Lente Contactblad van de Limburgse Natuurgidsen. 21 maart - 21 juni Driemaandelijks. België - Belgique PB - PP 3620 Lanaken BC 30244

VU: VZW Werkgroep Limburgse Natuurgidsen - p/a Vatstraat 3 - 3620 Lanaken - Afgiftekantoor: 3620 Lanaken Stationsstraat - Erkennigsnummer P702057

België - Belgique PB - PP 3620 Lanaken BC 30244

Contactblad van de Limburgse Natuurgidsen

Lente 2011

21 maart - 21 juni Driemaandelijks

Algemene Informatie Jaargang 38 - Magazine Lente 2011 Voorzitter

Verantwoordelijke uitgever

Secretaris – Persverantwoordelijke

Abonnementen

Penningmeester

Druk

CVN Limburg

Cover fotografie:

Leo Thomassen Velmerlaan 12 3806 Velm (Sint-Truiden) Tel: 011 68 88 11 email: [email protected] Luc Reinquin Wiekstraat 119 3600 Genk Tel: 089 36 26 38 email: [email protected]

Robert Spelmans Rode Kruisplein 12/3 bus 1 3940 Hechtel Tel: 011 73 44 87 email: [email protected] Het Groene Huis tav Petra Haesen Domein Bokrijk 3600 Genk Tel: 011 26 54 82 email: [email protected]

2

Marc Van de Sande Vatstraat 3 3620 Lanaken Tel: 0499 71 86 00 email: [email protected] €8 of €10,75 (inclusief verzekering) met vermelding van Erica + ‘Naam’ op: RekNr: 235-0010248-75. IBAN: BE05 2350 010248 75 BIC: GEBABEBB Drukkerij Begas Molenweideplein 2 3620 Lanaken Tel: 089 71 43 71

Kris Van de Sande De Boomkikker in Zonhoven. 2010.

www.limburgsenatuurgidsen.be

Colofon

Inhoud

Algemene Informatie ....................................................................................... 2 Inhoud ............................................................................................................ 3 Woordje van de voorzitter ................................................................................ 4 Woordje van de redactie ................................................................................... 5 CVN - 45jarig bestaan ...................................................................................... 6 Jaarvergadering 2011 ................................................................................... 7-8 Raadselfoto ...................................................................................................... 9 De 8000ste natuurgids stelt zich voor....................................................... 10-11 Wereldzaadbank op Spitsbergen ...............................................................12-13 LIMNET contactdag ................................................................................... 14-15 Bijensterfte .............................................................................................. 16-19 Wegproblemen - oorlogsverhalen ............................................................. 20-23 Clean Tech, nieuwe kansen, nieuwe opdrachten ........................................... 24-25 Vormingsactiviteiten ................................................................................ 26-28 Boekenplank .................................................................................................. 29 Shop Natuurhulpcentrum Opglabbeek ........................................................... 30 Bibliographie en foto’s ..................................................................................... 31 Agenda .......................................................................................................... 32

Inhoud

3

Woordje van de voorzitter ERICA , Lente 2011

Leo Thomassen

Het is algemeen geweten dat de werking van de Werkgroep Limburgse natuurgidsen gedragen wordt door vrijwilligers. Daarop zijn wij trots, maar meer nog, zijn wij al deze vrijwilligers enorm dankbaar. Dit jaar, 2011, werd door de Europese Unie uitgeroepen tot het Jaar van het Vrijwilligerswerk. Europa wil zo de belangrijke rol benadrukken die de vrijwilligers vervullen in onze samenleving. Om en bij de 100 miljoen Europeanen en anderhalf miljoen Belgen doen aan vrijwilligerswerk in alle geledingen van de maatschappij en dat tegen de tendens in dat je voor alles en nog wat moet betaald worden. ‘Je bent wel gek om je moe te maken, je tijd te verprutsen, je kennis door te geven zonder dat je betaald wordt’. Zijn wij niet gelukkiger als wij ons belangeloos kunnen inzetten voor de goede zaak die, in ons geval, de natuur en het milieu is? Doet het geen deugd om mensen te helpen in het ontdekken van het wonder dat zich elk jaar opnieuw in de natuur voltrekt? Geeft het geen voldoening om samen dat wonder te bestuderen? Is vriendschap niet belangrijker dan euro’s? Bij de jaarwisseling zijn er enkele wijzigingen in het bestuur van de Werkgroep. Yvette, voorheen hoofdredactrice van Erica, is opgevolgd door Marc Van de Sande en de Erica die nu voor je ligt is zijn ‘maidennummer’. Wij wensen hem alle succes toe en vooral vele jaren met een fijne samenwerking. Ik heb deze Erica uiteraard nog niet gezien. Misschien ziet hij er wel anders uit maar wij zegden hiervoor toch dat ‘de eigen inbreng’ ruimte moet krijgen, ook in ons contactblad. Wij zijn benieuwd naar de reacties van onze lezers. Elke vereniging streeft naar verjonging en dat is ook zo voor onze Werkgroep. Een nieuwe jonge medewerkster in ons bestuur is Hilde Nysten, kersvers natuurgids. Op de bestuursvergadering van februari engageerde zij zich al meteen om de kar te trekken in de denkgroep: ‘Visie en missie’. Met dit initiatief willen wij onze bakens voor de toekomst bepalen en uitzetten. Welkom in het team Hilde. Nog welkom heten wij de 33 cursisten in de cursus natuurgids die de eerste week van februari van start ging. Het wordt een jaar van kennismaking. Spelenderwijs gaan zij de natuur ontdekken en eer zij het goed en wel beseffen is dit jaar voorbij. Geniet er bewust van, beste toekomstige natuurgidsen. Ontdek elke week opnieuw hoe het arboretum in Bokrijk een metamorfose ondergaat en jullie prachtige momenten tovert voor alle zintuigen. Aan alle nieuwe lezers van ons contactblad ook een hartelijk welkom. Wij hopen dat jullie zich goed voelen bij ons. Zij die hun abonnement nog niet vernieuwden willen wij toch aansporen om dit onverwijld te doen, anders zou dit nummer wel het laatste kunnen zijn en dat zou jammer zijn. Heel veel leesgenot met deze vernieuwde Erica. Leo

4

Algemeen

Woordje van de redactie Een nieuwe stijl

Marc Van de Sande

Zoals jullie in de vorige Erica konden lezen heeft Yvette Cordie de Werkgroep van de Limbursge Natuurgidsen gevraagd om iemand anders te zoeken om de redactie van de Erica op zich te nemen. Bijgevolg vroeg André Van de Sande, mijn vader dus, me ergens tijdens de zomer van vorig jaar of ik niet geïnteresseerd was om deze taak uit te voeren. Ik had in eerste instantie hier wel mijn twijfels over. Yvette deed deze job goed, had al een hoop ervaring hierover opgedaan, terwijl ik een wildvreemde was voor iedereen en nog een beetje “bleu” was op dat vlak. Ik had dus een hele hoop vragen maar André (het klinkt zo raar moest ik pa schrijven) kon me toch vrij snel overtuigen. Er zijn vele vaste leveranciers van de nodige artikels en ik zou voldoende krediet krijgen om er iets moois van te maken. Tijdens één van de vorige bestuursvergaderingen werd ik dan ook aanvaard als nieuwe redacteur van de Erica.

boeiende artikels te bezorgen. Voor diegenen die me niet kennen, wil ik me graag even voorstellen. Mijn naam is Marc Van de Sande, geboren en getogen in Hasselt maar woonachtig in Lanaken. Ik heb de cursus natuurgids gevolgd in Sint-Truiden in 1982. Ik ben gehuwd met Edith Jorissen. Zij volgde de cursus natuurgids in Alden Biezen in 1985. Ik heb haar leren kennen tijdens de les determineren, waar ik blijkbaar voldoende indruk op haar heb gemaakt als begeleider. Ik moet eerlijk bekennen dat het vooral kwam door het versleten determineerboek van Hugo Vanderlinden die ik van hem had mogen lenen. Merci Hugo!! We hebben een zoon, Gert-Jan en een dochter, Elsemieke. Veel leesplezier.

