COLOFON RDM Centre of Expertise

COLOFON Medamo &Associates DRUK Veenman+ GRAFISCH ONTWERP LOGO-ONTWERP

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

© 2015 RDM Centre of Expertise

fotografi

st e: shutter

ock

RDM Centre of Expertise: innovatiemotor voor haven en stad

fotografi

vogel e: marcel

_ INHOUD 1_ RDM CENTRE OF EXPERTISE

11

ONDERWIJS & ARBEIDSMARKT ONDERZOEK & KENNIS ONDERNEMERSCHAP & INNOVATIE COMMUNITIES OF PRACTICE, DE MOTOR VAN RDM COE CROSS-OVERPROJECTEN

12 13 16 20 23

2_ PROGRAMMA HAVEN

27

30 30 31 31

CoP ENERGIE & PROCESTECHNOLOGIE CoP MARITIME & OFFSHORE INNOVATION CoP LOGISTIEK CoP MAKING

3_ PROGRAMMA STAD

35

36 36 37

CoP DUURZAAM BOUWEN CoP DRIJVEND BOUWEN CoP FUTURE MOBILITY

4_ PIJLERS

43

ONDERWIJSVERNIEUWING ONDERZOEK EN INNOVATIE PARTICIPEREN IN RDM COE FACILITEITEN STRATEGISCHE EN INHOUDELIJKE SAMENWERKINGSPARTNERS

45 47 48 50 53

5_ ORGANISATIE EN FINANCIERING

57

ORGANISATIE STUURGROEP PROGRAMMACOMMISSIE FINANCIERING

58 58 59 59

CONTACT63

P.08 — RDM CENTRE OF EXPERTISE

fotografie:

marcel voge l


fotog

rafie:

rotte

rdam

marke

ting


Rotterdam heeft de ambitie uit te groeien tot een klimaat bestendige deltastad met de meest innovatieve en duurzame haven ter wereld. Deze ambitie vraagt om investeren in talent, ondernemerschap en innovatie. RDM Centre of Expertise is hiervoor hét platform en initieert concrete projecten met investeringen vanuit onderwijs & onderzoek, overheid en bedrijfsleven. Doel van deze projecten is talent en ondernemers voort te brengen die toegerust zijn om mee te bouwen aan een toekomstbestendige haven en stad.


1_ RDM CENTRE OF EXPERTISE

Binnen RDM Centre of Expertise (RDM CoE) werken onderwijsinstituten, onderzoekscentra en bedrijven samen aan beter techniekonderwijs, nieuwe kennis en duurzame innovaties die nodig zijn voor de haven en stad Rotterdam. Deze samenwerking vindt plaats in Communities of Practice binnen vier inhoudelijke domeinen: Maritiem & Smart Port Industry, Logistiek & Future Mobility, Energietransitie & Procesindustrie en Duurzaam Bouwen & Gebiedsontwikkeling. RDM CoE is een door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) erkend en ondersteund expertisecentrum van Hogeschool Rotterdam, dat in een publiek-private samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en andere partners uit het bedrijfsleven wordt vormgegeven op de campus van RDM Rotterdam, midden in de Rotterdamse haven. RDM CoE is dé innovatiemotor voor haven en stad. ONDERWIJS & ARBEIDSMARKT

Bedrijven in de haven, industrie en het maritieme cluster kampen met een groeiend tekort aan technisch personeel. Er is grote behoefte aan afgestudeerden die kennis hebben van nieuwe, duurzame technologieën en beschikken over ervaring met innovatieprocessen en ondernemerschap. Op hbo-niveau gaat het vooral om technisch gekwalificeerde professionals die multidisciplinair denken, probleemoplossend vermogen hebben en (internationaal) kunnen samenwerken. RDM CoE draagt bij aan het opleiden van deze ‘green collar professionals’. Studenten werken samen met R&D-professionals van bedrijven, docenten en onderzoekers aan concrete innovatievraagstukken van het bedrijfsleven. Dat maakt op deze manier kennis met de (technische) talenten van morgen. Docenten en studenten worden uitgedaagd om innovaties op een ondernemende en bedrijfsmatige manier aan te pakken. Bovendien blijkt de creativiteit en frisse blik van studenten vaak van bijzondere waarde voor bedrijven die werken aan weerbarstige vraagstukken.


De onderwijsinstituten en onderzoekscentra van Hogeschool Rotterdam werken binnen RDM CoE intensief samen aan: — het opleiden van meer en betere studenten voor de bedrijven in havenstad Rotterdam — het bevorderen van de uitstroom van hbo-opleidingen naar havengerelateerde bedrijven — het verhogen van de kwaliteit van de studenten aan havengerelateerde hbo-opleidingen

ONDERZOEK & KENNIS

RDM CoE initieert praktijkgericht (ontwerp)onderzoek naar concrete praktijkvragen in de sectoren maritiem & offshore, procesindustrie, energie, logistiek, mobiliteit, bouw en nieuwe maakindustrie. Het onderzoek richt zich op vraagstukken binnen én tussen deze sectoren, vaak dwars door bestaande specialisaties heen (cross-overprojecten). Centraal staat het ontwikkelen van innovatieve concepten en oplossingen die bijdragen aan een duurzame haven en een klimaatbestendige stad Rotterdam. Nieuwe kennis en inzichten die worden opgedaan in het praktijkonderzoek worden geïntegreerd in de programma’s van participerende (technische) beroepsopleidingen. Hierdoor worden deze opleidingen gevoed met up-todate kennis en zijn studenten beter voorbereid op huidige en toekomstige strategische innovatievraagstukken.

— het verbeteren van de toegang tot de onderzoeksresultaten van de relevante onderzoekscentra binnen Hogeschool R otterdam voor het bedrijfsleven in Mainport Rotterdam — het gezamenlijk, vraaggericht, opzetten en uitvoeren van praktijkgericht (ontwerp) onderzoek door lectoren en onderzoekers van de onderzoekscentra van Hogeschool Rotterdam en studenten vanuit de diverse opleidingen — het versnellen van innovatieprojecten bij het bedrijfsleven in havenstad Rotterdam. Hiervoor worden publiek-private netwerken gecreëerd (Communities of Practice) — het realiseren van Living Labs: faciliteiten en infrastructuur voor experimenteren, prototyping en testen van nieuwe producten en processen

Centraal staat het ontwikkelen van innovatieve concepten en oplossingen die bijdragen aan een duurzame haven en een klimaatbestendige stad Rotterdam P.13 — RDM CENTRE OF EXPERTISE

Onderwijsinstituten, onderzoekscentra en het bedrijfsleven werken binnen RDM CoE aan:

Missie en ambitie RDM CoE versterkt de synergie tussen haven en stad en draagt bij aan het realiseren van de doelstellingen van het topsectorenbeleid. Het schept de randvoorwaarden voor een duurzame grootstedelijke (haven)economie en levert een cruciale bijdrage aan duurzame en innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en de vertaling daarvan in nieuwe economische bedrijvigheid, producten, processen en diensten.


RDM CoE wil zich ontwikkelen tot hét platform voor haven en stad dat onderwijsinstituten (in de hele onderwijsketen), kenniscentra, overheden en het bedrijfsleven verbindt en faciliteert om samen te werken aan deze gezamenlijke missie. Om die reden richt RDM CoE zich nadrukkelijk op cross-overs tussen topsectoren en niet op één bepaalde sector.


fotografie

:

rotterdam

marketing

ONDERNEMERSCHAP & INNOVATIE

RDM CoE investeert in state-of-the-art faciliteiten die bedrijven of onderwijsinstellingen alleen niet snel kunnen realiseren. Deze faciliteiten zijn samen met bedrijfsruimtes voor starters en bestaande bedrijven onder één dak samengebracht in Innovation Dock. In deze monumentale industriële hal ontwikkelen, testen en demonstreren innovatieve technische bedrijven – vaak samen met onderzoekers, lectoren en studenten – nieuwe producten, concepten en productieprocessen. Het gaat hierbij vooral om het versnellen van innovatieprojecten bij het bedrijfsleven in havenstad Rotterdam. Daarnaast gaat het om het uitbreiden en toegankelijk maken van zogenoemde Living Labs: faciliteiten en infrastructuur voor experimenteren, prototyping en testen van nieuwe producten en processen.

