken wij het zebrapad over en nemen we de straat rechts omhoog.

Aan de T- splitsing ligt een restant van de eerste Romeinse stadsmuur. Merk op dat deze een heel eind van het huidige stadscentrum af ligt. Verder door naar links (niet op de wandelroute) zijn nog meer delen van de muur te zien. Tongeren was een belangrijke Romeinse stad want slechts vier steden ten noorden van de Alpen werden van een stenen stadsmuur voorzien. In de 2e eeuw is deze stadsmuur, met een lente van 4,5 km lengte, gebouwd. Na de invallen in de 3e eeuw wilde men een steviger en makkelijker verdedigbare muur. Daarom werd in de 4e eeuw een nieuwe,

14

minder lange, muur gebouwd van 2,7 km lengte. Deze omsloot maar één derde van het oppervlak dat de oude muur afbakende. Van de tweede stadsmuur is weinig bewaard gebleven. Alleen op de archeologische site bij de basiliek zijn fundamenten van deze muur en van een Romeinse toren zichtbaar. Bij een driesprong, na 180 meter, houden wij links aan. Wij komen langs een gerestaureerde monumentale watertoren. Na 150 meter komen wij bij de rondweg om Tongeren, ga hier naar rechts en steek bij de verkeerslichten linksaf de weg over naar het centrum. Even doorlopen via de winkelstraat en wij arriveren op de Grote Markt. Tongeren, in de Romeinse tijd “Atuatuca Tungrorum” geheten, is de oudste stad van België. Wat wij beslist gezien moeten hebben zijn de Onze-LieveVrouwebasiliek en het begijnhof. De basiliek uit 1240 rust op een laatRomeinse basilica en heeft tevens een schatkamer. In het middeleeuwse begijnhof zijn de laatste jaren vele antieke begijnhofhuisjes in de smalle straten prachtig gerestaureerd. Er zijn hier horeca gelegenheden. De UNESCO voegde in 1998 het begijnhof toe op de lijst van het werelderfgoed. Tongeren heeft ook een Gallo-Romeins Museum. Dit museum is ingrijpend verbouwd en

Focus

Albert van Dalen, Maastricht

Voetspoor

met ongeveer de helft uitgebreid. In mei bossage in. Ga na 100 meter aan het 2009 is het opnieuw geopend. eind van een veldje rechtdoor, negeer de zijpaden. Na 600 meter komen wij bij Loop na het bezoek van het centrum het kasteel van Betho (punt 6). terug naar de verkeerslichten, steek hier over, ga naar rechts en daarna naar links, volg de heenweg. Bij de driesprong rechts aanhouden en doorlopen tot aan de verkeersweg. Wij zijn weer bij punt 5. Steek hier over en volg het pad aan de overzijde rechtdoor. Terug naar Zammelen Het pad (punt 5) gaat naar links een Het imposante kasteel Betho was oorspronkelijk een waterslot. Het kasteel werd gebouwd aan het einde van de 17e eeuw. De zuidoostelijke hoektoren, opgetrokken in mergelsteen is beduidend ouder dan de rest. Hij werd wellicht opgericht in 1478 en vormt het enige overblijfsel van het oudere vroegmiddeleeuws kasteel. De eerste ons bekende bewoner van dat vroegere kasteel was Arnold van Betu die in 1272 overleed. Blijf ons pad rechtdoor volgen, negeer de zijwegen, het pad wordt een smal paadje. Na 150 meter volgen wij de asfaltweg (Mulkerstraat) naar links. Rechts zien wij het voormalige attractiepark “Ooit Tongeren”.

Focus

15

Voetspoor Van Zammelen naar Tongeren via Romeins aquaduct Dit attractiepark werd in juni 2007 De noordelijke vleugel bevat het enige geopend maar bijna drie maanden later moest het de poorten sluiten. Het was de Tongerse versie van “Het Land van Ooit” in het Nederlandse Drunen. Het was een sprookjeswereld met uitgesproken Romeinse accenten. Allerlei problemen gingen aan de sluiting vooraf. Zo nam al bij de opening de directie ontslag. Verder waren er veel te weinig bezoekers. Wij lopen de kerk van Mulken voorbij tot aan de T- splitsing. Sla hier rechtsaf (De Locht). Sla na 180 meter linksaf (hier is fietsknooppunt 129). Na 500 meter nemen wij het betonpad naar rechts (volg dus fietsroute naar 130). Blijf het betonpad volgen. Na 150 meter komen we bij het kasteel van Rooi (punt 7) nadat wij een picknickplaats en de Fonteinbeek gepasseerd zijn.

overblijfsel van het primitieve kasteel namelijk een drie meter hoge muur uit silex met hoekstenen in mergel.