Marc

En nu is het dus zover. Jullie hebben mijn eerste uitgave in de hand. Het ziet er wat anders uit dan jullie gewend waren de laatste jaren maar inhoudelijk is er niet zoveel veranderd. De verandering zit hem vooral in de stijl. De Erica is niet alleen een tijdschrift voor de natuurgidsen maar ook, en vooral, door de natuurgidsen. Ik wil iedereen bedanken die meegewerkt heeft aan dit boekje en doe een oproep aan jullie allemaal om mij in toekomst even

Algemeen

5

45 jaar CVN Tijd voor verandering

In 1965 werd in Antwerpen het Centrum

voor Natuurbeschermingseducatie (CVN) opgericht. Het initiatief ging uit van verschillende Vlaamse natuurbehoudsverenigingen. Meteen werd gestart met de organisatie van cursussen voor natuurgids, aanvankelijk in Antwerpen en Gent. De eerste decennia waren natuurgidsen de pioniers in het vormen van een draagvlak voor natuur in Vlaanderen. Met de erkenning als instelling voor sociaal-cultureel vormingswerk met volwassenen, in 1979, werd het activiteitenpakket van het CVN verruimd. Na de totstandkoming van een nieuw decreet op het volksontwikkelingswerk werd het CVN in 1995 omgevormd tot het Centrum Voor Natuur- en milieueducatie. Daarbij werd een nauw samenwerkingsverband aangegaan met de Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen (VMPA), vereniging die enkel in laatstgenoemde provincie actief is. De uitbouw van de provinciale werking vanaf 1997 liet een nog gevoelige stijging van het aantal cursusactiviteiten zien.

gespecialiseerde instellingen voor sociaal-cultureel volwassenenwerk’. Met een erkenning voor 3.000 uren behoort CVN nu tot de grootste vormingsinstellingen van Vlaanderen. Guido Vansteenbergen was één van de initiatiefnemers bij de oprichting van het CVN. In 1984 nam hij het voorzitterschap over. Op 18 december 2010, tijdens de jaarvergadering, gaf Guido de fakkel over aan Rosine Van Oost. Biografie Rosine Van Oost ° 1 september 1954 te Sint-DenijsWestrem. Studeert klassieke filologie en verhuist naar Antwerpen. Is als vrijwilliger actief in de vredesbeweging en Amnesty International. Engageert zich op school in het Groene Schoolproject en waagt vanuit dat engagement via een detachering de sprong naar het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Houdt zich binnen de NME-cel bezig met doelgroepen buiten de natuur- en milieusector, zowel binnen onderwijs als jeugdwerk. Gaat korte tijd aan de slag binnen Stad Antwerpen alwaar een verzelfstandigd milieuagentschap in het vooruitzicht was gesteld. Doordat de stad de verwachtingen niet kan waarmaken, keert ze terug naar het onderwijs. Op vraag van de raad van bestuur van CVN wordt ze vanaf 2011 de nieuwe voorzitter.

In 2003 bracht weerom een nieuw decreet een omwentelling in het vormingslandschap teweeg. CVN is nu erkend als een van de 18 ‘landelijk

6

Nieuws

Marc Van de Sande

Jaarvergadering 2011

Traditioneel vindt op de tweede zaterdag van januari de jaarvergadering van de Limburgse Natuurgidsen plaats. Dit jaar was de gemeente As onze gastheer. De deelnemers werden om 09.30 uur verwacht in het Gemeenschapscentrum De Drieschaar. Omstreeks 10.00 uur ging dan de officiële vergadering van start, gevolgd door een groepsfoto en het middagmaal om 12.00 uur. Nadien konden we genieten van één van de wandelingen in de vallei van de Bosbeek, het staatsnatuurreservaat Heiderbos en een bezoek aan de 31 meter hoge uitkijktoren waar we konden genieten van een prachtig uit-zicht over het Park Hoge Kempen.

De opkomst was eerder “mager”. We telden een zestigtal deelnemers. Andere jaren waren er dat wel meer. Onze voorzitter, Leo, steldde zich ook de vraag wat de oorzaak hiervan kan zijn. Aan de gezelligheid zal het niet liggen, want het was echt aangenaam om elkaar weer eens te treffen, om nieuwjaarswensen over te maken, een beetje bij te kletsen over de voorbije maanden of om al afspraken te maken om samen weer eens op pad te gaan.

As, 08 januari 11

volgende punten op het programma: - Voorstelling van de verschillende cursussen. Dit zijn de cursus natuurgids te Genk, de cursus natuurgids te Tongeren die in september van start zal gaan, de cursussen Natuur-In-Zicht te Genk en Lanaken en tenslotte de verschillende vormingsactiviteiten. Een bijzondere aandacht werd besteed aan de cursus CleanTechAmbasadeur. Hierover kon je al meer lezen in de vorige Erica. Marc Meert deed ook een oproep aan iedereen om eens na te denken over hoe de vormingsactiviteiten aantrekkelijker kunnen gemaakt worden. - Voorstelling van de 8000ste natuurgids (zie verder in deze Erica) - Voorstelling van de verschillende bestuursleden. - Nieuwe logo CVN - Oproep tot verlenging abonnement

Tijdens het officiële gedeelte stonden de

Nieuws

7

Jaarvergadering 2011 As, 08 januari 2011 - Toelichting in verband met de verzekering. - Informatie over de website van de Limburgse Natuurgidsen. - Oproep naar de verenigingen om de organisatie van de jaarvergadering 2012 op zich te nemen.

Marc Van de Sande

Miet Dreesen en Willy Peumans gaven meer uitleg over het staatsnatuurreservaat Heiderbos en de problematiek rond de voortplanting van de jeneverbes. Als afsluiter van de voormidagactiviteit, werd het promofilmpje van de Werkgroep Limburgse Natuurgidsen getoond. Dit filmpje kan eveneens worden bekeken op de website van de Limburgse Natuurgidsen. Een heerlijk bord soep en een smakelijke broodmaaltijd zorgden voor de nodige energie om de wandelingen aan te vatten. Deze werden door iedereen erg gesmaakt.

Na de toespraak van Leo werden de namiddagwandelingen voorge-steld door Andre Vincken aan de hand van een fotoshow.

8

We hopen jullie volgend jaar opnieuw te mogen ontvangen. Deze gezellige bijeenkomst was een mooie start van een nieuw seizoen.

Nieuws

Raadselfoto

Marc Van de Sande

En de winnaar is....

We kregen de meest uiteenlopende antwoorden op de raadselfoto, gaande van stekelzwam tot verdorde zonnebloemknop. Maar het juiste antwoord was: de steel van een pompoen. Slechts zes personen waagden een gokje, maar het waren Geert Kempeneers, Louisa De Coster en Romain Vanzeir die de juiste oplossing hadden, samen met Lena Martens die echter het snelste antwoordde. Zij krijgt in 2012 de Erica gratis in de brievenbus. Proficiat Lena!!!

Een nieuwe opgave Puzzel mee!!! Met deze foto’s kun je 10 namen van dieren vinden. Soms moet je foto’s combineren. Je mag één foto ook meerdere keren gebruiken. Aan de hand van deze namen vind je eveneens een centraal thema. Wedstrijdvraag: Bezorg me de 10 namen en het thema! Ook nu wordt er weer een jaarabonenment geschonken aan de persoon die het eerst het juiste antwoord weet te bezorgen. Dus als je het antwoord weet, snel e-mailen naar [email protected]. Veel succes!!