Communities of Practice

RDM CoE brengt publieke en private partijen bij elkaar in netwerken zoals de genoemde Communities of Practice (CoP’s). In deze communities wisselen ondernemers, lectoren, docenten en studenten kennis uit en vertalen deze gezamenlijk in nieuwe onderwerpen voor praktijkonderzoek en verbetervoorstellen voor het beroepsonderwijs.

Binnen RDM CoE zijn zeven Communities of Practice actief: — CoP Maritime & Offshore Innovation — CoP Logistiek — CoP Energie & Procestechnologie — CoP Future Mobility — CoP Making — CoP Duurzaam Bouwen — CoP Drijvend Bouwen Deze CoP’s werken samen binnen vier inhoudelijke domeinen:

marcel voge l fotografie:


— Maritiem & Smart Port Industry — Logistiek & Future Mobility — Energietransitie & Procesindustrie — Duurzaam Bouwen & Gebiedsontwikkeling




fotografi

droppert e: claire

COMMUNITIES OF PRACTICE, DE MOTOR VAN RDM COE

De samenwerking tussen onderwijs, kenniscentra en bedrijven binnen RDM CoE krijgt vorm middels twee programma’s: het programma Haven en het programma Stad. Binnen deze twee programma’s werken we aan projecten in Communities of Practice (CoP’s). In deze CoP’s gaan studenten, bedrijven, docenten en onderzoekers gezamenlijk aan de slag om nieuwe kennis te ontwikkelen en toe te passen in nieuwe prototypen en one-offs. Doel is de laatste ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld 3D-printing, internet of things, sensoring, robotisering, biobased en circular economy toepasbaar te maken voor de voor Rotterdam belangrijke sectoren maritiem & offshore, energie & procesindustrie, logistiek en mobiliteit, bouw en nieuwe maakindustrie.

vogel e: marcel

Aquabots zijn op schaal ontworpen en gebouwde drones, zelfstandig varend en emissievrij. De drones kunnen worden ingezet om bijvoorbeeld de plastic soep op te ruimen. De techniek is echter ook op andere terreinen toepasbaar. Denk bijvoorbeeld aan onderwaterdrones voor inspecties aan kades en drijvende objecten of aan drones die illegale watervervuiling opsporen. Binnen Aquabots komt een groot aantal technische terreinen en disciplines samen, waaronder sensoren, 3D-printing/ scanning, elektrotechniek, werktuigbouw, maritieme techniek en scheepsbouwkunde. Inmiddels werken binnen Aquabots dan ook een groot aantal partners samen. Naast studenten van Hogeschool Rotterdam gaat het om studenten van Rotterdam Mainport University en het Albeda College (samen zeven verschillende opleidingen). Bij de bedrijven zijn dat Imtech Marine, IHC Merwede Dredging, MTI Holland, Jules Dock, Dobots en Twnkls, aangevuld met specialistische mkb’ers.

fotografi


Cross-overproject: Aquabots

De CoP’s zijn de motor van RDM CoE. De kracht van RDM CoE zit immers in het leggen van nieuwe verbindingen. Enerzijds ontstaan deze door de combinatie van het werken aan praktijkgerichte projecten, steeds vanuit een actuele, concrete en sectoroverstijgende vraagstelling, anderzijds door kennisuitwisseling en co-creatie van meerdere interessante bedrijven binnen CoP’s. Deze nieuwe samenwerkingen leiden tot innovaties, marktkansen en tot het ontstaan van start-ups.


Samenwerking leidt tot innovaties, marktkansen en tot start-ups

Binnen de CoP’s zetten we vooral in op cross-overprojecten

De CoP’s bieden voor zowel het bedrijfsleven als onderwijs en onderzoekscentra voordelen.

Belangrijkste voordelen onderwijs:

— beter afstemmen van het onderwijs op behoeftes uit de beroepspraktijk en maatschappij — kwalitatief beter onderwijs door dynamische leer/werkomgeving voor studenten — koppelen van projectteam (innovatieteams) aan relevante vraagstukken uit beroepspraktijk en maatschappij — vergroten aantrekkingskracht van techniekopleidingen op toekomstige studenten

Belangrijkste voordelen onderzoekscentra:

P o

C


— ophalen van relevante vraagstukken uit het bedrijfsleven — delen, ontwikkelen en toepassen van kennis — samenwerken met bedrijfsleven en onderwijs op onderzoeksvragen — gezamenlijk verkrijgen van subsidies

z i e v o o r d e ta i l s d e c op - b i j l a g e n achterin deze u i tgav e

fotogr

— in contact komen met voor de sector/beroepstak relevante toekomstige werknemers — bijdragen aan betere afstemming onderwijs en beroepspraktijk — inzet ideeën en menskracht van studenten op relevante projecten (bijvoorbeeld innovatieteams) — netwerken met andere bedrijven in de beroepstak — ontwikkelen en testen van nieuwe kennis en producten, processen en/of diensten

eman arc he afie: m

Belangrijkste voordelen bedrijfsleven:

Gezamenlijk investeren RDM Centre of Expertise heeft tot taak om onderwijsen onderzoeksactiviteiten op de diverse gebieden te initiëren en te stimuleren en zodoende een bijdrage te leveren aan het innovatievermogen van (mkb-) bedrijven in haven en stad. Naast de Communities of Practice en innovatieteams daarbinnen bestaat voor bedrijven ook de mogelijkheid samen met RDM CoE te werken aan ideeën die leiden tot nieuwe bedrijvigheid binnen de diverse domeinen, mits deze een directe link hebben met het onderwijs, praktijkgericht onderzoek en/of nieuwe faciliteiten. Hiervoor zijn investeringsgelden vanuit RDM CoE beschikbaar. Er dient een aanvraag te worden ingediend waarin duidelijk moet worden dat de aanvrager minimaal eenzelfde bedrag co-financiert als dat wat aangevraagd wordt.

CROSS-OVERPROJECTEN

Binnen de CoP’s zetten we vooral in op cross-overprojecten. Dit zijn sectoroverstijgende onderzoeks- en innovatieprojecten waarin interdisciplinair wordt samengewerkt. Elk project is onderdeel van en heeft impact op onderwijs, onderzoek en beroepspraktijk. Bij voorkeur is het project multi-level (mbo, hbo en universiteit) en kan het worden verbreed naar andere onderwijsen kennisinstellingen.

De inrichting van het Rotterdamse havengebied is deels planmatig ontstaan, deels organisch. Dit heeft geleid tot een groot aantal gesloten systemen. Niet alleen wat betreft de infrastructuur en de logistiek, ook waar het gaat om de mobiliteit en de organisatorische aansturing. Bypasses zijn slimme, doelmatige en duurzame oplossingen voor het verbeteren van goederenstromen, zowel fysiek als organisatorisch. Doel van het project Rotterdam Port Bypasses is nieuwe oplossingsrichtingen te ontwikkelen. Deelnemers zijn onder meer het Havenbedrijf Rotterdam en APM Terminals.


Cross-over project: Rotterdam Port Bypasses


WERNER GHITTI D I R E CT E U R S P I J K STA A L E L E K T RO


e: shell fotografi

‘Er zijn steeds meer organisaties die willen overstappen op elektrische voertuigen, maar uiteraard wel eerst inzicht willen hebben in de kosten. Daarom wilden we voor potentiële klanten de kosten van onze elektrische voertuigen kunnen vergelijken met de kosten van conventionele dieselvoertuigen. Het gaat daarbij niet alleen om de aanschafprijs, maar ook om de kosten van onderhoud en gebruik. Dit hebben we gedaan in samenwerking met RDM CoE. Studenten van Hogeschool Rotterdam hebben een kostenmodel ontwikkeld waarmee de ‘Total Cost of Ownership’ van onze duurzame elektrische voertuigen exact in kaart kan worden gebracht en kan worden vergeleken met vergelijkbare conventionele dieselvoertuigen. Deze tool is voor ons zeer waardevol gebleken bij het binnenhalen van orders en voor het transparant maken van de operationele kosten van onze duurzame voertuigen bij bestaande klanten.’


