Belglö - Beþhue P.B.
3960 BREE
12f2573
r
ertca driemaandel lJ ks contactblad van de werkgroep limburgse natuurgidsen v.z.w
,r/,
N
Jan¡¡on¡ Jo¡ 0þlât tctßtnet 69 3500
o
Hessdlt
december 1998 dit is numrner 4 van de 26ste
jaargang
ve¡anlrvoordelljke uiþever:
T. Dreesen
Neeroeterenstraat 53 3680 Opoeteren kantoor van afgllle
Bree 01
Vooraf
Iûrù,ca,
Aan het eirde van het jaar hebben de meeste merìsen de gewoonte om e\,en terug te kijken en realiseren zich dat een jaar snel voorbij vlieg. Een ordenreç dat ahijd aan bod komt is de zomer die veelte kort was en dat *,j een strengg winter tegemoet gaan. Eenieder heeft mooie en mirder aangename herinneringgn aan de voorbije maatden en men troopt telkers op een (rog) betere
26ste iaargarignr 4 Wnternummer ¡998 r¡an de Werþroep N Limburgse Natuurgidsen Lid van Natuurbeschermingsactie Limburg (NAL)
V
toekoml.
Voorzltbr:
Ook de Werkgroep Limburgse Natuuryidsen onbnapt er niet aan een balans te maken ran lret vcorbije jaar. W¡ beleefden goede en minder goede dinggn. Als wrenigirg \þor natuur- en miliet¡edwatþ organìseerden wij een cußus Natuur-in-Zcht in Ham, Deze curst¡s moest sFißig genoeg afçblazen worden orndat er rrog akijd rnensen zijn die niet weten dat natuurl¡efl^rebbers partneß kunnen zijn ran de hrdbouweß. WU hebben in de provirriale milþrndviesraãd, b¡ de besprckingvan het milieubeleidsphn ran de
Leo Thomassen
Velmerlaan 12 Velm St.-Truiden Tel:01 l/6888ll
Secretaris:
provirrcie, nochtarrs ervaren dat die samenwerking
JosJanssen5
wel degelrjk kan. Het komt er op aân dat merEen luiferen rnar de argumenten ran de anderen om tot een vergelijk te komen.
Djef Anterstraat 59 3500 Hasselt Tel:01 ll27 0673
CYN-Llmburg
Met de cursrrs natuuryids liep het vlot. De cursussen die rorigþr startten in Orærpelt en Zammelen eindigden in oKober en de febrr.¡aricursus in Bokijk eindigde de laatste week ran norember. Nieuw was toch dat wtj gedurerde meerdere maarden bezþ waren met drie cursussen natuuryids. Een rrcordeel ran de geognfrscle spreiding orrer de provirrie is dat de cursilen zich niet te \^9r moesten wrplaaßen. Positief is ook dat wanrìeer de groep kleiner is, de mersen elkaar beter leren kennen en een
Els Biiners
Limnet-coördinaûon
R¡k L¡bot Groene Huis Bokriik tel:01 1n65482 0r r/26s486
Tijdschrift Erica Samenstelling: Theo Dreesen Neeroetererstraat 53 3680 Opoeteren Tel: 089/86 43 54
vrierdschapsband
sc
heppen.
Op 5 december werden in het kæteel van Bokrijk
Ledenadmlnlstrade
ól
kersrærse natuurgidsen gepromoveend. Vraag is natuurlijk: gaan wij dlt tempo kunnen rolhouden ?
¡
Cécile Ulenaers
Zal er voldoende belangstelling bliþn r¡an de merìsen om deze opleiding te vclggn, zullen wtj nog beroep kunnen doen op de nodige wi¡williggrs om de lessen belangeloos te geræn en te beggleiden ? Vandaag is het gglukkig nog zo. Wij nemen daarom deze geleçnheid te baat om aan lesggvers en begeleiders onze dank en waardering te herhalen.
Steenwq op Unde 66 3990 Peer Tel: 0 | ll79 13 U
Abonnementen: 200 fr te storten op 235-001024&7s v/d Limburgse Natuurgidsen
-7-
Om onze natuuryidsen de kans te ge\ên zich rrelder te belovamen organiseede de werkgroep het rcorbþ þar 120 uren rormingsactiviteiten onder de \þrm \ran lessen en excunsies, Wat de inhoud betrcft waren zij een succes, maar wij hadden lierer méér merrsen bereikt, Oprallend is dat men op deze activiteiten raak dezelfde mensen terug ziet.
Limburg is de provincie ran de toekomst en zeker niet in het minst op gebied ran natuur- en miliercdt¡catie. De \n'aag naar goede natuuryidsen is er, vandaar de rormingsactiviteiten die je de kans geven om wat brj te leren, Je zal er ook de mensen ontmoeten met wie je woeggr de cunsus ævolgd lebt. Misschien wordt een posiùeræ reactie op deze oproep je goede \oorrìemen rcor vclgerrd jaar.
Wellicht hebben rreel natuuryidsen een drukke aggnda met wandelinggn of activiteiten binnen hun plaatselijke ræreniginggn en dat is poeitief. Wellicht zijn er ook natuuryidsen br¡ wie lret enthousiæme om zich bijte scholen uitgedoofd is en dat ii dan sprjtig. fun deze laatsten willen wij een oproep doen om lolgerd jaar de draad weer op te nemen.
ln naam wn de werkgroep, aan allen een wedig Kentfeest en een rconpoedig nieuwjaar. Leo Thomassen
FEE'TVERGADERING
VAN
DE
t I,TIBU RG'E NATUU
RG I D'E
N
Zaterdag 9 janueri 1999 Tuinbouwschool 0.1. Vrour
Diostorstsonusg 146
St.-Truiden 9u30 :
Aankomsl naluurgldsen
l0u:
Slatuut
10u30
natuurglds Begeleiders v¡n yoldiork
llu
Stetutairs vergadering
C. Venderlinden
B. Yanderlse
til¡o ls wle in de Werkgræp limburgse llatuurgldson ?
llu30
Daessn in
Zuid-limburg
E. Dupae
12u30 Lunch Voor 95
fr
zorgen
rlj voor alles:
Bræd, beleg, soep, kofflo, lhoo,.... 13u30
t|/endellng in Mslslsren
lelding: 4 korsverss nrtuurgldsen
lóu
0ezellig samenzljn rond Haepengouwse koffietafel mel learl, brood, beleg, ltras en yijn
-3-
Statutaire Onze sbtubirc feestveryadering van I 999 voor alle rutuurgiCsen gaat
Rond de jaarvergader¡ ng e jaanergadering biedt ons ook ieder
dit,jaardøop zaterdag januari in de Haspngouwse hæfdsÞd Ît.-Truiden, in de 9
Tuinbo¿twscltool
O.L.Vtouw,
plepnaan
de Diertesþenweg nr 146, ten twrden øn de sþd. Tn d ittiq¡e e I bestaa t d e ze
delen. We fuginnen in de wrmiCdagmethet olfici,ële dæl: onze dag uit 4
statutairc vergadering die we elkþarals WW verplrclrt zilir te louden, Hterin blikken we terug op
het
wtuþ
jaan
ontwuwen de planrcn
vær
het komende jaar en
verstrckken lirprrciêle
gegewns wnonze WW, ln hettweúe deel komen enkele.actuele punten aan
bod:
/:e't
sþtuut wn de
natuurgids, de fupleiditg uan lpt veldwerk en
vememen we ie&- overde dassen in ZuiC-Limbury. Na de lutrch woden vre
dæt'kersvese natuuryidsen rondpleiC ìn Meßtercn en margæde gewænte eindlgt de dag rord ænpzellge kofre en wijntafel.
der Limburgse Natuurgidsen
J
Limburg wat
þr de gelegenheid om een stuþ
wn naderbij te bekijken. Omdat het op çbied wn
natuurbeþving toch een rustiggr periode is, vraggn we aan de organisatoren \ãn onze þarlijkse bijeenkomst om informatie, niet alleen orcr de natuurgebieden \iian hun streek waar ze actief zijn, maar ook orer de ggschiedenis en de rnerloryaandigheden ran hun Semeerìte, dorp of stad.
ran Haspengou¡/ noemt, r'oorstellen is niet zo eenr¡cudig. W.e moeten ors beperken tot de meest markante gege\rens. St. Truiden, dat zichzelf de koningin
St.-Truiden Historisch St.-Truiden is genoemd naar de Frankisclre edelman Trudo die ron 650 een kefl< en klooster bouwde op een kleine r,erherænheid naar het noorden lioe, waar de Cicindria aan de linkezþe door een bneed dal vloeide. l-lieruit ontstord een welrarende abdij die tot op het einde der lSde eeuw wel en wee van de stad zou meemaken. Rond de aMr¡ groeide een nedezetting maar de grote ultbreiding kwam er in de I lde eeLrw, toen de bederaaden naar lret gr:af ran Sir¡t Trudo aan de abdr¡ en de omwonderden wetraart bezorgde. ln die periode bct¡wde abt Adelardus zijn grote abdijker*. Diezelfde abt (ver)bor,nvde de O.L.Vrot¡wekerk en bouvde ook de Sint-Gangulfuskerk. Hij liet ook de fad omgorden met een aarden wal, een houten pallisade en venterkte toegangspoorten. De nederzetting br¡ de abdry was een stad ggworden.
ln I 129 werd de eerle omwalling \€rvlngen door een steren muur, die uilgebouwd wend tot een indrulo¡¡ekkende gordel wn poorten en torens, Na de afbraak van de muren in I 675 bleef het tracé bewaa'rd in het stadspa* en de vesten.
De middeleeuwse stad wqgaarde rijkdom door de lakennijverheid en de vene handel. De Grcte madct is een belangrijke getuigg hieruan. Ze ontstond uit het kertplein van de abdij in furrtie ran de steeds groter wordende marktactiviteiten. ln de achttiende eeuw werd rond de marktful en de halletorcn het stadhuis gebor-nvd. Samen met de aMrjtoren en de O,L.Vrotrwekerk werd dat het uithangbord wn de stad. Na de I 5de eeuw trad er een stilstard op die rrcortduurde tot in de l9de eeuw. Vanaf het eirde ran \^crigÊ eeuw ontstond rord St.-Truiden de liuitteelt op de ulterrnate rruchtbarc grond en zou \ cortaan zijn stempel drukken op de economie van de stad. De ggmeentefixies van de zeventiggrþren maaKen ran St.-Truiden een combinatie ran een middeleeuwse stad en rreertien historische gemeenten in het vnrhtbare Haspengou\^/.
-4-
Verder zijn er nqg de St.-Ganqulfuskerk ( I lde eeuw), delfdnf6@. de St.-lacobskert, de laatrornaanse St.-Pieærskerk, waan¡an de ribloze kruisggwelræn de oudste r¡oorbeelden zijn in orn lard, tret Speelhof en tal van merhaaandige kloosters, allemaal monumenten die een bezoek
Bezienswaardigheden St.-Truiden bewt zorcel merlo¡¡aardige gebouwen en monumenten dat we alleen maar de r¡conuamle kunnen rermelden. De stad biedt aan de bezoeker talrijke formules voor een begeleid bezoek, aanggpast aan de verschillerde ' interessepunten : historie, kunst, natuur.
orærwaard zijn.
St.-Truiden lig op de grens %n droog en racchtþ Haspengorar en is met zr¡n 10.702 ha de grootste gemeente wn Limbury. Naast de stad omrat zù rrog l4 kleinere en grotere doçen met ieder zijn eiggn
als abdr¡ ran 645 tot aan de Fnrse l.794. rerolr.¡tþ in Daarna herbergden de
Abdij: bestond
gebouwen let Klein Seminarie en een middelbare scl'rool rnet interrnat. ln 1975 rærwoeste een brard de kerk en de torenspits. ln 1992 $ng door een ontploffng het molengebot¡w wrloren. Maar wat er
karakter:
Melr¡eren met ker* gebouwd door de abdij, Gorsem met de lTde -eeuwse boerderij
rest ¡s nog indrula¡¡ekkend: de to¡en, het kerkporlaal, de resten ran de Romaanse abd¡kerk (bijna 100 m lang!), het erehof. het abtskwartier met
b
de lSde eeu¡¡ opggtrok*en rord een middeleeunne halen toren uit 1606. De toren l"reefr een beiaard wn 4l kkrkken, Voor het shdhuis laat het perron, symbool ran de fedelijke wijheden
Schaliewinning, met een classicifisch kasteel uit de lSde eeuv, Velm met zijn St.-Martinuskerk en pastorÞ uit 1783, Kerkom met een zeer rijk paùimonium waaronder een lSde eerrws café , lTet kaleel Aktergoed. en de brouwerij, Groot-Gelmen met het café 'De Zwaan' uit de lTde eeuw, Bn¡stem met I 2-eer¡n¡se torenburcht, met de laat-gotisclre kerk met l2-de eeuvrre torcn en muurschilderingen uit de l5de en l6de eeuw, en terslotte Kortenbos met zijn Mariaal bedewaftsoond
uit I'pt prinsbisdomLuik.
uit 1641.