1

9

4 7 10

2 5 6 3

Tjirps

8

11

9

Even mezelf voorstellen De 8000ste natuurgids in Vlaanderen Het is vandaag precies een jaar geleden dat ik voor de eerste keer de wandeling van de parking in Bokrijk naar het Groene Huis met veel vragen aanvatte. Pas diezelfde ochtend had ik immers definitief besloten om de cursus natuurgids te gaan volgen. Maar die eerste wandeling gaf me meteen het volste vertrouwen. Een cursusverantwoordelijke drukte ons tijdens die eerste lesdag op het hart om tijdig naar Bokrijk af te zakken. Er was immers tijdens die wandeling naar het Groene Huis erg veel natuur te beleven, zeker in de lente. Ze had gelijk met als gevolg dat we elke zaterdagochtend een klein natuurbadje kregen voor we aan de les begonnen. We waren dus meteen in de juiste stemming.

Mariëlle Vangronsveld

vrijwel elke zaterdag dacht ik hét onderwerp dat mij het meest aansprak te hebben gevonden. Dat duurde dan meestal tot de volgende lesdag als ik vaststelde dat ook dat stuk natuur erg boeiend was.

Tijdens die tien maanden waren er ook een aantal excursies en praktijklessen gepland. Vaak konden we hier een aantal gegevens toetsen die we in voorgaande lessen hadden meegekregen. Die excursies bevestigden ook de stelling dat wat je in het echt beleeft nog veel meer bij blijft dan wat je in een theorieles hoort. Bovendien liep ik tijdens dat tochtje ook enkele cursisten tegen het lijf en ook dat bevestigde mijn beslissing van die ochtend. De cursistengroep bleek heel divers, maar stuk voor stuk waren het mensen die de natuur in hun hart dragen. De cursus was samengesteld uit een palet met een enorme diversiteit aan onderwerpen. Maar stuk voor stuk gaven ze meerwaarde aan de opleiding en

10

We kregen ook drie opdrachten mee: het maken van een biotoopstudie, het ondernemen van een stagewandeling en een heus examen over alle lessen heen. Door het feit dat we de opdrachten al snel kenden, konden we stapsgewijs aan onze taken werken. Zo stond de praktijk nooit ver van de theorie af. De biotoopstudie en de stagewandeling deed ik in het Munsterbos, een prachtig stukje natuur op de overgang tussen

Tjirps

Even mezelf voorstellen De 8000ste natuurgids in Vlaanderen vrijwilligers die minstens één ding gemeenschappelijk hebben: namelijk ze hebben een grote interesse in en bekommernis voor de natuur. En dat is nu net de reden waarom ik aan deze cursus begonnen ben. Bovendien wilde ik beroepshalve ook graag wat meer achtergrond zodat ik mijn leerlingen nog meer zou kunnen boeien voor de natuur. De bruikbaarheid van deze cursus heb ik ondertussen al kunnen uittesten en het enthousiasme van de leerlingen is de mooiste bevestiging die ik me kon wensen. Tijdens de diplomering volgde nog een verrassing: ik werd gehuldigd als 8000ste natuurgids van Vlaanderen. Kempen en Haspengouw. Voor de biotoopstudie ben ik tientallen keren in het Munsterbos geweest om waarnemingen te doen en geloof me, elke keer was er wel iets anders te zien of te beleven. Ik was een bevoorrechte getuige om de seizoenen in mekaar te zien overvloeien. Aan de stagewandeling houd ik, ondanks de zenuwen op voorhand, een erg goed gevoel over. Niet alleen het weer liet zich van zijn beste kant zien, ook de wandelaars namen actief deel. Een belangrijke vaststelling die ik deed is dat, hoe meer je leert over de natuur, des te meer je beseft dat je veel nog niet weet. Het werden uiteindelijk tien maanden waarin ik heel erg boeiende mensen leerde kennen. De andere cursisten, de cursusverantwoordelijken, de lesgevers, de examinatoren en erg veel

Tjirps

Graag wil ik iedereen bedanken die ervoor gezorgd heeft dat die tien maanden een heel toffe periode vormden. Geen enkele ochtend ben ik tegen mijn zin opgestaan en steeds weer stelde ik vast dat er erg veel vrijwilligers zijn die zich jaar in jaar uit inzetten om mensen warm te maken voor dit schitterende geschenk: de natuur. Hartelijk dank aan iedereen. Mariëlle

11

Wereldzaadbank op Spitsbergen De Ark van Noë voor zaden van over de hele wereld temperatuur vallen alle processen van het plantje stil en kan het plantje onbeperkt bewaard worden. Op deze manier worden bijvoorbeeld bananenplanten bewaard. Van andere planten, zoals tawe, rijst, bonen, enz… kan je de zaden invriezen.

Op 26 Feb 2008 werd op Spitsbergen de “Svalgard Global Seed Vault”, ook wel de “Ark van Noë voor zaden” officieel geopend. Het doel van de SGSV is om een bewaarplaats te hebben voor het genetisch materiaal van landbouwgewassen. De opslagplaats bevat zaden van meer dan 200000 gewassen van over de hele wereld. Op deze manier willen verschillende instituten en instellingen vermijden dat bepaalde planten uitsterven door het veranderende klimaat of natuurrampen. Het genetisch materiaal van gewassen wordt op verschillende manieren bewaard. Van planten die geen zaad aan maken worden stekken bewaard. De stekken worden met vloeibaar stikstof afgekoeld tot ca -200°C. Op deze

12

Op Spitsbergen heeft men gigantische natuurlijke diepvriezers uitgegraven in de permafrost, een permanent bevroren grondlaag. De temperatuur onder de grond zal nooit hoger zijn dan -4 à -3°C, zodat het vrij eenvoudig is om de noodzakelijke koeling te bereiken. SGSV heeft zijn eigen elektriciteitsverziening, maar indien er een elektrische panne zou zijn is er geen gevaar voor de zaden, vermits de temperatuur nooit boven het vriespunt kan komen. De zaden worden opgeslagen bij min 18° Celsius. De zaden zijn verpakt in speciale zakjes die uit vier lagen bestaan en staan op rekken in de opslagruimtes. Door de lage temperatuur en luchtvochtigheid gebeurt er erg weinig met de zaden, waardoor deze tientallen jaren en misschien zelfs eeuwen goed blijven. Voorrang wordt gegeven aan zaad dat belangrijk is voor de voedselvoorziening en voor een

Tjirps

Marc Van de Sande

duurzame landbouw. De afzenders zijn in de eerste plaats internationale landbouwonderzoekinstituten en enkele belangrijke nationale genenbanken. Het is de bedoeling om vooral uniek materiaal op te slaan. Men heeft niet enkel om het klimaat Spitsbergen gekozen als bewaarplaats. Spitsbergen is vooral een stabiel gebied. Noorwegen is een land met een stabiele politiek en economie. Er is geen kans op tropische stormen, overstromingen en aardbevingen, allemaal factoren die in de landen van oorsprong van de gewassen veel voorkomen. Zo werd een genenbank in Irak door rebellen geplunderd en werd een rijstcollectie op de Filippijnen verwoest door een tyfoon. Svalgard Global Seed Vault moet de biodiversiteit in de landbouw verzekeren en buffers aanleggen van planten die opgewassen zijn tegen klimaatsveranderingen. De opslagplaats kwam tot stand door een samenwerking van de Noorse regering, met de Global Crop Diversity Trust en de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR). Ook België neemt deel aan dit project. Het Laboratorium voor Tropische Plantenteelt van de KUL Leuven behoort tot de koepel van Biodiversity International, het CGIAR-centrum dat werkt rond biodiversiteit. Ondanks het feit dat de Noorse regering de leiding heeft over dit project en ook de financiële verantwoordelijkheid draagt, kan elke organisatie gebruik maken van deze opslagplaats en blijft het ook eigenaar van de zaden die ter bewaring gegeven werden. De kratten, waarin het zaad zit, zijn verzegeld, en worden alleen maar aan de afzender teruggegeven.

Tjirps

De site ligt, volledig onder de grond, op een veilige hoogte van 130 meter boven de zeespiegel. De gang naar de drie opslagplaatsen is 100 meter diep. De toegangsdeur, van geborsteld staal, is het enige zichtbare gedeelte van de hele site. Het kunstzinnig gedecoreerde dak reflecteert gedeeltelijk het poollicht, wat een prachtig schouwspel geeft. Elk van de drie kamers heeft een capaciteit van 1,5 miljoen zaden die in kunststof opbergdozen kunnen bewaard worden op rekken.

