Mevr. prof. mr. S.F.M. Wortmann Mevr. mr. J. van Duijvendijk-Brand
Compendium van het personenen familierecht Elfde druk
Kluwer a Wolters Kluwer business
Deventer - 2012
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord / V Hoofdstuk 1 Inleiding 1 2 3
Algemeen Inhoud van Boek personen- en familierecht / 2 Literatuur over personen- en familierecht / 3
Hoofdstuk 2 De algemene bepalingen (titel 1) / 4 4 5 6 6a
Het begrip persoon / 4 Begin en einde van de persoonlijkheid / 4 Bloed- en aanverwantschap; familie- en gezinsleven / 5 Het Marckx-arrest / 8
Hoofdstuk 3 De nationaliteit 7 8 9
Inleiding Verkrijging, verlening, verlies en vaststelling van het Nederlanderschap Nationaliteit en internationaal privaatrecht
Hoofdstuk 4 De naam (titel 2) 10 11 12 13 14 15 16
Functie van de naam Verkrijging en wijziging van de geslachtsnaam Bewijs van de geslachtsnaam / 20 Verkrijging en wijziging van voornamen / 21 Bescherming van de naam / 22 Naam van echtgenoten en geregistreerde partners / 22 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 23
IX
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 5 De woonplaats (titel 3) / 24 17 18 19 20 21
Inleiding / 24 De zelfstandige woonplaats / 24 De afhankelijke woonplaats / 25 De vrijwillig gekozen woonplaats / 26 De noodzakelijk gekozen woonplaats / 27
Hoofdstuk 6 De burgerlijke stand (titel 4) / 28 22 23 24 25 26 26a 27 27a
Inleiding / 28 De geboorteakte / 29 De overlijdensakte / 30 Latere vermeldingen; akten van inschrijving en inschrijving van buitenlandse akten / 31 Bewijskracht van de akten; openbaarheid van de registers / 33 Weigering een akte op te maken / 34 Aanvulling en wijziging van de registers / 35 Transseksualiteit / 36
Hoofdstuk 7 Het huwelijk (titel 5) / 37 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
Inleiding / 37 De absoluut inwendige huwelijksvereisten / 41 De relatief inwendige huwelijksvereisten / 45 De uitwendige huwelijksvereisten (formaliteiten) / 46 Stuiting van het huwelijk / 47 Voltrekking van het huwelijk / 49 Nietigverklaring van een huwelijk / 50 Gevolgen van de nietigverklaring / 52 Bewijs van het bestaan van het huwelijk / 53 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 54
Hoofdstuk 8 Het geregistreerd partnerschap (titel 5A) / 56 37a 37b 37c 37d
Inleiding / 56 Geregistreerd partnerschap en huwelijk: verschillen / 57 Vereisten voor het aangaan van een geregistreerd partnerschap, stuiting, voltrekking, nietigverklaring / 58 Wijzen waarop het geregistreerd partnerschap eindigt / 58
37e 37f 37g 37h
Beëindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden / 59 Ontbinding van het geregistreerd partnerschap / 60 Omzetting van een geregistreerd partnerschap in een huwelijk / 61 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 62
Hoofdstuk 9 Het huwelijksvermogensrecht (titel 6-8) / 64 38
Inleiding / 64
A.
Algemene regels met betrekking tot rechten en verplichtingen van echtgenoten (titel
39 40 41 42 43 44 45 46 47
49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Rechten en verplichtingen van echtgenoten / 66 De wederzijdse verplichting elkander het nodige te verschaffen / 67 De kosten der huishouding / 68 Draagplicht voor kosten der huishouding / 69 Draagplicht voor kosten die geen kosten der huishouding zijn / 71 Fourneerplicht / 71 Afwijking van de hoofdregel bij overeenkomst / 72 Rechten en verplichtingen tussen echtgenoten die niet samenwonen / 73 Verruimde aansprakelijkheid voor huishoudelijke schulden (art. Bevrijding van aansprakelijkheid voor de in 1:85 lid 1 genoemde schulden / 76 Vergoedingsrechten (art / 77 Beschermende voorschriften (art en / 82 Art 1:88, sub a; bescherming van het woonmilieu / 83 Art sub b; bescherming tegen vrijgevigheid / 84 sub c; bescherming tegen grote financiële risico's / 85 Art sub d; koop op afbetaling / 88 Rechterlijke vervanging van de vereiste toestemming / 90 De sanctie; vernietigbaarheid (art 1:89) / 90 Bestuur Bestuursopdracht (art / 94 / 94 Van tafel en bed gescheiden echtgenoten (art / 95
B.