O.L.Vroureker*: opgericht op het roorplein ran de abdij met een l4de eet¡nn koor en l5dè eer¡nn schip. De schalkamer bent waardev¡l zilr¡erwerk,
Natuur vindt men rcornamelijk in het Provirrciaal
Keizerszaal, de bedrijfsgebouwen met het hoevemuseum (met meer dan 1200 werktuigen) en
de Academiezaal,
Zgp@
Stadhuis: in
Dornein wn Nieuwenhornen , het Orærbroek in Gelinden, het Stedel¡k Domein Speelhof en het Landgoed Terbiest. De wijde omgeving van St.wrmt in het rcorþr een schltterend decor ran bloeierde boomgaarden. Er zijn uitgestippelde wandel- lìets- en at¡toror.¡tes. Een positþve herbestemming ran de militaire basis
reliekhouders (de o.rdste ca 1200) en textiel;
Truiden
roornamelijk ran de voormalige aMij. Bee[nhof: een sticlrting ran de abdij buiten de muren in 1258 gesticht door abt Willem ran Rijkel. De Begr¡nhofkerk is een laat-romaans , deels vrcegggtlsch gebotrw met een schitterende reek muurcchilderingen die tot de belangrijlste ran het land behoren.
ran Brtstem zou een grote meerwaarde rrcor de natuur kunnen betekenen.
Festraets uurwerk: een groot astronomisch uurwerk utt 1942,laat o.m. op het uur de optoclrt der fedelijke ambachten zien. Het is 6,1 6 m l'roog,
4 m lang en 2,5 m breed. Brustempoort: ondergrondse ruihe ran de l5de eeuwse rersterking met gangen en schietgaten Museum
wn de Vlaamse Minderbroeders:
belangrijke kunstræzameling uit het patrimonium ran de orde ran de Minderbroeders.
Marktplein van St.-Truiden met de 3 torens de stompe abdijtoren, de 't 3-de eeuwse Belforttoren en de O.L.V. kerk.
-5-
Werkgroep Limburgse Natuurgidsen tret bestuur ran de werkgroep warcn het spannerde en een beelþ Wþelige rnaanden. Er was nþt alleen de druk van drie loænde curtussen, maar lret was ook een beetþ een itJentiteitscrbb om onze plaats te vinden ah wijwillþn in rænarderde omstandig@en ran de natuur- en milieuedtratþ: onzelelâtie r'net 0/1rl Antwerpen. onze rehtie met de prwirriale oleiteiri waar we \^cor een groot deel financþel aftankelijk wn zijn, de nþurye
sitmtie waarin we plots werkgerrer zijn gevrorden, enz. Er werd door somrnþ rnersen elþrm lnrd garcrkt de laãtsÞ rnaården en we mqgen stelþn dat alle plooien væer ghd gætrelen zijn. Maar we zijn er niet zonder k{eersctreuren uit gekomen. Onze r¡ooøitter Florent heeft orn persoonlijke redenen om zijn sþrp te mogen rerder ge\en, De prcblemen ran de loorbiþ maarden hadden net ies te veel
hem geëir.
Florerrtwerd vootzitter in
l99l
lntr-6sen l.¡eeft een nþtrwe
loozitær al lret roer knchtig in handen gerþmeni Leo Thomassen, natuuryids sirds
en heeft ín die 7 jaren de wertgroep omggvormd vån een wierdenlairg met beperkte middelen, tot een semi.profusionele groep rnet een hoge erkenl'$rçgt'aad bij de orerheid, wat wordt in ruime betoeh$ng, Hrjwist de ræmntwoordelijken wn de provincie te oærtuigen ran de edrxatþve moçlrjldreden die dg werkgroep in onze samenleruirg kor¡ betekenenì We respecteæn zijn wens en zìjn.hem enom dank'baar voor wat hij in de $€rkgroeP gepresteerd heeft.
1995 was beæi<J de rnoeilijke taak op zich te nemen, en hij doet dit met kdasse moeten we zeggen. De taah/endeling binrnn tret bestuur wend intt¡ssen herzien of belest¡gd en het ziet er ongeleer zo uit: Leo Thonrassen
Voorzitter:
voorbpþ nog\acant JosJarssen Finamies:
Cyrielllsbrou
Cursc natuuryiJs:
Hqo
Naü.¡ur-in-zìcttt:
VanderJirden, Chris Marrreffe, Marcel Beuteb, l'/hrie-Joseé C'eerb
A¡rdÉVardesande Chris Manretre, Leo Thornassen
Ttreo Dreesen
Erica sanrerstelling:
Cécile Ulenaen
o/N:
Christophe Vanderlirden, Leo Thomassen
Pencontact:
Guido Pirotte. Marcel Beutek
Limnet coo¡dinator:
Rik Libot
Guido Pirotte
RLKIY:
Christophe Vanderlirden
aspecten:
2 biivoessels:
û38Û!S -
3sf3s tts rg
2 losse vellen: pofæicrele druktechnieken en de gestepn Eén: het slortirysforrnulier: de mær ln dit nummer u:ndt u mar lofeliike gewænte
æn mær dan bedijke duwgegeven aan de kosten ran onze we uw steun mær dan æit rcdþ lpbben. We zþ er echter van dat dit gæn prcbleem nng ziin. ,4b u dat ewn in o¡de kon brcnpn 1 posd
tiþschrift,
zdat
hetgæræ formulier, We mæten elk jaaraan de overlæid een ote¡zkht værlegen wn de ducatiew presâties die dæro¡¡ze werþtæpgeprestærd vp¡denen wat er voor fut wlgerrde laar q sbpel sþat, en wo¡den overænkornslþ hiermæ btætaagd. l%gen we u dan ook dringeú vragen dit formulter ingewld ten4 te bezorþn aan de vwzttten ewntæel op de jaarwryaderiry ? 6-
V-,ffi"¡rËff"w wær wlledþ inprcnen dær æn liþ uan wrmingscursusen die ,,ær 199 geplad wetden, Het aanW is orgevær even gæt ab dat wn wrige þrcn, Naast de stæds tengkererde actiùteiten, wotdt er elk jaar tæh æk gezorgd vær æn vernieuwing wn de ondetwerpen.
fu achtedcant wn deze ErÌca wo¡dt
Als voonuamste nieuwigheden vær'99 lcan men vermelden: de ovetwintevúe vqeb op de grirúplasen in lebnnri, amlìbieën in april, twæ excusies spæifrek owr bomen, en ieß lelemaal nieuws over l
Op de wrmrgsactiviteiten is er niet allæn aa¡dacht tær Írlt spæilîeke orúeruerp tnn de dag, maar men tncht komen. Wes lTangt /æt æk steds in een groterçlcel te plaaeen waaúij alle aspæten wn de tøtuur aan vær rntuurgrdsen, maar æk vær alle alle deze dagen meer dan æit. fu excursiæ shan oryn samen'çldt pihteræseerden uit het grote publiek. in samenwed
M
q
dø
Cursus
I:
Wintervogels
Wintervogels zondag 12 feb
-
8u30 Station Genk 9u Maasbrug Maaseik
Milieuverenþnggn hebben in rroeggre jaren -terecht - zich met lnrd en tard rerzet tegen de ongebreidelde grindafgnvinggn. De grootschalige activiteiten ran de grindboeren in de zevent¡ger en tachtiger jaren moest een lnlt toegeroepen worden om te komen tot een ewnwicht tt¡sen de wensen ran de irdwtrie en de natuur. Dat heeft n¡en na lange jarcn ran discussie en ræzet bereih. Wat er orerbleef na lret rertrek ran de baggeraans, waren meestal immense wateçlassen. Het toerisme en de recreatie eisten onmiddellijk hun deel hienan
op.
Maar waar de omstandigheden gunstig waren, sloeg ook
moeder natuur toe. De bahrs ran jarenlange aarnlagen op het landschap was achtenf bezien niet onr'rerdeeld negatÞf: lret wend in sommige ggwllen een aanwinst.
Wat bleek ? Trekvogels uit het hoge noorden die vroeger.in de zee-esttnria en de polden bleren pleisteren, kwamen plots in grote getale op de uiþestrekte waterplassen neergestreken. Rustige waterplassen die via de Maas of door erch,¡tie weer \an natuurlijk lewn roorzien waren, werden de pleisterplaats rcor tienduizenden wgels, Men moet echt niet meer r'ìaâr Zeelard rijden om grote aantallen or¡erwinteraars waar te nemen, Ook in de trekperiode zijn deze plassen een aantrekkelijke rust- en fourageergebied rrcor lalloze trelorogels.
Het loont dan ook zeker de moeile om in deze nstige winterperiode een wrmingsactivileit aan de grintgaten te wijden. Als het weer een beetje meezit is het ggen kunst om tientalþn zeldzame rogels hier waarte rìemen: middelste en grote zaagbekken, nonneþs, smienten, rotg3nzen, gnuwe ganzen, kolganzen, aalscholven, pijlstaarten, enz. Veel is afhankelijk ran de weersçsteldheid wnder naar het noorden. Gids en kenner is good old R¡k Libot. Hij weet waar de beste waarnemingen te doen zijn. Meenemen: laanen, kijker, telescoop, vogelgids. Einde: 12 uur.
-7
2: Mossen Mossen zondag 14 maa 9 uur Nleuwe Kerk As
f4ossen kan men het pnse jaar bestudercn. De vorige excunie had plaats in ohober laatstleden, een wrslag en¡an vird je elders in deze Erica. Maar als altijdgroene planten kan men mocsen bilr¡corbeeld rìet zo goed in het vooþr
op l'ret programma zetten. Komt daarbij dat men de opçdane kennis r¡an oKober nu kan retzitreren, dus vindt u deze mosserìexcursie nu in het woege roorjaar op het prognmma. Een uitgebreide inleiding op het onderwerp mossen kon u lezen in het septembemummer. Maar we wilþn hier toch nog ewn het lntemet adres lrerhalen waar men tereclrt kan r¡cor uitgebreide informatie over mossen, rnet onder meer een volledige standaardlijst wn Nederlardse mossen: http/¡t¡nn¡¡¡. nio. ten. nU -zielman/mossen/ Gids rrcor deze vcormiddaçxcursie Meebrengen: laatzen, loep, gids
is Jan
Verstraeten
Einde 12 uur
Cursus 3: Maasrallei
Maasvallei zondag 28 maa
.
9uur
Kerk Neerlraren 13u30 De Wissen Stoldcem
ln deze cursus ran één dag maken we kennis met twee rærschillerde aspecten ran de Maas. 's Voormiddap wordt er een bezoek gebracht aan de Hgg.þsþp!, een natuurgebied dat in 1993 geopend werd. Het is een gebied ran 40 ha groot dat ontstord na de ondiepe ontgirdingen, waama men de Maas er wij spel liet. De orærlromingen in de winter, de lage waterstand in de zomer, de aanvoer wn allerharde slib beladen met vreemde zaden, deden een watem¡k gebied ontstaan met een grote wriëteit aan biotopen: waterplassen, zandruggen en grindvlaktes, ooibossen en vlaKen met rui$ekruiden en gr:asvlaKen. Er wordt belreerd met grote grazeß: Koniþaanden en Gallowa¡rs. Het beheer is gebaseerd op 'lnt toelaten en stimule¡en wn mtuurtifke sleuteþrocesen". Het kan dienen als rrcorbeeldpro¡ectvoor de toekomstige ontwikkeling ran de Grersmaas. Het gebied wordt beheend door de Stichting Lirnbuqgs Landsclnp en de Nederlardse fkhting Ark. ln de namiddag worden de maasuiterwaarden in Stokkem bezocht, de natuurl r¡ ke winterbedd ing van deze grersrivie r.