Mainport Rotterdam is voor de Nederlandse en Europese economie van cruciaal belang in termen van werkgelegenheid, toegevoegde waarde en economische groei. Externe ontwikkelingen, zoals de toenemende schaarste aan fossiele grondstoffen, groeiend energieverbruik en de verandering van ons klimaat, maken een transitie van de economische activiteiten noodzakelijk. Daarbij komt ook de ambitie van Mainport Rotterdam zelf om een forse groei te realiseren met een halvering van de milieu-impact.


fotografi

st e: shutter

ock

2_ PROGRAMMA HAVEN

Om deze ambitie te realiseren is een overgang nodig van een klassieke haveneconomie naar een circular en biobased economy, gebaseerd op groene grondstoffen, schone energie, slimme diensten en kennisintensieve, nieuwe informatietechnologie (Smart Industry). Ons land zet in op een gerichte economische ontwikkeling in negen topsectoren. Vier daarvan zijn verbonden met de Rotterdamse haven: water (maritiem/scheepsbouw), chemie (procesindustrie), logistiek en energie.

Meer synergie en verbinding tussen haven en stad

De synergie tussen haven en stad moet verder worden versterkt. In de eerste plaats om de economische spin-off van Mainport Rotterdam voor de stad te vergroten en te benutten. Maar ook om de havenindustrie in Rotterdam innovatiever te maken. De havengerelateerde nieuwe maakindustrie (Smart Port Industry) speelt daarbij een cruciale rol. De gemeente Rotterdam heeft daarom, in samenwerking met onder meer het Havenbedrijf Rotterdam, een actief beleid ingezet om de ontwikkeling van havengerelateerde sectoren zoals Clean Tech en Maritime Services.

Innovatiekracht en nieuwe professionals

Deze transitie vraagt om meer en andersoortige professionals, kennis van (duurzame) innovatie en een versterking van de innovatiekracht van bedrijven in Mainport Rotterdam. Daarvoor is een intensievere samenwerking nodig tussen onderwijsinstellingen, onderzoeksinstituten en het bedrijfsleven in Rotterdam.

rotterdam m arketing

z i e v o o r d e ta i l s d e c op - b i j l a g e n achterin deze u i tgav e

fotografie:

C


o

P

Binnen het programma Haven van RDM CoE zijn vier Communities of Practice (CoP’s) actief om deze samenwerking te activeren en te verstevigen: Energie & Procestechnologie, Maritime & Offshore Innovation, Logistiek en Making. Hierna staat de hoofdopgave beschreven van deze CoP’s. Een uitgebreide beschrijving per CoP is opgenomen in de bijlagen.


Vier van de negen topsectoren zijn verbonden met de Rotterdamse haven

CoP ENERGIE & PROCESTECHNOLOGIE

De Nederlandse energiewereld staat op een transitiepunt. De energieopwekking gaat diversifiëren. Dit brengt een grote behoefte met zich mee aan nieuw, andersoortig personeel. Mensen met radicaal andere kennis en vaardigheden. Door diversificatie zal verder ook de energiemarkt sterk in beweging komen. Voor de Rotterdamse haven is energie essentieel. Het gaat niet alleen om opwekking, productie en verbruik van energie; de haven is ook opslagplek voor energiedragers. Via stadsverwarming en smart grids is er op energiegebied ook een steeds grotere verbinding met de gebouwde omgeving. De haven heeft grote ambities op het gebied van vergroening, energiebesparing en reductie van CO2. De CoP Energie & Procestechnologie zal de komende jaren een bijdrage leveren aan het realiseren van deze ambities. Grote kansen liggen er op het gebied van energie-efficiency, met name ook in de procesindustrie (innovatieve systeembenadering en innovatieve producten en productieprocessen). Verder zijn specifieke energiesystemen in havenregio’s een nog onontgonnen onderzoeks- en onderwijsgebied. Denk bijvoorbeeld aan het combineren van industriële en openbare energiesystemen voor het optimaal gebruik van duurzaam opgewekt vermogen (biobased energy).

CoP MARITIME & OFFSHORE INNOVATION

De maritieme en offshoresector in de regio Rijnmond/Drechtsteden/ Gorinchem is het boegbeeld van Nederland en een sterke basis voor Mainport Rotterdam. Ruim 5.000 (vooral mkb-) bedrijven in de regio bieden werk aan 40.000 mensen. Bedrijven, onderzoekinstituten en onderwijs werken intensief samen. Nu al besteedt het maritieme bedrijfsleven jaarlijks 350 miljoen euro aan R&D.


De CoP Maritime & Offshore Innovation zal zich hierop de komende jaren richten: verbreding (meer deelnemende bedrijven) en verdieping (meer innovatief onderzoek, gericht op cross-overprojecten en new business) gaan daarbij hand in hand. Een speerpunt is meer technisch personeel. Hieraan is grote behoefte. Vooral op mbo-niveau, maar in toenemende mate ook op hbo-niveau. Voldoende instroom vanuit relevante (technische) mbo- en hbo-opleidingen is cruciaal voor de consolidatie en draagkracht van de sector. Andere focuspunten de komende jaren zijn gerichte innovatie in onder meer maritieme maakindustrie, offshore en asset management.

CoP LOGISTIEK

Logistiek is nauw verbonden met de kernfunctie van de Rotterdamse haven en is de spil van veel bedrijvigheid. De Europese en mondiale concurrentie is groot. Rotterdam wil in dit dynamische speelveld haar spelbepalende rol behouden. Door Topinstituut Dinalog en de Topsector Logistiek is de koers ingezet om op een aantal onderwerpen leidend te zijn in de wereld (onder meer synchromodaal transport en ketenregie). Ook zijn er samenwerkingsverbanden tussen hogescholen en het (mkb-) bedrijfsleven; de Kennis Distributie Centra. De CoP Logistiek organiseert samenwerking op het gebied van onderwijsinnovatie, onderzoek en kennisverspreiding. Binnen het logistieke vakgebied is een groeiende behoefte aan voldoende goed geschoold personeel. Om de leidende rol van de Rotterdamse haven te kunnen vasthouden is continu optimalisatie, verbetering en innovatie van de logistieke processen nodig.

CoP MAKING

De CoP Making houdt zich bezig met ICT-toepassingen zoals Internet of Things (slimme producten), Big Data, sensorisering en robotisering, ofwel de nieuwe maakindustrie (Smart Industry). Smart Industry is hot en wordt beschouwd als een belangrijke pijler van de toekomstige economie van Nederland en in het bijzonder van Rotterdam. Het gaat niet zozeer om een productie-industrie, maar veel meer om een economisch domein. Een gebied waarin men nieuwe productieprocessen ontwikkelt en coördineert, innovatieve oplossingen bedenkt en toepassingen vindt voor nieuwe (biobased) grondstoffen. Bedrijven in het Rotterdamse Haven Industrieel Complex hebben alles in huis om in te spelen op deze veelbelovende ontwikkeling en hun krachten te bundelen met de koplopers. Op termijn kan Nederland zelfs een leidende rol spelen in de Smart Industry. De CoP Making wil hieraan bijdragen, vooral door middel van cross-overprojecten, bijvoorbeeld tussen de ICT-sector en de maritieme sector en door het creëren en faciliteren van testen onderzoeksfaciliteiten.

3D-Printing is één van de centrale thema’s binnen de CoP Making, dat zich focust op de nieuwe maakindustrie. De ambitie is om binnen Innovation Dock een 3D-Printing-zone in te richten voor bedrijven om producten te maken, testen en doorontwikkelen.


RDM Smart Port Industry Zone

‘Imtech Marine werkt al jaren samen met RDM CoE, bijvoorbeeld in het project Aquabots. Hierin zoeken wij samen met studenten van verschillende technische opleidingen naar de mogelijkheden om autonome en emissievrije schepen te bouwen. Imtech is een langdurig strategisch partnerschap aangegaan met RDM CoE en wij hebben een ontwikkelen testfaciliteit gevestigd in Innovation Dock. Het Imtech Marine Innovation Lab gebruiken wij voor het ontwikkelen en testen van nieuwe ideeën en concepten, waarbij wij de creativiteit benutten van de studenten en hun vermogen om out-of-the-box te denken. Bovendien kunnen wij ons presenteren als interessante werkgever bij studenten en zo talentvolle potentiële werknemers scouten voor ons bedrijf.’