13

Een geslaagde LIMNET-contactdag Educatie voor biodiversiteit Op 25 november 2010 kwamen 250 mensen samen in de Universiteit Hasselt om zich te buigen over het thema ‘Educatie voor biodiversiteit’. Zoals iedereen onderhand al wel weet is het met de biodiversiteit in Vlaanderen en in de wereld niet zo goed gesteld: teveel soorten gaan achteruit of sterven uit. Niet voor niets werd 2010 uitgeroepen tot het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit.

De Provincie Limburg wou niet achterblijven in deze dynamiek, ook al omdat Limburg de meest biodiverse provincie is van Vlaanderen. In de loop van 2010 werden in zes mijlpalen allerlei aspecten van biodiversiteit belicht. De LIMNET-contactdag was de afsluiter van de reeks en had als doel op een positieve manier naar de toekomst te kijken: hoe kunnen we via educatie het draagvlak voor het behoud van de biodiversiteit

14

Johan Geusens

versterken? Professor Hans van Dijck beet de spits af met een wetenschappelijke duiding van het thema biodiversiteit (‘Biodiversiteit leren begrijpen: hoe beestig is onze kijk op het leven?’). ‘We delen één aarde met andere soorten, maar we hebben verschillende zintuiglijke werelden. Educatie heeft tot doel mensen gevoelig te maken voor zintuiglijke wereld van andere soorten, de empathie te verhogen. Mensen leren meer door emoties en we moeten ons beter leren inleven in andere soorten’. Dr. Elly Quanten van de Xios-Hogeschool gaf een uiteenzetting van hoe educatie voor biodiversiteit er moet uit zien. Sleutelbegrippen zijn: • het belang van emoties in de educatie (verwondering, empathie…) • nieuwe kennis op doen over het functioneren van mens en natuur • systeemdenken (planten en dieren maken deel uit van een complex samenspel van natuurlijke en menselijke factoren) • waardeontwikkeling (respect, solidariteit, rechtvaardigheid…) • actiegerichtheid (je daadwerkelijk inzetten voor biodiversiteit).

Nieuws

Een geslaagde LIMNET-contactdag Educatie voor biodiversiteit Vervolgens passeerden een vijftiental educatieve projecten de revue, waarbij heel diverse educatieve methodieken aan bod kwamen voor uiteenlopende doelgroepen, van kleuters tot senioren.

om de handen uit de mouwen te steken. Uit vragen en reacties achteraf vernemen we dat heel wat mensen ondertussen op verschillende manieren effectief bezig zijn met de ideeën concreet te maken…

Tenslotte werden de deelnemers uitgedaagd om zelf de oefening te maken: hoe zou jij voor jouw doelgroep een ‘ideaal’ educatief project voor biodiversiteit aanpakken? Alhoewel dit uiteraard geen kant-en-klare recepten opleverde was het toch een korte en krachtige oefening om het eigen engagement onder de loep nemen.

Een uitgebreid verslag van de contactdag kan u lezen op de website: www.limburg.be/limnet

De 250 deelnemers (waaronder 35 buitenlandse studenten) vonden de contactdag inspirerend en goed georganiseerd. Ze gingen naar huis met een pak informatie en positieve energie Een aantal educatieve projecten passeerde de revue: - Vegers voor vlinders (Els Boonen van Werkgroep ISIS) - De Broekbrigade (Lotte Decruynaere van het bezoekerscentrum ‘t Vloot) - Kamashibai (Sara Dewinter van het WWF) -■Educatief natuurbeheer (Natuurpunt vzw) -■366 tips voor biodiversiteit (Marc Peeters van KBIN) ■

- 99 soorten-wandeling (Joeri Cortens van Natuurpunt Educatie) -■In het spoor van grote grazers (Willy Kubben van het Maascentrum De Wissen) - Vlinder mee! (Joke Lowist van Campus Alicebourg te Lanaken) -■Biopins (Bertie Vanderlee van het Provinciaal Natuurcentrum) ■

- Op reis met tante Ciconia (Natuurpunt Educatie)

Nieuws

15

Bijensterfte Of hoe een evolutie van meer dan 100 miljoen wordt aangetast. Bloem en bij : een samenlopende evolutie. Toen er meer dan 100 miljoen jaar geleden, naast naaldbomen en varens ook loofplanten verschenen op aarde, kwam er een nieuwe behoefte: bestuiving van bloemen. Uit sluipwespen ontstond een nieuwe groep van insecten die zich specifiek hiermee ging bezig houden: de bijen. Bij en bloem evolueerden al die tijd naar elkaar toe tot een hecht tweespan. Bloemen ontwikkelden nectarklieren en kleur-, geur- en vormkenmerken om die bijen te lokken. Bijen werden pelsdieren, in hun dichte beharing droegen ze stuifmeelpollen van bloem naar bloem om de stampers te bevruchten. Honingbijen gingen in groep leven en ontwikkelden sociale vaardigheden zoals een bijentaal om een bloemenvondst aan de anderen mee te delen. Ze werden ook bloemvast waardoor ze op eenzelfde bloemsoort bleven vliegen totdat ze er niet meer was.

stuifmeel van de bloem: “For bees, the flower is the fountain of live, for flowers, the bee is the messenger of love”. Hun overlevingskansen waren nauw met elkaar verbonden. Een zwakke bloei door een abnormaal regenachtig of droog seizoen, zorgde voor ondervoeding en wegkwijnende bijenvolken. Door de verminderde aantrekkingskracht voor bijen, zagen bloemen ook hun kans op zaadvorming en voortplanting verkleinen.

Een jaar met hogere bijensterfte was een zuiver natuurlijk fenomeen, eigen aan de relatie bloem-bij en de klimatologische omstandigheden. De voeding van de bij.

Hierdoor kwam het stuifmeel op de juiste plaats terecht. Veel bloemen konden niet zonder hun bevruchter, de bijen niet zonder de nectar en het

16

De bij als supervegetariër hangt volledig af van suikers als bron van koolhydraten. Hiervan krijgt ze de nodige energie om te kunnen werken, vliegen, verwarmen. Ze haalt dit uit bloemennectar, plantensappen, meeldauw en rijp fruit. Voor een goede ontwikkeling van alle lichaamsfuncties, klieren, ziekteweerstand, … hebben bijen eiwitten, essentiële aminozuren,

Natuur in moeilijkheden

Marc Missotten

mineralen, vitaminen en vetzuren nodig en dat vinden ze alleen in stuifmeel. Ter vergelijking: de mens haalt dit uit vlees, vis, eieren, melk, boter, kaas, fruit, groenten, bessen, zaden, noten enz... Meteen is het duidelijk hoe afhankelijk de bij is van stuifmeel. Bovendien is niet elk stuifmeel even rijk, een bij moet daarom over veel verschillende bloemsoorten kunnen beschikken om alle nodige stoffen te vergaren.

Bijensterfte allerlei akkerbloemen gedijden, werden herverkaveld tot grote percelen met monoculturen en weinig boorden. Elk kruidje wordt geweerd want het betekent onzuiverheid bij de oogst! Op enkele zeldzame uitzonderingen na, zien ook veel privé tuinen er steeds schraler uit. Vooral gazon, buxus en betonnen terrassen en paden hebben vandaag succes. Ook hier vormen sproeistoffen de basis voor het tuinonderhoud. Verder heeft de opwarming van de aarde een niet te onderschatten invloed op de zeer temperatuurgevoelige bijen.