Gids voor deze dag is Maaslarrder Armand Janssen. Meebrençn: laarzen, kijker, pbnten- en rogelgids, pkk-nick \ Eirde : 16u30
oor's
rniddags.
Cursus 4: Kever¡
Kevers donderdag 25 maa I 9u30 Groene Huis
lnsecten, en meer specifiek de ker¡erc, zijn voor de meesten onderons, raak nobele onbekenden. Orue prcgrammarnakeru ronden dat dit niet langer kon en hebben de studie wn dit or¡dendeel weer in de programmatie opgercmen; Luc Crêrccoeur , specialist in dat kleine grr.rt, zal nqgmaals proberen orrs iets bij te brengen.o\ er deze wij onbekende wereld. Deze eerste kennismaking gaat door in het Groene Huis te Bokrijk op dorderdag 25 maart, ran 19u30 tot 22u30. Deze ar¡cnd is een roorbereiding op de excursie ran zondag I I april. .8-
13
ñürt
E¡rft
ID
rocrf iofauq - I,lænrcn, Gcndrn¿ - 20.00 Gn¡itmdc ê Pa - .In P¡.æn 0l I n9.25.&
¡g
Drgtodl oa
wnocr
r
T¡obPd' h
dc Hogc Vcaca -
ni* dc4ø - $¿io $ Truid¡¡, $tfimlpLb - 14.(X) AuLdã- Di¡d..il Dc LcrsijdcrOl l/68.¿18.93 ¡od
uilcn ma J¡n Dc Boc -
22.(þ uur - Dc Hc¡t-Hs¡
-
l.la¡¡¡rs¡¡¡io - cüpoolhg rrosdilç pí*-
¡¡¡r.21.00 u¡¡r -
MEbe Bodhgn
Widc*r¡l . Fruit¡rcck
æ
Voorjumroddbg Srvåboo æ S Gqtn¡id€¡¡ritra.Kq-Nl (NL) - Nanrwodo - drgloü 16 kno PrrtbgEtl3 to Pul (Bcbgro). @.00 r¡r¡¡.19.@ uur - Wcrkgmç EcologicTædalo - ì,Lrc Àlãt otv42.3t.5t
Frrnilicrvadding h O¡'t\t'dÃd¡g & d.
gôrk - $do
- ¡Voorû¡,¡rnh¡rg-
vijwn - N¡tuu¡m¡nio.
lùlÍ16 Aklc¡rn¡u
Slio
Oath
089/38.06.67
qrr¡æhgva Borglcr - Adffir
ç
prd -
Ntunxcnic
- tÅ. 012!1 4.29.29
- Bor¡loo, $ccüof -1a.00 uur-17.00
Vocjuólodcn h dc Dcocrvrlhi - d¡grlrlürt lv{c¡¡olca - Na¡¡ur¡o¡¡¡io - Prrlthg lof.d Ald.n Bia
narr¡aìa¡ -
DGå
Bolaijh
Bo&ri¡.k to Grnk -
ll¿
Om<¡c Hui¡
Nnut¡næuo - Soql¡ri¡¡t : 0lú?ß.t1.t0 Hca
Sãtbrock
¡chãü rrrotrt:nd
(Àbca¡n)
t! S Huitr¡dlrHcm - ll&órpnraddbg
llr¡b<ú¡¡rl¡l - 14.() u¡n-17.(þ ¡¡¡¡r - Ne¡r¡ Uñbrrg-
-
Ericrooop bckijkør - tdcfoi¡ú - 09.00 u¡¡¡. 12.00 uur P¡wi¡ri¡¡t
lGt $
-
Huiù¡odlrHcrn (Hocrct) S,
Aú&ó Do RoG.k Ollm.Xr,96
t¡ilcrrãw€i
wi
Noorú'Lirabwg - Warnrcgtdlhg - l(ruiq¡d, Lød-Buricr, La¡k¡¡ - 08.00 u¡r-12.00 u¡¡r . W'rdav¡¡l . Noorûünbqg- Albct l'{c¡t¡o¡ 0l l/649¡100 Do
wdcrylrr*n
Hê Hobolto Owçct - ìûG+itla - Kcnc ¡.ådcûocra (Ontrpcü) - 08.30 r¡¡¡-12.00 urr . Wir{cv¡¡l . I.{oord.Uûbr¡¡8 - Álbcrt ùlcÍ.nl 0l l/649¡00
D¡¡¡t
t!
vq¡fitromcra &
- Ma¡wco,
Gddrrr¡
P€"tú P.ð 0M9.25.&
Do
ct,(ú¡od ltiligþdd*lodhg ¡r¡o*rtngp -20.00
ur¡¡-
No¡r¡¡¡sr¿¡r
(BiÞoI Hodb¡*¡n¡ .
otvi'A.2t.57
eiiú.Íit
- 1.¡¡ dc
t4.00 r¡¡r-18.(þ u¡¡¡ -
r¡¡ddbg
N¡¡¡¡r
-
- 14.00 u¡¡r-17.00 r¡¡¡ - I¡ctnilia¡
Togaa
$ød¡ig lrcrcnrtjû
o l¡¡&óÐ
l'lanva¡On¡irodc
C¡tntc
Sd¡c (l&f.d Rærla)
- Prut Dcab
co
tê !¡crør,
Ol2nt,O3,28
Lcaavroddhg h llfa.kovrû (Hãl) - Nr¡¡¡¡¡tctq¡nio - lvlür.ûåoft€ IIÉltkowa - 14.00 u¡r-17.00 r¡u¡ - Do Hc¡t Hqr . Cùrctþ CL.r¡û 0l l/¡f8.t0.62
Dc v¡llci vrn
m, kofic
- l'l¡¡tæ Bitlsr
(Hs¡]
M(n*olæa.
dcZrv¡lc Bo*,tc Hodfd - ldaradding- lftrt Eik¡d. ¡&rlplcb -13.4J ur¡r-l?.O0 uw-
Na¡unt¡cn¡¡¡n. Hcdúd-El(td - Joha Vll da¡ Bcó
Ollmlng
?flú.tl Op aodc
oor
dc
h¡¡aåui¡ Bll&m (lvlamco) lvlø¡rcn-Orui¡odc &
Pa
- Ja¡
Srca
arr Elliko Ul -
P¡æ Ollng.?S.A
1930 r¡¡¡-2L30 u¡r -
a Nú¡r¡Íüvú.D -
2t E¡¡rt Dc B¡tkøbødcn to 17.00 t¡r¡ - Nûn¡t¡cnd¡n . Noord L¡oùr¡g- Rik Bø¡¡ 089/{ó.4l.la
Ul¡f-
W¡ivüücidctê Zdou¡ - NO¡¡¡m¡ric.l¡¡r¿cn & wm*ificr e.öñû¡ra . Zoúqæa. bGgh Bo¡d.r. d¡l ¡a dcZrraco¡n¿49.(X) u¡r-12.00 u¡¡¡-lV'rdn¡¡tû¡ddø t imhrg-I¡¡b Oror¡rd¡ Ollß1.75.22 Dc
l(úob.rttc Bilzo - Vocjur*vadcthg. A¡tn¡rcd Ccúr¡o'Do tGÊpd't€ B¡lrcr. u¡r- Wl{onrl - Zuid Liúrg- &æ Vrogrüldd 0t9/41.55.23
Eikcnh¡û .
14.00 uur.17.00
Vocjarrrwroddhg Odcó.rgro-Willcbroct - o¡n¡¡mrric - Oc¡¡ùcga Cfc¡ca¿alo) l¡ô¡úri6rc8 - 14.00 t¡t¡¡.17.00 uur. Wcrtgrcç EæbgicTc!¡.¡dÊrlo - lvt!¡c Mãt 0l t/42.31.t1
V¡llci r¡ro & Z,nulß Bcr¡< - ni&la¡t¡om¡ eÊdæt . Lcf¡rn¿e¡B - Dc Ttc?cl! t! L¡¡û!¡sr, Aóock¡na - 1,1.00 u¡rr.17.00 uur - Ivcrtgr!ç Eælodo l¡¡n¡¡o - Guido Hvygaa0l3l52.t2.23 H.l N€Eoord tc Dibcr$o*kcsr - Tbãnúrroddirg : wrtlrr,lgdl . Bøctarctaua dc Wis.o t¿ I{rrgtt zh . 14.00 uu¡.17.00 uur - P¡¡rvinci¡¡l l.tauurcrtus¡ - Sdú¡ri¡a' : Ollli26.54.fi
$okkco.
cngp\rhgvll HodbG* (Bil¡.o) - Nanraonio - thcn¡ : I¡vlood vu rr¡t¡r
Hoc¡bGËk
E¡¡op¡l¡e.
rnú
D4oü n¡¡r hct S¡rrrun &, dc Grocr¡ P.d tc O+d (NL) - Vogdobrãttúic - crrpoothg luæ, pí*ok* & vøækifrcr n órtûS¡D - hrking FÉcÉ t¡ Zoho,rû, Klcim Hmucg 2r - 09.00 r¡¡.18.00 ur¡r - WlJcrn¡l . rülla linh¡g - I¡¡do Croupd¡ 011181.75.22 wt
Ocalq
089ß5.t7.69
cn
la
Ha Sctulcn¡brock tc Sdn¡ko (Hcrt{èS¡rf) - Bóaænlulianadding.Kak Sctul,a (HcrtJ+$rd} 12.00 u¡r - Vricodcr vr¡ hca Sctulo¡trock - I{¡¡Ed Ch6 0lll4H,3É.g7
Lcaanoddingæ Ncrto (IogF.n) - Na¡¡¡qc¡nic - O¡dc
Nt¡ur
12
089/{6.41.
Ì.¡ocrtrr¡ - 09.00 tu¡t
Ì.lcrco¡n¡
- 09.30 uw-12.00 uru -
Bør¡¡
isa¡
Modrdca-Bodhgn - t930 u¡r.
l,l ú¡¡rt
utn- Lccûniliar Eorgl
lirth¡¡8 - Rik
-
r"*- d, PcLr vra Rooy- Widanrl
It
Pcra Vrn Rooy 0t'3 1195+947
Do
¡\¡€crpct ur¡r.12.00 u¡¡r - l,¡¡ùn¡¡rucn¡lo - t¡oord
Ch¡¡lic Cl¡cr¡n 0l l/¡ß.J0.62
Dolv{rrrnlki. Wnrnqúdlbe-eqnO
Eorç¡lüo
- I,lcanrcn-
r¡¡r - Nfur¡r.rc¡cndan
ur¡r-X1.00
HaHrgntnæ
13.45 t¡¡¡-16.41 uur -
$ichin3
Udrtrgr
ç
hct
laôdrplGrt Sæurir¿
:
Vcrddiog pld.n vro è Boqlurcic O¡úir . Bc¡dtco o? ba æ..üri.r wq 2ilrot¡t9 - Enc .û¡ùrú b.ûúfdit.k vú r¡n raoo.pL¡tr.09.00 r¡¡r13.00 u¡¡¡. O¡dri¡ - Ssari¡¿:089/50.10.19
(o
Hd Sdrulcn¡brock æ Sôulco (Hcrt{ÞS¡d) - Bd¡qlcvrlu¿ioraddhg - lftrt Scbulca (Hcrt.do - 09.00 uu¡-12.00 uur . Vd6da vü ba Sctulc¡¡ù¡ock . lì.í¡rc¡ Cl&r Olll44..lóVl
$¡dI Nq¡n¿
DcCælatcVd-!vls(Ri-q,)- Vlãü¡izco.ro¡rlrie- Srûau¡&rrt
tê
V¡l-Nlr(R¡.rÉI U¡q¡n¿
ol3t57.xr.23 -
l¡ñbr¡ür Lraôchrp - Socariu : Ollll4.2l,57
(Þ.30 ut¡¡-12.00 uur - S¡dfiry
Orsr¡iú¡n¡n b hd Sd¡uts¡¡brock tc l¡¡mocn . Ndr¡¡¡ærc¡fs¡c - rbc¡ru : voSÉ - Kcrt L¡nkhosl (t¡¡rm} tinllor¡¡¡¡¡ - 14.00 ur¡¡-l?.(X) ut¡¡. wc*gftte Eæþic I¡¡m . O¡ido Hu5ror
.-
Dc bæ¡n vn Oqt¡grn win¡¡rru¿¿bg - l{¡t¡¡¡¡¡rxo¡nic - tbca¡ : Eoñan . Bø¡¡¡a¡o Ocràrgca tc Tc¡ccndcrlo, Zr,.rdbcr8 l0 . t4.00 u¡¡¡-17.0O uur . Wcrtgroç Eologic Ta¡t¡rdcrlq i¡¡r Pt¡C - M¡¡ç
Winaunaddhg ¡qrd dc Klui¡ vrn Vrylr.m (Hocúct) - Nlr¡r¡¡c¡a¡¡¡ic - Pt*i¡t Klu¡¡ VriJìern (Hocsct) Klub¡n¿ - l4.d) ur.r¡-l?.00 uur - Locfuiliar Togcno - P.ul DGob 012¿13.03.28
t
I,tqt 0ll/42.3¡.5t
- 06.00 uur-19.00 uur -
v.llci rnû
dê
Zw¡ric
Kocrd (Bcirynl
bcøockcæccør¡o d.