De wettelijke (algehele) gemeenschap van goederen (titel 7) / 95
61
De begrippen wettelijke gemeenschap van goederen en huwelijksgemeenschap / 95 Het karakter van de huwelijksgemeenschap / 96 Wat omvat de gemeenschap? / 97
48
62 63
XI
Inhoudsopgave
64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83
84
Goederen verkregen onder een uitsluitingsclausule / 99 Verknochte goederen Schulden: draagplicht (gemeenschapsschulden en privéschulden) Schulden; aansprakelijkheid Schulden; verhaal Zaaksvervanging Vergoedingsrechten Bestuur over goederen der gemeenschap De bestuursregeling met betrekking tot beroeps- of bedrijfsgoederen De sanctie bij overschrijding van bestuursmacht Verplichting tot informatieverschaffing Ontbinding van de gemeenschap (art 1:99) Gevolgen der ontbinding t/m Het bestuur over de ontbonden gemeenschap Scheiding en deling van de ontbonden huwelijksgemeenschap Aansprakelijkheid draagplicht (voor reeds bestaande schulden) na ontbinding van de huwelijksgemeenschap (art 1:102) De afstand der gemeenschap (art t/m De dubbele afstand (art Opheffing van de gemeenschap van goederen 1:109 t/m 1:113 BW) Enkele bijzondere vragen naar aanleiding van de ontbinding van de gemeenschap door echtscheiding; belangrijke activa en de rol van het echtscheidingsconvenant De rol van de goede trouw (redelijkheid en billijkheid) bij de verdeling
C
Huwelijkse voorwaarden (titel 8) / 124
85 86 87 88
Karakter van huwelijkse voorwaarden De inwerkingtreding van huwelijkse voorwaarden Derdenbescherming Huwelijkse voorwaarden door handelingsonbekwamen 1:117 Stelsels van huwelijksgoederenrecht Uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen Verrekenbedingen Algemene regels voor verrekenbedingen De periodieke verrekenbedingen Finale verrekenstelsels Bewijsvoorschriften en 131 BW en 61 e.v. Fw)
89 90 91 92 93 94 95
XII
Inhoudsopgave D.
Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 149
96 97 98 98a
Inleidende opmerkingen Het huwelijksvermogensrecht Huwelijkse voorwaarden Huwelijksbetrekkingen
Hoofdstuk 10 Ontbinding van het huwelijk en scheiding van tafel en bed (titel 9 en 10) 99
Inleiding
100
Wijzen waarop het huwelijk eindigt
101 102 103 104 105 106 107 108 109 110
Echtscheiding: algemene regels Echtscheiding op verzoek van een van de echtgenoten Echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek Gevolgen van echtscheiding Scheiding van tafel en bed Gevolgen van scheiding van tafel en bed Einde van scheiding van tafel en bed: verzoening Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed Procedure Internationaal privaatrechtelijke aspecten
Hoofdstuk 11 Afstamming en adoptie (titel 11 en 12) 111 112 113 114 115
116 117 118 119 120 121 122 123
Inleiding Rechtsgevolgen van het al dan niet in familierechtelijke betrekking staan tot een ouder Nieuwe voortplantingstechnieken; terminologie Tijdens huwelijk geboren kinderen Ontkenning van het vaderschap van tijdens huwelijk of binnen 306 dagen na ontbinding door de dood daarvan geboren kinderen Rechtskarakter, vorm en gevolgen van erkenning Nietigheid van de erkenning; vervanging van de toestemming tot erkenning Vernietiging van de erkenning / 200 Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap / 201 en betwisting van staat van een kind / 203 Adoptie; karakter; één- en tweepersoonsadoptie / 203 Bijzondere voorwaarden voor en gevolgen van adoptie / 206 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 209
XIII
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 12 Minderjarigen en het over hen uitgeoefende gezag (titel 13 en 14) / 211 124 125 126 127 128 129 130 131 131a 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146
Inleiding / 211 Handelingsonbekwaamheid van minderjarigen / 211 Handlichting / 213 Raad voor de kinderbescherming; gezagsregister / 214 Gezag; algemene uitgangspunten / 214 Het gezag over de persoon van de minderjarige / 216 Gezamenlijke gezagsuitoefening door ouders / 218 Gezamenlijke gezagsuitoefening door een ouder en zijn partner / 221 Geschillen over gezamenlijke gezagsuitoefening / 225 Gezagsuitoefening door een ouder alleen / 227 Door de rechter opgedragen gezagsuitoefening door een ouder alleen / 228 Het bewind over het vermogen van het kind en zijn vertegenwoordiging / 229 Het vruchtgenot / 230 Beperking van het gezag; ondertoezichtstelling / 231 Ontheffing en ontzetting van het gezag / 236 Blokkaderecht van pleegouders / 238 Voogdij / 240 Gezamenlijke voogdij / 241 De rechtspersoon-voogd / 242 Ontslag / 243 Ondertoezichtstelling; ontzetting / 243 Uitoefening van de voogdij wat betreft het vermogen van de minderjarige, het voogdijbewind / 244 Rekening en verantwoording bij het einde van de voogdij / 248 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 249
Hoofdstuk 13 Omgang met en informatie over minderjarige kinderen (titel 15) / 251 147 148 148a 148b 149 149a 149b
Inleiding / 251 Omgang tussen ouder en het kind / 252 Omgang van anderen dan ouders en het kind / 254 Handhaving van omgangsregelingen / 255 Informatie en consultatie / 257 Wijziging van omgangs-, informatie- en consultatiebeslissingen / 258 Verzoeken van het kind zelf / 259
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 14 Curatele (titel 16) / 260 150 151 152 153 154 155
Inleiding / 260 De ondercuratelestelling / 261 Gevolgen van de curatele / 262 Einde van de curatele / 265 De niet onder curatele gestelde geestelijk gestoorde / 266 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 266
Hoofdstuk 15 Levensonderhoud (titel 17) / 267 156 157 158 159 160
162 162a 163
Grondslagen en karakter van de verplichting tot levensonderhoud / 267 Gerechtigden en verplichten tot levensonderhoud / 268 Verplichting tot levensonderhoud op grond van bloed- en aanverwantschap / 269 Rangorde van gerechtigden en verplichten / 270 Inhoud en omvang van de verplichting tot levensonderhoud tussen bloed- en aanverwanten / 272 Vaststelling, wijziging en indexering van de verplichting tot levensonderhoud / 273 De verplichting jegens minderjarige en jonge meerderjarige kinderen / 277 Inning van alimentatie / 280 Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 280
Hoofdstuk 16 Afwezigheid en vermissing (titel 18) / 282 164 165 166 167
Voorzieningen in geval van afwezigheid / 282 Personen wier bestaan onzeker is / 283 Verklaring van vermoedelijk overlijden / 283 Vaststellen van overlijden in bijzondere gevallen / 285
Hoofdstuk 17 Beschermingsbewind (titel 19) / 287 168 169 170 171
Inleiding; verhouding tot curatele en mentorschap / 287 De onderbewindstelling / 288 Gevolgen van de onderbewindstelling / 290 Einde van het bewind / 293
XV
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 18 Mentorschap (titel 20) / 294
171c d
Inleiding; verhouding tot curatele en beschermingsbewind / 294 De instelling van het mentorschap / 295 Gevolgen van het mentorschap / 297 Einde van het mentorschap / 299
Hoofdstuk 19 Procesrecht in zaken van personen- en familierecht / 300 171e f 171g
Inleiding / 300 Verzoekers, belanghebbenden en anderen / 300 Het verloop van de procedure / 302
Hoofdstuk 20 Erfrecht / 306 172 173 174
Algemeen / 306 literatuur over erfrecht / 307 Voorwaarden voor erfopvolging / 307
Erfopvolging bij versterf/ 309 175 176 177 178 179 180 181
Wie zijn erfgenamen bij versterf? / 309 Erfopvolging uit eigen hoofde of bij plaatsvervulling / 309 Het parentele stelsel / 310 De erfdelen / 311 De wettelijke toedeling van de nalatenschap aan de langstlevende echtgenoo en de kinderen / 313 De wilsrechten van de kinderen en de uitoefening ervan / 316 Afwijking bij uiterste wilsbeschikking / 319
Erfopvolging bij testament / 320 182 183 184 185 186
XVI
Uiterste wilsbeschikkingen / 320 Wie kunnen uiterste wilsbeschikkingen maken en wie kunnen daaruit voordeel genieten? / 323 Soorten van uiterste wilsbeschikkingen / 324 Vormvereisten / 329 Verklaring van erfrecht; het centraal openbaar boedelregister / 330
inhoudsopgave Wettelijke rechten van dwingende aard / 187 188 189 190 191 192
De legitieme portie / 331 Het geldend maken van de legitieme portie / 335 Inkorting / 336 Andere wettelijke rechten / 338 De rechtspositie van de erfgenaam / 342 Aanvaarding en verwerping van nalatenschappen / 343 en verdeling / 345
193 194 195 196 197
Vereffening / 345 Verdeling van de nalatenschap volgens titel 3.7 / 346 Aanvullende erfrechtelijke regels voor de verdeling / 349 Executele / 350 Testamentair bewind / 352
198
Internationaal privaatrechtelijke aspecten / 353 355
Trefwoordenregister / 365
XVII