De impact van de mens. Zij het door religie of uit hoogmoed, de mens heeft zich altijd superieur gevoeld t.o.v. ander aards leven. Overbevolking, industriële revoluties, moderne landbouwtechnieken en genmanipulaties hebben ervoor gezorgd dat niet langer de natuur maar de mens de evolutie op aarde is gaan bepalen. De natuurlijke evolutie van een vrucht tot iets sterk en vruchtbaar, speelt niet langer een rol. De mens wil het vooral mooier, groter en met meer opbrengst. Daarvoor zijn nu volop meststoffen, pesticiden en andere chemische producten nodig. Kleinere landbouwperceeltjes met verschillende gewassen en veel boorden waar vroeger

Natuur in moeilijkheden

Wat betekent dit voor de bijen. De laatste 100 jaar is het gevarieerd aanbod aan bloemen er zodanig op achteruit gegaan dat de bijen nu, op veel plaatsen, te weinig en te eentonig stuifmeel vinden voor hun larven. Dikwijls ontbreken er nu broodnodige voedingsstoffen om te kunnen ontwikkelen tot een sterk, ziektebestendige organisme met een goede immuniteit. Virussen, bacteriën, mijten, sproeistoffen, schimmels, gisten, vocht enz... vormen nu plots levensgevaarlijke bedreigingen voor de zwakkere bijen.

17

Bijensterfte

Of hoe een evolutie van meer dan 100 miljoen wordt aangetast.

De opwarming van de aarde, heeft een dubbel negatief effect op bijen. Planten gaan steeds vroeger bloeien, sommige zelfs een maand eerder dan 50 jaar geleden, terwijl bijenkoninginnen, door de warmere najaren steeds langer blijven doorleggen. De laatst geboren bijen zouden sterke winterbijen moeten zijn die gemakkelijk overwinteren. In de periode waarin ze nu opgroeien heeft onze natuur echter nog heel weinig aan stuifmeel te bieden! Het is opvallend dat bijen het de laatste jaren beter doen in steden, waar nog veel bloemenperken laat op het jaar bloeien, dan in de natuur! De bijen zouden gedurende het ganse actieve seizoen geen te lange voedselarme perioden mogen meemaken. Want dat betekent een zwakkere generatie bijen die ook niet optimaal de volgende generatie jonge larven kunnen opvoeden enz... Een bijenvolk dat verzwakt geraakt heeft 4 tot 12 weken nodig om er terug volledig boven op te geraken. Voor veel volken lukt dat niet meer. Wat moet er gebeuren? De leefomgeving moet terug bijvriendelijker worden. Dat betekent dat we moeten proberen alle arme perioden gedurende het jaar te vermijden door meer bloemen aan te planten of te zaaien. Vooral in nazomer en herfst is er nu een groot gebrek aan stuifmeelplanten. Voor de beheerders van natuurstroken, die enkel met streekeigen planten willen werken, is er buiten klimop geen echte late stuifmeelbron. Het is daarom hun taak om bestaande klimopbestanden te beschermen en nog uit te breiden.

18

Privé-tuinen, -gronden en -bossen, gemeenteterreinen en – plantsoenen, parken en lanen, industrieterreinen, landbouwgronden bieden veel meer mogelijkheden omdat daar gezaaid en

geplant kan worden wat men zelf wil. Tuinzaken bieden tegenwoordig een groot pallet van late planten en bomen aan, kies bewust voor late bijenplanten. Landbouwers moeten zo veel mogelijk met groenbemesters werken na de oogst en de bloemen ook laten uitbloeien. Het blijft dus niet bij de inzet van de imker alleen, die een boompje in eigen tuin naast zijn bijenkast plaatst, maar iedereen moet meehelpen. De wereld kan niet zonder bijen. Andere bestuivers. Er werd hier vooral gesproken over honingbijen, maar de verarming van de natuur is voelbaar voor alle bestuivers zoals solitaire bijensoorten, hommels, vlinders, enz... Alle insecten die voor de opvoeding van hun kroost enkel aangewezen zijn op eiwitten uit stuifmeel, zien hun aantallen achteruit gaan. O.a. wespen, zweefvliegen en mieren die hun eiwitten ook uit dierlijke prooien halen hebben er veel minder

Natuur in moeilijkheden

Bijensterfte

Marc Missotten

last van. Jaarlijks zijn er projecten om de ‘bloemenweide’ voor al deze insecten te verbeteren. Maak er gebruik van want een wereld zonder bijen zou ook voor de mens een aanzienlijk magerder fruiten groetenaanbod betekenen. Help ze overleven, het is nog niet te laat. Marc Missotten, imker Bieenkorf Chinese bijenboom

Bergsteenthijm Japanse honingboom

Blauwe Spirea

Chinese linde

http://www.bieenkorf.be Actie Beeplants : http://www.bieenkorf.be/beeplants.htm

Natuur in moeilijkheden

19

Er was eens Wegproblemen - Oorlogsverhalen

Rene Martens

Noord-zuidnieuws Van wegen en verkeer: Op vrijdag 21 januari 2011 heeft de Vlaamse Regering het G.R.U.P. (gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan) voor de Noord-Zuid omleidingsweg principieel vastgelegd. Volgens Wegen en Verkeer: een belangrijke stap naar de realisatie van deze weg. Het plan moet nu nog voor advies naar de Raad van State. Deze heeft voor dit advies dan 30 dagen tijd. Van het actiecomité: “Wij kunnen nu eindelijk met gerechtelijke procedures starten”. Nu kan de rechter niet meer, zoals vorige keer (zie Erica-herfst 2010) zeggen dat er nog niets beslist is. De rechter oordeelde toen immers dat het ontwerp niet kon veroordeeld worden omdat er nog niets voldoende concreet was. De rechtbank verklaarde dan ook de milieustakingsvordering ontvankelijk maar ongegrond. ”Nu gaan wij zeker naar de Raad van State en ook naar Europa” aldus het comité. Naklanken van de jaarvergadering 2011 Groot was mijn verwondering om van zoveel mensen op de jaarvergadering zo positieve respons te krijgen i.v.m. ”mijn oorlogsverhalen”. Ook was ik verwonderd dat sommigen meer uitleg verwachtten over de bemanning van het vliegtuig na de crash van 15 maart 1945 waarover ik vorige keer schreef. Ik vreesde toen echt te langdradig te worden daarom dan nu het vervolg van: ….

20

Mijn oorlogsverhalen Bokrijk was al op 13 september 1944 bevrijd (zie “den drapeau en de kabel” in Erica herfst 2010) maar de Duitsers zouden pas op 29 januari 1945 helemaal uit België weg zijn. De vijand was echter nog niet helemaal verslagen. Hun verbeten en uitzichtloos offensief in de Ardennen (eind 1944 - begin 1945) was weliswaar mislukt maar in Duitsland boden zij nog weerstand. Intussen bombardeerden de geallieerden onophoudelijk Duitse steden en industriegebieden. Het zou nog tot 9 mei duren eer de Duitsers onvoorwaardelijk capituleerden. Het vliegtuig dat in Bokrijk crashte was een bommenwerper, type Handley Page Halifax VI van de Britse R.A.F. met een Franse bemanning.

Tjirps

Er was eens Wegproblemen - Oorlogsverhalen

Het steeg samen met 27 andere toestellen op om Hagen, een industriestad ten zuiden van Dortmund, te bombarderen. De Duitsers probeerden die bombardementen te verhinderen met afweergeschut en jachtvliegtuigen. Welke Duitse nachtjager de Halifax neerhaalde is niet achterhaald.

Sergeant-schutter Georges Brulet. 3. Sergeant-boordmecanicien François Hauteceur. 4. Luitenant-bommenrichter Henri Lamontagne.

Wat is van de bemanning geworden? Vier van de zeven bemanningsleden vonden de dood in Bokrijk. Een van hen zat dood in de cockpit waarvan de romp vlak voor mijn zus en mij neerviel (zie Erica –winter 2010). De andere drie werden ongeveer één kilometer van elkaar gevonden in de velden. Zij waren tussen de 21 en 27 jaar oud en ongehuwd. Zij werden met militaire eer begraven op het kerkhof van Hasselt en op 21 mei 1948 ontgraven voor hun overbrenging naar Frankrijk. Het waren: 1. sergeantpiloot Georges Lardaux. 2.