Mdar¡¡l . Nood.lidr¡g.
A¡bct lr{qr¡n¡ 0l l/649¿00
$a¡¡¡¡ .
wlcrraþ - l{üir Bãlro 0ll/{tOlt¡
.
Bßudhd(M4
ur¡r-3.00 ur¡r - Widorr¡l -
6mr¡í tc lúæJwcn voa¡f infaa¡æ¡¡ -\'lanpa¡ Gccd¡r¡¡-20.00 ut¡¡-23.00 uur- lr'dur¡¡tc¡crr¡lst Pq.Jrn P r,l¡grr O I I f 19.?5.64
.
Dc lGrio æ
Lr¿Éû, vÊrr*iJ.kÍ, rËgÈHGdbt - rþñf 400.. BEÐ - ôB Bi¡zcú, Pijpqoort .08.15 r¡¡¡¡.20.00 uur . N¡tuw
&
Togrta.Båasrrcrkar ulr¿oerco.N¡¡r¡r+ô¡c¿id dn¡rn tc Tú$r€a,
Oudc
uru-lt.(Þ u¡¡t- Widcwr¡l-a¡id t ¡rnbt¡rt- Rqrrñjsco Olznt.tt.&
Bl¡¡r*n¡
h¡¡ci¡ a¡¡r T:dnd (M.) - Cd,idê ltgd¡t¡ - pid(didÇ
7 -09.(þ
n¡an¡¡¡n. Dan:rùrmca. Mr¡th Mcrka Onnl.67.6
Dc bc.tr vn Gcrhr¡ra t¿ T€ûraodcrlo . l.Io¡r¡æ*g¡r¡io . rl¡cor : uilco - Bs¡¡¡cr¡m Gcärgn æ Tceccndclo Zrvdbcg l0 - 19.00 u¡¡¡-22.00 uut - Wcrtgog Eælogic Tcnodcrlo iro Plrc .
BEF - jcr¡C
inrdnijru (4t0,.
-
Ir,l¡¡c
26 fcbrü¡ri
tê
an ft¡U¡l¡t
l,lt¡ur
2230 uur-
¡¡¡¡f-
089/35.17.69
BOOMPIT{Ì.¡TA¡CTIE
1,0.(þ ur¡r-17.(þ
0rv,9.2s.&4
BR¡ZILIE: Srtv¡dor. Praã¡! tg¡¡S¡wËrv¡tLû. ortro Pndo& Rio - Di¡'¡oorldlhgvn Prul Dcrir cn .ânc Ecrgcoir - $¡C¡ui¡ Tc¡gprco, Grü. I,l¡rlô - æ.00 ur¡r-2Í130 u¡¡¡ - t¡cfo¡tia¡ Togøa - Prul Dai¡ 012¿13.03.2t Dc¡dnolo¿i¡óc tuh 'Dê Tþ'tc L@d-Ifurldrowr - Bd¡q¡pc¡tø uirvoctt¡ - Dc Tþ tc LdtardI(crfrbov¡a. Kro¡hru,l8 (bap Kq*bof) - 09.00 ur¡¡-12.(þ ¡¡¡r - Wida¡¡¡l - Nooñl-l,iaburg - O¿oc tlr'dlo¡01 l/54.40.2J
-w¡¡Írêoct Yrú tto voú2ico-Bøc*ã€ûn¡û d. Wuþt N6rrpdt
Bm¡¡r
î¡s¡n¿
089/¡6.at. 14
A.ùd .... t n¡tk¡*ø, bckijkco 6 pæ.trtn .itid.ntoddit¡B op¡t¡bbodÇ DoAúPld¡ -13.(þ r¡¡¡-l?.00 ' r¡u - N¡hu¡rtrcrv¡¡o - Opd¡bùG*-A - lrfia Rom 089l85.2t.A
D.gtod a¡¡t ?àmd (NL) - vosdl r¡u¡!æ - l.r¡l'an rvrnæ tlodiry pic&oick & vankäfø æórcagro - T68Értû. GB, tlikcmrca: dL00 uur / Elilzo, OB, Piip
Vcrcn*raddiag
runtilcr Tc¡¡cndclo
lo¡f
dc
-
tldþ
cn dc Oa¡br¡ù
- Dûûtoü vu l8
km -
wlæ
fCodbg pick{idq
Pr*iu8 E3t3 tc n¡GcrtUo)O&3ery-19.00u¡r- Wc¡fSroe Eolotic - !'t¡¡c Nlqt 0l t/42J l.5l r¡orrico
NAÍWRHUI¡CENTRUM -Aûul¡n b@a¡ å.ddlcr vrnrfbrlfjnl¡¡ri- bcúd-
ç raarrirrr- 08t8J.49.0ó
O¡dc
uw- Wido¡'ul -Zrid Linhrg-
RogÊr
Dc Vloeir¡cidca
Wrcrhgour
t Læl
. Nt¡¡¡t*q¡¡dc -l¡nr¡d-Kolooic Ehdc Dc Vlociwcida¡ cn dc Wú.rht û - 14.00 u¡¡¡-17.00 ur¡r - \Vidcrr¡¡l - Ì.¡oorû¡iß¡h¡rg- Albc¡t !'lcrt¡¡¡Ot l/649¡00
ln¿
va
dc
Kolqrio
Da lilüo t€ Gqt - l.¡a¡uc¡o¡nic - t¡¡rrÊo e vcn4iÈcr occùttngÊo - Pütbg ¡cllr dG Shtpolcû Gcrtq Shgno¡cûì"cg-(Þ.(X) ur¡r-I2.00 u¡¡r- Ì\¡ún¡rco hoddug Cral- lVilþ Panas0t9BS'41.25
t
Kqrâ¡b€ - lftd¡, tc¡¡¡ddm¡ù c¡ mgÊr,bg - Na¡¡¡r- ca h¡h¡urlóô - I&tk f'øt¡nba ($ Truid.ûI I&s¡cürcrørwcg - 14.$ u¡¡¡-17.00 u¡r - A¡¡lcdâr - Diod.rik Dc l"ãsijd6 0l l/68.¡18.93
fckt¡¡i - Rik
I
12
Ilæ¡ryar Gc¡tdl¡r¿ -20.00 ur¡¡-11.00 ut¡¡-
Udutg
1.5
?0r¡É
tr
Noord
Mqt 0l l/42.3
bo vcrlúijtb.¡r
2?fôrr.r¡¡i
(¡
- 20.(þ
Hcl
tc Ko.r¡d (Bcrhgo) - Sparo nlr ryca - Bøckcnsl,n¡m Wrcrrrþ tc Gr¡r¡,vc 14,00 ur¡¡.17.00 ur¡¡ N¡¡¡¡¡¡rr¡crvúa¡ BcbgO itru BGck
P.
tc $ Albql Mãrñr 0l l/649¡100
-inkøn grni+
OVtÊÍ
h¡¡¡ri¡ ¡r¡¡r Sdror¡t¡rc¡r-Duirdrod & Goaoo'Ovcrûrtkæ (Z.d!rd - NL) - @cidc wirrró - pick¡idr. tura,'vankijkcr, rcgøtlodhg - vocef iorchrijwt (¿100,- BEF - ld.¡ < 25 j. - 36¡,- BEÐ Hadücl, kn¡i?r¡rû
ûr¡r
Dc Vrllei v¡¡ dc Zwüt! W,te?Åarr. - lrrte.brylrrndèlhg - I.a¡ûcnr¡l v ?Àaln (tlelo) Ottdc Sd¡u¡¡n¡t - 14.00 ur¡r-17.00 t¡¡¡r - N¿uurca¿¿a - rcaioZdcn - Jro Kryrr 013/'161600
Rctvcrkoç plrrngÞcd vu dc booqldrcric Nluuúuþørun - vcrtoç 8lddoor h ca
Nûrubuþøanrn, Inôuriarcgãtid
ra
bij ba
2015 te 3660 OpgletÈodc lnfo : 089/85.49.06
V6¡f hc Poúhof hogr dc bollo wcaø n¡r¡ dc G¡lg¡¡bcrg tc Bctg co t n¡8, l¡¡gt lr.r¡ùnrgSÉn - I.úô ¡¿¡¡par¡o¿a¡S *cvigp widqrtroddbg - r.vigÊ wadd¡Ôocac¡¡ ziþ rrnbaolo ' Gcnod¡ddaa (Rt!rÉ) 't Poatho4, tûl¡d¡¡¡¿ 26 - 10.00 ur¡r.12.30 u¡r- Nr[¡r¡¡rsula¡ - Dc¡¡c¡t¡coco - E¡¡gbc S¡.¡o012â13.77.98
Dc
Il¡¡$,.uci - vogd$¡diê - odcidc wüf.n¡iH¡9 ed
(Hodld€ksd)
- 08.00 u¡¡r.14.00
u¡¡ .
Wids¡¡l
cigÉú
lnrgø!¡ - orpoolhg - Àr.daplcb E¡Gd
- NoorûLimburg - Á¡b.ß Mcft n¡ 0 llt6494FF
wft rì¡¡addhg : Koiryxa & hdwiE dorp Îbü¡ (NL) - t úôó¡Prç¡oddhg- rárig *üodtd, eüEcklodhs, cr¡poolir8- l¡1.00 r¡¡¡-l&00 ur- Ì.&ùurr co la&chrg ocnt - tu¿ na'r oggt3li.sz.3z r¡vaddcn b dc Dcocn'ellci tc zdcm
- bd¡a¡rcrka uiñ¡oc¡cn . tC ¡
Wdlcos 0l l/54.,10.2J
Koucrmalr¡l
1
rê
1
fcùnr¡ri
lltttclcnrcg-
lsLout
Dc omgorbsun Áldcn Bic¡¡r æ Rälàovar -wüfcftr¡oddi¡g.tbcne : bøt¡n hqtqncn ¡¡r¡ ¡d¡æ ca ¡ihoua . V\¡V*noor dúGh Ald.D Bic¡¡¡ - 14.00 ur¡ - 17.00 urn - Nt¡n Lnmh¡€ . And¡ú De Rocck
Dc !.{¡rst¡uci -
--t
Warntogtdlüa - AÊpork n¡k¡¡ æ. Pc¡¡ V¡n Rooy - widcrmd . Nooúrinburg.
Rooy (XÞ3 l-495 +947
Dcvddcn urd Borglocr I ¡.rn¡licr¡ BorSþo . td"
h¡sæb
fctn¡¡ri
tr ur¡r -
Wdo¡¡¡I.
Ihgodrt dê êiga w.glnr û..s
uihrocror.
Zuid
l,iaùrg-
Scbouu'ca -
Rogr Nijsco
Mãî
l3
-
kstc l*¡nddbËo - pi*.
