Mevr. prof. mr. S.F.M. Wortmann Mevr. mr. J. van Duijvendijk-Brand
Compendium van het personenen familierecht Tiende druk
y> Kluwer a Wolters Kluwer business Deventer - 2009
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord / V Hoofdstuk 1 Inleiding/1 1 2 3
Algemeen /1 Inhoud van Boek 1: personen- en familierecht / 2 Literatuur over personen- en familierecht / 2
Hoofdstuk 2 De algemene bepalingen (titel 1) / 4 4 5 6 6a
Het begrip persoon / 4 Begin en einde van de persoonlijkheid / 4 Bloed- en aanverwantschap; familie- en gezinsleven / 5 Het Marckx-arrest / 8
Hoofdstuk 3 De nationaliteit /11 7 8 9
Inleiding/11 Verkrijging, verlening, verlies en vaststelling van het Nederlanderschap /12 Nationaliteit en internationaal privaatrecht /16
Hoofdstuk 4 De naam (titel 2) /17 10 11 12 13 14 15 16
Functie van de naam /17 Verkrijging en wijziging van de geslachtsnaam /17 Bewijs van de geslachtsnaam / 20 Verkrijging en wijziging van voornamen / 21 Bescherming van de naam / 22 Naam van echtgenoten en geregistreerde partners / 22 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 23
IX
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 5 De woonplaats (titel 3) / 24 17 18 19 20 21
Inleiding/24 De zelfstandige woonplaats / 24 De afhankelijke woonplaats / 25 De vrijwillig gekozen woonplaats / 26 De noodzakelijk gekozen woonplaats / 27
Hoofdstuk 6 De burgerlijke stand (titel 4) / 28 22 23 24 25 26 26a 27 27a
Inleiding/28 De geboorteakte / 29 De overlijdensakte / 30 Latere vermeldingen; akten van inschrijving en inschrijving van buitenlandse akten / 30 Bewijskracht van de akten; openbaarheid van de registers / 32 Weigering een akte op te maken / 34 Aanvulling en wijziging van de registers / 34 Transseksualiteit / 35
Hoofdstuk 7 Hethuwelijk(titel5)/37 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
Inleiding/37 De absoluut inwendige huwelijksvereisten / 40 De relatief inwendige huwelijksvereisten / 45 De uitwendige huwelijksvereisten (formaliteiten) / 45 Stuiting van het huwelijk / 47 Voltrekking van het huwelijk / 49 Nietigverklaring van een huwelijk / 49 Gevolgen van de nietigverklaring / 52 Bewijs van het bestaan van het huwelijk / 53 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 53
Hoofdstuk 8 Het geregistreerd partnerschap (titel 5A) / 55 37a 37b 37c 37d
Inleiding/55 Geregistreerd partnerschap en huwelijk: verschillen / 56 Vereisten voor het aangaan van een geregistreerd partnerschap, stuiting, voltrekking, nietigverklaring / 57 Wijzen waarop het geregistreerd partnerschap eindigt / 57
Inhoudsopgave
37e 37f 37g 37h
Beeindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden / 58 Ontbinding van het geregistreerd partnerschap / 60 Omzetting van een geregistreerd partnerschap in een huwelijk / 60 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 61
Hoofdstuk 9 Het huwelijksvermogensrecht (titel 6-8) / 63 38
Inleiding / 63
A
50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Algemene regels met betrekking tot rechten en verplichtingen van echtgenoten (titel 6)165 Rechten en verplichtingen van echtgenoten / 65 De wederzijdse verplichting elkander het nodige te verschaffen / 66 De kosten der huishouding / 68 Draagplicht voor kosten der huishouding / 68 Draagplicht voor kosten die geen kosten der huishouding zijn / 71 Fourneerplicht / 71 De verplichting om huishoudgeld te verschaffen / 72 Afwijking van de hoofdregel bij overeenkomst / 72 Rechten en verplichtingen tussen echtgenoten die niet samenwonen / 74 Verruimde aansprakelijkheid voor huishoudelijke schulden (art. 1:85)/75 Bevrijding van aansprakelijkheid voor de in art. 1:85 lid 1 genoemde schulden / 77 Beschermende voorschriften (art. 1:88 en 1:89) / 77 Art. 1:88, sub a; bescherming van het woonmilieu / 78 Art. 1:88, sub b; bescherming tegen vrijgevigheid / 80 Art. 1:88, sub c; bescherming tegen grotefinancielerisico's / 81 Art. 1:88, sub d; koop op afbetaling / 83 Rechterlijke vervanging van de vereiste toestemming / 84 De sanctie; vernietigbaarheid (art. 1:89) / 85 Bestuur (art. 1:90) / 87 Bestuursopdracht (art. 1:91)/ 88 Derdenbescherming (art. 1:92)/ 89 Van tafel en bed gescheiden echtgenoten (art. 1:92a) / 90
B
De wettelijke (algehele) gemeenschap van goederen (titel 7)/91
61
De begrippen wettelijke gemeenschap van goederen en huwelijksgemeenschap / 91
39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49
XI
Inhoudsopgave
62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81