Vanaf nu komen wij veel fruitboomgaarden tegen. Volg het betonpad, dat nu stijgt, 1 km tot aan de verkeersweg. Ga hier linksaf. Na 300 meter nemen we het betonpad linksaf (voorbij een bushalte). Dit betonpad blijven volgen, negeer zijwegen. Na 1,1 km komen wij bij een asfaltweg, ga naar rechts en na 25 meter weer links. Let op, dit lijkt op een oprit maar dat is het niet. Loop rechtdoor voorbij een kippenren, plastic kassen voor aardbeienteelt en daarna het smalle paadje in. Wij lopen tussen heggen door en na 300 meter komen wij bij een asfaltweg. Wij zijn Het kasteel van Rooi, met het jaartal 1698, nu in het gehucht Overrepen. Ga hier ligt in de vallei van de Fonteinbeek. Het rechtsaf. Ga na 130 meter schuin linksaf herenhuis bestaat uit een hoofdgebouw, de Bredeweg in. Op de hoek staat een twee zijvleugels en een binnenplaats. kapelletje uit 1931 (punt 8). Na 500

16

Focus

Albert van Dalen, Maastricht

Voetspoor

meter, waar de asfaltweg schuin naar rechts draait gaan wij rechtdoor de betonweg in (richting fietsknooppunt 120). Na 180 meter gaat onze betonweg linksaf, negeer het pad rechtdoor.

asfaltweg schuin naar rechts en gaat langzaam dalen. Sla na 120 meter de dalende landweg rechts in, 40 meter vóór het vrijstaande huis aan de linkerkant. Waar na 250 meter de landweg een bocht naar links maakt gaan wij het smalle Blijf onze betonweg nu 800 meter paadje rechts in. Blijf nu dit slingerende volgen tot bij een asfaltweg (hier is paadje 300 meter volgen. We passeren fietsknooppunt 120). Ga hier linksaf. enkele keren een draaihekje, beklimmen Rechts zien wij al de kerktoren van een trapje en komen bij het eindpunt Zammelen. Na 100 meter draait onze van de wandeling.

Focus

17

Wie zorgt voor de invulling? Het is een doordeweekse dinsdag,.... Het is een doordeweekse dinsdag, mijn NIP-werkdag (Natuur-Informatie-Punt) zit er bijna op. Ik tokkel op een Azerty-klavier, voor mij een HP L33-Po100MH, naast mij een Ergo-Line 400, achter mij een beamer HQ , 1000 Lm. Op het bureel een Wi_Fi XD-16 installatie en …. een doos waarin mijn boterhammetjes zaten zonder nummer of type , wel met kaas en gelei. De wereld bestaat uit nummers en types. En ik, niet meer zo piepjong, moet meedraaien in die digimolen. Waar is de tijd? Wie had ooit durven denken dat het volgen van cursus natuurgids zo veel impact zou hebben op iemand zijn leven. Hubert Servaes zaliger, Julien Smolders en Jan Cornelissen hebben, wie weet, dikwijls gehoopt dat die van Kuringen niet op hun wandeling zou zijn op Kelchterhoef. Die stopte niet met vragen stellen: wat is dit, hoe gaat dat, hoe heet die, enz. Ik kon er maar niet genoeg van krijgen. Zij gaven me de eerste duw om een cursus natuurgids te volgen. Alles ging vlot tot het moment dat er moest gekozen worden welk eindwerk ik zou maken. En juist die voor mij zo leuke dingen kwamen weinig ter sprake in de cursus. Jawel, sporenplanten. Mijn keuze viel op die onbekende wondertjes. Als ik nu mijn eindwerk zie, vallen de nog acht resterende haartjes op mijn hoofd er ook nog vanaf. Het was gewoon

18

een puur beginsel van die wonderlijke wereld van zwammen, schimmels en paddenstoelen. Maar één man, namelijk Willy Peumans gaf me een serieuze duw in de rug met felicitaties zodat ik heb volgehouden, en ik heb er nooit spijt van gehad, integendeel. De stap naar het bestuur van de Werkgroep was snel gezet. Liliane De Droog en Hugo Vanderlinden werden naast bestuurs- ook wandelgenoten. Er trof me één groot geluk, de liefde voor Lisette, en de liefde voor de natuur trof ook mijn Lisette en vanaf toen deden wij alles samen. Geld bijeen brengen om een groep te laten draaien was in die subsidievrije jaren een moeilijke maar noodzakelijke job. Sint-Jansolie, mosterd, thee, fruitwijn, vruchtenjam, droogbloemen, kadertjes, aquarellen en nog zo veel meer dingen werden gemaakt en verkocht op allerlei activiteiten. En onze koteletten en worsten op zelf verzorgde BBQ’s waren alom bekend. Niemand wist dat ik de kracht van een teentje look niet kende en pompte er maar een kwart teen in. Niemand klaagde tenzij misschien de eters zelf als ze ’s avonds thuis waren. Vanaf 1970 mocht ik samen met Liliane en Hugo de cursus Natuurgids organiseren. Vele gemeenten deden we aan. Alden Biezen was de topper, namelijk 105 cursisten. Het cafeetje (na de lessen natuurlijk) wist er van mee te spreken. Langzaamaan kwam er modernisatie en speelde CVN (onze koepel) een grotere