M A N AG E R R & D I M T E C H M A R I N E & O F FS H O R E arcel vogel fotografie: m


M A RT H U R K M A N S



3_ PROGRAMMA STAD

— verbetering van de kansrijke clusters door economische structuurversterking, plus verbetering van het vestigingsen leefklimaat, onder meer middels op het bedrijfsleven gericht onderwijs — versterking van de fysieke infrastructuur van haven, stad en achterland — stimulering van cross-overs tussen en binnen bestaande clusters (Clean Tech Delta; Food & Medical Delta) en andere niches Binnen het programma Stad zijn drie Communities of Practice actief.


fotografi

am e: rotterd

marketing

Het programma Stad sluit nauw aan bij het Programma Duurzaam, een samenwerkingsproject van de gemeente Rotterdam en een aantal partners (waaronder Hogeschool Rotterdam). De focus van deze samenwerking ligt op het versterken van de economische kracht van de regio door:

Concept House Village CoP DUURZAAM BOUWEN

Deze community is al een aantal jaren actief en richt zich op het uitvoeren van onderzoek en (onderwijs)projecten die energieneutrale en veerkrachtige (resilient) wijken dichterbij brengen. Los van de economische crisis en de stagnerende woningmarkt blijft de urgentie om gebouwen te isoleren en slimmer te ontwerpen. De overheid wil dat in 2020 elke nieuwbouwwoning energieneutraal is. In 2035 moet de energierekening van elke bestaande woning ‘nul’ zijn. Daarnaast blijft het herbestemmen en verduurzamen van de bestaande woningvoorraad onverminderd belangrijk.


Aqua Dock Aqua Dock is een innovatieve en experimentele test-, demonstreeren productieomgeving op het gebied van drijvend bouwen. Het tonen van en werken aan de ontwikkeling van nieuwe technieken, producten en prototypes staat centraal. Het betreft kleinschalige productie van drijvende objecten en innovatieve energiewinning op en rond het water. Deze kraamkamer voor innovatie biedt ruimte voor de ontwikkeling en het testen van experimenten met waterbouw, zowel op technisch gebied als ten aanzien van logistieke, planologische, beleidsmatige, juridische en sociale aspecten.

Alle producten die wij gebruiken worden getest voordat ze op de markt komen. Behalve ons meest kostbare bezit; onze woning. Concept House Village brengt hier verandering in. Concept House Village is een unieke, gebruikersgeoriënteerde testomgeving voor duurzaam bouwen, wonen en duurzame gebiedsontwikkeling. Het is een Living Lab waar innovatieve woningen, producten en systemen getest worden door en met de bewoner. De bewoner staat centraal bij het ontwerp, de ontwikkeling en het gebruik van de woning.

CoP DRIJVEND BOUWEN

De CoP Drijvend Bouwen houdt zich bezig met alle aspecten van adaptief en drijvend bouwen, o.a. als mogelijke oplossing voor de gevolgen van de klimaatverandering. Zeker in buitendijkse gebieden is adaptief bouwen noodzaak. Hierdoor zullen de stijgende zeespiegel en rivieren die het water niet voldoende snel kunnen afvoeren geen belemmering vormen voor wonen en werken. Rotterdam heeft ambitieuze plannen voor de bouw van drijvende wijken. In de oude stadshavens is ruimte voor 1.600 hectare duurzame gebiedsontwikkeling. Binnen het programma Stadshavens is voorzien in de bouw van 13.000 klimaatbestendige huizen tot 2040, waarvan ongeveer 1.200 woningen op het water. In deze drijvende wijken zullen mensen niet alleen wonen, maar ook winkelen, werken en recreëren. Er is al veel (praktijk)kennis over adaptief en drijvend bouwen, onder meer dankzij de bouw van het Drijvend Paviljoen in de Rijnhaven. De Community of Practice is nauw verbonden met het project Aqua Dock.

CoP FUTURE MOBILITY

In deze CoP draait het om de toekomstige mobiliteit van de havenstad Rotterdam en de regio. Deze zal veel schoner, stiller en zuiniger moeten worden. De feiten spreken voor zich: Rotterdam heeft de ernstigste luchtvervuiling van Nederland. De dreiging van een bouwstop is continu, vanwege een teveel aan fijnstof. Naar schatting 85.000 Rotterdammers lijden ernstig onder verkeerslawaai. Het energieverbruik in het Haven Industrieel Complex (HIC) en de daaraan gerelateerde CO2-uitstoot dalen onvoldoende.

P z i e v o o r d e ta i l s d e c op - b i j l a g e n achterin deze u i tgav e


o

Door de toenemende mobiliteit en de randvoorwaarde dat deze gerealiseerd moet worden binnen verantwoorde kaders voor mens en milieu, ligt de uitdaging voor het ontwerp en de realisatie van toekomstige mobiliteitssystemen. Het United Mobility Project verbindt visie, disciplines en innovatiekracht: studenten – opleidingen – bedrijven – overheden. Het United Mobility Project wordt vormgegeven als cyclisch proces van een lerende organisatie. Bovenop het realiseren van een voertuig/mobiliteitsconcept gaat het hierbij om het verbinden van talent, ambitie, kennis en ervaring, waarbij de discipline Automotive wordt verbreed met infrastructuur, logistiek en economische disciplines.

C

United Mobility Project

Rotterdam zal als havenstad ook in de toekomst economisch sterk afhankelijk zijn van een goede bereikbaarheid en duurzame mobiliteit. Een duurzame oplossing voor dit mobiliteitsprobleem wordt in grote mate bepaald door een slimmere logistiek in combinatie met infrastructurele en mobiliteitsoplossingen. Een oplossing die niet alleen economisch verantwoord moet zijn, maar ook ecologisch. De uitdaging voor de CoP Future Mobility is om die oplossingen te vinden, in nauwe samenwerking met het onderwijs, de lokale overheden en het bedrijfsleven. De onderzoeksprojecten ‘Rotterdam op weg naar Rapid Zero Emission Transport (RAZET)’, INTRALOG en het ‘United Mobility Project’ zullen hierbij belangrijke aanjagers zijn.

fotografi

eman e: marc he



A DJ U N CT- D I R E CT E U R R E N OVAT I E E N ONDERHOUD, ONDERNEMERSCHAP & I N N OVAT I E BA M WO N I N G B O U W ROT T E R D A M

roy borghou ts

JA S P E R S LU I M E R

fotografie:


‘Het verduurzamen van bestaande woningen is een belangrijke uitdaging voor BAM Woningbouw Rotterdam. In dit kader ontwikkelen wij het zogenaamde 2ndSkin concept, waarbij woningen die aan de binnenzijde moeilijk energetisch te verduurzamen zijn een ‘tweede huid’ krijgen aan de buitenzijde, zodat ze meer energie-efficiënt worden. Door binnen RDM CoE de handen ineen te slaan met onderwijs en onderzoek realiseren we samen met studenten en verschillende kennisinstellingen de eerste woning met het 2ndSkin concept in Concept House Village op Heijplaat. Dan kunnen we de effecten van het concept op het energie gebruik m onitoren bij daadwerkelijk gebruik van de woningen. Dat h adden we zonder participatie in RDM CoE nooit voor elkaar gekregen.’



4_ PIJLERS


fotografi

kooren e: michael

Onderwijsvernieuwing, onderzoek, partnerships en faciliteiten. RDM CoE wil haar ambities realiseren door het duurzaam verbinden en verknopen van onderwijs, onderzoek, innovatie en ondernemerschap.


fotografie:

marcel voge l

ONDERWIJSVERNIEUWING

RDM CoE biedt onderwijsinstellingen de mogelijkheid te investeren in kwalitatief hoogwaardig praktijkgericht onderwijs dat anticipeert op de arbeidsvragen van morgen. Concreet gaat het om: — extra menskracht, expertise en middelen uit het bedrijfsleven om het onderwijs te vernieuwen, docenten te professionaliseren en de praktijkgerichtheid van het onderwijs te vergroten — contextrijke leer-werkomgevingen waarin studenten werken aan concrete innovaties van het bedrijfsleven — state-of-the-art faciliteiten, in Innovation Dock op de campus van RDM Rotterdam

Green collar professionals

Bedrijven kampen met een groeiend tekort aan goed gekwalificeerd technisch personeel. Op hbo-niveau zijn mensen nodig die zijn geschoold in multidisciplinair denken en werken, beschikken over een goed probleemoplossend vermogen en (internationaal) kunnen samenwerken. Zij moeten naast hun technische bagage kennis hebben van praktijkgericht (ontwerp)onderzoek en nieuwe duurzame technologieën, plus ervaring met innovatieprocessen en ondernemerschap. Dergelijke vaardigheden en kennis moeten tot de standaarduitrusting van de werknemers gaan behoren. Hiervan hangt de toekomst van de Rotterdamse economie grotendeels af.