Odno.riÞdn¡rr 'P¡lal¡c'tc
Ovcrpdq
.Ia¡gdl¡ro 2 - 20.00 ur¡r-23.00 ur¡r - W¡dctra¡l - t¡oord-Umburg - A¡b.rt Mcíalr 0t t/649400
(NL) - Drgoch
Ell4tc
üUr-
12Í, 4.29.29
tluocúd
m' rogdoùctrrrúic
roa I
fcbru¡ri. lcdcn : ¡(t0Ê
- þl¡da Bil¡Êû oo 06.00 uur / Vdó¡cøcü,
plthg
¡Gcøctr"€g :
:0631 uw.tcrug: oogaæ 19.00 ur¡r - O¡Oi¡ -Soq¿r¡¡r¡
:
b H!!aü. - l.¡úu¡r- c¡r lob¡unocü . Acfurr. prrfing A¡ttr¡¡Ed Ccrm¡m H¡¡¡cü, - 14.00 ur¡r.l?.(þ ur¡r . l.¡ú¡¡rr tirnh¡rt - ¿{¡ôé Do Ro.ck 0ilm.t2.g6
$rdsrradcling
C¡¡¡xrr¿
DcwtctPl¡¡æn va Noorûl,irúurg- Wrm,þgÊüdlhg. Kn¡ipr¡d Lø¡d-B¡ricr, L,uikcreanr*,cg. La¡kcr¡ - 0t.00 uur.l2.00 ur¡r . Widqrüt - ¡.¡oort¡imbr¡rt. Albcn ltlcrrcn¡ Ollt64g4{o'
t6fcùruri
7 fcùn¡¡¡i
tc Tqrgía . Ne¡urrc(cr¡Ë¡c DÊ 14.00 uur-17.00 ur¡r - Mdcr*r¡¡l -Zrirt tìnúurgDc Vlodwddar ar dc Wacringar tc Lsncrd
Loød
7-
Ctdn¡ít ¡Ê
Rq¡crlíijscrt
. Nt¡¡ulrxcr¡cic. ¡aggyt(òll.) &cderc
Di¡.k 59 -
wtg
Albüt lr,fcrrÉû0! v64940n
. Na¡r¡æ*q¡rsiå - Lo¡øcl-Kotoic, Eindc rnn dc Kolo¡rio
¡tn¡, - 14.00 ur¡r-l?.(þ ur¡¡- Widand - Noortlirnhry-
Atbcrt
Dê
Diçcnbcdq Urivcniuiæ
0ttt?{..zt.t7
Utúrbgalr Eagryk. 10.00 u¡¡r-12.00 uw - Widor¡rt - Noc4UnùurgDc Vlociwcida cn da W&riogrû æ
ut¡f0
(þçnn
0t9/50.10.t9
0l l/42.3 l.J I
Tælkhgdoor Nçrl - Db;ooúdthgdoor Hubat L.ù¡är .
: 450û
06.15 u¡r, Oprit
012r12i1.53.60
7drnd (NL) - Vo'gdobrad¡c
¡¡¡¡ Z.ded
{a.lcla
l.¡t¡¡¡¡oû¡caiddn¡¡r tc
nllq trûræ klodhg vsrtkijk r - Tco¡ndalo. Vilorúlû.0t.00 q¡r.19.00 uur - Wcrtgroç Eælo& Tcr¡cndalo - lvfrrc
Pac Vm
14fctruri
fôn¡¡¡i
Voo¡dr¡ctn ovcr 1Ê or'trpcü, Ja¡edl¡¡o 4 . 20.00 u¡r-23.00 uur - Widanrl . NoorÈLinh¡rg- Albcrt lvlctc¡rs 0l l/649,()0
7 - 09.00
bq¡¡lcrüoù.
ur¡- Nar¡r¡¡rc¡crracn. ¡¡oqd ljnh¡rg- Rik Bcr¡¡n¡089t{F..41.14
Daúologirdtc tuh 'Dc Tþ'æ l,øncÈKcr*bo¡rn . Bcùø¡rrcrtqr uinoc¿n . Da Tþ ¡. I¡rürncl. 4E (lrrrgr lGrtlrog -.{Þ.00 uur-12.00 ur¡r . Widand . Nbc+t-ioburg - crbc Wdlt¡r¡ 0l l/54.40.2J
Kgiboru, I(ril¡¡rt:l'
ottn7.22.96
-
20.00 ur¡r-11.00
Hd Pla tc olrcrpct - Cdcftla wùûnroddiag - Sclæcn:¡l ç ha cindc nra dc P¡tr¡¡tn¡¡ rc Ovqecü. 14.00 uur.l7.00 uur -Widon¡l - Noort'Umbt¡rg- Albcrt ltlcíau 0l l/649400
6
.hrbcrgæ Zdcr¡r . 14.fl)
Hadc¡ca. dr r.n¡g, il¡r bd. Poorü¡of aarþ wütnrraadirg - r.rviSÊ wadd¡chosrc¡ zþ robaolco Gctod¡ddatn @ic'"q} t Pooího4, IOI¡d¡n¿ 26 . 10.00 .ur¡¡.12.30 uur Na¡¡r¡r¡c¡cn¡¡¡n -
13
Vd-[,lq (RicÍtf) . Vlqmuiza¡efi.ùr¡ic - Voñf imdrrijrcn vcrplidn - Scônu¡kcrk Vrl.Ils (Riaru'} n q.lra - 00.30 uur- 2.(þ ur¡¡ - Orúi¡ . Squ¡ri¡t : 089/50. 0. t 1 Dc Coolcn æ
5
s
h ba çoor ,,na dc Ræina la8' ha bfrÊ oSFd. s¡tqjo v¡n
uur-lÍo¡wqr bndsdrg Alkar -Picrr
- 09.30
- ûrù¡r¡ß*.q¡r¡¡c - Klood.r - J¡a l(oo¡013/,1ó1600
Dc¡ntrtrur¡s¡ . Et¡ghc S¡¡scn 0l2lI¡.7?.9S
oct
- ovtrrvia¡nnd¿
(tLh)
ur¡¡.ìla¡r¡rrcrcna¡n - Rcg¡oZdcn
ur¡¡-17,ü)
!¡lct û¡01l/649@
Craul
ar
plaar. Voodrrct¡¡r¡cd door L $idhg lìoburg¡ L¡¡eôT . Sooa¡ri¡a
. 20.00 ur¡r-22.00 urrr .
20fôn¡üi tô l{a¡pcn . & aææ¡od vAi$aaücatg ¡¡oùq¡gs¡ roonf infornca . llanrco, GctcHn¡ - 20.00 u¡r.211.00 uw . Núr¡írûã?d¡D - Manrcn-
&!d(
On¡it¡o
&
Ps - Jn hær 0l t fì9.25.&
CàG Wdlco¡ 0l1154,n.25
d
Zodnd . Vogårrüüning. Na¡u¡m¡nic - crrpoolbg, pickoic*. lürã¡ &, vcn*i¡Ìcr . Prrkhg Frúãt tc Zohovto Klcinc Hccørawca ¡ . 0&00 uur-19.00 uw Widsrr¡¡l - ¡niddc¡ UBburB- t¡do Crrornflcb 0t lrl8l.It.Zl Drglocht
cigco vtnaocr ¿¡¡¡
2l f€önrri Plcwtitrrtc
Prdtæ¡n¿{9.00 uur-12.00
&
ur¡¡. lìrirdc¡rul-Eidócn t
¡nh¡rg-
75.X2
t
Prr*hg Fraco tc Zmhovcn, Klchc Hcanncnrcg L¡rnbury- l¡¡do Cnot¡ì{cls 0l lr?1,75.22
nid< -
lkvic tc Tqrgrrur
Bl¡¡¡¡tø
-
? . 09.00 uur.l8.00 u¡¡r.
rvidcw¡d - Zuid tjrnh¡fg.
Rodcrrbcrgrc Engrbcrgp gc*ccadalo) - würrnlrædding - Kcrt Engtb.rSñ Gcæc¡dcrlol E¡tS$cîttc wcg- 14.00uur-l?.00uur-WcrkgoçEcologicTctsâdcrlo'Nl¡rrct\'fãt0¡1142'tl.5l
Dc Vtociwc¡da cr dc wacrürgcr tc Ldtnd - N&¡r¡r.c¡
Hcû-lts¡
-
(Hcr]
BUCtæfrü¡tA.
Cü¡rtþ CLðcû 0l l/'08.50.62
Dc Vrllci v¡t dc Zwr¡æ Bo*, tc ?Åqn - l¡o&ú¡psr,vaddi¡gJ,q¡û4Ll t Zdcr¡ (Hdcr¡I O¡dc Sdr¡rsen¿-14.00 uur-17.00 r¡¡r-n-¡b¡t¡¡rc¡cn¡l¡¡*cgio Zdcnr.Jn lkoco¡ 0l 3/'61600
.
r dcocrùoannco vrr Karhgcn D¡¡t hd k¡¡æl rnn 'S Høsrdd¡¡cn - ictigp wirlautoddhg -tt dcwrndc&drocna ziþ ¡nbo¡olco - Ocoocbddcrr¡ (Ricoc¡ 't Poctbo[ IÔ¡¡d¡n¡ 26 . 10.00 *niç uur- I 2.30
ur¡- N¡r¡¡¡¡¡ocrr¡¡s¡ - Dcaaù¡oco
-
wrræ klodhe qtT & pic*,
Dunqr¡ 012¿¡6.t 1.95
oÊffru¡n tc tc 14.00 u¡¡r-l?.ü) ur¡r -Widory¡¡l-Zuid Linh¡rg.Roger Nijsscr 0l?23.t3.@
t4.00 uur-l?.OO ur¡¡-Dc
r*rrmc klodhg - 09.00 ur¡r-17.ü) ur¡r - Widcr¡'¡¡l . tniddãl
Drgtocln rna c¡gEn ræcn[igm nür dc Hoge Varcn . Crrpoolbg Prrthg, GB æ fongÉrco, trttcre
e¡¡r¡8 tê Tql$r.n ol?Ítt.St.û
RoSÉf Niiiscf¡
Drickciagøwrnddhgæ Høs - Lued'tpsrrraddbg - Iûrurhofæ 8Aåør
à
wlcç¡ss¡¡r nra Noodünburg. waroqctdthg - KÍ¡þ¡¡ú l¡nund-B¡¡ricr, Lttikcrlanwcgr L¡¡¡ts¡ -ô8.tt ur¡r-12.00 uut - Wirlcwr¡l - Noord-Litnbr¡rS'^lbctt Mcnals0l l/6{9400
De
Vrtlci r¡s¡ dcZw¡¡tc BcckæZdcnr - würagÉo rn mdae rogdr -l1qk?/rrln - 14.00 ur¡¡'l?'00 ut¡¡' Rc&io Zdcr¡¡ i¡u¡ bcæcl
Ntuur¡crcr.vlcr.
v¡r & Zrxríc Bock tc HG.hd . oio¡rju¡srrmdaliôg - Hcdfd-El
& C¡¡¡trbiì Wuþ to l,¡€pct,
voqr
.
&
D¡.&
lO - 20.00 ur¡¡-ã!.f) ut¡ - Nlr¡r¡¡r¡¡cn¡l¡¡ 'Noord LirnburS ' Rik
Bm¡¡089/46.41.14
Eu¡hc $rsro Onfã:n .98
76 - 20.00 uur-22,30 uur
(n
Orc
-Núuwco la&ôrgCrctk-Iw lß
Dc¡
l?.(þ
Vdd.n
-
wil¡nra¿¿¡U.