Tjirps

Andre Van de Sande

Wie zorgt voor de invulling?

rol. Er kwamen onder impuls van Florent welgekomen subsidies van de Provincie. We konden ons al wat meer modernere middelen veroorloven. Jongeren hielden er immers van om met moderne middelen te werken. Dat was de toekomst. Zij zouden frisse en nieuwe ideeën aanbrengen. En dat deden ze ook. Wij zijn echter nog niet ver genoeg. Het bestuur van de Werkgroep moet verder verjongd worden. Graag willen de oudgedienden een ploeg van jongeren bijstaan met hun ervaring, moeten de moderne technieken waarover wij nu gelukkig kunnen beschikken verder bediend worden door jongeren. Ook nieuwe onderwerpen in de natuur- en milieueducatie zoals klimaat en educatie duurzame ontwikkeling komen vandaag meer en meer aan bod. De natuur en het milieu staan voor nieuwe uitdagingen en daarvoor moet de fakkel doorgegeven worden aan een nieuwe generatie die met hetzelfde enthousiasme zal bouwen aan de toekomst en evenveel voldoening zal beleven zoals wij dit gedurende 40 jaar konden ervaren in de Werkgroep. Wij mogen ons niet opsluiten in een holle weg maar op de heuvel van een open landschap gaan staan en laten zien dat wij een boodschap hebben voor het grote publiek. Wij moeten de kansen aangrijpen om naar buiten te treden. In september starten wij met een initiatief om natuurbeleving tot bij de ‘mensen met een beperking’ te brengen. In oktober nemen wij deel aan de beurs voor de actieve 50-plussers in Genk, ondersteund door de provincie Limburg. Daar willen wij ons ook tonen en onze boodschap brengen. De werkgroep zorgt voor degelijk promotiemateriaal. Wie zorgt voor de invulling? Dit is een oproep aan alle geïnteresseerden, vooral jongeren. Heb je zin in een zinvolle bezigheid, ben je creatief en wil je samenwerken in een gemotiveerde groep? Laat wat van je horen. Ik ben er zeker van dat jullie na jaren ook zullen zeggen: ‘Daar heb ik deugd aan beleefd’. Antwoorden mogen altijd toekomen op onderstaand adres, telefoon of mailadres. Werkgroep Limburgse natuurgidsen Natuur-Informatie-punt Andre Van de Sande [email protected] [email protected]

Tjirps

011 22 25 38 011 26 54 86

19

Er was eens

René Martens

Wegproblemen en Buksenrake Noord-Zuidnieuws Ik beloofde jullie, beste lezer, om het laatste nieuws van de Noord-Zuid telkens mee te publiceren. Belofte maakt schuld. Het belangrijkste nieuws is wel dat deze weg geen tweehonderd vijftig miljoen maar vijfhonderd zeventig miljoen Euro gaat kosten. Dientengevolge lazen wij ook dat het project niet gefinancierd zal raken. Wij lazen ook over een kapitaalverhoging voor zes grote missing links, waarvan de Noord-Zuid er een is, maar waaraan ernstige voorwaarden verbonden zijn inzake toekenning van de premie. Daarenboven houdt het project vier grote risico’s in: 1. De juridische procedures. Zoals wij weten zal het G.R.U.P. aangevochten worden door meerdere actiecomités en steunend op: --- De Raad van State. --- De Raad van Europa. --- De milieustakingsvordering. Wachten wij de uitslag af. 2. Gebrek aan kennis. Het project wordt via alternatieve financiering aangelegd. Hier is er sprake van onervarenheid van de administratie en zal men juridische, technische en financiële adviseurs moeten aanwerven. 3. De financiering. Ook dit is een groot risico, gezien de raming nu al veel meer dan het dubbele bedraagt. Ook wat betreft de

20

studiekosten zitten wij nu al veel hoger dan de eerste ramingen. 4. De onteigeningen. De kredieten voor onteigening worden niet tijdig vastgelegd waardoor de onteigeningsprocedure vertraging oploopt. Dit nieuws konden wij lezen in de kranten en kreeg ik van de Limburgse Milieukoepel. En nu dan iets anders. Verschillende maanden geleden werd mij gevraagd om in Erica een artikel te schrijven over de herkomst van de naam “Buksenrake”. Ik was toen echter nog bezig met het publiceren van: “mijn oorlogsverhalen” maar nu komt het dan: Van Buksenrake tot Bokrijk. Zoals vele familienamen en plaatsnamen in de loop der tijden herhaaldelijk onderhevig waren aan wijzigingen, zo was dit ook het geval met de naam “Bokrijk”. In de dertiende eeuw was er in de archieven sprake van “Buksenrake” (aldus H. Van Neuss in Bulletin des Melophiles). Toen reeds werd Bokrijk bestempeld als een oase te midden der heide, bebouwd en uitgebaat, en omringd door een verdedigingsgracht. Naar alle waarschijnlijkheid- en de naam Buksenrake sterkt dit vermoeden – waren de beuken reeds in die tijden geen zeldzaamheid, en ook op dit

Tjirps

René Martens

ogenblik vindt men in Bokrijk bijzonder mooie exemplaren van deze boomsoort. Buksen betekent immers beuken en rake komt van reke of rij.

Er was eens Wegproblemen en Buksenrake Jacobus Lyer uit Maastricht die Marcel Cielen als beheerder aanstelde. In deze akten was er sprake van “Beuckerack” en” Bouckrick”. In 1890, na nog een paar maal van eigenaar te zijn veranderd, was het de beurt aan rentenier Edgard Maris uit Hasselt. Deze was rijk getrouwd en omdat vele familieleden een kasteel hadden wilde hij niet onderdoen en bouwde hij het kasteel van Bokrijk. Hij bouwde ook een fabriek om houtwol te maken aan het station van Bokrijk maar dit werd een fiasco volgens gevonden gegevens.

Het was een der Graven van Loon, de toenmalige eigenaars, namelijk Graaf Arnold de vierde en zijn echtgenote Gravin Johanna die dit goed, nu “Bouckrack” geheten, overmaakten aan de cisterciënzer vrouwenabdij van Herckenrode te Kuringen en dit bij acte verleden op 9 maart 1252. in deze akte was er sprake van roerend goed: de bossen, welke verkocht werden, en onroerend goed: de bodem of het eigenlijke grondgebied, dat door de Graaf en de Gravin geschonken werd tot uitboeting van hun zonden. Al zijn de archieven van de abdij grotendeels verloren gegaan toch zien we dat de naam van dit mooie domein weer opdaagt op datum van 21 december 1675, dag waarop het goed verhuurd werd aan Jacobus Vliegen voor een termijn van 6 jaar. Door de Franse Revolutionairen werden de goederen verkocht op 22 april 1797 aan Jan

Tjirps

Ook de bouw van het kasteel viel niet mee. Hij kreeg het niet voltooid en verkocht het aan Graaf de Meeus. De graaf baatte er een ijzerwinning uit tot aan de eerste wereldoorlog. Tijdens de oorlog verkocht hij het aan een joodse familie uit Duitsland. De Hasseltse geschiedschrijver Mantelius schreef toen zelfs “Broeckrijck”. Het kasteel, dat sindsdien meermaals werd veranderd, maar waarvan het uiterlijk haast ongewijzigd bleef, past zich wonderwel aan zijn omgeving aan met zijn zware, rustige stijl.

21

Er was eens Wegproblemen en Buksenrake Rond die tijd schreef men in de akten Bockrijck of Bokrijk.(met ck of k)

René Martens

De Genkenaren sloegen enkele koeien

Het domein kwam nadien in het bezit van een consortium, werd in 1919 onder sekwester geplaatst, ging over naar de Belgische Boerenbond en op 21 maart 1938 werd het door de Provincie Limburg aangekocht. De Bokrijker heide: Hasselt of Genk? Over de twist tussen Hasselt en Zonhoven heeft de doorsnee Limburger zeker reeds gehoord; een proces dat drie eeuwen duurde en een blijvende wrok tussen beide partijen voor gevolg had. Maar tussen Hasselt en Genk ontstond een kleine burgeroorlog om het bezit van de Bokrijkerheide die in hevigheid niet moest onderdoen voor de HasseltZonhoventwist. Bokrijk, altijd als Hasselts grondgebied aanzien, werd eigendom van Herkenrode dank zij het Graafschap Loon (1252). Hasselt werd door datzelfde Graafschap aan de Kerk van Luik geschonken in 1203.(uit: verzamelde werken, jaargang 1927 – lll In 1328 gaf Graaf Lodewijk van Loon aan Hasselt de noordelijke en de noordoostelijke heide met het recht op vroente. Zo ging het twee eeuwen lang, tot de abdis van Herckenrode het alleenrecht van vroente opeiste. Ze begon al dadelijk met het graven van vijvers en stelde aan Genk voor Bokrijk te beschouwen als Genker grondgebied. Hiermee stemde Genk grif in en zegde zijn steun toe aan de abdis.