RDM CoE draagt bij aan het opleiden van deze ‘green collar’ professionals. Studenten werken in innovatieteams samen met docenten, onderzoekers en R&D-professionals van bedrijven aan concrete innovatievraagstukken van het bedrijfsleven. Daarnaast werkt RDM CoE samen met de drie havengerichte Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV’s van het mbo) in de regio. Dit is een unieke mogelijkheid om de human capital vraag vanuit bedrijven op alle niveaus in te vullen. Deze invulling gebeurt middels doorlopende leerlijnen en/of Associate Degree-programma’s die zijn toegesneden op de behoeften van bedrijven in de Rotterdamse regio.

Kennismakingsprogramma Haven (Learners Community Port)

Het vergroten van de interesse van studenten in de haven en in havengerelateerde (techniek)opleidingen is een belangrijk doel van RDM CoE. Dit sluit aan bij de ambitie van Hogeschool Rotterdam om de Rotterdamse praktijk in de havenstad centraal te stellen. Eén van de speerpunten is de uitstroom van (technische) opleidingen naar de haven te verhogen. Sinds enige jaren wordt met veel succes het kennismakingsprogramma hbo in de Haven ingezet, tegenwoordig onder de naam Learners Community Port. Doel van dit programma is meer studenten te interesseren voor projecten, stages en afstuderen in de haven, meer bedrijven te activeren voor samenwerking met de hbo-kennisinstellingen en het enthousiasmeren van jongeren voor een carrière in de haven. De belangrijkste activiteiten voor de komende jaren zijn: — een activiteitenprogramma met havenexcursies, masterclasses, eendaagse ‘speed solving’ sessies, meerdaagse ‘pressurecooker’ opdrachten en meewerkdagen — het opzetten van een monitoringsysteem om het effect van het programma te meten — het ontwikkelen van een model voor duurzame publiek-private financiering van genoemde activiteiten, voortbouwend op de huidige partners

Publiek-private onderwijsvernieuwing

Sinds 2012 werkt Hogeschool Rotterdam samen met het Scheepvaart en Transport College in de Rotterdam Mainport University (RMU). RMU biedt vier op Mainport Rotterdam gerichte hbo-opleidingen, specifiek bedoeld voor de maritieme sector, logistiek en procesindustrie: Chemische Technologie, Logistiek en Technische Vervoerskunde, Scheepsbouw en Maritiem Officier. Hogeschool Rotterdam verzorgt verder een aantal direct relevante hbo-opleidingen voor Mainport Rotterdam: Civiele techniek, Elektrotechniek, Werktuigbouwkunde en Chemie.


Deze concentratie van havengerelateerde opleidingen, naast de overige opleidingen van Hogeschool Rotterdam, biedt RDM CoE een unieke uitgangssituatie om een impuls te geven aan de ontwikkeling van het havengerichte (techniek)onderwijs. Een impuls die leidt tot beter en aantrekkelijker onderwijs, hogere instroom van studenten, hoger rendement en uiteindelijk meer en beter gekwalificeerde hbo-studenten voor een baan in Mainport Rotterdam. Bovendien voert RDM CoE ‘above standard’ competenties, vaardigheden en ervaring toe aan de bagage van alle hbo-studenten van Hogeschool Rotterdam door het organiseren en aanbieden van excellent projectonderwijs. Hierbij werken studenten multi-level en multidisciplinair aan opdrachten uit het bedrijfsleven voor haven en stad.

Jongeren enthousiasmeren voor een carrière in de haven

RDM CoE initieert vanuit de CoP’s publiek-private onderwijsvernieuwing. Dit leidt tot structurele kwaliteitsverbetering van de opleidingen en een betere aansluiting op de vraag van het bedrijfsleven. RDM CoE streeft uitdrukkelijk naar een structurele samenwerking met het bedrijfsleven, waar het gaat om de aanpassing/verbetering van curricula van relevante (techniek)opleidingen op hbo-niveau. Dit resulteert in onder meer gastlessen en de inbreng van (internationale) casuïstiek vanuit bedrijven in minoren, praktijkgerichte leerlijnen en (internationale) stage- en afstudeerprojecten. ONDERZOEK EN INNOVATIE

RDM CoE richt zich op het versneld (door)ontwikkelen, uitbreiden en uitvoeren van hoogwaardig praktijkgericht onderzoek. Dit onderzoek vindt expliciet plaats binnen de context van onderwijsvernieuwing en de toegevoegde waarde van het onderzoek voor het (mkb-)bedrijfsleven. De focus ligt op vraagsturing, multidisciplinariteit en het genereren en verbinden van kennis binnen en tussen de havengerichte sectoren en de sectoren met een stedelijke focus. Om deze ambitie te kunnen realiseren, wordt er nauw samengewerkt met de kenniscentra van Hogeschool Rotterdam, met name met Kenniscentrum RDM, waarbinnen diverse lectoraten onderzoek verrichten op dezelfde domeinen als die van RDM CoE.

Onderzoek vormt een essentiële schakel tussen onderwijs en bedrijven. Het is enerzijds gericht op actieve kennisontwikkeling bij, met en voor bedrijven en het implementeren van deze kennis. Anderzijds is onderzoek een platform voor onderwijsontwikkeling en een praktijk-leeromgeving voor studenten. Om de samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en bedrijven binnen CoP’s en projecten te stroomlijnen is het concept Innovatieteams ontwikkeld. Op basis van praktijkvragen van bedrijven of overheden werken mbo- en hbo-studenten samen met de opdrachtgevers aan product-


Innovatieteams

Steeds meer bedrijven en organisaties participeren in co-creatie binnen RDM CoE

innovaties en praktijkgericht onderzoek. De opdrachtgever is niet alleen klant, maar ook lid van het innovatieteam. De opdrachten zijn divers van aard; van onderzoek naar markt- en klantbehoeftes tot het daadwerkelijk ontwerpen, ontwikkelen, maken en/of testen van prototypes, one-offs en nieuwe producten/diensten. De innovatieteams zijn multilevel (mbo, hbo en/of wo) en multidisciplinair. RDM CoE heeft een reputatie op het gebied van kennisverspreiding en netwerkvorming. De CoP’s vormen een ideale omgeving om dit verder uit te bouwen, zowel on site (seminars, masterclasses, congressen etc.), on line (via een virtuele community) als on paper (publicaties in vakbladen en andere media.


PARTICIPEREN IN RDM COE

Steeds meer bedrijven en organisaties participeren in co-creatie binnen RDM CoE. Zij worden aangetrokken door de unieke combinatie van faciliteiten op het gebied van productontwikkeling, onderzoeksmogelijkheden en toegang tot technisch talent. RDM CoE biedt bedrijven de mogelijkheid om zich te profileren bij hun toekomstige werknemers, hun innovatievraagstukken samen met hen te onderzoeken en nieuwe concepten te ontwikkelen in een open, dynamische leer-werkomgeving met state-ofthe-art faciliteiten.

roy borghou ts fotografie:

— betere toegang tot goede, internationaal georiënteerde studenten (het scouten van technisch talent) via de participerende opleidingen van Hogeschool Rotterdam, de Rotterdam Mainport University (RMU) en het Albeda Collega en Zadkine — vergroting van het innovatievermogen door deelname aan onderzoeksprojecten rond innovatievraagstukken van het bedrijf samen met de onderzoekscentra van Hogeschool Rotterdam — de mogelijkheid tot het benutten van de creativiteit en het denkvermogen van topstudenten voor (duurzame) innovatievraagstukken van de onderneming — toegang tot kennis, netwerken en expertise van RDM CoE en de onderzoekscentra — gebruik van state-of-the-art faciliteiten/labs voor productontwikkeling, testing, demonstratie, prototyping en ‘one-offs’ in Innovation Dock op de campus van RDM Rotterdam


Participeren in RDM CoE is een strategische keuze van bedrijven om te investeren in human capital management, R&D en innovatie. Het biedt:

FACILITEITEN

RDM CoE investeert in state-of-the-art faciliteiten die bedrijven en onderwijsinstellingen alleen niet zouden kunnen realiseren. Veel van deze faciliteiten zijn samen met bedrijfsruimtes voor starters en bestaande bedrijven onder één dak samengebracht in Innovation Dock op de campus van RDM Rotterdam. In deze monumentale industriële hal ontwikkelen, testen en demonstreren innovatieve technische bedrijven – vaak samen met studenten – nieuwe producten, concepten en productieprocessen. De faciliteiten van RDM CoE zijn:

