Caprimulgus. Inhoud. tijdschrift van de Vogelwerkgroep Midden Overijssel

1

Caprimulgus tijdschrift van de Vogelwerkgroep Midden Overijssel De werkgroep, opgericht op 17 januari 2001, is een onafhankelijke vereniging die zich bezighoudt met vogelonderzoek en - bescherming. Zij organiseert excursies naar vogelgebieden in en buiten de regio en geeft voorlichting over vogels. Redactie: An Rijk Huub ter Haar Wilma Wijnen

Jaargang 7, nummer 1 IJsvogelshow

2

Adres: Galenshoeve 21 8052 AV Hattem tel.: 038-4445419 e-mail:

Bestuurlijk

3

Vogelportretten - De Klapekster

4

Ergenissen

5

Excursie Diepholz

6

www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl

Uit de media

9

Losse nummers: 3.- euro.

Uit het veld

10

Fenologie 2007

12

Trektellen najaar 2007

14

Inventarisatie Domelaar 2007

20

Broedvogelinventarisatie Entervenen

22

Waarnemingen

23

Mystery Bird

25

Speerpunten beleidsplan VMO 2008

27

Verslag Algemene ledenvergadering

28

Agenda VMO 2008

30

[email protected]

website:

Kopij voor de volgende nummers inleveren vóór: kopij 15 maart 15 juni 15 sep 15 dec

Caprimulgus uit - april - juli - oktober - jan

Bij voorkeur op floppy of per e-mail. Tabellen en grafieken apart, alleen in zwart, aanleveren als Word- of Excel-document.

januari 2008

Inhoud

1

IJsvogelshow

Wat is het leuk om onverwacht je visite op een boeiend tafereel te kunnen vergasten: IJsvogel vangt Goudvis! Plots arriveerde hij. Het was een mannetje gezien de geheel zwarte snavel. Hij vloog even door de grote bamboestruik en zette zich op de stok boven mijn vijver. De stok staat daar al enige jaren uitnodigend en met succes. Het heeft me al diverse vissen, salamanders en libellenlarven gekost. Daar zat hij dan: aandachtig rondspeurend terwijl regelmatig de kop wat opwipt. Visite enthousiast want men had nooit eerder deze schoonheid gezien. Met de kijker wordt het nog fraaier. Plotseling vliegt de vogel op, vermoedelijk op weg naar elders. Even plotseling keert hij na enige meters terug, “bidt” even en plonst vervolgens met veel gespat in de vijver. Een paar seconden later zit hij weer op de stok met een Goudvis in de snavel. De vis wordt met een paar ferme tikken met de kop op het hout geslagen: dood of tenminste verdoofd. Vervolgens draait de IJsvogel de vis zo dat hij met de kop vooruit in de snavel zit en wordt hij doorgeslikt. Doordat de vis groter is dan de snavellengte kost het slikken enige moeite. Ziezo. Nu worden veren en snavel gepoetst en weg is onze vriend. Visite gelukkig en wij eveneens ondanks het verlies van een vis. Arie Langendoen. 2

Bestuurlijk In vogelvlucht naar 2008 Na de hectische Oktobermaand met veel soorten en grote aantallen trekkende vogels, is november traditiegetrouw een maand van lezingen, contactdagen, administratie en plannen maken. Tijdens een congres over uilen, de Overijsselse Vogelaarsdag, of op de landelijke SOVON-dag is het leuk om overal enthousiaste en bekende vogelaars te ontmoeten en ervaringen en wetenswaardigheden uit te wisselen. Daarnaast kun je tijdens deze dagen (gratis) je kennis over vogels en hun leefgebieden vergroten tijdens interessante presentaties ondersteund door de modernste audiovisuele middelen, of door het aanschaffen (niet gratis) van oude en/of nieuwe boeken, cd’s en dvd’s op de boekenmarktjes. 2007 was het jaar van “onze” Caprimulgus europaeus. Tijdens de presentatie op de SOVON-dag als een vette rode vlek op de Sallandse Heuvelrug nogmaals op de kaart gezet. Ook buiten is er in deze tijd van het jaar nog van alles te beleven. Kijk maar wat er in de tuinen rondstruint op zoek naar voedsel. Natuurlijk is het late najaar ook de tijd van overtrekkende ganzen en kraanvogels, hoewel de grote groepen kraanvogels dit jaar een meer oostelijke route genomen hebben. Tijdens een tweetal bezoeken aan Diepholz hebben we er toch nog duizenden kunnen waarnemen: wat een fantastische vogels toch en dat kenmerkende, verdragende geluid vind ik zelf één van de mooiste vogelgeluiden. In december en januari volgen nog een paar wintertellingen en een klapekstertelling georganiseerd door waarneming.nl en SOVON. De VMO telt mee op de Borkeld, Sallandse Heuvelrug, Wierdense Veld en Bruineveld. Een mooi alternatief voor vogelen via pc, dvd en luie stoel. Zoals gezegd ook een tijd van plannen maken. Tijdens de ledenvergadering in november heeft het bestuur het beleidsplan voor de jaren 2007-2013 gepresenteerd. Voor 2008 staan interessante speerpunten op het programma met hopelijk voor elk wat wils. Het bestuur nodigt jullie uit om actief mee te helpen met het realiseren van deze plannen. Laat horen waar je interesse ligt, wat je eventueel nog mist, of wat je wilt aanpakken. Voor iedereen een fantastisch nieuw vogeljaar gewenst! Gerrit Dommerholt, voorzitter 3

Vogelportretten De Klapekster (Lanius excubitor).

Ze zijn er weer de Klapeksters. Zodra de herfst invalt keren ze weer uit hun broedgebieden die noordelijk en oostelijk van ons land liggen. Met enig geluk kun je de vogels waarnemen in de Engbertsdijksvenen, op de Sallandse Heuvelrug en op de Borkeld. Meestentijds hebben ze een uitkijkpost ingenomen in de top van een boom of struik. Door hun lichte verschijning zijn ze dan duidelijk te zien. De betekenis van de Latijnse naam is “slachter en wachter”. Dat “slachter” heeft betrekking op de gewoonte van de vogel om een voorraadje voedsel aan te leggen. Dat gebeurt op een niet al te fijnzinnige manier: insecten, hagedissen, muizen en kleine vogels worden, al of niet nog levend, aan doorns geprikt. Bij gebrek aan doorns 4

wordt prikkeldraad (puntdraad) ook wel benut. “Wachter” houdt verband met de functie die de Klapekster destijds had bij de valkenjacht. De, van een scherpe blik voorziene, vogel stond in een kooitje op “Wacht”. Zodra zich een roofvogel in de lucht vertoonde werd het beestje onrustig en begon te krijsen en te fladderen. De valkenier wist dan wat hem te doen stond. De naam Klapekster is in feite niet juist. De vogel “klapt”, dat wil zeggen praat, niet. Vermoedelijk is in het verleden verwarring ontstaan met de wel babbelende gewone Ekster (Pica pica). Doordat de Klapekster zo’n bijzonder gedrag vertoont heeft hij in de loop der tijd vele namen gekregen. In het Duits: Raubwürger;Engels: Great Grey Shrike;

Frans: Pie-grièche grise; Fries: Toarnekster. Streeknamen zijn o.a. Halve Ekster (= kleiner dan de echte Ekster), Krietekster (krijsend geluid), Ekster van Antwerpen (blijkbaar praat men merkwaardig in het dialect van die stad), Haagekster (nestelt vaak in struiken en heggen), Houwekster, Môrdaekster, Vinkenbijter, Negendoder, Doorndraaier, Haakklauwier (vorm van de snavel). Op de tekening is het uiterlijk van de Klapekster wel te zien omdat de grijze, zwarte en witte kleuren de boventoon voeren. Opvallend is de lange staart. Als de vogel vliegt geschiedt dat golvend met snelle vleugelslagen gevolgd door een korte glijperiode waarbij de vleugels ingetrokken worden.Klapeksters komen broedend nauwelijks nog voor in ons land. Vroeger vaker. Nu verblijft de Klapekster in de broedtijd in het noorden en oosten van Europa in berkenbossen, op grote heidevelden

met verspreid staande dennen en in hoogvenen.De achteruitgang in onze streken wordt veroorzaakt door teloorgang van het gewenste biotoop. Ontginning, ontbossing, vergrassing van heidevelden waardoor niet voldoende grote kevers, hommels, hagedissen en vlinders voor de jongen zijn te vinden. Arie Langendoen. Literatuurlijst 1. Vogels van Europa, Lars Johnsson. 2. Petersons Vogelgids. 3. ANWB Vogelgids van Europa, Lars Svensson e.a. 4. Atlas der Nederlandse broedvogels, SOVON 1998-2002. 5. Verklarend en Etymologisch Woordenboek van de Nederlandse Vogelnamen, K.J.Eigenhuis. 6. De Nederlandse Vogelnamen en hun betekenis, H.Blok en H.ter Stege. 7. Vogels in Overijssel 2003, P.v.d.Akker e.a.

Ergernissen Lopend door de natuur vind je vaak lege blikjes, plastic zakjes met fruitschillen, los fruitafval e.d. langs het pad. Zouden de lieden die deze rommel achterlaten niet in staat zijn het nu lichtere en geledigde spul verder met zich mee te dragen? Het is toch simpel een plastic zak mee te nemen en daar het afval in te doen, het vervolgens mee te nemen naar de dichtstbijzijnde afvalbak, of gewoon naar huis. In het blad van het IVN Markelo vond ik het volgende over de afbraaktijd van: Bananenschil: 3 jaar; Metalen drankenbusje: 1,5 tot 50 jaar; Plastic fles: 5 tot 10 jaar; Plastic zak: 10 tot 20 jaar; Kauwgom: 20 tot 25 jaar; Aluminium drankenbusje: 80 tot 1 miljoen jaar; Glazen fles: 1 miljoen jaar; Plastic sixpach-houder: 100 jaar; Patatbakje: “eeuwig”. Bovenstaande spreekt voor zich, denk ik. Arie Langendoen. 5

Verslag van de excursie naar Diepholz Duitsland 17-11-2007 Nadat Gerrit Dommerholt mij had opgehaald zijn we naar Johan Stuut gereden om hem op te pikken. Van daaruit zijn we naar de carpoolplaats in Holten gereden en snel daarna kwamen meer deelnemers binnendruppelen. De deelnemers waren: Arie, Gerrit, Ronny, Robert, Johan, Theo, Herman, Rob, Maarten, Wim en Bram. Nadat we de mensen verdeeld hadden over de auto’s zijn we richting Bünd Bureau in Wagenveld gereden waar wij als eersten aankwamen en gelijk maar aan de koffie gegaan zijn. We hadden de koffie nog niet op of de anderen waren er ook al. Hier de eerste Groenlingen en Sijzen gespot. Vervolgens hebben we de strategie besproken en zijn we op weg gegaan door de weilanden en landschappen van Diepholz. We zijn eerst met een omtrekkende beweging gereden vanwege de jagers die daar nogal wildwesttaferelen aan het opvoeren waren. Overal geknal dus dat deed de Kraanvogels geen goed. Maar verderop hadden we geluk: de eerste groepen vlogen al in de grijze lucht. Ja, grijs dat was het want de zon was nergens te bekennen, in tegenstelling tot vorige week toen we

al op verkenning gegaan zijn en de zon nog af en toe doorbrak. Ten eerste hebben we even gekeken bij een mooi veengebied en daar zagen we meteen al een mannetje Blauwe kiekendief: een roofvogel die we later nog veel vaker zouden tegenkomen. De Klapekster liet zich hier ook mooi bekijken, verder Goudvink, Goudhaantjes enz. Opvallend was hier de trek van Staart- en Pimpelmees: hele groepjes vlogen vlak over onze hoofden. Verderop in het landschap hebben we ook nog even staan kijken naar een groep Kraanvogels: hier vlogen ook weer Blauwe kiekendief man en vrouw rond samen met Buizerd. Vervolgens zijn we iets verder gereden en kregen we op een gegeven moment vanuit een andere hoek wat beter zicht op de vogels. Hier op deze plek grote aantallen Ringmussen die

Kraanvogels

6

in de struiken zaten en af en toe massaal opvlogen. Bij de Kraanvogels hebben we ook nog een Grote Zilverreiger gezien. Verder gereden door een gebied op weg naar een café waar we later een kopje koffie zouden drinken (sommigen onder ons na de koffie een “schnaps”) en waar de Kraanvogels ook weer zeer talrijk aanwezig waren, samen met Grauwe gans. Rond half 4 zijn we snel naar de Turm Geestmoor gereden waar de Kraanvogels invallen om te gaan slapen. De zichtwaarnemingen op deze toren vielen wat tegen door het grauwe

Blauwe Kiekendief

karakter van deze dag en luisteren ging ook bijna niet omdat deze toren zeer druk bezocht werd door mensen. Grappig was wel om te zien hoe een zeer grote groep Houtduiven eenslaapplaatsje zocht in de bomen tegenover de toren. Later zagen we ook nog een Zeearend!

7

We zijn tot rond de schemering gebleven en tenslotte weer huiswaarts gegaan. Al met al was het weer een geslaagde dag en hebben we toch grote aantallen Kraanvogels gezien. Ronny Hullegie

Soorten: Grote zilverreiger, Fazant, Ringmus, Blauwe kiekendief man en vrouw, Buizerd, Torenvalk, Kramsvogel, Koperwiek, Grauwe gans, Kolgans, Klapekster, Wilde eend, Zilvermeeuw, Goudvink, Goudhaan, Staartmees, Pimpelmees, Koolmees, Zwarte kraai, Kauw, Blauwe reiger, Houtduif, Patrijs, Huismus, Groenling, Ekster, Grote bonte specht, Veldleeuwerik, Boomkruiper, Sijs, Barmsijs, Kokmeeuw, Kraanvogel, Aalscholver, Spreeuw, Merel, Rietgans, Roodborst, Zeearend, Wulp, Graspieper.

8

Uit de media In “Het Vogeljaar” van juni wordt gemeld dat Malta een waarschuwing heeft gekregen voor de jacht op de Kwartel en de Zomertortel. Hopelijk heeft deze waarschuwing tot gevolg dat Malta deze vogels met rust laat en we weer kunnen genieten van deze vogels op de Sallandse Heuvelrug. In het zelfde blad maar dan van augustus staat een triest verhaal over een Pimpelmees die verstrikt is geraakt in de kleverige stekels van de Kleine Klis. Nu eens niet ten prooi gevallen aan een Sperwer, Kat, auto of windmolen maar aan een plant. Het vogeltje is met zijn vleugels vast komen te zitten toen het trachtte de zaden van de plant te bemachtigen. Het diertje zal een nare dood gestorven zijn. De natuur kan hard zijn….. Arie Langendoen

Pimpelmees

In het tijdschrift “Vogels “ van Vogelbescherming Nederland las ik een artikel over de Kraanvogels van het Fochteloërveen. Toen het eerste paar hier broedde heb ik vanaf de hoge uitkijktoren het paar kunnen bespieden. Verder staan er in dit herfstnummer veel foto’s van jonge

vogels. Leerzaam is het artikel over de Spreeuw. Deze vogels versieren hun nest met jonge blaadjes van onder andere wilde peen en beukenbomen. De onderzoekers denken dat de Spreeuwen dit doen om de pollen die op de blaadjes zitten. Roofmijten namelijk, eten die pollen. Later in het jaar jagen deze roofmijten op bloedzuigende vogelmijten. Een en ander dient nog nader bestudeerd te worden. Dit hopen de onderzoekers te doen met subsidie van het ministerie van LNV en in samenwerking met de pluimveesector. De honderdduizenden kippen in de moderne stallen kampen met diezelfde vogelmijten als de Spreeuwen. Mogelijk kunnen ze van die lastpakken verlost worden. Een ander artikel beschrijft een nestkastproject van de KNNV Wageningen. Bij een onderzoek in het Deelerwoud is gebleken dat een tweede broedsel van Koolmezen afhankelijk is van het aandeel naaldbomen in het bos. Het bleek namelijk dat in bosvakken met maximaal twintig procent naaldbomen geen enkel vrouwtje begon aan een tweede legsel. In bospercelen met negentig tot honderd procent den en douglasspar ging de helft van de paren over tot een vervolglegsel. Men vermoedt dat het microklimaat in naaldbossen voor een gunstiger rupsenbestand in de tweede helft van het broedseizoen zorgt. In “Limosa” no.1 van dit jaar een uitvoerig artikel over Ganzen. Toen 9

twintig à dertig jaar geleden Ganzen in de bekende V-vorm overvlogen verwachtte men een strenge winter. Vaak kwam dit ook uit. In dit stuk gaat het over trends en verspreiding van overzomerende Ganzen. Rond 1970 werden er in Nederland hooguit 200 paar broedende Grauwe Ganzen geteld. In 2005 werden er maar liefst 25000 broedparen geteld. De Atlas van de Nederlandse Broedvogels van 1979 meldt nog 100 à 150 broedparen. De Grauwe Gans is van oudsher een broedvogel in Nederland. In de genoemde atlas wordt de Kolgans nog niet vermeld. In 2005 blijken er volgens “Limosa” echter al 400 paren in ons land te broeden. In het artikel worden alle in Nederland broedende Ganzen behandeld, maar liefst 13 soorten. De schrijvers vragen zich af hoe van oorsprong slechts in arctische gebieden broedende soorten zoals de Brandgans (in 2005 broedden er al 6000 paren Brandganzen bij ons) zich aanpassen aan de omstandigheden van onze gematigder gebieden.. Hier zijn ze bovendien nog blootgesteld aan een opwarmend klimaat. Veel zuidelijke vogels, planten en insecten gaan immers juist een noordelijker verspreidingsgebied innemen. Het artikel is voorzien van duidelijke foto’s en verspreidingskaarten. Het stuk stimuleert je om met extra aandacht naar de verschillende soorten Ganzen uit te zien. Opvallend is dat de Nijlgans in het artikel niet wordt genoemd. Deze Gans, verwant aan de Bergeend, is in feite geen echte Gans. Je kunt ze het hele 10

jaar waarnemen, in groepen overvliegend of foeragerend op akkers en weilanden. Ze broeden op vele plaatsen o.a. langs de IJssel. Henk Roelofs

Uit het veld Op vrijdagmorgen heb ik een rondje Sallandse Heuvelrug gepland om vogels te kijken. Net onderweg begint het helaas te regenen. Volgens het weerbericht echter zou het vandaag nagenoeg droog zijn! Het zal dus wel meevallen. Eerst fiets ik naar een bos met douglassparren. Direct al zie ik een Grote Bonte Specht. Een Merel vliegt uit de struiken van de Rode Bosbes. Een Boomkruiper kruipt tegen een dikke stam omhoog. De roep van een Havik weerklinkt door het bos. Een Kuifmees vliegt van tak tot tak, Pimpelmezen hangen aan een Sparrentak. In 10 minuten heb ik al zes soorten gezien en gehoord. Ik loop een beukenbos in. Lang was dit getooid in prachtige herfstkleuren, nu na wat vorst en een storm zijn de bomen kaal. Regen druipt op de bladeren die op de grond liggen. Er staan nog enkele Amethistzwammen tussen het blad. Eens, in een natte herfst, telde ik er meer dan 500! Het zag toen werkelijk paars van de paddestoelen. Ornithologisch valt er deze morgen in dit bos weinig te beleven. Eerder dit jaar broedden hier twee paartjes Fluiter.

Op naar de heide. Een groepje Kramsvogels vliegt over, even later een Buizerd. Het is stil op de heide, weldadig stil in deze rumoerige wereld. Even hoor ik de schelle roep van een Gaai. Vervolgens weer in een bos gekomen, ontmoet ik een groepje Staartmezen druk op zoek naar voedsel. Ik zie een eikenstam begroeid met mos, lichtbruin getinte larixen tussen het groen van douglassen en grove dennen.

Koolmees

in klassenverband met meester Brouwer de natuur in trok. Dat waren geen lessen uit het boekje! Luisteren, kijken, ruiken, leren in de natuur. Planten zoeken in het Holterbroek, tochten over de Holterberg. Ik zie het weer voor me. De schriften met gedroogde planten en vogelplaatjes heb ik nog steeds.

Staartmees

Terug op de heide zie ik Goudhaantjes in het sparrengroen. Een groep Staart, Kool- en Pimpelmezen trekt langs. Het is even een drukte van belang. Een Boomklever zit in het topje van een zomereik. De heide is bezaaid met honderden jeneverbesstruiken. Een “rode lijstsoort” die hier gelukkig nog veelvuldig voorkomt. Schoolkinderen hebben deze morgen op de heide gewerkt en vertrekken weer naar school. Goed dat de jeugd in aanraking komt met de natuuur en daarvoor belangstelling krijgt. Ik herinner me nog hoe ik 50 jaar geleden

Bij mijn fiets terug hoor ik een uitbundig zingende Winterkoning. Even kijken naar mijn notities: had ik al een Winterkoning? Hoeveel soorten scoorde ik deze morgen? Ach laat ook maar, het was weer mooi vanmorgen en dat is het belangrijkste. Henk Roelofs

Winterkoning

11

Fenologie in 2007 Een negental VMO’ers was dit jaar weer actief met het verzamelen van gegevens voor onze fenologielijst. De een bracht wat meer gegevens aan dan de ander maar de lijst werd weer aardig gevuld. Na een tijdrovend doch interessant zoekwerk kon ik het totaaloverzicht samenstellen. Alle medewerkers ontvingen het resultaat reeds. Mijn dank voor hun inspanningen! Hier volgt een selectie uit het overzicht. Scholekster: de eerste vogel werd bij de Domelaar opgemerkt op 8 januari. Erg vroeg. Gewoonlijk verschijnen de eerste Bonte Pieten in de 2e of 3e week van februari. Grutto: verschijnt eveneens meestal in de 2e of 3e week van februari. Dit jaar werd de eerste pas gezien op 3 maart bij de Regge in Nijverdal. Zomertortel: drie jaar achtereen al laat deze trekvogel zijn eerste zang horen in het midden van april. Zo ook dit jaar: op 20 april was de zang te horen in het Nijverdalse en op de Sallandse Heuvelrug. De Caprimulgus Europeus, onze “huisvogel”” liet zich op 26 april horen op de Heuvelrug. De vogel komt trouw binnen in de eerste week van mei. De laatste 5 jaar achtereenvolgens op 3, 8, 5, 4 en 1 mei. Gierzwaluwen, waarvan men als vuistregel gebruikt dat ze rond Koninginnedag verschijnen, blijken toch eerder te worden gesignaleerd. Bij ons tussen 2001 en 2007 respectievelijk op 28, 27, 26, 24, 22, en 21 april al. Opvallend steeds een of twee dagen vroeger. Klimaatsinvloeden? De Boerenzwaluw arriveert steeds een à twee weken eerder uit Afrika dan de Huiszwaluw. Dit jaar echter werden ze zeer kort na elkaar waargenomen: de Boerenzwaluw op 1 12

Grutto

april in Vilsteren en de Huiszwaluw op 6 april in Hulsen. Opvallend is de steeds vroegere waarneming van de Gekraagde Roodstaart. Op 18 maart werd de eerste gezien op de Sallandse Heuvelrug en dat is ongeveer twee weken eerder dan in de voorgaande jaren. Zanglijsters laten hun fraaie zang normaliter horen in begin februari. Nu floot de eerste al op 17 januari in Raalte. Grasmussen en Braamsluipers reizen kennelijk samen, want ze arriveren nagenoeg gelijk in de derde week van april. Dit jaar was de Braamsluiper wat eerder: 12 april tegen de Grasmus op de 18de. Ook de Tjiftjaf is trouw wat betreft de aankomstdatum. Regelmatig wordt de eerste gezien of gehoord tussen 10 en 15 april. Dit jaar op de 10de, nabij de

Regge in Hulsen. De Fitis kwam drie weken later, namelijk op 1 april eveneens bij de Regge in Hulsen. Tot slot de Heggenmus. Direct na Nieuwjaar zoekt deze zanger een

boomtop op om zijn territorium al zingend af te bakenen en dames te verleiden. Op 5 januari werd de eerste gehoord.

Scholekster

Zanglijster

Gekraagde Roodstaart juveniel

Onze gegevens zijn doorgestuurd naar de Universiteit Wageningen, alwaar men onderzoek doet naar de invloed van de temperatuurstijging op de natuur. Belangstellenden die het totale overzicht willen inzien melden zich bij ondergetekende. Ze ontvangen dan het jaaroverzicht en het overzicht van voorgaande jaren. Ik hoop in 2008 weer ruimschoots van gegevens te worden voorzien. Arie Langendoen. 13

Trektellen najaar 2007 Noetselerveld – Wierdense Veld 2007 was wederom een bijzonder jaar voor de trektellers van de VMO. Een recordtotaal van 75.650 vogels zagen we in de periode augustus t/m november overvliegen naar warmere streken. In tegenstelling tot het warme najaar 2006 was het weer in het najaar van 2007 niet bijzonder. Gemiddeld qua temperatuur en neerslag, al waren er natuurlijk hele mooie en slechte dagen. De “bulk” van bijvoorbeeld Graspiepers en Vinken kwam op “tijd” overvliegen. Zeven VMO-ers hebben dit najaar samen 108 teluren en 27 minuten op een van de posten gestaan. Bijzonder om te noemen waren ook de verplaatsingen van de telpost, N.B. midden in het telseizoen! Natuurlijk werden er ook weer bijzondere waarnemingen gezien. In bijgevoegd verslag van maand tot maand leest u, wat we zagen vliegen en niet te vergeten, wat er verder gebeurde rondom de telpost(en) Noetselerveld – Wierdense Veld.

14

Augustus 2007 Totaal aantal teluren: 15uur 37min. Teldagen: 1, 4, 11, 18, 25 augustus Aantal vogels: 2116 Op de mooie zomeravond 1 augustus besloten RE en JS het officiële najaartelseizoen 2007 in te wijden. Vooraf hoopten we een mix te zien van vroege trekvogels (vooral steltlopers en roofvogels) en mogelijk zouden we nog enkele leuke soorten zien, die ter plaatste hadden gebroed. Op www.trektellen.nl werden al veel leuke soorten uit het hele land gemeld. Die eerste telling zou tegelijkertijd ook de enige avondtelling van het hele najaar worden. Uit ervaring weten we, dat de eerste drie uren na zonsopkomst het meest te zien is. Aangekomen op de telpost zagen we, dat de natte zomer het uitzicht van de telpost geen goed had gedaan. Berken en dennen waren in snel tempo fors de lucht ingeschoten. Waarnemingen van die eerste avondtelling 1 augustus: Geen Steltlopers m.u.v. twee Wulpen, maar wel een schitterende Wespendief (grijze fase), ook vloog er een roepende Ortolaan over. Als extra krent in de pap. Op 4 augustus zagen we 60 Gierzwaluwen, dit waren de laatste van het seizoen, er vlogen al 446 Boerenzwaluwen en 1 Fitis (struiktrek) naar Zuid. 2 Raven waren ter plaatse. 11 Augustus leverde wederom een Wespendief op, ook een Boomvalk kwam voorbijsnellen. 18 Augustus waren er 2 Boomvalken, vlogen er 35 Huiszwaluwen en werden 5 Kleine Mantelmeeuwen, 2 ad. 3 juveniele (telpostrecord) gezien. Ook bijzonder was de waarneming van 14 Grote Lijsters met 2 (vroege?) Kramsvogels

ter plaatse. Mogelijk dat deze laatsten in de nabije omgeving overzomerd hebben. Op 25 augustus besloten we voor de eerste keer dit najaar te verhuizen met de telpost. De boomopslag ging ons steeds meer ergeren c.q. hinderen. We besloten zo’n 300 meter oostelijker op een oude kuilbult aan de rand van de Wolfslenk en de Zunase Heide te gaan staan. Het was een gok, maar we hadden zo in ieder geval een beter zicht naar het Noorden en Oosten. Op deze plek bleek dat we uitkeken op een grote slaapplaats van Boeren- en Huiszwaluwen. Een prachtig gezicht, alleen moeilijk te tellen wat er nu wel of niet doorvloog of weer terugkwam van het foerageren. We zagen 25 augustus maar liefst 24 Gele Kwikstaarten (telpostrecord) en een hele vroege Blauwe Kiekendief (ringtail) voorbijvliegen. Ook hier 3 Roodborsttapuiten in het weiland. Ter plaatse een familiegroepje van 7 Goudvinken, de juveniele waren mooi te onderscheiden van de adulte vogels. September 2007 Totaal aantal teluren: 27 uur 31 min. Teldagen: 1, 8, 15, 22, 23, 27, 29, 30 september Aantal vogels: 8114 Op 1 september stonden we nog steeds op de oude kuilbult. Die dag kregen RE en JS bezoek van de eigenaar van de kuilbult. JvT was net weg. De man vond het prachtig wat we deden en we kregen officieel toestemming om op zijn bult te blijven tellen. Nog steeds waren er honderden Boeren- en Huiszwaluwen aanwezig op een slaapplaats in het maisveld. 15

Een roepende Bontbekplevier betekende een nieuwe soort voor de telpost, verder vloog er 1 Regenwulp naar Zuid. Ter plaatse: een Steenuiltje, een bolderende Korhaan en een foeragerende Torenvalk. Op 8 september zagen we weer een nieuwe soort: een groep van 8 Pijlstaarten vloog hoog over, eindelijk zagen we ook dit najaar een doortrekkende Tapuit (elders werden er al meerdere gemeld). De slaapplaats van Boerenen Huiszwaluw was nog steeds volop bezet. Op de “kuilbult” opperden we het idee om wederom te verhuizen. Het uitzicht naar Noord en Oost was dan wel goed, naar West was het nog steeds niet naar wens. Vorig jaar had JvT een proeftelling gehouden in het Wierdense Veld nabij de Schaapskooi. We besloten om volgende week daar eens te gaan kijken. Volgens JvT stond er zelfs een picknicktafel. Dat zou in ieder geval al het gesleep met stoeltjes en krukjes schelen. De administrator van www.trektellen.nl had alvast op ons verzoek de telpost “Wierdense Veld” aangemaakt. 15 september Wierdense Veld: de verhuizing bleek een goede gok. Wat een Holenduiven! Naast een telpostrecord scoorden we zelfs landelijk de meeste Holenduiven op deze dag. Maar liefst 94 exemplaren. passeerden de telpost. Naast de eerste grotere groepjes Graspiepers en Vinken werd een Keep gehoord. We telden tevens 9 Watersnippen, zoveel hadden we er nooit in het Noetselerveld. Ter plaatse: een Boomvalk, Torenvalk en Steenuil. RE, die op vakantie in China was, stuurde een SMS, nieuwsgierig naar wat we die ochtend hadden gezien. 16

De proeftelling was geslaagd. We besloten de rest van het najaar hier verder te tellen. 22 September: de 261 Graspiepers en maar liefst 1059 passerende Vinken lieten duidelijk zien, dat we midden in het trekseizoen zitten. Verder nog 580 Boerenzwaluwen, 1 Roodkeelpieper, de eerste IJsgors en 12 Blauwe Reigers, waarvan 11 in één fraaie groep. 23 September: zoals vaker in het najaar hing er dikke mist over het veld. Zo te horen aan de geluiden (maar niet geziene vogels) hebben we het eerste uur veel gemist. Later werd het zicht redelijker. We zagen nog 173 Boerenzwaluwen, 189 Graspiepers en 511 Vinken. Ter plaatse werd een Havik belaagd door een dappere Torenvalk. 27 September: deze dag zagen RE en GD veel leuke soorten, maar alles zat erg hoog. Met name Vink en Graspieper zwaar onderteld. Leuk was de eerste Grote Gele Kwikstaart en 21 Gele Kwikstaarten. De ene Tureluur betekende een nieuwe soort voor de telpost. 29 September: regen, maar toch leuk: De eerste 7 Koperwieken van het seizoen! Een Roodborsttapuit en nog 3 Boerenzwaluwen vlogen snel naar zuid. 30 September: vandaag maar liefst 6 mensen op de telpost. Na de regen van gisteren hoopten we op veel trek, helaas viel het qua aantallen wat tegen. Wel leuk: 2 Goudplevieren, 1 Grote Gele Kwikstaart en de eerste Barmsijs. Oktober 2007 Totaal aantal teluren: 46 uur 12 min. Teldagen: 3, 6, 9, 10, 13, 14, 16, 18, 19, 20, 21, 24, 26, 27 oktober Aantal vogels: 57.679 Oktober is in normale jaren altijd de

maand van de “aantallen”. Vergeleken met september telden we ruim 6x zoveel doortrekkende vogels. Veel Vinken, Lijsters en Ganzen, maar ook Buizerds uit noordelijker streken arriveren. Soms kan dit leiden tot topdagen. Zoals u zult lezen hebben we 1 topdag meegemaakt van met name Buizerds. 3 Oktober: GD telde in zijn eentje 243 Veldleeuweriken, 866 Vinken, 106 Kepen, 74 Ringmussen (telpostrecord). 75% van alle vogels van die teldag kwam in het eerste uur langs. 6 Oktober: alweer een MIST-dag. Het wilde maar niet opklaren. Bijzonder jammer, want deze zaterdag was de European Bird Watch. Natuurlijk wilden wij als VMO (met vorig jaar een Dwerggors!) ook dit jaar goed voor de dag komen. Aantallen vielen zwaar tegen. 2 Kleine Barmsijzen waren de krenten van vandaag. 9 Oktober: GD zag aan het begin van de middag in anderhalf uur maar liefst 23 Buizerds, ook de 230 Kramsvogels zijn

vermeldenswaard. 10 Oktober: JvT telde ’s middags in 2 uur en een kwartier maar liefst 28 Buizerds en als krent een late Visarend! (nieuwe telpostsoort) Later bleek GD vanuit zijn tuin mogelijk dezelfde Visarend gezien te hebben. 13 Oktober: alweer een dag met mist, maar JvT zag wel de eerste Beflijster. Gemengde groepjes van 18 Staartmezen en 6 Pimpelmezen trekken langs. 14 Oktober: een prachtige dag voor JvT en RR, een late juveniele Boomvalk vloog langs en maar liefst 52 Buizerds schroefden in kleine groepen of solitair langs. Mogelijk waren er 2 Ruigpootbuizerds bij, al was de afstand te ver om 100 % zeker te zijn. Ook al 235 Kieviten naar ZW. Een Roodborsttapuit was ter plaatse. 16 Oktober: vandaag werd de laatste Boerenzwaluw van dit jaar genoteerd door JvT en JS. De eerste Klapekster en een hele late Gele Kwikstaart waren de krenten. Een front van zo’n 2000 Spreeuwen vloog naar ZW. 18 Oktober: wederom een Klapekster, die vanuit oostelijke 17

richting kwam aanvliegen. Verder werden er al 159 Kolganzen geteld. Waarschijnlijk op weg naar het grote rivierengebied. Nog een late Gele Kwikstaart was leuk meegenomen. 19 Oktober: twee grote groepen van elk ca. 1000 vogels, zorgen voor een nieuw dagtotaal van 3098 Spreeuwen. De eerste 3 Kruisbekken van het WV vlogen over. Er arriveren steeds meer Ganzen. Vandaag 466 Grauwe Ganzen en 106 Kolganzen. 20 Oktober: super Saturday! Aan het begin van deze dag voelde je het al. Er was iets bijzonders aan de hand. Het was droog, helder met mooie wolkenluchten. Verder stond er bijna geen wind. Om 7.45 uur waren RE, JvT, GD op de telpost gearriveerd. Ik kwam iets later. Reeds na enkele minuten vlogen er al Buizerds laag over het Wierdense Veld richting Zuid. Kenners weten, dat de roofvogeltrek meestal ’s middags plaatsvindt in verband met aanwezige thermiek. Maar op deze zaterdag was het anders. Om 9.00 uur zei ik tegen de notulist van de dag GD: “Misschien zien we vandaag wel 100 Buizerds”. Tja, we wisten echt niet wat ons te wachten stond. Niet alleen de roofvogels hadden opeens haast om te vertrekken, ook allerlei zangers vlogen in groten getale over de telpost. Het vergde heel wat steno van onze notulist. De vogels bleven komen! Uiteindelijk was dit de beste dag van dit najaar. Onder ideale omstandigheden trokken maar liefst 40.341 vogels in 7 uur en 3 kwartier over het Wierdense Veld. De aantallen en soorten op een rij: 51 Aalscholver, 3 Blauwe Reiger, 1 Knobbelzwaan, 262 Kolgans, 400 Grauwe Gans, 370 Gans species. 3 Blauwe Kiekendief, 1 Havik,

18

33 Sperwer, 342 Buizerd (waaronder een thermiekbel van 40 exemplaren.!), 1 Ruigpootbuizerd, 1 Torenvalk, 1 Goudplevier, 603 Kievit, 9 Watersnip, 208 Kokmeeuw, 1 Zilvermeeuw, 2 Holenduif, 564 Houtduif, 6 Boomleeuwerik, 1331 Veldleeuwerik, 52 Graspieper, 2 Witte Kwikstaart, 3 Merel, 619 Kramsvogel, 6 Zanglijster, 29 Koperwiek, 2 Grote Lijster, 6 Pimpelmees, 2 Klapekster, 570 Kauw, 2 Roek, 4 Zwarte Kraai, 34.192 Spreeuw, 17 Ringmus, 607 Vink, 9 Keep, 3 Groenling, 1 Putter, 3 Sijs, 12 Kneu, 2 Goudvink, 3 Geelgors en 2 Rietgors. 21 Oktober: the day after op de “KalAnder”. GD en ik konden er niet genoeg van krijgen en togen een dag na de “Super Saturday” wederom naar de telpost. Hoe anders vergeleken met een dag ervoor. Het weer was veranderd, veel bewolking en een draaiende wind van NW2 naar NO2. Er was weinig zichtbare trek en het voelde met 5 graden waterkoud aan. Toch gebeurde er iets onverwachts… Uit oostelijke richting kwam een forsere nogal donkere zangvogel recht op de telpost aanvliegen. Op het eerste gezicht zonder kijker, dacht ik aan een doodgewone Spreeuw. We pikten de vogel met kijker op boven het schapenweilandje op een 25 meter voor de telpost. Op het moment, dat ik ‘m in mijn kijker kreeg, riep de vogel. De adrenaline gierde door mijn lijf. Dit was geen Spreeuwenroep, het was een Leeuwerik en wat voor één! De vogel kwam recht op ons af, naast zijn forse postuur en lange vleugels (voor een Leeuwerik althans) waren de zwarte ondervleugels onmis-

kenbaar zichtbaar. De gesloten staart en wat stijve vleugelslag waren andere kenmerken, die onmiskenbaar toebehoorden aan een Kalanderleeuwerik. Thuisgekomen konden we (gelukkig beschikken we beiden over een ruime collectie vogelgeluiden) ook de roep toeschrijven aan een Kalander. Nu hebben we voor 100% zekerheid helaas een bijzonder kenmerk niet kunnen zien, die een Kalanderleeuwerik t.o.v. zijn enig overgebleven concurrent Bergkalanderleeuwerik uitsluit (al heeft die tweede wel duidelijk een andere roep). Dit kenmerk is de witte achterrand van de ondervleugel. Het matige licht was duidelijk spelbreker. Daarnaast, wie verwacht zo’n bijzondere waarneming, slechts 3 eerdere gevallen zijn bekend in Nederland, waarvan de laatste in 2005 (Eemshaven). 24 Oktober: niets echt bijzonder,’s middags nog zo’n 200 Kauwen in een groep. 26 Oktober: GD en RH zagen o.a. 1 Blauwe Kiekendief en 2 Grote Barmsijzen Op de Lemelerberg werden al dagen achtereen grote aantallen Mezen gemeld. In het WV was daar niet veel van te merken. 27 Oktober: een Tjiftjaf, 2 Roodborst, 3 Merel en 10 Geelgors waren ter plaatse. Net als een gemengde groep van Kramsvogel, Kievit, Spreeuw en Houtduif. Samen zo’n 250 exemplaren. November 2007. De laatste maand op de telpost. Totaal aantal teluren:. 17.02 Teldagen: 3, 4. 8, 11, 16, 24 november. Aantal vogels: 7174 3 November: op deze dag eindelijk ook Mezentrek over onze telpost. GD, RR, RH en JS zagen deze ochtend zo’n 35 Pimpelmezen overtrekken, een groep van 21. 4 November: 12 Wintertalingen en een 1e winter man Zwarte

Roodstaart kwamen over. Ook zagen JvT en GD de eerste Waterpieper en 6 Kleine Rietganzen. Kleine “rieten” waren deze dag massaal Nederland binnengevlogen, zo lazen we later op trektellen. 8 en 11 November: rustige maar gevarieerde telling(en). 16 November: JvT zag zo’n 60 Kokmeeuwen (tot. die dag 73) samen met zo’n 130 Kauwen voorbijkomen. 24 November: de laatste telling van dit najaar. We eindigden de tellingen van dit najaar met een simultaantelling op de beide telposten. JvT stond op het Wierdense Veld, RE en JS trokken naar het Noetselerveld, waar ze op 1 augustus waren begonnen. Via GD hadden we gehoord dat SBB eindelijk de boomopslag, die ons in september deed vertrekken naar het WV, had verwijderd. JvT zag meer soorten, vooral Ganzen overtrekken. RE en JS zagen die dag meer pleisterende vogels, vooral Kramsvogels maar ook een Klapekster. Concluderend kunnen we zeggen, dat het WV voor wat betreft vogels van open gebied meer oplevert dan het NV. Andersom is het NV weer een betere plek voor bosvogels. Qua drukte van recreanten is er ook een opvallend verschil. Vooral op zondag is het in het NV erg druk. In het WV zie je nauwelijks recreanten. Als de boeren niet aan het maishakselen zijn, kun je hier volledig genieten van de vogels. Ik wil de trektellers van 2007: Jos van Tongeren (JvT), Rick Ruys (RR), Roel Janssen (RJ), Ronny Hullegie (RH), Robert Ekkelkamp (RE) en Gerrit Dommerholt (GD) bedanken voor de vele uren telplezier! Graag tot het voorjaar 2008. Johan Stuut (JS) 19

Inventarisatie vogels van de Domelaar in 2007 Voor het tweede jaar volgen we de ontwikkelingen rondom de zandwinning van de Domelaar tussen Markelo en Holten. Uiteraard heeft de vogelstand onze grootste interesse. De winning van zand loopt op zijn eind; het winbare zand met economische waarde is op. Waarschijnlijk zal in 2008 een nieuwe concessie in gebruik genomen worden, wanneer de verschillende vergunningen tenminste op tijd verstrekt worden. Dan wordt er direct naast de huidige Domelaar een Domelaar II tussen de Groenlandsdijk en de Slagendijk gerealiseerd. Het huidige gebied zal dan ingericht worden voor recreatie van een beperkte omvang. Er zullen paden voor wandelaars, fietsers en ruiters komen. Ook komen er enige visstoepen. Gepland is ook een observatiepunt om vogels te bekijken. Hopelijk geen hut want die trekt vaak ongewenst bezoek aan. Een scherm volstaat. Voorts denken we aan een wand voor Oeverzwaluwen. De huidige “natuurlijke” oevers, die ongeveer 1 meter hoog zijn, zijn nogal kwetsbaar door de golfslag bij een sterke wind uit het noordoosten. Met belangstelling bezien we de ontwikkelingen in en van het terrein als de zandwinning beëindigd is. DOMELAAR: Overzicht vastgestelde territoria in 2006 en 2007. Naam vogel Fuut Grauwe Gans Wilde Eend Patrijs Waterhoen Meerkoet Kleine Plevier Scholekster Houtduif Holenduif Turkse tortel Zomertortel Oeverzwaluw Witte kwikstaart Roodborst Zwarte Roodstaart Gekraagde Roodstaart Grauwe Vliegenvanger Merel Zanglijster 20

2006 3 8 3 0 2 3 4 0 10 1 3 1 ? 2 2 1 1 1 16 2

2007 4 4 4 2 2 4 2 1 7 2 4 1 ± 43 3 2 1 1 0 17 3

Naam vogel Grote Lijster Kleine Karekiet Bosrietzanger Zwartkop Grasmus Fitis Tjiftjaf Tuinfluiter Spotvogel Winterkoning Koolmees Pimpelmees Staartmees Ekster Gaai Kauw Spreeuw Zwarte Kraai Vink Kneu Ringmus Huismus Geelgors

2006 2 1 1 8 8 6 3 2 0 3 7 3 0 0 2 5 0 1 17 2 1 2 10

2007 1 2 1 8 12 6 11 4 1 4 9 2 1 3 4 >5 >5 4 13 2 0 >4 11

Van de volgende vogelsoorten stelden we bezoek vast maar werden geen territoria gevonden. Regelmatig aanwezig: Aalscholver, Blauwe reiger, Kleine Canadese Gans, Brandgans, Nijlgans, Kievit, Boerenzwaluw, Boomklever, Grutto, Gans species (“Boerengans”), Kokmeeuw, Kleine Mantelmeeuw. Incidentele bezoekers tijdens de inventarisaties: Kolgans, Indische Gans, Buizerd, Torenvalk, Fazant, Wulp, Oeverloper, IJsvogel, Groene Specht, Grote Bonte Specht, Kramsvogel, Koperwiek, Boomkruiper, Tapuit, Slobeend. Theo Aarsen, Arie Langendoen.

Grote Zilverreiger

21

Broedvogelinventarisatie van de Entervenen in 2007 Voor het tweede achtereenvolgende jaar inventariseerden Theo Aarsen en ondergetekende het SBB-gebied de Entervenen. Dit terrein is gelegen op de grens van de gemeenten Hof van Twente en Wierden/Enter. In Enter wordt deze voormalige zandwinning wel “Het Grote Gat” genoemd. Dit deel van de Entervenen is omringd door houtwallen en door een gedeeltelijk niet toegankelijk bos. Naast de plas ligt een veenachtig terrein in percelen verdeeld door houtwallen. Dit laatste deel van het Enterveen is bij tijd en wijle zeer drassig. Opmerkelijk is hier de uitbundige groei van orchideeën. De inventarisatie werd uitgevoerd volgens de zogenaamde B.M.P.methode. Er werden in de ochtenduren 7 bezoeken gebracht aan het gebied. We gebruikten hiervoor circa 14 uur. We stelden 171 territoria vast, als volgt verdeeld. Tussen haakjes is het aantal van 2006 vermeld. Fuut: 3 (4); Knobbelzwaan: 0 (1); Grauwe Gans: > 2 (0); Nijlgans: 2 (4); Wilde Eend: > 4 (6); Slobeend: 0 (1); Kuifeend: 8 (6); Buizerd: 1 (1); Patrijs: 1 (1); Fazant: 1 (2); Waterhoen: 2 (2); Meerkoet: 7 (3); Houtsnip: 1 (0); Holenduif: 3 (0); Houtduif: 8 (10); Koekoek: 1 (1); Grote Bonte Specht: 0 (2); Groene Specht: 0 (1); Witte Kwikstaart: 0 (2); Winterkoning: 14 (13); Heggenmus: 2 (0); Roodborst: 2 (2); Nachtegaal: 1 (1); Merel: 16 (13); Zanglijster: 4 (2); Grote Lijster: 0 (2); Bosrietzanger: 5 (9); Kleine Karekiet: 5 5); Grasmus: 5 (8); Graspieper: 0 (1); 22

Zwartkop: 15 (16); Tuinfluiter: 4 (4); Tjiftjaf: 14 (12); Fitis: 6 (8); Staartmees: 2 (0); Pimpelmees: 3 (4); Koolmees: 19 (12); Gaai: 2 (1); Zwarte Kraai: 4 (4); Vink: 10 (11); Geelgors: 4 (4); Rietzanger: 0 (1). Naast de territoria van de broedvogels werden nog de volgende nietterritoriale vogels waargenomen: Veelvuldig aanwezig waren Grauwe Gans en Nijlgans; Regelmatig aanwezig waren Aalscholver (max. 8),Blauwe reiger, Knobbelzwaan, Scholekster, Kievit, Grutto, Wulp, Kokmeeuw en Spreeuw.Incidenteel namen we de volgende vogels waar: Krakeend 1 x, Wintertaling 1 x, Torenvalk 2 x, Boompieper 1 x, Graspieper 2 x, Witte Kwikstaart 2 x, Ekster 3 x, Kauw, regelmatig overvliegend, Witgatje 2 x, IJsvogel 1 x een paartje, Smient 1 x, Rietgors 1 x, Blauwe Kiekendief 1 x, Tapuit 1x, Oeverloper 1x, Wielewaal 1x. Opvallend is dat de Kuifeend wel hier broedt en er in de winter verblijft en dat niet doet op de Domelaar. Vermoedelijk een kwestie van biotoop, voedsel en diepte van de plassen. Eveneens trekken de Aalscholvers de aandacht. Tijdens het broedseizoen waren ze regelmatig aanwezig en bezetten na het vissen vaste bomen. Na het broedseizoen zijn ze in grotere aantallen aanwezig. We telden er enige keren 38 en een vaste bezoeker van het gebied kwam al tot het getal 100!Het wachten is op het eerste broedgeval, al zullen de menselijke pleziervissers daar niet blij mee zijn… Arie Langendoen.

Waarnemingen tot 15 december 2007: In deze rubriek wordt een selectie van waarnemingen opgenomen die de afgelopen periode zijn gedaan in ons werkgebied. Alle waarnemingen worden ook in het archief van de VMO opgeslagen. Wij verzoeken iedereen om alleen waarnemingen van, landelijk en/of voor ons werkgebied, zeldzame of schaarse soorten door te sturen. Daarnaast van kolonievogels en waarnemingen van bijzonder gedrag of aantallen van algemene soorten, overwinterende zomervogels en/of wintergasten. Het is met deze rubriek de bedoeling om met elkaar een beeld te krijgen van de in onze regio voorkomende vogelsoorten. Waarnemingen, het liefst via e-mail, inzenden naar Rick Ruis, e-mail: [email protected]. Ook telefonisch doorgeven is mogelijk: 0548-626283 of 06-50824999 Datum 05-09-2007 07-09-2007 07-09-2007 11-09-2007 13-09-2007 13-09-2007 13-09-2007 14-09-2007 14-09-2007 14-09-2007 14-09-2007 27-09-2007 28-09-2007 01-10-2007 01-10-2007 05-10-2007 25-10-2007 25-10-2007 25-10-2007 26-10-2007 26-10-2007 26-10-2007 30-10-2007 31-10-2007 31-10-2007 31-10-2007 31-10-2007 31-10-2007 05-11-2007

Soort IJsvogel IJsvogel Bosuil Raaf Boomvalk Aalscholver Smient Kievit Wulp Kl.Mantelmeeuw Groenpootruiter Raaf Groene Specht Paapje Groene Specht Havik IJsvogel IJsvogel IJsvogel Kruisbek Koperwiek Klapekster IJsvogel Slechtvalk Slechtvalk Kuifeend Casarca Nijlgans Sperwer

Aantal 1 1 1 2 1 38 4 560 170 9 1 2 1 1 1 1 1 1 1 10 1 2 1 1 1 23 1 553 1

Plaats Koemweg/Markelo Koemweg/Markelo Koemweg/Markelo Borkeld/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Borkeld/Markelo Zuna Zuna Zuna Borkeld/Markelo t Stort/Stokkum Koemweg/Markelo Koemweg/Markelo Kruidenwijk/N’dal (tuin) Kruidenwijk/N’dal (tuin) Borkeld/Markelo Kruidenwijk/N’dal (tuin) Enterveen Domelaar/Markelo Enterveen Domelaar/Markelo Domelaar/Markelo Borkeld/Markelo

Wrn AL AL AL AL AL/JdV AL/JdV AL/JdV AL AL AL AL RR RR RR RR RR AL AL AL GD GD AL GD ThA/AL ThA/AL ThA/AL ThA/AL ThA/AL AL 23

Datum 14-11-2007 20-11-2007 20-11-2007 20-11-2007 20-11-2007 20-11-2007 21-11-2007 21-11-2007 24-11-2007 25-11-2007 25-11-2007 29-11-2007 29-11-2007 14-12-2007

Soort Aantal Klapekster 1 Toendra Rietgans 91 Wulp 29 Wulp 168 Houtduif 2320 Houtduif 1750 Groene Specht 1 Goudvink 3 Klapekster 1 Blauwe Kiekendief 1 Watersnip 12 Smient 20 Kerkuil 1 Gr. Gele Kwikstaart 1

Plaats Rietslenk/SH Enterveen Enterveen Domelaar/Markelo Enterveen Domelaar/Markelo Borkeld/Markelo Borkeld/Markelo Hexel/SH Wierdenseveld Wierdenseveld Kalvenaar/Hulsen Kalvenaar/Hulsen Midden Regge

Wrn RR ThA/AL ThA/AL ThA/AL ThA/AL ThA/AL AL AL JS/RE RR RR GD GD RR

Waarnemer: AL - Arie Langendoen GD - Gerrit Dommerholt JS - Johan Stuut JdV - Jacob de Vries RE - Robert Ekkelenkamp RR - Rick Ruis ThA - Theo Aarsen * Kijk voor waarnemingen van de trektelpost op www.trektellen.nl*

Casarca

24

Mystery Bird Welke vogelsoort werd afgebeeld in de vorige Caprimulgus? Dit keer wist niemand deze vogel te raden. Het is al lang geleden dat dit zo was. Misschien komt dit doordat op de zwart-wit foto de kenmerkende kleuren niet te zien zijn. Vooral de bruine keel en de grijze kop en borst! Het is de Bruinkeelortolaan – Emberiza caesia.

De Bruinkeelortolaan lijkt op de Ortolaan, maar is kleiner, meer oranjeroodachtig, met blauwgrijze (in plaats van groengrijze) kop en oranjeachtig (in plaats van geelwitte) keel en mondstreep. Het mannetje (op foto) is meer helder gekleurd dan het vrouwtje. De vogel broedt in Griekenland, Turkije, Kreta, Cyprus en, niet te zien op kaartje, Jordanië, Israël en Libanon. Op stenige en droge hellingen met struiken, vaak bij tuinen en kleine akkers. De soort trekt in de winter in zuidwaartse richting naar Egypte tot aan Eritrea in Afrika en naar Saoudi Arabië. Veel vogelaars zien deze vogel tijdens vakantie naar Griekenland en de eilanden.

Wie determineert deze vogel? Oplossingen voor 15 maart 2008 Inzendingen naar de redactie

25

26

Speerpunten beleidsplan VMO in 2008 Voor de liefhebbers willen we in ieder geval een tweetal cursussen organiseren: 1. Een cursus voor de beginnende vogelaar waarin ook vogelgeluiden aan de orde komen; 2. Een cursus “inventarisatie volgens de BMP-methode” voor de gevorderde vogelaar. Daarnaast wordt een breed toegankelijke publieksactiviteit georganiseerd en krijgt de website een kwaliteitsimpuls. Verder gaan “natuurlijk” de oude en vertrouwde activiteiten “gewoon” door. Belangstelling? Iedereen die mee wil doen en/of mee wil helpen kan zich melden bij één van de bestuursleden. Nieuw webadres Onze website wordt deze periode door webmaster Ronny Hullegie flink onder handen genomen. We gaan over naar een andere provider en hebben nu een eigen domeinnaam. Het webadres van de VMO is www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl Heb je algemene vragen en/of opmerkingen dan kun je die kwijt via een emailbericht aan [email protected] en voor specifieke vragen over de website aan [email protected]

Het bestuur en de redactie Wensen alle leden en donateurs een Goed en Gezond 2008

27

Vogelwerkgroep Midden Overijssel Algemene ledenvergadering 21 november 2007 Verslag Om ongeveer half acht opent de voorzitter de vergadering en heet de aanwezigen welkom. Een bijzonder woord van welkom voor Ton Klomphaar, de spreker van deze avond. Bericht van verhindering werd ontvangen van Tim ter Haar, Rob Moormann, Joop Schellingerhout en Hanneke Huiskamp. Naast 4 bestuursleden waren 18 leden, donateurs en overige belangstellenden aanwezig. Mededelingen: De contributie en donatie blijven voor het komende seizoen zoals het was: lidmaatschap 20,- euro, gezinslid 5,- euro en donateurschap minimaal 20,- euro. Voor de internetsite van de vogelwerkgroep is vanaf nu de domeinnaam: www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl De site is te bekijken, maar is nog in opbouw. Ronny Hullegie is webmaster. Een aantal mensen bezocht op 10 november de Overijsselse Vogelaarsdag. Op die dag werd aandacht besteed aan het Vechtherstelproject en in verschillende lezingen werd o.a. gesproken over de Slechtvalk, de Oehoe en illegale vogelvangst en handel. Ook werd het boek ‘Vogels in Overijssel 2007’ gepresenteerd. Dit boekje kan deze avond, maar ook daarna, besteld worden (kosten 7,50 euro). Aan de Kraanvogelexcursie naar Diepholz werd door 11 personen deelgenomen. Grote groepen foeragerende Kranen, Blauwe Kiekendieven en Zeearend werden waargenomen. De activiteit op de slaapplaats viel tegen. Herman Grouve licht de vogelreis naar Hongarije toe: Tijd: 3de week van mei i.v.m. aanwezigheid vogels. Bij excursies zoveel mogelijk een Duitssprekende gids aanwezig. Programma i.s.m. plaatselijke autoriteiten i.v.m. toegang natuurgebieden. Mochten er nog meer belangstellende zijn: opgave bij Arie Langendoen. Programma: za 17 mei: aankomst in Hongarije zo 18 mei: rondrit per koets, wijn proeven en goulash ma19 mei: Natuurpark Neusiedler See di 20 mei Natuurpark Hansâg (in Donau-uiterwaarden) wo21 mei: Natuurpark Tiszasee (incl. overnachting) do 22 mei: Natuurpark Hortobágy en Kiskunság vr 23 mei: Natuurpark Kis Balaton Örség za 24 mei: einde, behalve voor diegenen die nog langer willen blijven. Kopij voor de volgende Caprimulgus moet uiterlijk 15 december zijn ingeleverd bij Wilma. SOVON-dag Nijmegen is op 24 november 2008 Notulen van de ledenvergadering van 21 maart 2007: worden onder dankzegging zonder opmerkingen goedgekeurd. Arie bedankt nogmaals de (dia, foto, PowerPoint)-presentatoren van die avond.

28

De voorzitter licht het beleidsplan toe. Behoeften en verbeterpunten: Er zijn meer excursieleiders nodig (voorbereiden en verslaglegging). Er zijn meer presentatoren nodig bv. op jaarvergaderingen. Een publieksactiviteit om leden te werven en meer naamsbekendheid te krijgen. Er zijn meer mensen nodig die betrokken zijn bij inventarisaties, veldwerk, zodat er meer werk kan worden verricht De website en de folder (flyer) moeten in orde gemaakt worden. Er zijn meer mensen nodig die maatschappelijke ontwikkelingen in het VMO-gebied volgen, bv. Natura 2000. Voor Caprimulgus zijn er artikelenschrijvers nodig. Welke activiteiten wil VMO ontplooien? De tellingen en inventarisaties waar VMO mee bezig is gaan door. Lezingen voor eigen vereniging en publieksactiviteit. Excursies blijven op het programma, liefst meer dan nu. Voorkomen van biotoopvernieling en soortbescherming. Vogelcursussen voor leden van de vereniging en voor derden. Bezoek studiedagen (NOU, SOVON, Overijsselse Vogelaarsdag) Website. Caprimulgus blijft 4 keer per jaar verschijnen. Vergaderingen: ledenvergaderingen 2 keer per jaar en bestuursvergaderingen 1 keer per 2 maanden Speerpunten 2008: Cursus inventariseren voor gevorderde vogelaars. Wordt gepland in het voorjaar voor het begin van de inventarisaties. (SOVON heeft cursusmateriaal). Cursus voor beginnende vogelaars (ev. samen met Twentse vogelwerkgroep) in voorjaar 2008 voor VMO-leden. Zal van een wat hoger niveau moeten zijn dan de beginnerscursussen van IVN en ROC. Actualiseren website. Publieksactiviteit. Opmerkingen n.a.v. beleidsplan: in de volgende Caprimulgus een oproep plaatsen voor inventariseren Rode Lijstsoorten. In volgende Caprimulgus: mogelijkheid tot aanmelden voor cursus Wintervogels van IVN Markelo en Vogels kijken van ROC Rijssen. Uitbreiding fenologiewaarnemers is wenselijk. Cursus vogelgeluiden i.v.m. inventariseren. Betrekken we de jeugd bij VMO? Indien mogelijk, maar geen aparte jeugdafdeling. Voorlichting op scholen (basisscholen, voortgezet onderwijs, Saxion) is wellicht nuttig. Misschien is (meer) contact met IVN wenselijk. Daarnaast wordt in jaar 5/6 van HAVO/VWO van leerlingen verwacht dat zij zich met externe activiteiten/ projecten bezighouden. Huub ter Haar zal info aanreiken. Naar welk (maximaal) aantal leden streven we? Zorg over te veel excursiedeelnemers wordt geuit. Vooralsnog is het aantal deelnemers beperkt en via een gedegen organisatie kunnen grote aantallen bezoekers in goede banen worden geleid. In eerste instantie belangrijk om binnen de VMO te stimuleren dat meer leden met activiteiten aan de slag zijn, zonder dat dit als een ‘moeten’ wordt beschouwd. