Concentratie- en schoolproblemen niet enkel ADHD

13/11/12

Aanmelding ‘leerstoornissen’

Concentratie- en schoolproblemen niet enkel ADHD

  100 opeenvolgende kinderen:   ADHD   Mentale Retardatie   Dyslexie

Dr Peter Aerssens

39 % 17 % 7%

Arch Pediatr 2004;11(3):201-6

Suggestie ADHD            

leerkracht ouders huisarts schoolpersoneel psycholoog andere

ADHD gedragsfenotype 46 % 30 % 11 % 6 % 3% 3%

  sterotyp patroon van gedrag   niet geleerd gedrag   bij personen een gekende ontwikkelingsstoornis   automutilatie vingers lippen   hyperfagie   handwringen

Lesh Nyhan Prader-Willi Rett

Am Fam Med 2003:1(3):171

4

ADHD

gedragsfenotype

ADHD Kernsymptomen ~ DSM IV   aandachtstoornissen (9)

Alle Dagen Heel Druk

  impulsiviteit en hyperactiviteit (9)

5

1

13/11/12

ADHD Kernsymptomen ~ DSM IV


  aandachtstoornissen (9)


1.  slaagt er vaak niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten in schoolwerk, werk of bij andere activiteiten 2.  heeft vaak moeite de aandacht bij taken of spel te houden 3.  lijkt vaak niet te luisteren als hij/zij direct aangesproken wordt 4.  volgt vaak aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in schoolwerk, karweitjes af te maken of verplichtingen op het werk na te komen (niet het gevolg van oppositioneel gedrag of van het onvermogen om aanwijzingen te begrijpen) 5.  heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten

6.  vermijdt vaak, heeft een afkeer van of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige aandacht (langdurige geestelijke inspanning) vereisen (zoals school- of huiswerk) 7.  raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden (bijvoorbeeld speelgoed, huiswerk, potloden, boeken of gereedschap) 8.  wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels 9.  is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden







1.  beweegt vaak onrustig met handen of voeten, of draait in zijn/haar stoel 2.  staat vaak op in de klas of in andere situaties waar verwacht wordt dat men op zijn plaats blijft zitten 3.  rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is (bij adolescenten of volwassenen kan dit beperkt blijven tot subjectieve gevoelens van rusteloosheid) 4.  kan moeilijk rustig spelen of zich bezighouden met ontspannende activiteiten 5.  is vaak "in de weer" of "draaft maar door" 6.  praat vaak aan een stuk door

7.  gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vragen afgemaakt zijn 8.  heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten 9.  verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op (bijvoorbeeld mengt zich zomaar in gesprekken of spelletjes)







  voorwaarden:

  andere criteria:

  zes (of meer) van de symptomen   > zes maanden aanwezig   in een mate die onaangepast is en niet past bij het ontwikkelingsniveau

1.  enkele symptomen < 7 jaar 2.  aanwezig op twee of meer terreinen

(school, werk en thuis)

2

13/11/12









3.  symptomen niet uitsluitend in het beloop van   een pervasieve ontwikkelingsstoornis, schizofrenie   een andere psychotische stoornis   zijn niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bijv. stemmingsstoornis, angststoornis, dissociatieve stoornis of een persoonlijkheidsstoornis).

4.  aanwijzingen van significante beperkingen zijn in het sociale, school- of beroepsmatig functioneren.

ADHD types   ADHD-I   ADHD-H   ADHD-C

overwegend onoplettend type (ADD) overwegen hyperkinetisch type gecombineerde type

  AADHD

adult

15 Swanson JM, Sergeant JA, Taylor E, e.a. Attention-deficit hyperactivity disorder and hyperkinetic disorder. Lancet 1998; 351: 429-33.

Belgie: bevolkingsregister   1/1/2008: 667 691

5-14 jarigen in Vlaanderen

European Clinical Guidelines for Hyperkinetic Disorder – first upgrade.

  Prevalentie:   2%   5%

13 353 kinderen (80% jongens) 33 384 kinderen

Eur Child Adolesc Psychiatry 2004 (Suppl 1)13:1/7-1/30.