— 3D-printing lab p rotot y p i n g va n o.a. onderdelen, behuizingen en modellen

— Lijmlab onderzoeken e n c r e ë r e n va n lijmverbindingen en

- m at e r i a l e n

— Hout- en maquettewerkplaats prototyping va n h o u t e n e n kunststoffen modellen

— eMobility-Lab onderzoekse n p roj e ct r u i m t e voor elektrisch


vervoer

— Skills lab prototyping v a n m e ta l e n modellen

— Waterloopkundig laboratorium o n d e r z o e k n a a r d e b e ï n v l o e d i n g v a n w at e r e n s t r o m i n g o p w at e r b o u w k u n d i g e a c t i v i t e i t e n , s c h e p e n e n k u s t e n , s ta b i l i t e i t s t e s t e n v a n drijvende objecten

— BIM-atelier r e a l i s at i e v a n e n o n d e r z o e k n a a r s u cc e svo l l e p roj e ct e n o p ba s i s va n b u i l d i n g i n f o r m at i o n m o d e l i n g

— Aqua Dock o n t w i k k e l e n va n drijvende prototypes va n g e b o u w e n e n infrastructuur

— Concept House Village Facility testomgeving voor duurzaam bouwen, wonen en gebiedsontwikkeling waarin bewoners c e n t r a a l s ta a n

— Imtech Marine Innovation Lab t e s t fa c i l i t e i t v o o r e n e r g i e management en het verder o n t w i k k e l e n va n h y b r i d e

Bovendien is in samenwerking met het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Maintenance en Procestechniek een ontwerp gemaakt voor een Dutch Industrial Training Plant op RDM. Op de campus wordt ook het Field Lab Smart (Port) Industry ontwikkeld. Dit omvat onder meer een dronezone, een robotzone, een 3D-zone en een sensorzone. Met deze faciliteiten kunnen met name starters en mkb-bedrijven worden geholpen bij het ontwikkelen en testen van innovaties.


voortstuwingssystemen

fotograf

l vogel ie: marce


STRATEGISCHE EN INHOUDELIJKE SAMENWERKINGSPARTNERS

Met het doel de krachten te bundelen werkt RDM CoE nauw samen met organisaties die actief zijn op thema’s die gekoppeld zijn aan de Communities of Practice.

Intensieve samenwerking vindt plaats met andere Centres of Expertise, met name met: — Automotive Centre of Expertise (ACE – Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) — Centre of Expertise Kennis DC Logistiek (Hogeschool van Amsterdam) — Centre of Expertise voor Deltatechnologie (Hogeschool van Zeeland) — Centre of Expertise Biobased Economy (Avans Hogeschool) Op nationaal niveau werkt RDM CoE samen met: — Vereniging DOET — Dutch-INCERT — SBRCURnet — Summerlabb — Bouwend Nederland

en met de regionale Centra voor Innovatief Vakmanschap: — Maintenance en Procestechniek — Onderhoud in Mobiliteit (CIVOM) — De Logisticus van de Toekomst Maritieme techniek — Regionale samenwerking vindt plaats met: — Havenbedrijf Rotterdam — Deltalinqs — Gemeente Rotterdam: duurzaamheidsprogramma V ersnelling 010 Valorisatieprogramma — Deltatechnologie & Water (VP Delta) Clean Tech Delta — Innovation Quarter —

— Sustainable Living Labs NWE en Building Technology Accelerator (BTA) in samenwerking met o.a. TU Delft — Samenwerking Pratt University en Columbia University op het gebied van onderzoek naar resilient cities. — Delta Cities on Climate change (DCC), onderdeel internationaal netwerk Connecting Delta Cities


Internationale samenwerking vindt vooral plaats via internationale netwerken van kennisinstellingen:

fotograf

droppert ie: claire




RDM CoE opereert als zelfstandige entiteit (business unit) onder de verantwoordelijkheid van Hogeschool Rotterdam en in onderlinge afhankelijkheid van partners. Opleidingen en onderzoekscentra van Hogeschool Rotterdam zijn voor RDM CoE de key partners om de activiteiten van RDM CoE te realiseren, samen met het bedrijfsleven. RDM CoE voegt als innovatiemotor waarde toe door vanuit het perspectief van bedrijven samenwerking te initiëren met onderwijsen onderzoeksinstellingen.


fotografie

:

el marcel vog

5_ ORGANISATIE EN FINANCIERING

COP PARTNERS

Stuurgroep

Bedrijfsleven Kennisinstellingen

Directie RDM CoE

Programmacommissie

Overheden Hogeschool Rotterdam

RDM CoEbureau

RDMfaciliteiten

CoPregisseurs

ORGANISATIE

RDM CoE heeft een organisatie- en governance-structuur waarin partijen uit de driehoek van onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven betrokken en gecommitteerd zijn.


STUURGROEP

De stuurgroep wordt gevormd door de strategische partners van RDM CoE. Deze partners opereren op (boven)regionaal niveau en hebben aansluiting bij andere (boven)regionale initiatieven. Zij geven vanuit dit perspectief (mede) sturing aan de ontwikkelrichting en strategische agendasetting van RDM CoE.

Partijen uit de driehoek van onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven zijn betrokken en gecommitteerd Er is een strategische samenwerkingsovereenkomst met het Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs, Innovation Quarter en de gemeente Rotterdam. Bovendien zijn er partnerships met kennisinstellingen als TNO, TU Delft, de Erasmus Universiteit Rotterdam en de regionale ROC’s. PROGRAMMACOMMISSIE

De Programmacommissie wordt gevormd door de directies van de technische onderwijsen kennisinstituten van Hogeschool Rotterdam en de directeur van RDM CoE. De Programmacommissie adviseert de directeur van RDM CoE over geïdentificeerde kansrijke projectvoorstellen die sector-overschrijdend zijn. Daarnaast heeft de commissie een strategische rol ten aanzien van het programma als geheel. Jaarlijks is er daartoe een bijeenkomst met (onafhankelijke) experts, vertegenwoordigers van het (haven)bedrijfsleven, betrokken mbo-instellingen en Centra voor Innovatief Vakmanschap. Tijdens deze bijeenkomst worden richting en voortgang van RDM CoE bekeken vanuit een breder, strategisch perspectief. FINANCIERING

1 _ Cash financiering; bijvoorbeeld investeringen in (onderzoeks-) projecten en faciliteiten 2 _ In-kind financiering; door middel van inzet van mensen, middelen en faciliteiten 3 _ Afzetgaranties/onderzoekgaranties; concrete afspraken over de omvang van (commerciële) onderzoeksopdrachten, bedrijfsopdrachten en post-initiële scholing


Alle partners van RDM CoE, inclusief Hogeschool Rotterdam, kunnen op drie manieren een bijdrage leveren aan de financiering van de initiatieven en projecten van een CoP:

fotografi

vogel e: marcel




_ CONTACT Er zijn vele mogelijkheden om te participeren in RDM CoE: — Communities of Practice — Innovatieteams — Labfaciliteiten — Learners Community Port — Meerjarige partnerships Bent u geïnteresseerd in participatie binnen RDM Centre of Expertise of wilt u meer informatie? Neem dan contact met ons op:

RDM CENTRE OF EXPERTISE Heijplaatstraat 23 3089 JB Rotterdam Haven 2600 010 - 794 92 92 [email protected]


www.rdmcoe.nl

MARITIME & OFFSHORE INNOVATION

RDM CENTRE OF EXPERTISE MARITIME & OFFSHORE INNOVATION

De maritieme sector in de regio Rijnmond/Drechtsteden/Gorinchem is een boegbeeld voor Nederland en een sterke basis voor Mainport Rotterdam. Ruim 5.000 (vooral mkb-) bedrijven bieden werk aan 40.000 mensen in de regio. Bedrijven, onderzoeksinstituten en onderwijs werken intensief samen. Nu al besteedt het maritieme bedrijfsleven jaarlijks 350 miljoen euro aan R&D. De CoP Maritime & Offshore Innovation zal hier de komende jaren op verder bouwen. Verbreding (meer deelnemende bedrijven) en verdieping (meer innovatief onderzoek, gericht op cross-overprojecten en new business) gaan daarbij hand in hand.

Thema’s

1 _ Slimme & Schone aandrijving 2 _ Intelligent Software Solutions 3 _ Materialen & Equipment 4 _ Scheepsbouwkundig Ontwerp 5 _ Ship Lifecycle Management 6 _ Vercommercialisering van innovaties Onderwijsvernieuwing

RDM CENTRE OF EXPERTISE MARITIME & OFFSHORE INNOVATION WWW.RDMCOE.NL/MARITIEM | [email protected]

1 _ Gamification onderwijsmodules maritiem (Aquabots) 2 _ Begeleider van afstudeerders binnen CoP 3 _ Metingopdrachten implementeren in 1ste en 2de jaars curriculum 4 _ Minor Mechatronica

Onderzoek

_ Sensoren Aquabots 1 2 _ Communicatie tussen sensoren Innovatie

_ Maritime Prototyping 1 2 _ Aquabots (Horizon 2020 i.s.m. Imtech Marine) 3 _ Offshore Vessel of the Future (i.s.m. Damen) 4 _ Waterlab en Aqua Dock

Belangrijkste funding _ Horizon 2020, Interreg, Clean Tech Delta _ Belangrijkste partners _ Imtech Marine, IHC Offshore, IHC Dredging, Damen

Shipyards, MTI Holland, Jules Dock, Huisman Equipment, Gusto, Seaway Heavylifting, Allseas, Vuyk, Netherlands Maritime Technology _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TU Delft _ CoP-regisseurs _ Emile Jackson, Maarten Ruyssenaers _ Betrokken lectoren _ Kees Pieters, John de Kwant, Peter Troxler, Kees Machielse

RDM CENTRE OF EXPERTISE ENERGIE & PROCESTECHNOLOGIE

ENERGIE & PROCES TECHNOLOGIE Voor de Rotterdamse haven is energie essentieel, in opwekking en in gebruik. Maar de haven is ook een belangrijke opslagplek voor energiedragers. Via stadsverwarming en smart grids is er op dit gebied ook een steeds grotere verbinding met de gebouwde omgeving. De haven heeft grote ambities op het gebied van vergroening, energiebesparing en reductie van CO2 (biobased energy). Grote kansen liggen er op het gebied van energie-efficiency en in de procesindustrie. De CoP Energie & Procestechnologie is het platform waar medewerkers van R&D-afdelingen, onderzoekers van kenniscentra en studenten praktisch onderzoek doen naar deze vraagstukken in concrete innovatieprojecten.

Thema’s

1 _ Energy Efficiency 2 _ Smart Grids 3 _ Procesintensificatie

Onderzoek

Mei 2015: onderzoeksagenda gereed Innovatie

Onderwijsvernieuwing

RDM CENTRE OF EXPERTISE ENERGIE & PROCESTECHNOLOGIE WWW.RDMCOE.NL/ENERGIE | [email protected]

1 _ Koppeling met Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV’s) MBO 2 _ Multilevel wedstrijden (MBO , HBO en WO strijden tegen elkaar) ingebed in curriculum 3 _ Pre-honours keuzevak bouwen Teslaturbines 4 _ Innovatieteams voor minor Mechatronica en duale leerroute Werktuigbouwkunde

1 _ Imtech Energy Lab 2 _ Testopstelling Restwarmteterugwinning 3 _ Hybride controller

Belangrijkste funding _ Clean Tech Delta, Interreg _ Belangrijkste partners _ Koninklijke Dahlman, Lloyds Register, GreenTurbine, Energieschip, MTI Holland, Imtech Marine & Offshore, McNetiq _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TU Delft, CIV’s Energie, CIV Maintenance, Rotterdam Business School _ CoP-regisseur _ Emile Jackson _ Betrokken lectoren _ Frank Rieck a.i., vacature

RDM CENTRE OF EXPERTISE DRIJVEND BOUWEN

DRIJVEND BOUWEN Deltagebieden zijn wereldwijd belangrijke economische regio’s en populaire woongebieden. De verstedelijking van deze gebieden gaat echter met uitdagingen gepaard: bodemdaling, tekort aan ruimte, natuurrampen en klimaatverandering. Ook Rotterdam is zo’n deltastad en heeft zijn eigen uitdagingen die tegelijk kansen zijn voor de zogenaamde ‘blue revolution’: duurzaam gebruik van de mogelijkheden die water biedt voor bouwen, voedselwinning en energieopwekking. De CoP Drijvend Bouwen werkt samen met onderwijs, ondernemers en overheid om deze uitdaging op te pakken. De focus ligt daarbij op kennisvragen uit de praktijk en de vertaling naar onderzoek, onderwijs en duurzame kennisdatabases.

Thema’s

_ Adaptief en Drijvend Bouwen 1 2 _ Waterkwaliteit 3 _ Duurzame Deltasteden 4 _ Affordable housing 5 _ Citizens as urban developers Onderwijsvernieuwing

RDM CENTRE OF EXPERTISE DRIJVEND BOUWEN WWW.RDMCOE.NL/DRIJVENDBOUWEN | [email protected]

1 _ Waterstad; eerstejaars vak voor studenten watermanagement 2 _ Thema waterkwaliteit opgenomen in curriculum Watermanagement 3 _ Diverse proeftuinen en living labs voor afstudeerprojecten en -onderzoeken

Onderzoek

1 _ Waterkwaliteit en ecologische impact Drijvend Bouwen 2 _ Blue Revolution Global Potential 3 _ Low cost floating housing Philippines 4 _ Rol Rijnhaven in transitie naar duurzame havenstad Rotterdam Innovatie

_ Aqua Dock 1 2 _ Affordable floating housing 3 _ Pi-project Manila drijvende stad 4 _ Citizens as project developers

Belangrijkste funding _ Clean Tech Delta, Interreg _ Belangrijkste partners _ Gemeente Rotterdam, Dura Vermeer, Public Domain Architecten, Rijkswaterstaat, FlexBase, Stad op het Water, Valorisatieprogramma: Deltatechnologie & Water _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TU Delft, CoE Deltatechnologie Hogeschool Zeeland, Erasmus Universiteit Rotterdam, Hanzehogeschool Groningen _ CoP-regisseur _ Marjolijn van Eijsden

FUTURE MOBILITY De mobiliteit van de haven en stadsregio Rotterdam zal veel schoner, stiller en zuiniger moeten worden. Een duurzame oplossing voor het mobiliteitsprobleem ligt vooral in een slimmere logistiek. Deze zal verbonden moeten worden aan infrastructurele en mobiliteitsoplossingen die niet alleen economisch verantwoord zijn, maar ook ecologisch.

RDM CENTRE OF EXPERTISE FUTURE MOBILITY

De uitdaging voor de CoP Future Mobility is die oplossingen te vinden; dit in nauwe samenwerking met het onderwijs, de lokale overheden en het bedrijfsleven.

Thema’s

_ HARBOR Mobility 1 2 _ Lichtgewicht Construeren 3 _ Urban Mobility Concepts (RAZET) 4 _ Port Bypasses Onderwijsvernieuwing

RDM CENTRE OF EXPERTISE FUTURE MOBILITY WWW.RDMCOE.NL/FUTUREMOBILITY | [email protected]

_ Project TraVision 1 2 _ Kennisdeling via Wiki’s 3 _ Studentenprojecten vanuit ACE 4 _ Keuzemodulen Toekomstige Mobiliteit en Automotive Design

Onderzoek

1 _ RAZET; Snelle en emissievrije mobiliteitsconcepten voor de haven (Raak-Pro) 2 _ Intralog; autonoom rijden in de haven (Raak-Pro) 3 _ Port Bypasses (i.s.m. CoP Logistiek); duurzame havenlogistiek 4 _ Travision; Europees e-mobilityproject Innovatie

_ United Mobility Project 1 2 _ PUMA; samenwerking met ACE, Landelijk expertisecentrum Automotive

Belangrijkste funding _ NWO: Raak-subsidies _ Belangrijkste partners _ o.a. Havenbedrijf Rotterdam, Spijkstaal, VDL, RET, Deltalinqs, Siemens, DAF, Gemeente Rotterdam, RDW, ANWB, Stichting Natuur en Milieu _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TNO, Automotive Centre of Expertise (HAN, Fontys), Erasmus Universiteit Rotterdam _ CoP-regisseurs _ Ans Boersma, Roeland Hogt _ Betrokken lector _ Frank Rieck

MAKING Smart Industry (nieuwe maakindustrie) is hot en wordt beschouwd als een belangrijke pijler van de toekomstige economie van Nederland en in het bijzonder van Rotterdam. Het gaat niet zozeer om een productie-industrie, maar veel meer om een economisch domein. Een gebied waarin men nieuwe productieprocessen ontwikkelt en coördineert, innovatieve oplossingen bedenkt en toepassingen vindt voor nieuwe (biobased) grondstoffen.