L
l4.d) u¡¡r-
Ps'Jn P¡ca¡ 0l v79.25.& rüd Bor8loar - j¡SÉrslúiþ - N¿ur¡¡to<
r¡ru-
Nrùn¡ncrrr¿ca - lvia¡¡co€¡r¡i¡odc &
Loceúnar Borgþo - tÅ- 0Ûn 4.29'29
ur¡r
'
D.glodû rna cigar roatuign n¡¡r Zcd¡d (NLI Go.roc ' vogdobcrwic - korrc rvrnddingn ' Pick' nid¡, rr"ttnc þo¿¡¡g varckijkcr - Ta¡ardcrlq Vi¡a¡¡lC . 08.ü) uu¡-19.00 uur . Wcrtgrcç Eælogic Tc¡¡cadalo - Ì'{¡rc Mdt0l l/42.31.5I
trodsdrrysrodding, tc B.|.t Ctcn$f|'¡) - Nt¡r¡qc¡¡sio . I(cfk B.ft Oq¡O¡¡oI Godosø¡r¡¿ 14.00 u¡.r-17.00 uur - ¡¡tûnil¡a¡ Tcrgøo - Prul Dc¡b 01283.03.2t
ID
¡¡¡r.23.00 ur¡r - Mdar¡¡l - !.IootúUtúurg - Albcrt Ì"latc¡¡ 0l l/649{00
Sæ,a¡¡iu : 0E9/fl.l0.l9
s
Tþ' te Lqmd - IG¡*hovnr.Båq¡¡crtø uhvocrtn - lsn¡nd-l(crlhor¡cn" Kc*bof) - Q9.00 ur¡ot2.00 uru - Wid¡rr¡¡l . Ì*oorúl,imhry - G&c Wdlc¡t¡
Dcr&ologirdrc tuh 'Dc
Ik¡¡¡l¡n¡
48
(k¡tt
0l l/54.,10.2t
llt¡f-
vm Rçpd (Bo¡ùoh)
l?.ü)
Ha
ors hd OrËrpcl
20.00 uru-ã1.30 ur¡r - Orùis -
ur¡r-
N¿r¡r¡¡rtrclrrl¡n - Noord Unh$g- Ril Boeo¡a¡ 089/¡ló.41 .14
Schulcrsùrock æ Sóutt¡ (Hc*.dèS¡d) - Becu:-clnlt¡d¡Gtrrûddhg' Kcrt Sdlulat (Hctk'do ' - 09.00 unr.l2.00 ur¡¡ - Vrirr¡dg¡ vu hct Sôu¡€ûórock - ¡vl¡¡od Cl¡.. 0lll4{-t6!7
$¡dI Nslr¡¿
Wiurnrraddbgu¡¡¡cr Chc¡¡io ¡n Chcvrro (20 kn) - t¡o¿¡¿¡+nr¡n¿¿ag. lcvf róoci*[ wltlc & picrrict - Pürhg E3l3 r. Prrl (BcbFn) - 08.00 r¡¡¡r.19.00 uur - lvcrtgrcç Ecol€tc
k¡odùa Dc Pacr
Va
mrkdrrú Rooy
00-3t-{95¡l-N713
LIMBURCSECONTACTDAC VAl.¡ UKONA-Ccrcdrgo'r's¡au¡tû¡d¡o-wãln¡.ryrd.rbt ! vrt dirtnc gcrtgtocPcn e þtos¡a ' UJC & Olçcn¡o¿q thivtrdt¡irË û4t¡t ' 0&4J uur-17'ü) t¡¡¡r '
(ù
Lùo¡
- L¡¡cCnùvæa¡r
0llt?ß.54.6,
Tc¡:r¡d¡rlo - !.'l¡rc ttlÉt 0lt/42,3l.5l
tt¡a¡n¡¡o¿aiU b'Ihiqri¡kd COC
Od.rtoftc
L¡¡¡ø
- Ct¡ido
I¡m,
(t¡¡æ)
Dr.
- Nt¡r¡rcxo¡nic o¿ r¡¡¡lui¡ard
Vada.ùoqdúctrilr -
Hu¡ør01452.22.23
¡@ry
14.00 ¡¡r¡r.t?.00 uur
LoúEd.fd
- Wcrtgoç
'
EælqB¡G
Cursussen 1999 rsus NATUUR-IN-ZICHT De cusus natuur-in-zicht is roor iedereen ranaf l7 jaar die geinteresgeerd is in de natuur ma¡lr rþg geen kennis heeft ran de basbbegrippen uit de plantenwereld, dierenwereld, enz.. Deze curst¡s ledt aan de deelrremers een basisinzicht in de natuur en ggeft, terrens de basiskennis wor een erentuele latere opleiding tot natuurigids of natuurouder. Het cursusgeld bedraagt I .900,-BEF.
Natuur-in-zicht
te
Meeuwen
Phats: Ellikom
Tþstip : ran 9 maad tot en met 2 mei(lessen opdirsdagarond, excursies op zondagroormiddag) lnlichtinggn : Werkgroep Limburgse Natuuryi<Jsen (Els Bijnens, l-{et Groene Huis, 0l I n6.94.82, Andé Vandesarrde , 0l I /22.25.38), Natuunesenaten rzw afd. Meeun¡en (Michel Broeckmar¡s , Ol I [79 .39.64),
Natuur-in-zicht te Alken Plaats : Cultureel Centrum, Laadorp 29 te Alken Tijdfip : ran 2l febnnri tot en met 2 mei (lessen en occursies op zondagvoormiddag)
lnlichtingen : Werkgroep Limburgpe Nauuryidsen (Els Bijrers, l-let Groene Huis, 0 I W6.54.82, Vardesande,0l122.25.38),NatuurenLandschapAlken (PieneVardersm'rssen,0ll/59.23.76
MÉ
Natuur- in-zicht te Zutendaâl Plaab: centrum de Lietebery, Stalkerweg te Zr.¡endaal begin apriltot begin næi (lessen op woensdagarond en excurcies op zondagnamlddag) lnlichtingen: Werkgroep Limburgse NatuuryiCsen (Eb Bijnens. Het Groene Huis, 0l 1n6.54.82, Atú¡É
Ïjdstip: ran
Vardesarde, 011n2.25.38), en centrum De Lieteberg (Raymond Lambie)
Natuur-in-zicht te Dilsen-Stokkem Plaats: centrum de Wissen, Maaspark z/n Stokkem
lnlichtingen: Werkgroep Limburgse Natuuryidsen (Els Bijnern, Het Groern Huis, Vandesande
0l l/26.V.82, Ardré
,01 n2,25.38), centrum De Wisen (Albert Sleúelinp, Joc Steyrers ,089/75.21 .71') I
Curcus NATUURGIDS De cursus natuurgids leert de cursist de natuur herkennen, begnjæn en rrerlalen. Men moet wel minsters 17 jaar oud zijn en enige vcorkennis ran natuur en milieu is wenselijk. De cursus tett 30 bijeenkomsten (waanan onçueer de þrelft excursies en'de helft lessen). Na deze cursrJs lreeft men r,oldoende algemene natuurkennis en wandþheden om alleen of met een groep de natuur in te trel*en. Wþ een opdr:acht rolbrengt kan borærdien let aüest'natuuryids' behalen. l-{et curswggld bedna$ 5.900,-BEF.
Cursus natuurgids Bokrijk Plaats : Bokrijk (l-let
I
Groene Hun)
Tþstip : ran februari tot eird nowmber
(lessen en excursies op zatendan¡oormiddaq) lnlichtingen : Werkgroep Limburgse Natuurgidsen (Hqp Vanderlirden 013/52, 14.54, Els Bijnens, Het Groerre Huis, 0l ln6.54,BZ)
-9-
Cursus natuurgids Bokrijk 2 (Het Groene Huis) Trjdstip : ran oktober'99 tot eird juni 2000 (lessen en excursies op donderdas\þorm¡ddag) lnlichtinggn : Werkgroep Limburgse Natuuryidsen (Hugo Vanderlirden 013/52. 14.54, Els Bijnens, Het Groene Huis, 0l I n6S432) Plaats : Bokrijk
Cursus natuurgids Maaskant Plaats
: Dilsen-Stokkem (Centrum De Wissen)
Trjdstip : ran oktober'99 tot eird juni 2000 (lessen op donderdagarond en excursies op
zaterdagvoormiddag) lnlichtingen : Wefuroep Limburgse Natuuryidsen (Hugo Varderlinden Ol3t52.14.54, Els Bijrens, F{et Grcene Huis, 0l I n6S4.n) en het centrum De t¡lfissen (Albert Steutelinp, 089n5.21 .71)
Voerstreek Deze rakantiecursus wil iruicht bieden in de stnrtuur en samentung ran dit uniek Voerlandsctrap en in de rrelaties tussen plant, dier en mens. Va larrdschapswandelinggn, botan'rscle wardelingen en een fietstocht wo¡den de 6 Voerdorpen, het Geul- en Gererdal, de St. Pietersberg, ... bezocht. Kootprirs : 2.300,-BEF (orærnachting en maaltijden niet inbegrepen) Periode : ran maandag 2 tot en met wildag 6 augr"rstm '99 lnlichtingen : Els Bijnens, Het Groene Huis, 0l I n6.Y.82
Programma Cursus Natuurgids Herk-de-Stad Een twintigÞl mersen zijn nu reeds 2 maarden onderweg in de cunæ en \ Ïmen alstilaan een groep. Ancþrs ran vcrigg jaren zijn ook nog alt'jd welkom op qe bssen. Voor hen geven we hierna de þssenrcoster ran de komende maanden. De üreoretlscl¡e lessen gaan door in het Cultureelcentrum Marldrallen, Marktpleín 2. l+rkStad, op
dordedagarond ran |9-22u15. Ercursies virden phats op zaterdag.
ludie ran vngels (Jan Gabriëls) Excunie gedøe (þlaø Dreesen)
7 ¡an l6 jan
lnleiding
2ljan
Besprreking ran de opdrachten (Hugo Varderlirden)
Uitnsting tan de
natuurg¡\Cs (Rik UboÐ
30 Jan
Excursie wisselen mn setzoenen. Winter in het *hulensbroek. (Marcel Claes)
4 feb
lnleiding insecten (Frits Varrderstqen)
ll
feb
l8 feb 5 feb
rnair
ll
maa
Natuurbeleid (Daniel Jacobc) lnleirCiry eco@ie (Davis Nijsen) Methodiek voor de natuuryids $ean Vangrinsæn) Weerkunde (Fendi Boelen) Milieuproblematiek (Stercn Beyen) Phnten: mossen en korlrnocsen (Hqgg Vanderlirden) Dieren: amlibieën (Andre Van de Sarde)
20 maa måà
F¡cursie park Olrrrcnhof en l'{arlaz (Paul Vangeet)
Natuurbel'reer (fo Van Gib)
- t0-
en Thema's in natuurontwikkeling Onder deze titel organiseren Stichting Centrum Natuur- en Milieuedrratie en Stichting Ark een serie bþenkomsten. De serie bestaat uit excursies en lezingen en is bedoeld voor iedereen die wd eerrs natuurontwikkelingsteneirren bezoeh. Bij natuuronbrdkkeling, zoals die in beide Limburgen sinds 1990 gestalte kij$, draait het om het lrerstel ran ka¡:akteristieke ecobfiiche processen, De afgelopen laren læbben zeer rrclen enthot¡siast meegekeken en beleefd hoe fìet planten- en áierenieren zich in dezeterreinen ontwikkeh. Er zijn r¡eþ ven"ssende.ontdekkinçn gedaan, waarvan een deel weneldkundig gemaakt is. Denk m&rr aan de onwrwacht positieve rol die de akkerrdistel blt¡kt te
spelen bij de ontwikkeling van oorbossen. Wellicht erænwel waameminggn en ervaringen zijn rnoit tænder gekomen dan de waarnemer zelf. óoelvan Tlema's ln Natuurontwikkeling is om de ervaringen ran belreerderc, ondezoeken en bezoekers bij elkaar te brenggn. De opzet wn de bþènkornsten is steeds te starten mèt een korte inleiding, gevolgd_.door een vragenronde. Óit rormt'samen de baiis ucor de excurie of lezing. De deelnemers worden nadrukkelijk uitgenodigd hun waamemingen en ervaringen in te brenggn' Wé zr¡n enan oræñuigd dat in deze bijeenkomsten nieuwe (enarinp)kennis zalontstaan. Lezinggn in l'ret kader v¿n Thema's ln Natuurontwikkeling
:
Beken Bewegen Een lezingorær het herstelran Limburgse beekystemen De sþúeJ achter het trerstel ran beekdãlnatuur zit 'm in het ædr,ag ran de beek zelf. Waar in Nederland jaren ook eeuwenlang hard is gewerkt aan lret aan banden leggen ran r¡eel beken en ¡viertjes, zien we de laatste ftt t gang mag gaan. Processen ran erooie, sedimentatie, steeds me;r pro¡ecõn waarbij de beek juist weer omggrallen bomen en de effecten ran waterplanten en bosontwikkeling houden de beek in beweging en sclÈppen leeds weer nier¡we kansen roor planten en diersoorten. [srogels en waterspreeuwen kercn terug en Ae watertopen kijgen weer een rijkbegroeid kar:akter. Als bevers weer hun intrede in beekdalen doen kunnen er nog dr:astischere rerarrderingen optredèn. Op deze ar¡ord zal uitgebreid inææ9ti worden op interessante beãkprocessen en hun effecten. llierbij wordt çbruik gemaaK ran enraringgn Janç o.a. de Worm, de geul' de Vloedgraaf, de ggleenbeek, de Niers en de lGlbach (bevers). Door : Bart Peten ran Stichting Ark Plaats en datum : Donderdag 4 febn¡ari '99 om 20100 in lret Natuurhistorisch Museurn wn Maafricht (de BosquetPlein 6-7)
*j
Grazen in het verleden Een lezing orrer de rol ran grote grazers in tret landschap sinds de laatste ijstijd. Aan het eird ran de twintiçte ee-uw wonden in wd natuurggbieden'paarden en rurderen ge(her)introdweerd. Grote grazers worden ggacht een sleutelrol te spelen in de ontwikkeling ran oonpronkelijke natuur. Arcl-reo-log¡sch orderzoek aan o,a. karnpwurresten heeft rreel interessante Sege\,erìs aan l'ret licht çbncht or¡er de aanwezig¡reid ran grote grazers in de afgeJopen duizerrden jaren. Welke rol speeld,en zij in de toenmalige landschaþpen ? Oèroudè kampwnen werpen hun schijnsel op de natuurontwikkeling mn deze tijd. Dr. L.H. ran Wijngaarden-Bakker, lnstituut roor Prè- en Protohistorie, Unirnersiteit \¡an Door Amsterdam Plaats en datum : Dondendag 25 febn¡ari '99 orn 2OuOO in lret Natuurhistorisch Museum r¿an Maastricht (de Bosqætplein 6-7)
:
De deelname aan deze lezinggn is kosteloos. Meer thema's zijn nog in roorÖereiding. Voor informatie kan men contact nemen met Peter Ai6las, tel. 00-31 -43-321 .99.41 (Stichting CNME)
*
Ë
Achterof bekeken
Nabeschouwingen bii de cursus natuu rsids in Zuid-Limbu r2 24 cutsisten was eral een god dæl dat Van de
ie/s biigelærd had
zlj in het
v&
paræhinl
cenhtm (ør cttrstsl&al) tækwa¡nen. Zj lndden
gelæd waar ZAî'IMELEN een
hg. Op
gdkqe
/ûn ors þî,ße larcenbeleil' kan de politiek een lesje leren; ran de 24 ¡/ cursisten waren er I I ran een arder geslacht. De meesten waren Y weemden \ cor elkaar. Het was niet alleen een Haspengounnr publiek. Eéntje loryam uit de Kem.pen epn ééntþ ult het Maasland, een ander was zerfs over de taalgrens geklommen om hier de cusr¡s natuuryids actief bij te wonen.