22

aan op de Bokrijkerheide tot ongenoegen van de Hasseltse koeiers maar zonder verder resultaat, ze bleven hun koeien hoeden. De abdis spande een proces in en men kan best begrijpen dat de rechtbank voor een moeilijke opgave stond. De abdis argumenteerde: de schenking door de Graaf van Loon, terwijl de koeiers de schenking van de heide aan de stad door Graaf Lodewijk van Loon als argument naar voor brachten. In afwachting van een grondig onderzoek werd een tussenvonnis geveld: De Hasselaren mochten hun koeien blijven weiden en Herckenrode zou zich aan geen machtsmisbruik meer mogen vergrijpen. De abdis sloeg echter dit tussenvonnis in de wind en liet een bolwerk aanleggen

Tjirps

René Martens

van 600 voet lang en 9 voet breed versterkt met takken, boomstronken en vlechtwerk. Dit namen de Hasselaren niet en met hun primitieve wapens trok groot en klein ten aanval. Het bolwerk werd gesloopt, de vijvers afgelaten de vis geroofd en publiek op de Hasseltse markt verkocht. Ze waren zelfs voornemens de gebouwen van het domein in brand te steken maar togen ’s nachts naar het Refugiéhuis van Herckenrode, de tegenwoordige “oude kazerne” in de Maastrichterstraat te Hasselt welke met stenen werd bekogeld. Maandenlang werd er een acht-man

sterke wacht uitgezet rond het Bokrijks hof om het eventueel te verdedigen of om alarm te blazen. Daarenboven legde de abdis klacht neer bij de Prins-bisschop van Luik, wat voor gevolg had dat enkele Hasselaren werden aangehouden.

Er was eens Wegproblemen en Buksenrake bekomen werd. Nu bleek dat één van de gevangenen een verklikker was, die namen zou bekend gemaakt hebben van personen die bij de opstand betrokken waren. Het verraad bracht hem echter geen voordeel, want na zijn terdoodveroordeling werd hij te Kuringen onthoofd. Nu ontstond er paniek onder de Hasselaren; 250 man vluchtten de stad uit. Een smeekschrift werd opgesteld en naar de Prins-bisschop gestuurd. Hierin werd melding gemaakt dat de stad haast geen weerbare mannen meer had en op een woestijn geleek, dat de velden niet meer bebouwd werden en dat er geen maaiers waren voor de oogst, enz. maar toch zouden de Hasselaren een zware tol moeten betalen als schadevergoeding alvorens het smeekschrift in aanmerking genomen werd. Eindelijk, na steeds in hoger beroep te pleiten –zelfs te Keulen en te Romekreeg de zaak haar beslag. Hasselt werd in het ongelijk gesteld en Bokrijk werd Genker grondgebied, al was het dan, volgens de overlevering en puttend in de archieven, dank zij het machtsmisbruik en de heerszucht van de zo machtige abdij van Herckenrode. René.

De Hasselaren reageerden, maar zonder gevolg. Integendeel, de gevangenen werden zeer slecht behandeld en het was slechts na vier jaar (in 1556) dat zij aan een iets zachter regime werden onderworpen. Dit was het enig resultaat dat na vele moeizame inspanningen

Tjirps

23

Spotlight Jan Gabriëls Interview met Jan Gabriëls, voorzitter van de Limburgse Vogelwerkgroep van Likona en docent in de cursus natuurgids. Elke natuurgids kent natuurlijk Jan Gabriëls tenzij hij of zij de les over vogels gebrost heeft maar dan nog kan het niet anders of men heeft Jan ergens in de natuur ontmoet. Elk jaar, zo rond 15 oktober hebben wij steevast afspraak met hem aan het Lac du Der om er de kraanvogels te bewonderen, een ervaring die geen enkele natuurgids, tenminste als hij met vogels begaan is, mag missen. Wij zijn er fier op dat wij Jan mogen rekenen onder onze docenten en telkens weer is zijn betoog een getuigenis van uitzonderlijke kennis en verbondenheid met de vogels. Met Jan praten is een prettige beleving, en het is niet voor niets dat het tijdschrift Milieu en Natuur van de provincie Limburg hem als voorzitter van de vogelwerkgroep van LIKONA uitkoos voor een interview. Wij maken, met de toelating van de redactie van Milieu en Natuur en van Jan zelf, dankbaar gebruik om dit interview met Jan over te nemen in Erica. In 2011 bestaat LIKONA 20 jaar: een ideaal moment om een aantal werkgroepvoorzitters aan het woord te laten. Jan Gabriëls mag zeker niet in de reeks ontbreken. Jan is voorzitter van de Provinciale Vogelwerkgroep die reeds 38 jaar bestaat. Wat zijn volgens jou de bijzondere realisaties van de Vogelwerkgroep? Jan Gabriëls: “Zeker het verschijnen van de ‘Atlas van de Broedvogels’ in Limburg in 1985. Het was voor de eerste maal dat in Vlaanderen op kilometerhokschaal een verspreiding van broedvogels werd weergegeven. Meer dan 100 vrijwilligers hebben hieraan gedurende tien jaar (van 1974-1983, nvdr) meegewerkt. Het resultaat was een boek van maar liefst 726 bladzijden! Meteen werd de provincie Limburg ornithologisch op de West-Europese kaart gezet. Deze publicatie en ook het enthousiasme van de vrijwilligers gaf de Vogelwerkgroep een boost.”