82
Het karakter van de huwelijksgemeenschap / 92 Wat omvat de gemeenschap? / 92 Goederen verkregen onder een uitsluitingsclausule / 93 Verknochte goederen / 94 Schulden: draagplicht (gemeenschapsschulden en verknochte schulden) / 97 Schulden; aansprakelijkheid en verhaal / 98 Schulden; vergoedingsrechten (reprises en recompenses) / 99 Bestuur over goederen der gemeenschap /100 De bestuursregeling met betrekking tot beroeps- of bedrijfsgoederen /101 De sanctie bij overschrijding van bestuursmacht /102 Verplichting tot informatieverschaffing (art. 1:98) /102 Ontbinding van de gemeenschap (art. 1:99) / 102 Gevolgen der ontbinding (art. l:100t/m 1:108)/103 Het bestuur over de ontbonden gemeenschap /104 Scheiding en deling van de ontbonden huwelijksgemeenschap (art. 1:100)/105 Aansprakelijkheid en draagplicht (voor reeds bestaande schulden) na ontbinding van de huwelijksgemeenschap (art. 1:102) /107 De afstand der gemeenschap (art. 1:103 t/m 1:108) /108 De dubbele afstand (art. 1:108) /110 Opheffing van de gemeenschap van goederen (art. 1:109 t/m 1:113 BW)/ 110 Enkele bijzondere vragen naar aanleiding van de ontbinding van de gemeenschap door echtscheiding; belangrijke activa en de rol van het echtscheidingsconvenant / H I De rol van de goede trouw (redelijkheid en billijkheid) bij de verdeling/114
C.
Huwelijkse voorwaarden (titel 8)/ 115
83 84 85 86
Karakter van huwelijkse voorwaarden /115 De inwerkingtreding van huwelijkse voorwaarden /117 Derdenbescherming /118 Huwelijkse voorwaarden door handelingsonbekwamen (art. 1:117 lid 1)/119 Stelsels van huwelijksgoederenrecht /119 Uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen /120 De gemeenschap van vruchten en inkomsten en die van winst en verlies /124 De baten der gemeenschap /125 De lasten der gemeenschap /126 Goederen en schulden die behoren tot een beroep of bedrijf /126
87 88 89 90 91 92
XII
Inhoudsopgave
93 94 95 96 97 98
Verrekenbedingen /128 Algemene regels voor verrekenbedingen /134 De periodieke verrekenbedingen /135 Finale verrekenstelsels /137 Bewijsvoorschriften (art. 1:130 en 131 BW en 61 e.v. Fw) /138 Giften bij huwelijkse voorwaarden (afd. 3, art. 1:146 t/m 1:148)/138
D.
Varia/139
98a
Internationaal privaatrechtelijke aspecten /139
Hoofdstuk 10 Ontbinding van het huwelijk en scheiding van tafel en bed (titel 9 en 10) /145 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110
Inleiding /145 Wijzen waarop het huwelijk eindigt /146 Echtscheiding: algemene regels /147 Echtscheiding op verzoek van een van de echtgenoten /148 Echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek /149 Gevolgen van echtscheiding /150 Scheiding van tafel en bed /165 Gevolgen van scheiding van tafel en bed /166 Einde van scheiding van tafel en bed: verzoening /167 Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed /167 Procedure /168 Internationaal privaatrechtelijke aspecten /171
Hoofdstuk 11 Afstamming en adoptie (titel 11 en 12) /173 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121
Inleiding/173 Rechtsgevolgen van het al dan niet in familierechtelijke betrekking staan tot een ouder /175 Nieuwe voortplantingstechnieken; terminologie /176 Tijdens huwelijk geboren kinderen /178 Ontkenning van het vaderschap van tijdens huwelijk of binnen 306 dagen na ontbinding door de dood daarvan geboren kinderen /179 Rechtskarakter, vorm en gevolgen van erkenning /182 Nietigheid van de erkenning; vervanging van de toestemming tot erkenning/183 Vernietiging van de erkenning /186 Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap /187 Inroeping en betwisting van staat van een kind /189 Adoptie; karakter; een- en tweepersoonsadoptie /190
XIII
Inhoudsopgave
122 123
Bijzondere voorwaarden voor en gevolgen van adoptie /193 Internationaal privaatrechtelijke aspecten /196
Hoofdstuk 12 Minderjarigen en het over hen uitgeoefende gezag (titel 13 en 14) /198 124 125 126 127 128 129 130 131 131a 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146
Inleiding /198 Handelingsonbekwaamheid van minderjarigen /198 Handlichting / 200 Raad voor de kinderbescherming; gezagsregister / 201 Gezag; algemene uitgangspunten / 201 Het gezag over de persoon van de minderjarige / 203 Gezamenlijke gezagsuitoefening door ouders / 205 Gezamenlijke gezagsuitoefening door een ouder en zijn partner / 208 Geschillen over gezamenlijke gezagsuitoefening / 212 Gezagsuitoefening door een ouder alleen / 213 Door de rechter opgedragen gezagsuitoefening door een ouder alleen / 214 Het bewind over het vermogen van het kind en zijn vertegenwoordiging / 216 Het vruchtgenot / 217 Beperking van het gezag; ondertoezichtstelling / 218 Ontheffing en ontzetting van het gezag / 222 Blokkaderecht van pleegouders / 224 Voogdij / 226 Gezamenlijke voogdij / 227 De rechtspersoon-voogd / 228 Ontslag / 229 Ondertoezichtstelling; ontzetting / 229 Uitoefening van de voogdij wat betreft het vermogen van de minderjarige, het voogdijbewind / 230 Rekening en verantwoording bij het einde van de voogdij / 234 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 235
Hoofdstuk 13 Omgang met en informatie over minderjarige kinderen (titel 15) / 237 147 148 148a 148b 149 149a 149b
XIV
Inleiding / 237 Omgang tussen ouder en het kind / 238 Omgang van anderen dan ouders en het kind / 239 Handhaving van omgangsregelingen / 241 Informatie en consultatie / 242 Wijziging van omgangs-, informatie- en consultatiebeslissingen / 243 Verzoeken van het kind zelf / 244
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 14 Curatele (titel 16)/245 150 151 152 153 154 155
Inleiding / 245 De ondercuratelestelling / 246 Gevolgen van de curatele / 247 Einde van de curatele / 250 De niet onder curatele gestelde geestelijk gestoorde / 250 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 251
Hoofdstuk 15 Levensonderhoud (titel 17) / 252 156 157 158 159 160 161 162 163
Grondslagen en karakter van de verplichting tot levensonderhoud / 252 Gerechtigden en verplichten tot levensonderhoud / 253 Verplichting tot levensonderhoud op grand van bloed- en aanverwantschap / 254 Rangorde van gerechtigden en verplichten / 255 Inhoud en omvang van de verplichting tot levensonderhoud tussen bloed- en aanverwanten / 256 Vaststelling, wijziging en indexering van de verplichting tot levensonderhoud / 258 De verplichting jegens minderjarige en jonge meerderjarige kinderen / 262 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 264
Hoofdstuk 16 Afwezigheid en vermissing (titel 18) / 266 164 165 166 167
Voorzieningen in geval van afwezigheid / 266 Personen wier bestaan onzeker is / 267 Verklaring van vermoedelijk overlijden / 267 Vaststellen van overlijden in bijzondere gevallen / 269
Hoofdstuk 17 Beschermingsbewind (titel 19) / 271 168 169 170 171
Inleiding; verhouding tot curatele en mentorschap / 271 De onderbewindstelling / 272 Gevolgen van de onderbewindstelling / 274 Einde van het bewind / 277
XV
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 18 Mentorschap (titel 20) / 278 171a 171b 171c 171 d
Inleiding; verhouding tot curatele en beschermingsbewind / 278 De instelling van het mentorschap / 279 Gevolgen van het mentorschap / 281 Einde van het mentorschap / 283
Hoofdstuk 19 Procesrecht in zaken van personen- en familierecht / 284 171 e 171 f 171g
Inleiding / 284 Verzoekers, belanghebbenden en anderen / 284 Het verloop van de procedure / 286
Hoofdstuk 20 Erfrecht / 290 172 173 174
Algemeen / 290 Literatuur over erfrecht / 291 Voorwaarden voor erfopvolging / 291
Erfopvolging bij versterf/293 175 176 177 178 179 180 181
Wie zijn erfgenamen bij versterf? / 293 Erfopvolging uit eigen hoofde of bij plaatsvervulling / 293 Het parentele stelsel / 294 De erfdelen / 295 De wettelijke toedeling van de nalatenschap aan de langstlevende echtgenoot en de kinderen / 297 De wilsrechten van de kinderen en de uitoefening ervan / 300 Afwijking bij uiterste wilsbeschikking / 303
Erfopvolging bij testament / 304 182 183 184 185 186
XVI
Uiterste wilsbeschikkingen / 304 Wie kunnen uiterste wilsbeschikkingen maken en wie kunnen daaruit voordeel genieten? / 307 Soorten van uiterste wilsbeschikkingen / 308 Vormvereisten / 312 Verklaring van erfrecht; het centraal testamentenregister; openbaar boedelregister / 313
Inhoudsopgave
Wettelijke rechten van dwingende aard/ 315 187 188 189 190 191 192
Delegitiemeportie/315 Het geldend maken van de legitieme portie / 318 Inkorting / 320 Andere wettelijke rechten / 322 De rechtspositie van de erfgenaam / 325 Aanvaarding en verwerping van nalatenschappen / 327
Vereffening en verdeling / 329 193 194 195 196 197 198
Vereffening / 329 Verdeling van de nalatenschap volgens titel 3.7 / 330 Aanvullende erfrechtelijke regels voor de verdeling / 332 Executele / 334 Testamentair bewind / 335 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 336
Artikelenregister / 339 Trefwoordenregister / 349
XVII