\ \
Actief waren zij wel, want, éénmaal tret ijs gebroken, werd er dwhtig gediscnssieerd or¡er de boeren en de natuur, lret mestactieplan, drinkpoelen en amfibieen.
weçnbart b datniette vinden daarmæstþ al bijm ænerc¡a@drè værnadplegen. Nu magte kclpn met dit
goede en minder geode lessen. Dat hing niet attijd af ran de lespver, maar eerder aan het orderwe¡p dat gebr:acht weld ! Je kan het zo stellen: hoe saaier de les, des te meer sterke koñie werd er gedronken tijdens de pauze, levestie ran niet in slaap te rallen na de pauze. Het bleef tijdens de pauzes trou¡rens niet alleen bij koffìe, want kofiie.is niet inheems,
ker*dorpþ in
wrj konden daarom ook (met mate) proeren \an een drank die beneid werd nret o.a. de inheemse gerst en fþp.
l-laspengpuw, maar de
of de lessen interesant waren ? Er waren
echte waadniC b dat wij in orc cu¡stslol
bizordergæd or,fiawn we¡den dær Gært Kempenærc en zþ æhSerote, en on het met Hollatdse termen te zeggen: kofte stord klaar'.
'&
De buitenactiviteiten haden aftþ ueel succes als het niet te nat was, - zie khulersbroek-, als het niet te koud was, - zie Zichen-Zr.¡ssen-Border -, ars het niet te fel berigop was met de llets, - zie Rijkel-, en als er niet te rreel muggen waren, zie Botrange.
rerhuMe ors groepþ naar het provinciaar domein ran zaten daar in het zaaþ op het rendiep wat dichter bþen, maar dat was geen probleem, wij kerden elkaar nu toch al enkele maanden. Dit was bowndien bevcrderl¡k roor de groepsgeest waar het werkelijk niet aan lt4et de lente in zicht
Nieu,venhor¡en.
wj
ontbrak. Venchillende staggwardelinçn werden al aar8ekondigd, de'examenkoorts" feeg, want wij weHen de zomer aankomen. De tþ gaat irderdaad zeer snel. Het geroel dat deze gezellige groep niet meerwekelijk bij elkaar zou komen we¡d flerker, Stemmen grngen op om zich te laten -buizen' om volgend jaar een bis-þar te kunnen doen, maar çlukkig kwam tret niet zo wr. Van de 24 lordidaten beeindigden er 22 de cursus en sraagden in alle opdnchten. op 5 december ll. werden zij in het kasteel te Bokrijk plechtig tot natuurgids ggpromoveerd.
lk hoop dat wij elkaar nog dilo,vrjls zullen ontmoeten op jaaneryaderingen, rcrmingsactiviteiten, ingericht door de werkgroep Limburgse Natuurgidsen, op wandelingen en zelfs op gewone gezelligg gelegenheden.
Veelswces
!!
Leo
-12-
MOSSEN - determinatieavond en excursie Gids Jan Verstraeten en begeleider Paul Hubert
ngetwijfeld wæ de gote opkomst tijdens de derteminatiear¡cnd o\ner mossen op vrijdag ló ohober het ger,rolg van de mooie aankorrdi$ng in de rorige Erica, waarbij reeds een gedeehe vtn een interrretsite orner mossen werd afgedrukt. was zodanig geinteresseerd dat ik deze informatje, inclusief tekeninggn en een standaardlijst met de ¡k Ook Nederlandse Mossen al uitgeprint had en met een klein mossenherbarium naar de de¡lerminatie r¡ertrok. Na een kofte inleiding doorJan Verstneten wenden de loepjes borengehaald en çtuurd door de binoculaires naar minuscule details. Gelerkt door het grote aantal deelnemes wend reeds roozichtig geopperd om een her.¡se
mossenwerkgroep op te richten.
Zondag25 oktober stond een excursie in de Bocbeeloallei op het prognmma. Hier was de opkomst wel aanzienhjk minder, rnaar dit was ontegensprekelijk te wijten aan de fikse wird en buien die menigeen in bed hield. Toch waren we rnet een I 5-tal deelnemers. Wie er niet was lnd weer eers ongglijk want het werd een leenijke en zeer boeiende vcormiddag met de rolgende dertenninaties:
Vertandmos
Sikkel5tenetje Klauwtjesmos Purpersteettje Knopjesmoe Boe kronkelsteeltje Grijs boekronkelleeltje
Peermos (snijbonengeur) Klein ladderrnos of snarelmoe
Gewoon sterr€mos Gewoon haarmos
Pluisjesmos
Ruig haarmos Breekblaadje
Nerflewrmos Gewone viltrnuts Gewoon rimpelmos Moerasbuidelmos (witte broedkorrels) Een platmos
Gewoon pronkmos Groot laddermoc
Dikkopmos
Bronsrnos
Bros gaffettandmos
Gedrongen kantmos
Haakmø
..... en één grote onbekende, die in de tas ranJan vendween r¡cor latere determinatie, terwijl de meele deelnemers enkele ardere rerzamelden rrcor zelfstudie. De toekomstigg mossenwerkgroep wordt bijzoveelenthor.riasme ongetwijfeld een srrcces, MAK
Excursie Geologie: Natuursteen in Zuid-Limburgse gebouwen 7-aterlag l9 september 1998 Gidsen: Roland Dreesen en Michiel Dusar Weer: Fns maar net geen regen - lSoC Aantal deelnemers: l6
tocht wordt, want iederc deelrremer ont\rangt een her.re kleurenbrochure en een bijhorende tektmap over de excursie. Het wordt dus een dag van weinig rìoteren. ln Kermt leren wij dat de onderbotrw van de toren is opgetrokken uit ijzezardleen en oeaandsteen, uit de steek alkomlig.
ln de laatste Likona-nieuwsbrief werd een tweede uitstap ran de wer'kgroep Geologie aangekondigd en met een herinnering in de br¡, kon ik nog moeih¡k weerstaan &rn een uitstap van de werkgoep waartoe ik belpor.
ln Alken noteren wij in de St. Aldegondiskerk vcoral
wn ijzezanddeen, mergel (Maastrichts korrelkijt), silex, kallateen uit het ondercarboon, kalksteen van lret ondente ondercarboon - vd$ u rng ?- blauwe hardsteen, en Franse witte steen (in de het gebruik
ln Kerrnt staan twee enthousiaste gidsen, Roland en Michiel, ons op te wachten. Al ran bij fìet veftrek merten wij dat dit een professioneel vcorbereidde
gerestaureerde rænslerelementen). Maar bij de meefen gaat de bewondering toch uit vrcor de -
t3-
een gewl opgetrokken uit de licht geelgroene (kalk)tufsteen van Lirsan. De hier gebruiKe steen komt r¡cor in de Geterallei en werd waarschijnli¡k gedohæn in Borlo,
gebruikte rifkallsteen met zijn rijke waaier aan foesielen. Al die koralen! lk waan mij werkelijk in het
grote Banièrerif. Dan op naar Kortessem! De St. Pieteakerk is werkelijk een lappendeken r¡an allerlei soorten natuursteen. materiaaldat hergebruikt werd uit de oude Tonggrse Romeinse muren: silex, lcw'aftsietisch zandsteen, kaktuf, viséaan, ijzeroer, rode rilkalkteen,
De laatste excursieplaats is Tongeren. Aan de Moerenpooñ en de bijgebouwen van de Basiliek vinden wij opnieur alle natuurstenen die wij rardaag elders in Zuid-Limburg hebben ontdeh. Hé, wie wacht ons daar op een terræje op I Jean Nicolai en zijn echtgenote!Jean is de auteur ran de kleurenbrochure van wndaag. Gezellig kewelerd met een lekker dran(e worden al afspraken gemaakt voor excursies in rnidden Limbury en de Maaskant. Wie er randaag bij was zal er dan ook ongetwr¡feld b¡
calsiet en lavatuf.
Binnen doen we nog een zeldzame ontdekking: een
rode kalktercn steen uit Limbourg. ln Bo¡gloon vinden wij weer een lappendekenkerk maar hier gaat de aandacht vooral uit naar het bruikte frj nkorrelige zandsteen met ngeskrten micapartikels en bruine dolmomietknolletjes.
ge
zún..
i
Rolard, Michiel en Jean, bedankt. Jullie zijn werkelijk ln St.-Truiden rnaken wij kennis met weer twee nier¡¡¡e natuursteensoorten uit de buurt. De resten van de Abdijkerk bestaan grotendeels uit Gobeñangezandleen en de St. Gondulftnkerk heeft
keien! MAK
Provinciale Natuur- en Milieuprijs I 998 p 27 nornember werd in het provinciehuis de 3de Provirrciale Natuur- en Milieuprils door Gedeputeerde Frieda Brepoels uiþereiK. Deze prijs wordl jaarlijks toegekend aan persorìen die zich ingezet hebben r¡oor l'ret behoud, de ontwikkeling of ordezoek ran de Limburçe natuur. Laureaat ran dit jaar wasJan Gabriëls. prominent vogelkenner,
rogelordezoeker, vcgelringgr, stt¡werde kracht vañ de rogelallas, ld van de Vaamse Hogg Raad r¡cor Natuurbehoud. Voor de natuuryidsen is hij bekend als lesçver en excursiebegeleider. Het is de man met de grote werkkracht, de enorme kennis, rnet het \ærrnogen dit op zijn publiek owr te brcngen, en met de gulle bulderende hch. Persoonlijk ken ik Jan sinds mijn jeugd. lk lerinner mij, toen we samen op de 4de Lalijrse zaten. we een herbarium moesten maken, en dat hij, door zijn toen al grote kennis ran alles wat met de natuur te maken l"nd, de onkundige 'biologie'-leraar elke dag vcor schut zette. Herinrrer je nog. Jan: 'Vandaar dr.6, hier dus, maaPenplmi teggn alles wat een blauwe bloern tiad ? We hebben wat afçlachen toen. Zoals r,elen is Jan van eierenroveì ggërohæend naar vogglkenner en -beschermer. Vanwege de Werkgrcep Natuuryidsen ook een dikke proliciat, en we hopen dat we ondanks de hoge erkenning nog leeds een beroep op hem mogen doen (aan dezelfde prijs).
TD
Het laatste hoekje wn '98
Vø
m#r huþ, mi:n cornputer werd snellen de &ten.waardoormiieen lwp werf< uitde lpúen vved gerønen, Nankt allemaal : Læ,.8ß, Marleen, Rjk, Mía, Leo, Christopþ ,4n, en alle atúercn die ik hierbii vergæt Aan iede¡æn de beste werrsen vooßæn vîedig rærydewl Kemfeest en een zegenrijk Eri,n en mij was lp;t æn gæd þaft er was
drul
en çlul,,/
Nieuwþar.
Ttrc t4-
I
nformatief naden kertie
Lieveheersbeestjes slachtoffer van genetisch ,,verbeterde" aardappelen We leven
intþen wn niet
Gerretisch gemanipuleerde aandappelen doden niet alleen bladluizen, maar
te sloppen væntitgang. Genetisc he ma n ip ula tie wn gewassen wo¡dt ons
veroorzaken ook indirect de dood ran liereheersbee{es. Dat van Britse onderzoekers.
værgesþA ab
De aadappelen maken een eiwit aan dat het spijsverteringsstelsel ran bladluizen ontregelt, waardoor ze onherroepelijk naar het hiernamaah verhuizen, Dat is ook de bedoeling. Maar de lierneheèrsbeestjes die de bladluizen roor hun rekening nen¡en, gaan er mee aan ten onder. Vooral de rrouwtjes hebben er last van. Ze leven maar half zo lang. Bornendien leggen de gestipte kewrtjes tot dertig procent mirder leelbare eiþ. Dat schrijren Nick Birch ran het khotse lnstitur.¡t voor Oogstondezoek in Durrdee en Mike Majerus ran de Uniwrsiteit van Cambrklge i¡ New Scientirt.
onvenni¡deüjk ab we het
hongerprobleern
æit utt
de wercld willen lrcþen. Wetensclupperc houden ons vær dat dit allemaal onschuldþ is en dat de merß er geen enkel geuaar btl
læpt.
l"îaar er ziin tæh intusen studies
æk
gepublicæd die uitrúgen om oterdit ethisch
goblæm verder
na te denken.....
is
de corrlusie
l-let is.de eerste keer dat orderzoekers zo'n duìdelijk indirect effect waamemen, Maar er is meer slecht nieuvw. ln Nalurewordt ondeaoek naar genetisch gewijzigd koolzaad genpporteerd. Na de ggnetische ,,operatie'bewt het koolzaad een gen dat de plant beschermt tegen niilieuwiendelijke onkruidrerdelgers. Op zich is dat prima. De publieke opinie is echter bang dat genen uit dergelijke planten ontsnappen naar wilde gewassen, die dan ook herbiciCebelendig worden of zich vreemd gaan gedngen.
Om die mogehjkheid te bestuderen plaatsten Anne-Marie Chèvre en haar plantkundiç collega's ran het lnra, Frankrijk nationale lardbouwkundiç ondezoekinstelling, het koolzaad in de buurt ran wilde radr¡sjes (fuplnnus nplnnrstrum). Er ontstonden sponlaan onstabiele bastaardvormen - l'nlf ndijs, half koolzaad - die gedurende wrschillende ggnenties weerstand blijven bieden tegen de onkruidrerdelger. Al zr¡n ze met arrde¡e middelen wel te bestrijden. De vnag is dan of de milier¡¡vinst wn de gewijzigde planten opweeg teggn de extr:a lroeveell'reid rnilieuonwiendelijke middelen die moeten worden ingezet om de bastaarden uit te roeien.
De result¿ten ran de experimenten met het liewheersbeestje en het koolzaad zijn slecht nieuws rcor de.r,r¡edinpindustrie. Vooral bij de Europese consurnent bestaat er al een weigerachtigg houding tegerþver de omlreden mais en sojabonen. De vcedingsindustrie vreest nu dat de goedkeuring voor de invoer van vijf verschillerde soo¡.ten koolzaad naar Europa op zich zal laten Wachten. John Beringer, professor aan de Universiteit ran Bristol en vcorzitter ran l'ret Britse adviescornité r,r¡or wijstelling in de natuur, gelooft dat er geen reden bestaat voor publieke onggrustheid.
Orer de bastaardgewassen die in het ræld blijren woekeren ordanla de onkruidverdelgers, ze$ hij: ,,Dat is meer een probleem v'cor de boeren dan rpor de natuur.'
De Standaard I december 1997
-
t5-
VORMINGSCURSUSSEN
OnderrerD
datum'99
uur
door de Werkqroep Limburqse Natuurqidsen i.s.m. UKONA
actlviteit
plads
i.s.m. LIKONA
gintçtrr
fôruai
9,00.12u@
stuüs win¡sn ogds
ñk
Msr
¿o 14 maart
9¡00.12u00
&terÍùa¡iesxcusig
Jon Verslrast€n
Bosbed< in As
3 Maasrrdld
¡o 28 maart
9,00.12u00
deternhatieexdJßie
An¡nnd Jans€n
Hæhter
I Whtrogds 2
¡o 7
l,.ü¡ot
9dl0æn
do 25 maart ¿o I
Ê
do
I
19u30.22u30
stuúe
I aril
$¡00.12u00
ústerñinati&excußis
april
19u30.22u30
stude korstmsssn
19u30.22u30
termimlooie danten
do 6 m¿i
6 Amfù¡str
¿o 18
aøil
9u00-12u00
7 Bossrr
zo 25
agil
tu00.12u00
I Geolo$e
stude
Luc
bonãi
ins*tawakgroep Het Grosne Huis
Crwæ,oqr
Mitr
Aspsrsss
Vooriaardfod€rs
lt
Het Grosno Htis te 8okrifi
Het Gmsn€ Hú te Eokrik De $ratsrsn¡o
Bemy ttththiis
Bolewe bos
l(erk væ B¡igor,€n
S¡00.12u00
studs bornn
Christoohe
9¡00.17u00
oxcr¡rsie kkien van Eoom
Paul 0sris sn
rni
S¡00.12u00
dsterninatioarcrrsie
¿o 16 n¡d
van ltlesharsr
0e Wiss€n in Stokkem
Het &osne Hu¡s
VanMinden
¡s Kosrssl lBsino€nl
arùoretum van Sokriik
Hst Gro€no Hds te 8okiil(
&om €n orngadng
8u30 afdt 32 in Güodsddersn,
oakino Mdklokie
Hugo Vandrlindør
flanterurkgroep
Eldæ (Nederlandl
8u30 E3l4 Houtlnlen capækrg of 9u00 en 13u30
hr00.8u00
studs vrorgs vogds
Rik Libot
YogdwerkFoep
0e Maten in 6enk
St30.12u30
stude waterrroods
fl'k Lbot
Yoodrwrktrrg)
Schdeo$rosk
kasted Eldm (oenr Stdn in l,led€rl.l paking 0e ttlateo Slaoml€nstraat te 6enk K¡rk yar Schrjsr
olantrnwsrkoroso
holh weo€n
Kerk van Bwinoq¡ lSt.
Het Groæe Huis
Het Grosrp Hds te Eolnß
l&¡3û16u30 t0 Vogds
Krk
l3ufll
Zwart¿ Eeek Koersd
olantamerkso€o
I rni
¿o 9
91{}0
lsnace Sctþps
Liþ Gora
Maas*
Station Bokriik f8okriiklaar zlnl Het Gmens Htis te &krift
Ras Kwers a
de i¡laa$ruo in
Nbmg ksrk væ As
Het Groens Huis
Bokriik
¿o2md
¿a
8aípd
0eWisstr
13u30.18u30
4 Kalels
olaatsvan afsoraak 8u30 s¡atiion van Gmk of
ma 17 md
1&¡3û21u30
studs weoberrnn
lilv
t2 Eongr €n stn*sn
rh l0 iuni
18u30.21u30
deterninatie
Lily 0ora
t3 Kalkgadand
zo 30 n¡d
9¡00-12u00
studie orú¡d€€år
ttugo Vandalindar
dantemgrkpep
SlnrPis¡erSerg
9u00 en 13uãl Kerk van Kanns
kedd Jamsrs
planternverkgroç
A.b€*
Kerk
Zwarte Bedr
9u00.en
Zomrbloders
Gora
Truid$l
13u30.16u30 ma
14
3t nË
18u30.21u30
stude natte hoo¡ardqr en
t5 llddo
zo 6
jtni
16 Krariswierür
do 27 rnd
t7 Gradand
zo 13juni
r8 Ptanten ts Viivss
do 24 iurú
m
Padd€stod€n
Paúdætodenerdrsb
b¡
S¡00.12u00
stude hdds
13u30.16u30 .l9u30.22u30
stuúe vgrnen
dstsrÍinst¡t
Joln Eruirsrm
$¡00-12u00
deternina¡ieerqrsie
[æ Thofinss€n
l3u3fl.l6u30
deterninatiçaxcrrsis
Læ ïhurass€n
.l8u30.21u30
vm Grote &ogC
ffiSadkorl Vanopper¡
l&¡filaande
k+l¿lapd' t funtdntis ts Koerd lBsfimsnl
lbt plantamrkgroep
Groqo Huis
Het Groens Hub ts 8okrift
SchdenSrod(
Krk
fle Àlaten
oarkina De Maten. Slauml€nstraat tâ Gsnk
van Schden
deterninatiesxcüsie
Eert Eerten
tenil HasdeßZolder
H. Hartcdlene Hq¡dsn-Zoldsr
$00.12u00
deteíTimtie $ralsrdantf n
Lilv Gora
danten$rsrkøo€o
hdd€strerd
oarkino hnidætrad Zorürov€n
do 26 au$¡strs
19u30-22u30
doterninatie
L¡¡c Lonaerts
nycolim
Het Grome ¡¡ris
Het Grosne Huis to Eokriik
sçtrrùa do 7 októr
19u30.22u$ l9u3&22u30
de¡ernin¿tis
Luc Lmeerts
rrycolim
Het Grofie lfuis
Het Grome
de¡erninatie
!æ Lenoerts
rnycolim
Het 6rome
Het Gros¡e ltuis te Boktiik
do 18 norsmb€r
l9¡l}22u$
dsterÍimüo inrmtarisatiesqrsie
Jos
9t¡00
¿o
29 amstus
do 16
2l
laaovgmo€fæ
¿o 19
sæt€rtr $¡0&l2tr00
Tualiu
mycol¡m
lbis llet &oens lhis
Luc Lmasrts
mydim
0e Ta¡¡ ln Zonhovæ
l3r3(}l6uC¡ zo 3 oktober
¿o
l0 oktoür
S¡00.12u00
.l3u30.16u30
$,ü!12u00
l3flLl&,Íl
Huùs
te Bokrijk
Het Grome lfuis te Eoldik
n
13u30 Hobteeftrrq aer hoars ¡o
Zmlwsr inv$tarisa tieoxqJrsie ltug
cÞ
a
cdim
Lro¿srhsids
9¡00 en
l3u$
UfiÍEr
9û0 g¡
13u30 aan
aan de
krk
van Kaulille
deksk van t¡rrrr¡n
c4t
aÞ
27/,11tg8