  1335 nieuwe diagnoses (2%) per jaar

o.a. Marina Danckaerts, UZ Leuven

3

13/11/12

Clinical Practice Guideline (AAP)


Diagnosis and evaluation of the child with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

  Start een evaluatie ADHD bij 6-12 jarige:          

Aandachtstekort Hyperactiviteit Impulsiviteit schools onderpresteren Gedragsproblemen

Pediatrics 2000;105:1158-1170



  D/ ADHD: voldoen aan DSM-IV criteria

  Assessment ADHD: nood aan ‘directe’ info   ouders   leerkracht ~ kernsymptomen in # situaties duur van de symptomen ernst van de functionele beperking (impairment) andere problemen



  Specifieke vragenlijsten/schalen

  Algemene gedragsvragenlijsten/schalen

  ouders   leerkracht

  ouders   leerkracht

Gebruik is een klinische optie

Gebruik niet aanbevolen Evt wel gebruik voor andere doelen

4

13/11/12



  Steeds onderzoek naar co-morbiditeit

  Geen andere diagnostische tests

         

Gedragsstoornissen Oppositioneel gedrag Angststoornissen depressie ....

  Lood, thyroxine,   Beeldvorming, EEG

ADHD-diagnose :

ADHD - Diagnose en R/

  Geen pathognomonische tekens/bevindingen   Gedrag ~ spectrum en leeftijd = > subjectief oordeel   Wanneer “significant dysfunctioneren” ?   Exclusie psychiatrische stoornissen

  Diagnosing and treating attentional difficulties: a nationwide survey. McKenzie I, Wurr C. Arch Dis Child. 2004;89(10):913-6.

  60 % artsen R/ zonder formele diagnose ADHD

  Primary care clinicians' use of standardized psychiatric diagnoses.

Gardner W et al. Child Care Health Dev. 2004;30(5):401-12.

“Grijze zone”

  50% R/ zonder gebruik DSM

ADHD - Assessment   uitspreken bezorgheid ouders ~        

           

niet aandachtig impulsief overactief ADHD/ADD

  sensitiviteit   specificiteit

87% 47%

screening kernsymptomen ouders/school dysfunctioneren ? DSM-IV criteria screening voor co-morbiditeit Hx medisch Klinisch onderzoek

Mulhern, Dworkin, 1994

5

13/11/12

Voorgeschiedenis        

prematuriteit intra-uteriene expositie meningitis traumatisch hersenletsel

Ontwikkeling   “normale mijlpalen”   ~ kwaliteit – intensiteit          

in utero hyperactief 3e trimester als baby huilgedrag – lastig – ‘aandacht’ nodig “lopen voor ze kunnen stappen” horen  luisteren schrijven: “hij kan als hij wil”

School

Bij de dokter: “alles goed”

  rapporten   toetsen   verslagen...

  sterk gestructureerd   nieuwe situatie   1-1 situatie

DD ADHD-like symptomen

ADHD < 6 jaar hyperactief

       

chronisch slaaptekort - allergie obstructieve slaap apnoe effecten op gedrag van andere R/ mishandeling (fysisch, emotioneel, sexueel)

       

tijdelijk reactief overeenkomstig leeftijd ~motorisch onhandig oppositioneel/agressief gedrag spraak- taalmoeilijkheden

cave ontwikkelingsstoornissen !

6

13/11/12

ADHD - Secundaire kenmerken

3 Pijlers

  motorische problemen

  info – aanvaarden   structuur   R/

  leerproblemen: opgebouwde achterstand, hoofd/bijzaken, verbanden, nood aan structuur, duidelijkheid, hulp bij planning, opmaak boekentas,...   gedrags-, relationele en emotionele problemen

Dopamine in the Brain

Zametkin 1990 – glucose metabolisme  

?

ASS ADHD

DCD NLD

GTS SLD

41

7

13/11/12

Leerstoornissen          

  AD(H)D   OCD

Dyscalculie Dysfasie Dyslexie Dysorthografie Dyspraxie

         

NLD Tourette syndroom Syndroom van Asperger ASS (hoogbegaafdheid)

  (DCD)

In eenfuodige dewoordingen schrift Vnk in haar gebuegenbok voor auderen het mebanisme an et gebeugen (oname, hewaren en obdeiben). Ze sot de catoren op de een neatieve ivlod heggen op het gebuegen en efaleuert de ketbodes om het gebeugen te erbeteren. Daarbij kot ze tat de vaststelling dot medicatie geen aantoenbare inloed beevt vel voobeeden in aar beok

45

Dyslexie

Dyslexie

stoornis gekenmerkt door hardnekkige problemen in de automatisering van de   woord-identificatie (lezen) en/of   schriftbeeldvorming (spellen).