24

Tjirps

Spotlight Jan Gabriëls Het is dan ook niet bij die ene publicatie gebleven. Jan: “Neen, ook na 1985 is de Vogelwerkgroep via allerlei projecten de Limburgse broedvogels verder blijven onderzoeken. Einde jaren ‘80 werd beslist om een opvolger van de broedvogelatlas te maken. Dit was noodzakelijk omdat vele negatieve impacts, zoals intensieve landbouw, recreatiedruk, industrialisatie, de vogelbiotopen en habitats bleven bedreigen. Dit noopte ons tot een hernieuwde, grootscheepse inventarisatie voor heel de provincie. De tweede ‘Broedvogelatlas van Limburg’ uitgegeven door de provincie Limburg verscheen in 1994. Dit werk illustreerde dat Limburg op ornithologisch gebied de belangrijkste provincie in Vlaanderen is.” Toen in 1991 de Limburgse Koepel voor Natuurstudie (LIKONA) werd opgericht, kreeg ook de Vogelwerkgroep samen met andere werkgroepen een officieel provinciaal karakter. Had dat zijn voordelen? Jan: “Uiteraard: de kennis en hulpmiddelen verbeterden, wat zeker ook de inventarisaties ten goede kwam. Via tal van monitoringprojecten is de Vogelwerkgroep verder blijven werken om de ontwikkelingen jaarlijks in beeld te brengen. In de periode 2000-2002 nam de Vogelwerkgroep deel aan een gebiedsdekkende inventarisatie van alle broedvogels in heel Vlaanderen. In de Vlaamse broedvogelatlas (verschenen in 2004, nvdr) worden de typisch Limburgse soorten beschreven door leden van onze

Tjirps

Limburgse Vogelwerkgroep.” Het jaarlijks monitoren van vele gebieden in Limburg en het samenbrengen van alle vogelliefhebbers - inventariseerders, trektellers, ringers.... - is een van de hoofddoelstellingen geworden. Waarom hecht je daar zoveel belang aan? Jan: “Door die samenwerking kunnen we objectief de alarmklok luiden wanneer onze inheemse avifauna het nodig heeft. Er is de voorbije veertig jaar veel veranderd. Het slechte nieuws is dat heel wat biotopen verdwenen of versnipperd zijn. Er blijven de negatieve ontwikkelingen die ik al opgesomd heb. Hierdoor verdwenen soorten als de korhoen, de duinpieper, de klapekster en de ortolaan en nemen de soorten uit het landbouwgebied sterk af. Maar er is ook goed nieuws! Door de samenwerking van LIKONA met de Limburgse natuurverenigingen en het Agentschap voor Natuur en Bos neemt de biodiversiteit in de resterende gebieden toe of blijft die stabiel.” Is het inventariseren de voorbije 38 jaar veranderd? Jan: “Vroeger was het inventariseren van vogels een hobby van enkele individuen. De meeste natuurliefhebbers gingen wel graag wandelen, maar het inventariseren en de territoriumkartering waren zeker nog niet ingeburgerd. Later werden de eisen alsmaar hoger. Voor de tweede vogelatlas werd al gevraagd om het aantal broedparen te schatten. Momenteel gebruiken we de gps om de

25

Spotlight Jan Gabriëls territoria nauwkeurig op kaart te zetten.” Wat zie je als toekomstprojecten? Jan: “We willen de kennis van de Limburgse vogels samenbrengen in een nieuwe avifauna. Dat moet hét naslagwerk worden voor alle Limburgse vogelaars. Een nieuwe generatie inventariseerders en schrijvers zijn in het project gestapt en zorgen voor een nieuwe dynamiek. Verschillende inventariseerders draaien al mee vanaf de start. Het is belangrijk dat deze ‘oude rotten’ hun terreinkennis doorgeven aan de nieuwe generatie.” Welk is jouw bijzondere plekje in Limburg? Jan: “Vogels inventariseren is vaak een actie van ’s morgens vroeg of ’s avonds laat. Je kunt dan nog de rust en stilte ervaren in verschillende gebieden verspreid over de provincie. Voeren, de militaire domeinen, het Nationaal Park Hoge Kempen en het Munsterbos zijn dan mijn geliefkoosde plekjes.” Wie is Jan Gabriëls? Jan groeide op in ’t Hasselt-Bree vlak bij het Stamprooierbroek, De LuysenMariahof en de Sint-Maartensheide. Hij leerde er de echte natuur beleven en

26

kennen. Na het middelbaar onderwijs aan het college in Bree studeerde hij biologie (wetenschappen) aan de Katholieke Universiteit van Leuven, specialisatie plantkunde. Afgestudeerd ging hij lesgeven aan het Sint-Romboutscollege in Mechelen. Na vier jaar was de Limburgse roep te luid en werd hij leraar wetenschappen aan het Sint-Lambertuscollege in Bilzen. In 1973 werkte hij enkele dagen per week bij het LISEC, Limburgs Studiecentrum voor toegepaste Ecologie. Jan bracht de Limburgse vogelaars samen in één provinciale Vogelwerkgroep met het doel voor de eerste maal gestandaardiseerde vogelgegevens te verzamelen over heel de provincie. Toen Jan tijdens een vakantie in de Pyreneeën een beenbreuk opliep, kreeg hij onverhoopt de tijd om zich aan het schrijven te zetten, een virus dat hij daarna nooit meer kwijtraakte. De eerste broedvogelatlas verscheen in 1985. De ervaring van de Vogelwerkgroep was een belangrijke hulp bij de oprichting van LIKONA. Interview uit de provinciale uitgave Milieu en Natuur, jaargang 13 nr. 2 2011

Tjirps

Vormingsactiviteiten Niet te missen CVN biedt (met financiële steun van de Vlaamse Overheid) een vervolmakingscursus aan voor bestaande natuur- en milieulesgevers “activerende werkvormen ten tijde van duurzame ontwikkeling”. Deze cursus dompelt je niet alleen onder in vernieuwende (activerende) werkvormen voor je lessen rond natuur- en milieu, je leert ook omgaan met actuele duurzaamheidsvragen van je groep (zonnepanelen, pet-flessen of niet, duurzame voeding wat is dat?) en hoe je zelf deze thema’s kunt aanbrengen. Verder kom je alles te weten over de nieuwste evoluties binnen NME-land: systeemdenken, waardeontwikkeling, nieuwe kennis...

Ervaringsuitwisseling en zelf aan de slag gaan maken deze bijscholing compleet. Deze cursus is een vervolg op de reeds bestaande basiscursus methodiek voor natuur- en milieulesgevers die CVN reeds enkele jaren aanbiedt. Plaats: LIMBURG Heempark, Hoogzij 7, 3600 Genk Data: vrijdagen 2 en 9 december 2011, telkens van 9u30 tot 16u30. Maximum 15 deelnemers, wees er dus snel bij. Info en inschrijvingen: Ellen Vandenplas, [email protected], 03/226.02.91

Cursussen en vormingsactiviteiten

27

Vormingsactiviteiten Niet te missen Het najaar is steeds een drukke periode voor natuurgidsen. Herfstwandelingen zijn bij het brede publiek van de meest bezochte soort wandelingen. Ook in de scholen zijn deze wandelingen in trek vooral in de periode van de week van het bos. Er valt heel wat te zien en te vertellen tijdens dit soort wandelingen. Voor beginnende natuurgidsen trachten we dit najaar drie aspecten wat grondiger te bekijken: paddenstoelen, varens en mossen.

We leren je wegwijs te geraken in het doolhof van de paddenstoelen, hoe je paddenstoelen kan determineren, hoe je met paddenstoelen kan omgaan op een wandeling en we leren een aantal algemeen voorkomende soorten kennen. Zondag 9 oktober Domein Hengelhoef, Houthalen Gids: Marc Meert Afspraakplaats: Parking Hengelhoef om 9.00u (einde 11u30). Zondag 9 oktober Domein Gerhagen, Tessenderlo

Paddenstoelenwandeling

Gids: Marc Meert Afspraakplaats: Bosmuseum Gerhagen (Zavelberg 10) om 14.00u (einde 17.00u).

Varenwandeling

Een herfstwandeling zonder paddenstoelen is haast ondenkbaar. Als natuurgids is het dan ook nodig om een goede basiskennis te verwerven over paddenstoelen. Tijdens de cursus natuurgids wordt de basisles over paddenstoelen gegeven. Voor velen is dit een eerste kennismaking met deze boeiende wereld. Aansluitend op deze les organiseren we een wandeling. Deze wandeling is vooral bedoeld voor de beginnende paddenstoelenkenners.

28

Cursussen en vormingsactiviteiten

Vormingsactiviteiten Niet te missen De herfst is niet het ideaal moment om varens te leren kennen en toch doen we het. Vaak vind je op dat ogenblik geen sporen meer terug. Maar varens krijgen tijdens de andere drukke perioden van het jaar maar weinig aandacht. Wij trachten tijdens deze wandeling je kennis te laten maken met de meest voorkomende varenplanten in onze omgeving. Aan de hand van een eenvoudige determinatietabel trachten we je ook varens te leren determineren en beter te leren kennen. Bokrijk is hier de ideale omgeving voor. Om ook minder voorkomende varensoorten te leren kennen brengen we een bezoek aan het arboretum. Zaterdag 5 november Domein Bokrijk, Genk Gids: Marc Meert Afspraakplaats: Parking Kasteel (buurt Koetshuis) om 14.00u (einde 17.00).

Mossenwandeling De winter komt er aan. Het ideale moment om aandacht te besteden aan de mossen. Mossen leren kennen is in feite niet zo moeilijk. Niet dat we elk mos op elk ogenblik gemakkelijk zullen kunnen determineren. Maar een hele reeks algemeen voorkomende mossen zijn (in optimale omstandigheden) vrij vlug en gemakkelijk te herkennen. Het vraagt alleen wat tijd en vooral wat inoefenen. En vermits het in de winter zeer rustig is op allerlei gebied is dit het ideaal moment om er mee te beginnen of door te gaan. Niet vergeten om een vergrootglas mee te brengen! Zaterdag 3 december Domein Meylandt, Heusden zolder Gids: Marc Meert Afspraakplaats: Parking Kasteel (Meylandtlaan 20) om 14.00u (einde 17.00).

Cursussen en vormingsactiviteiten

29

NATUURHULPCENTRUM vzw Industrieweg Zuid 2051 3663 Opglabbeek Tel: 089/85.49.06 Fax: 089/858537 E-mail: [email protected] RekNr.: 235-0407227-33

30

Algemeen

Bibliografie en foto’s Coverfoto - Florent Vandevoort www.florif.be Raadselfoto - Florent Vandevoort Foto pagina 7 - Marc Van de Sande Voetspoor - Tekst Albert Van Dalen, Maastricht - Foto’s: Hub Quadakkers - Kaartje: Rim Beckers Spotlight - Milieu en Natuur, jaargang 13 Nr 2-2011

Algemeen

31

Kalender Vormingsactiviteiten 2011 Zondag 09 oktober

Zondag 02 oktober

Kleine bewoners van het bos

Paddenstoelen Excursie

Domein Gerhagen - Tessenderlo

Nieuwenhoven

Domein Hengelhoef Houthalen

Weetgrage zondag Bocholt Smokkelwandeling

14.00

14.00

09.00

09.00

09.00

-

Parking kasteel (in de buurt van het Koetshuis)

Bosmuseum Zavelberg 10 Tessenderlo

Parking bezoekerscentrum Nieuwenhoven

Parking Engelhof t.g.o. Congresgebouw (Hengelhoef)

Parking Smeetshof Weerterweg Bocholt

17.00

16.30

17.00

17.00

12.00

11.30

11.00

Einde

Zondag 09 oktober Paddenstoelen Excursie Domein Bokrijk Genk

09.30

Parking KAsteel Meylandt Meylandtlaan 20, Heusden-Zolder

16.30

Samenkomst

Zondag 09 oktober Varens Excursie

Heempark, Hoogzij 7, Genk

14.00

-

Later

Uur

Zaterdag 05 november Duurzame ontwikkeling

Domein Meylandt Heusden-Zolder

09.30

Later

Plaats

Vrijdag 02 december Mossen Excursie

Heempark, Hoogzij 7, Genk

Later

Thema

Zaterdag 03 december Duurzame ontwikkeling

Koersel-Beringen

Datum

Vrijdag 09 december Jaarvergadering

Voor meer informatie: zie pagina 27 - 29 en Erica Zomer 2011

Zaterdag 07 januari 2012 *

** De cursus paddenstoelen voor beginners en paddenstoelenwandeling, vermeld in Erica Zomer 2011, gaan niet door wegens een tekort aan belangstelling *** De paddenstoelenwandeling op 25 Sep te Zolder is eveneens afgelast