RDM CENTRE OF EXPERTISE MAKING

Het doel van de CoP Making is om innovaties te onderzoeken, ontwerpen, ontwikkelen, prototypen, testen en vercommercialiseren. De CoP Making coördineert ook het RDM Smart Industry FieldLab.

Thema’s

_ 3D-printen 1 2 _ Internet of Things 3 _ Drones 4 _ Robotica

Onderzoek

1 _ ROOIBOS; projectvoorstel voor Horizon 2020 2 _ Crosslink met project Aquabots (m.n. sensors) van CoP Maritime & Offshore Innovation


RDM CENTRE OF EXPERTISE MAKING WWW.RDMCOE.NL/MAKING | [email protected]

1 _ Ontwikkelen RDM Fieldlab tot keuzevak en stagevoorbereidingsvak; studenten maken kennis met zaken als agile, making, Internet of Things. 2 _ Ontwikkeling minor ‘Cognitive Cyber Physical Making’; making als onderdeel studie incl. opleveren Kickstarter Businesscase 3 _ Ontwikkelen van derdejaars stages en afstudeerplekken

Innovatie

_ Maken aan de Maas 1 2 _ Stadslab; vereniging van drie Rotterdamse innovatielabs: sensorlab, fablab en applab. 3 _ 3D-Printing; samenwerking met o.a. RDM Makerspace, aanvraag Interreg-subsidie voor 3D-metaalprinter

Belangrijkste funding _ Interreg (voor 3D-printing), Horizon 2020 (project Rooibos) _ Belangrijkste partners _ RDM Makerspace, ESRI, TomTom, IBM, Microsoft, Havenbedrijf Rotterdam, Gemeente Rotterdam _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TU Delft _ CoP-regisseurs _ Leo Remijn, Rob van der Willigen _ Betrokken lectoren _ Peter Troxler, Kees Pieters, Sunil Choenni

LOGISTIEK

RDM CENTRE OF EXPERTISE LOGISTIEK

Logistiek is nauw verbonden met de kernfunctie van de Rotterdamse haven en is de spil van veel bedrijvigheid. Door het Topinstituut Dinalog en de Topsector Logistiek is de koers ingezet om op een aantal onderwerpen leidend te zijn in de wereld. Ook zijn er samenwerkingsverbanden tussen hogescholen en het (mkb-) bedrijfsleven van de grond gekomen: de Kennis Distributie Centra (KDC). Aan de hand van thema’s wil de CoP Logistiek het bedrijfsleven, onderzoek en opleidingen met elkaar verbinden. Doel is om in het veld van logistiek en supply chain management innovatieve en economisch duurzame kennis te delen. Dit gebeurt met werksessies waarin voortschrijdend resultaat wordt doorvertaald.

Thema’s

Onderzoek


Innovatie

1 _ Kennis Distributie Centrum Logistiek Zuid-Holland 2 _ Bouwlogistiek 3 _ Zorglogistiek 4 _ Haven en achterlandverbindingen 5 _ Agrologistiek 6 _ Stadsdistributie 7 _ Servicelogistiek

RDM CENTRE OF EXPERTISE LOGISTIEK WWW.RDMCOE.NL/LOGISTIEK | [email protected]

1 _ Verbetering van afstudeer begeleiding en afstudeerplannen 2 _ Ontwikkeling keuzevakken Bouwlogistiek en minoren Service Logistics en Supply Chain Management 3 _ Praktijkcases vanuit KDC Logistiek inbrengen in diverse minoren/ vakken 4 _ Studenten uit eerste en tweede jaar laten participeren in praktijkgericht onderzoek

_ Port Bypasses (multiperspectief) 1 2 _ Maturity Hotel Synchromodaliteit 3 _ Cross Chain Control Tower (kosten/ externe effecten) voor binnen stedelijk bouwen 4 _ Biolat (logistiek & vervoer naar achterland van biomassa en biocoal) 1 _ IDC-Greenport Logistiek Demonstratieproject 2 _ Maturity Model Synchromodaliteit 3 _ Proeftuinen Bouwlogistiek; binnenstedelijk bouwen

Belangrijkste funding _ Topsector Logistiek, Dinalog, Raak-Pro, Investeringsgelden Havenbedrijf Rotterdam/Deltalinqs _ Belangrijkste partners _ Vorm

Bouw, Ballast Nedam, DHL, ECT, Yellow Star Solutions, Jumbo, Flora Holland, Greenport Horti-campus _ Betrokken kennisinstellingen _ Hogeschool Rotterdam, TU Delft, Hogeschool Utrecht, Dinalog Erasmus Universiteit, NHTV, TNO, STC, Zadkine _ CoP-regisseur _ Marcel Ludema a.i., vacature _ Betrokken lector _ Marcel Ludema

DUURZAAM BOUWEN De overheid wil dat in 2020 elke nieuwbouwwoning energieneutraal is. In 2035 moet de energierekening van elke bestaande woning ‘nul’ zijn. Daarnaast blijven het herstructureren en verduurzamen van de bestaande voorraad woningen onverminderd belangrijk.

RDM CENTRE OF EXPERTISE DUURZAAM BOUWEN

De CoP Duurzaam Bouwen is al een aantal jaren actief en richt zich op het uitvoeren van onderzoek en (onderwijs)projecten die energieneutrale en veerkrachtige (resilient) wijken dichterbij brengen. Los van de economische crisis en de stagnerende woningmarkt blijft de urgentie om gebouwen te isoleren en slimmer (energieneutraal) te ontwerpen. De CoP Duurzaam Bouwen is verbonden met Concept House Village Facility.

Thema’s

1 _ Duurzaam en energieneutraal (ver)bouwen 2 _ Bewonersgedrag i.r.t. nieuwe technologieën 3 _ Innovatief Procesmanagement 4 _ Vermarkting & Opschaling Onderwijsvernieuwing

RDM CENTRE OF EXPERTISE DUURZAAM BOUWEN WWW.RDMCOE.NL/DUURZAAMBOUWEN | [email protected]

1 _ CHIBB-SUS Atelier; leerwerk bedrijf verbouwen zolder Innovation Dock 2 _ Ontwikkeling minor Renovatie 3 _ I Platform; ontwikkelen van E-platform voor kennisdeling en documentatie Duurzaam Bouwen

Onderzoek

1 _ 2ndSkin; ontwikkelen en testen renovatieconcept van buitenaf 2 _ Maskerade; ontwikkelen en testen flexibel bouwsysteem 3 _ CHIBB en EcoBiokas; ontwikkelen en testen extreem duurzaam bouwen en principes van Circular en Biobased Economy Innovatie

1 _ Concept House Village; living lab voor duurzame (Circulaire en biobased) innovaties in gebouwde omgeving 2 _ Project Heijsekade; living lab voor renovatie en conceptuele nieuwbouw van woningen op Heijplaat

Belangrijkste funding _ Pieken in de Delta, Gemeente Rotterdam, Climate KIC, TKI _ Belangrijkste partners _ BAM Woningbouw, Woonbron, Gemeente

Rotterdam, Versnelling 010, Cirkelstad, ICDuBo, Building Changes, Suslab, Woodstacker, Eneco, Clean Tech Delta _ Betrokken kennisinstellingen _ TU Delft _ CoP-regisseur _ Peter Budde _ Betrokken lectoren _ Duzan Doepel, Freek den Dulk, Christoph Maria Ravesloot

Binnen RDM Centre of Expertise (RDM CoE) werken onderwijsinstituten, onderzoekscentra en bedrijven samen aan beter techniekonderwijs, nieuwe kennis en duurzame innovaties die nodig zijn voor de haven en stad Rotterdam. Deze samenwerking vindt plaats in Communities of Practice binnen vier domeinen: Maritiem & Smart Port Industry, Logistiek & Future Mobility, Energietransitie & Procesindustrie en Duurzaam Bouwen & Gebiedsontwikkeling. RDM CoE is een door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) erkend en ondersteund expertisecentrum van Hogeschool Rotterdam, dat in een publiek-private samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en partners uit het bedrijfsleven wordt vormgegeven op de campus van RDM Rotterdam, midden in de Rotterdamse haven. RDM CoE is dé innovatiemotor voor haven en stad.

COLOFON RDM Centre of Expertise

Recommend Documents