taalzwak

  onvoldoende voor spelling / technisch lezen   compenseren via begrijpend lezen   vaak mondeling erg vaardig

  zwak voor alle onderdelen: spelling, begrijpend lezen, woordenschat, spreekvaardigheid, taalinzicht

  compenserende overlevingsmechanismen

  geen compenserende mechanismes

(Stichting Dyslexie Nederland – Van der Leij, Struiksma en Ruijssenaars, 2000) 47

8

13/11/12

Dyscalculie blijvende en opvallende moeilijkheden met rekenvaardigheden en wiskunde, ondanks normale intelligentie

Groepeerfouten 22 + 7 = 92 Foute bewerkingen 11 x 3 = 14 Onvolledige procedure 52 + 29 = 61 Omkeringen 63 – 4 = 61

  individuele, gestandariseerde test rekenvaardigheid   rekenkundige begaafdheid past niet bij leeftijd, intelligentie en opleiding   beïnvloedt sterk schoolresultaten

49

Dyscalculie - kenmerken niet vlot kunnen klok kijken

  d

problemen   met tellen   begrijpen waarde van getallen, verbanden tussen getallen   cijfers verkeerd schrijven en lezen   blijven twijfelen bij eenvoudige berekeningen   het leren van de tafels   volgorde van de stappen die gebruikt moeten worden om moeilijkere berekeningen uit te voeren   moeite met het aflezen van grafieken

51

52

Dyspraxie coördinatie ontwikkelingsstoornis

  d

  belemmering in de ontwikkeling van de motorische coördinatie   het kind heeft door de stoornis problemen bij dagelijkse en schoolse activiteiten   niet het gevolg van een medische aandoening`   dysfunctioneren

53

54

9

13/11/12

Dyspraxie - kenmerken

NLD – non verbal learning disorder

grofmotorische problemen:

neuropsychologische aandoening (Rourke)

  vertraagd bereiken van de mijpalen   traplopen, fietsen, ballen gooien, vangen, zwemmen

  niet in DSM   Asperger ?   sociaal-emotionele leerstoornis en Re hemisfeerdeficit   visuo-spatiële leerstoornis

fijnmotorische problemen:        

schrijven, knippen, schoenen binden eten met mes en vork, aankleden vaak blijvende problemen met handschrift tekenen, muziek spelen (bijv blokfluit)

55

56

NLD - kernproblemen visueel-ruimtelijke motorische sociale

 

vaardigheden

de ontwikkeling van het ruimtelijk inzicht het overzien van delen en gehelen de ontwikkeling van probleemoplossend vermogen de ontwikkeling van sociale interactie

57

NLD - problemen                  

58

NLD - sterkten

visueel-ruimtelijk waarnemen en onthouden begrijpen van zinnen, begrijpend lezen impliciete taal (letterlijk) rekenen: vraagstukken, metend rekenen sociaal-emotionele vaardigheden (groep) aanpassen aan nieuwe situaties emotionele labiliteit concentreren oriënteren

           

59

auditief waarnemen omgaan met bekend materiaal mondeling begrijpen, herhalen mondeling vaardig letterlijk geheugen spelling

60

10

13/11/12

Autisme - DSM-IV-R

Autisme

  kwalitatieve tekortkomingen in sociale interactie   kwalitatieve tekortkomingen in de communicatie   beperkte, repetitieve en stereotiepe gedrag-, interesse en activiteitenpatronen   vertraagd of abnormaal functioneren

  afzijdige groep

  sociale interactie   taal (gebruikt in sociale communicatie)   symbolisch spel of fantasiespel

  stereotype beeld van autisme   vaak verstandelijke beperking

  passieve groep   zelden spontaan een interactie   accepteren passief wel de toenadering van anderen

  ‘odd and active’ - actief maar bizar (Lorna Wing) 61

62

Actief en bizar

Actief en bizar

  heel actief initiatief tot sociaal contact

  heel actief initiatief tot sociaal contact   spelthema’s

  naïef, vreemd, onaangepast en éénzijdig   praten doorgaans heel vlot   gesprekken:

  lijken van hoog niveau, maar toch beperkt   delen hun spel niet met anderen

  eindeloos dezelfde vragen stellen   steeds maar doorbomen over hetzelfde onderwerp

  stereotypieën: fascinatie bepaalde thema’s   treinen, dinosaurussen, computers,

  gedragsproblemen   paniekaanvallen   agressieve buien

63

64

Tourette syndroom   vaak start met hyperactief gedrag   tics later (foute interpretatie nevenwerking R/)

11

Concentratie- en schoolproblemen niet enkel ADHD

Recommend Documents