Tjirps

Van links naar rechts: Sgt Brulet, Lt Poncet, Lt Lamontagne en Sgt Desplaces De drie overlevenden zijn door de ontploffing van het toestel als levende raketten door de nachtelijke hemel gevlogen. Staartschutter Desplaces werd uit zijn koepel geblazen en kwam

21

Er was eens Weg problemen - Oorlogsverhalen met geopende parachute versuft maar behouden neer op Belgische bodem. Radionavigator Bernasconi vloog ook door de duistere nacht, min of meer in een andere wereld, zelfs uren later herinnerde hij zich niets van het gebeuren. Hoe zijn parachute geopend werd blijft een groot vraagteken. Maar het relaas van boordcommandant Poncet is bijna een mirakel. Zij avontuur haalde de Engelse en Franse pers en verspreidde zich over de geallieerde vliegvelden. Als boordcommandant wilde hij als laatste het toestel verlaten maar het lot besliste er anders over. Hij werd als het ware zonder schietstoel naar buiten geëxpulteerd. Versuft of misschien zelfs bewusteloos daalde hij neer in vrije val. In een laatste reflex trok hij zijn valscherm open. Het was de hoogste tijd want enkele seconden later plofte hij neer op de grond in de tuin van het broederklooster (nu St.-Jozefinstituut Bokrijk).

Een aantal broeders waren buiten gekomen bij het horen van het gebrom van overvliegende toestellen, opgeschrikt door het luchtgevecht en de zware ontploffingen. Het schurende geluid van de halfgeopende parachute en de geluiden van de landing van

22

Rene Martens

Poncet wezen de broeders de plaats aan. Zij droegen hem de kapel binnen welke verlicht was met kaarsen voor het avondgebed. Als in een andere wereld ontwaakt ervoer Poncet deze scène, met kaarslicht omringd door mannen in lange zwarte kledij met witte bef (zoals de broeders van christelijke scholen destijds droegen) als zeer eigenaardig. Ben ik in de hemel, op aarde of in het vagevuur vroeg hij zich af. In het klooster verbleef toen een kleine afdeling van de Engelse medischedienst waardoor een legerdokter een eerste geneeskundig onderzoek kon doen en de opgelopen kneuzingen kon verzorgen. Vier dagen later waren de drie gelukkigen terug op hun thuisbasis in Engeland. Een team Engelse militairen is het toestel komen onderzoeken en opruimen. Zij logeerden op onze boerderij op de plaats van de ramp. Nieuws van de laatste overlevende. Op 13 april 2011 kregen wij een telefoontje van de heer Francis Desplaces uit het Franse Tours. Hij is de zoon van André Desplaces de staartschutter van de neergeschoten Halifax. Op het internet had hij het dramatisch verhaal van de crash gelezen. Zijn vader die op 4 april 2011, 89 jaar wordt had tot voor kort nooit over zijn oorlogsverleden verteld. Pas begin 2009 maakte hij zijn verhaal bekend. Hij vertelt: ’s Nachts, een kwartier na het bombardement op Hagen werden wij op de terugweg aangevallen door een nachtjager. Vanuit mijn schutterstoren zag ik brandbommen ontploffen op

Tjirps

Er was eens Wegproblemen - Oorlogsverhalen een twintigtal meters van de rechter vleugel. Dat gaf een deel lichtflitsen en ontploffingen. Ik waarschuwde de piloot. De jager hing onder ons toestel en wij waren dus weerloos want hij was onzichtbaar in het nachtelijk duister. Bij elke nieuwe aanval vlogen de brandbommen net naast de vleugel voorbij. Uiteindelijk werd hij geraakt ter hoogte van de buitenste motor die in brand vloog. Nu moest het snel gaan en wij kregen de opdracht te springen. Bernasconi, Lamontagne en Pocet verlieten het toe-stel langs het voorste luik. Ik verliet mijn plaats in de geschutstoren en maakte mijn parachute vast; ik moest een tiental meters lopen om bij het achterste luik te geraken. Op dat ogenblik vroeg staart schutter Brulet mij om te helpen met zijn parachute, wat ik ook deed, maar toen viel het luik dicht. Ik werd tegen de wand gedrukt door de middelpuntvliedende kracht. Ik verloor het bewustzijn. Voor hoelang?... Plots voelde ik hoe de wind mij in het gezicht sloeg want ik viel in het niets. Mijn instinkt leidde mij naar de greep om mijn parachute te openen en enkele seconden later raakte ik de grond, rechtopstaand. Ik landde op hetzelfde ogenblik als het vliegtuig neerstortte. Stukken plaat vlogen overal rondom mij. Ik verborg mijn parachute. Een groep mensen stond te kijken naar de brandende resten van het vliegtuig. Zij spraken een vreemde taal. Ik dacht dat ik in een door de Duitsers bezette zone was. Ik moest dus vluchten. Ik was gekwetst. Dan hoorde ik een Franse zin. Ik kwam dichter bij de mensen maar deze deinsden achteruit, uit schrik misschien

Tjirps

voor mijn laarzen en mijn groot bruin vliegenierspak, midden in de nacht. Ik was erg moe. Waar waren de Duitsers? Een man wist te zeggen dat die een heel eind verderop zaten. Even later kwamen twee Engelse officieren en twee MP’s naar mij toe, hun wapens in aanslag. Al snel brachten zij mij naar een Française aan wie ik mijn verhaal vertelde. Ik had een droge keel en vroeg te drinken. Ik kreeg een glas gin. ’s Anderendaags brachten de Engelsen mij samen met luitenant Poncet en sergeant Bernasconi via Luik naar Brussel en zo per vliegtuig naar Engeland. Die nacht gingen vier van mijn vrienden van ons heen, maar de herinnering aan hen blijft altijd in mijn geheugen gegrift. Zij waren slechts 20 jaar oud. Zij hebben moed en durf getoond maar hadden geen geluk. Over deze periode van mijn leven heb ik nooit gesproken; zij blijft echter verankerd in mij……. Tot zover het relaas van een van de vele helden die geluk gehad heeft anders hadden wij van zijn verhaal nooit iets gehoord.

Rechts: André Desplaces

23

CleanTech Nieuwe kansen, nieuwe opdrachten…

Maurice Ballard

Natuurlijk zijn er mensen die hopen dat de discussie over eindigheid van grondstoffen, opwarming van de aarde en piekolie een hype is die wel vanzelf voorbij zal gaan. Ja, het zou inderdaad gemakkelijk zijn om ons hoofd tussen de schouders in te trekken, stil te zitten en te wachten tot deze hype vanzelf voorbij gaat... Zal het inzetten van nieuwe “schone technologieën” (Clean Technology of afgekort CleanTech) alle problemen oplossen? Het is alvast een sterk begin, een noodzakelijke stap tot een duurzame samenleving, het begin van een broodnodige transitie. Maar wat is Clean Tech? Cleantech is een verzameling van producten, diensten en processen op basis van (nieuwe) technologieën die het gebruik van onze natuurlijke hulpbronnen optimaliseren en de milieu-impact minimaliseren. In wat nu volgt gaan we verder in op deze drie onderdelen van CleanTech. Producten We maken zoveel producten waar we na een (te kort) bestaan weer van af willen. Het woord “afval” zegt het zelf! “Afval”, we willen er van “af” en laat maar “vallen”. En dat is wat er nu constant gebeurt! We moeten ervoor zorgen dat we gemaakte producten, bij einde leven, opnieuw in een kringloop van hergebruik kunnen brengen én houden, en dit met minimaal gebruik van nieuwe grondstoffen en energie. Laten we met “afval” datgene doen wat we met grondstoffen doen (Cradle to Cradle)! Deze transitie, dat is CleanTech… Processen Ten tweede gaat Cleantech ook over de processen, de manier waarop men o.a. nieuwe producten produceert. Belangrijk hierbij is het begrip energie. Hiervoor wordt vooral gekeken naar beneden, naar fossiele brandstoffen. Dit is opgeslagen gefossiliseerde zonne-energie van miljoenen jaren geleden. Laat ons aannemen dat de mens in totaal 400 jaar nodig heeft om al onze steenkoolvoorraden wereldwijd op te souperen (wat voor specialisten “onwaarschijnlijk” lang is), dan heeft onze aarde voor 1 jaar wereldwijde steenkool energie bevoorrading, 150.000 jaar fossilisatie1 nodig! Dit is voor 1 dag wereldwijde energiebevoorrading 410 jaar fossilisatie! Als we weten dat de opbouw van steenkool door de aarde ongeveer 60.000.000 jaar nodig had, onder totaal andere klimatologische en atmosferische omstandigheden dan er nu heersen, zijn we met een omgekeerd proces bezig dat onmogelijk houdbaar is… Gaat het steenkooltijdperk eindigen omdat de mens overschakelt op iets anders of omdat de aarde de mens uitschakelt…? Laten we daarom meer om ons heen kijken, en vooral naar boven, naar de zon.

24

Tjirps

CleanTech Nieuwe kansen, nieuwe opdrachten… Kiezen voor duurzame energie is kiezen voor zonne-energie. De kunst om de gigantische massa’s aan energie die de aarde dagelijks ontvangt, om te zetten en op te slaan, tot voor ons “inzetbare energie”, dat is CleanTech! Diensten Tot slot omvat CleanTech ook diensten. CleanTech gaat niet altijd om complexe en hoog technologische installaties. Gewoon leren van de natuur! Een gezonde economie is afhankelijk van een gezonde aarde! Mondiale draagkracht, zuiverend vermogen, zuivere lucht, biodiversiteit, ecosystemen, waterkwaliteit, CO2 opname capaciteit, culturele (erfgoed) waarde, enz… Het ontwikkelen van een nieuwe visie die rekening houdt met nieuwe noden op gebied van toerisme, wonen, voedselproductie, enz… dat is CleanTech! Het inzetten van CleanTech zorgt dus voor ongekende positieve perspectieven waar onze samenleving in een duurzaam model, nood aan heeft! Het is daarom belangrijk om visies en informatie te verspreiden die de relatie tussen het inzetten van ‘Clean Technology’ enerzijds en de impact op natuur- en milieukwaliteit, biodiversiteit, luchtvervuiling, afval productie, grondstoffen- en energiegebruik, enz… anderzijds “zichtbaar” maakt. Het toepassen van Clean Technology is een noodzakelijke stap in de aanpak van grote en complexe uitdagingen zoals afbouw CO2 uitstoot en klimaatbeheersing, duurzame energie opwekking, behoud van biodiversiteit. De stap van systeem optimalisatie naar systeem innovatie. Het introduceren van Cleantech biedt nieuwe technologische mogelijkheden om de polarisatie tussen industrie enerzijds en de milieu- en natuurkwaliteit anderzijds een nieuwe, positieve drive te geven die zowel samenleving als natuur unieke positieve kansen biedt! De introductie van CleanTech op alle niveaus in onze samenleving kan alleen maar succesvol zijn wanneer deze “verandering” gepaard gaat met de sociaal-culturele transitie (acceptatie, maatschappelijk draagvlak, …), aandacht voor milieubelangen (milieukennis, behoud biodiversiteit, …) en economische rendabiliteit (economisch succes, …). Sterker nog, het is de voorwaarde tot een kwaliteitsvolle en duurzame samenleving. Maurice Ballard Voorzitter CleanTechPunt vzw 1 Het Carboon is een periode in de geologische tijdschaal die duurde van 359,2 ± 2,5 tot 299,0 ± 0,8 miljoen jaar geleden ...

Tjirps

25

Vormingsactiviteiten Niet te missen!! In het voorjaar komt alles terug tot leven en bij elke natuurgids begint het te kriebelen om weer allerlei mooie waarnemingen te doen en om allerlei zaken bij te leren. Daarom bieden wij een aantal vormingsactiviteiten aan met vooral aandacht voor de bloemen. 1. Voorjaarsbloemen (dag- of halve dagwandeling) Meerssen – Valkenburg Het moet niet altijd Elsloo zij om de voorjaarsbloemen te gaan bekijken. In Nederlands-Limburg zijn er meerdere mooie plaatsen om te genieten van het landschap en van de voorjaarsbloemen. We doen het op een rustige manier en hopen er natuurlijk ook te genieten van een heerlijk lentezonnetje. Onze dagwandeling begint even buiten Meerssen aan de Geul. We wandelen vandaar uit naar Valkenburg. Maar regelmatig verlaten we de Geulvallei om de beboste helling te beklimmen op zoek naar voorjaarsbloemen. Picknicken doen we ergens onderweg. Na een verfrissing of een opkikker in Valkenburg keren we terug aan de andere zijde van de Geul via St-Gerlach. Opmerking: Het is ook mogelijk om alleen in de voormiddag mee te wandelen.

2. Vogelgeluiden. Het is zo boeiend als je vogels kan herkennen aan hun zang of roep. Zoals bij vele zaken is herhalen en nog eens herhalen de basisregel om onze kennis aan te vullen. Dit jaar organiseren we zelf een specifieke vormingsactiviteit over vogelgeluiden. Aan de hand van een PowerPoint presentatie worden een aantal facetten over vogels besproken: wat is een vogel, verschil met andere dieren, hoe en waarom zingen vogels, hoe kan je vogelgeluiden herkennen … Er worden 38 algemene en/of gemakkelijk te herkennen soorten getoond en beluisterd. Bovendien wordt het geheel aangevuld met determinatiekenmerken en verschillende leuke weetjes. De presentatie is speciaal voor beginnende vogelaars en geïnteresseerden.

Datum: Zondag 27 maart 2011 Vertrek: - Om 09.00 uur op de carpoolparing in Paal (oprit 26 – E313). - Om 09.30 uur op de carpoolparking in Maasmechelen (oprit 33 – E314). Einde: rond 17.00 uur (of rond 13.00 uur) In samenwerking met de Werkgroep Ecologie Tessenderlo.

26

Begeleiding: Willy Vanwesemael Datum: Donderdag 12 mei 2011 Vertrek: Om 19.00 uur in het Groene Huis in Bokrijk Einde: rond 21.00 – 21.30 uur

Cursussen en vormingsactiviteiten

Marc Meert

Vormingsactiviteiten

3. Kalkflora (dagwandeling) Rochefort – Han sur Lesse Voor deze bloemenwandeling trekken we naar de Lesse. We maken in de buurt van Rochefort en Han sur Lesse enkele korte wandelingen (2-4 km) o.a aan de Abdij van St-Remy, op de Tienne d’Al, Hérimont, Amont, …. We gaan op zoek naar de boeiende kalkflora en fauna. We nemen de picknick mee voor onderweg maar zoeken zeker ook een terrasje op. Het is een verre uitstap maar we trekken naar een prachtige omgeving. ’s Morgens stoppen we even onderweg voor een koffie of iets dergelijks in het wegrestaurant in Wanlin. Datum: Zondag 22 mei 2011 Vertrek: - Om 08.00 uur op de carpoolparing in Paal (oprit 26 – E313). - Om 08.30 uur aan de oprit in Tongeren (oprit 32 – E313). Einde: rond 20.00 uur In samenwerking met de Werkgroep Ecologie Tessenderlo. 4. Grassenwandeling Grassen zijn te moeilijk. Dus kijken we maar liever naar andere bloeiende planten. Op deze manier laten we deze prachtig bloeiende planten vaak links liggen. Nochtans zijn er grassen die zeer gemakkelijk te herkennen zijn. Voor de rest is het alleen maar de eerste stap te zetten om kennis te maken met deze groep van planten. Je zal zien, er gaat een nieuwe wereld voor je open

Niet te missen!! met

prachtige

vormen

en

kleuren.

Ditmaal leert Leo Thomassen ons grassen te bekijken en te determineren aan de hand van hun specifieke eigenschappen in de omgeving van het Schulens Broek. Er zullen genoeg grassen zijn om deze (beter) te leren kennen.

Na deze kennismaking ga je de grassen anders bekijken en zal je in de toekomst niet meer spreken van gras maar van ‘Vossenstaart, Glanshaver, Beemdlangbloem’ en zo meer. Datum: zondag 5 juni 2011 Vertrek om 09.00 uur aan de kerk in Schulen (einde ± 12.00 uur) Een loepje meebrengen is noodzakelijk. Afhankelijk van het weer kunnen laarzen ook nuttig zijn. 5. Najaar 2011 - Cursus paddenstoelen – september (in samenwerking met Mycolim) - Cursus kaart en kompas – augustus - Cursus sporenplanten (mossen, varens, paardenstaarten,..) – november

Cursussen en vormingsactiviteiten

27

Vormingsactiviteiten In samenwerking met LIMNET Leren discussiëren Voel je je onzeker om een discussie te begeleiden? Ben je nog op zoek naar manieren om de discussie gericht in goede banen te leiden? Of wil je wel eens weten hoe je ervoor kan zorgen dat discussie niet tot ruzie leidt? Mis deze kans dan niet en schrijf je snel in voor deze twee praktijkavonden: ‘leren discussiëren’ Speciaal voor natuurgidsen en NMElesgevers voorziet het CVN ( i.s.m. Limnet en Werkgroep Limburgse Natuurgidsen) twee vormingsavonden ‘leren discussiëren’. Wie deze vorming gevolgd heeft zal beschikken over een rugzak

Petra Haesen

vol leuke en eenvoudige methodieken om discussies in goede banen te leiden. Maar ook de vaardigheden om met deze methodieken aan de slag te gaan worden geoefend. Praktisch: Dinsdagavonden 3 en 10 Mei, telkens van 19.30 t.e.m. 22.30 uur Heempark, Hoogzij 7, 3600 Genk Prijs: 6€ Inschrijven en info: [email protected], 03/226.02.91 of www.limburg.be/limnet (onder hoe aanpak – vorming voor NME’ers)

Duurzame Ontwikkeling tijdens een natuurexcursie Is duurzame ontwikkeling een ‘ver-van-je-bed-kwestie’ of kan je er als natuurgids ook werkelijk iets mee doen? Hoe kan ik duurzame ontwikkeling een plaats geven in mijn eigen excursie zonder er een theoretisch lesje van te maken of nog beter: hoe spreek ik iedereen aan? Deze en veel andere vragen worden beantwoord tijdens deze driedaagse EDO-opleiding. Speciaal voor natuurgidsen voorziet het CVN ( i.s.m. Limnet, Werkgroep Limburgse Natuurgidsen en Werkgroep ISIS) een driedaagse praktijkopleiding. De opleiding vertrekt telkens vanuit een excursie in een mooi natuurgebied. Een deskundige natuurgids toont je daarbij hoe je kan werken rond duurzaamheid. Daarna krijg je tips en ideeën om tijdens je eigen natuurexcursies duurzame ontwikkeling een plekje te geven. We focussen op de inhouden die je aan bod kan brengen en op de werkvormen waarmee je dat kan doen. Bovendien krijg je tijdens de laatse opleidingsdag ruim de kans om samen met de anderen het geleerde rond duurzame ontwikkeling op te nemen in je eigen excursie. Praktisch: Zaterdagen 9, 16 en 30 April, telkens van 09.30 t.e.m. 16.00 uur Eerste cursusplaats: Wateringhuis, Oude maai 80 te Lommel Prijs: 6€ Inschrijven en info: [email protected], 03/226.02.91 of www.limburg.be/limnet (onder hoe - aanpak – vorming voor NME’ers)

28

Cursussen en vormingsactiviteiten

Boekenplank Nieuw in de rekken Een kijkje achter de schermen van het dagelijkse leven van onze tuinvogels. Veel tuinvogels zijn vaak te zien, maar meestal in dezelfde hoedanigheid: scharrelend over de grond, vliegend van de ene naar de andere struik of zingend in een boom. Maar wat doet die vogel de hele dag verder? Wat zijn zijn specifieke eigenschappen? Houdt hij er een geheime agenda op na? Heeft hij gekke eigenaardigheden? Legt hij het met anderen aan? Dit smeuïge boek gaat in op dit soort prikkelende vragen. Zonder aanziens des persoons komen de feiten op tafel, in woord en beeld. Meer dan dat u ooit had kunnen bevroeden! Een open boekje voor elke vogelaar. 24,95€ ISBN: 9789052108476

Kijk je graag naar de planten op straat of wandel je graag in de natuur (zonder van de wandelpaden af te wijken natuurlijk!) ? Eet je liefst seizoensgroenten en seizoensfruit? Geef je tijdens de winter elke dag de vogels te eten? Recycleer je? Zonder het te weten doe je al veel voor de biodiversiteit. Dagelijkse gebaren zoals deze, die vaak heel eenvoudig zijn, volstaan om de natuurlijke rijkdom te beschermen. Kleine acties zijn er in overvloed… Minstens één voor iedere dag! Wil je ze ontdekken? Je kan het boekje gratis aanvragen door een mailtje met je naam, adres, telefoonnummer en info over het aantal gewenste exemplaren te sturen naar [email protected].

Algemeen

29

NATUURHULPCENTRUM vzw Industrieweg Zuid 2051 3663 Opglabbeek Tel: 089/85.49.06 Fax: 089/858537 E-mail: [email protected] RekNr.: 235-0407227-33

30

Algemeen

Bibliografie en foto’s Gebruikte bronnen 45 jaar CVN - www.c-v-n.be - CVN-krant Jaarvergadering WLNG - foto’s Marcel Lemmens Raadselfoto - Omer Vanstraelen Even mezelf voorstellen - foto’s Mariëlle Vangronsveld en Marcel Lemmens Wereldzaadbank op Spitsbergen: - Ingenieursblad 3/2008 - www.regjeringen.no - www.cgn.wur.nl Een geslaagde LIMNET-dag - www.limburg.be/limnet Bijensterfte foto’s: - Marc Misotten - www.imageshack.us - http://people.zeelandnet.nl - www.pri.wur.nl - http://razendebol.nl - www.zeeburgnieuws.nl Er was eens - www.world-wr-2-planes.com - www.historyofwar.org - www.halifax346et347.canalblog.com - www.oorglogsdodennymegen.nl -profile.ak.fbcdm.net Boekenplank - www.nnbh.com - www.natuurwetenschappen.be

Algemeen

31

Datum

Plaats

-

Uur

Samenkomst

Kalender Vormingsactiviteiten 2011 Thema

Einde

16.00 uur

Ca 17.00 uur (of rond 13.00 uur)

09.30 uur -

Meerssen Valkenburg

Wateringhuis Oude maai 80 3920 Lommel

1600 uur

Voorjaarsbloemen (Dag- of halve dagwandeling)

Duurzame ontwikkeling tijdens een natuurexcursie

09.30 uur -

Zondag 27 Maart

Zaterdag 09, 16 en 30 April Leren discussiëren

Heempark Hoogzij 7 3600 Genk

Carpoolparking Paal (oprit 26 – E 313) om 09.00 uur Carpoolparking Maasmechelen (Oprit 33 – E314) om 09.30 uur

Dinsdag 03 en 10 Mei

Ca 20.00 uur

19.00 uur Groene Huis te Bokrijk Ca 21.00 uur – 21.30 uur

Ca 12.00 uur

Bokrijk

Carpoolparking Paal (oprit 26 – E313) om 08.00 uur Tongeren (Oprit 32 – E313) om 08.30 uur

Vogelgeluiden

-

Kerk Schulen, Kerstraat 1, 3540 Herk-de-Stad om 09.00 uur

Later

Zondag 12 Mei

-

Later

Later

Rochefort Han-Sur-Lesse

Later

Later

Kalkflora (Dagwandeling)

Later

Later

Later

Zondag 22 Mei

Kaart en kompas

Later

Later

Schulens Broek

Augustus2011

Paddenstoelen

Later

Grassenwandeling

September 2011

Sporenplanten (mossen, Later varens, paardenstaarten, ...)

Zondag 05 Juni

November 2011

*Meer informatie op pagina 26, 27 en 28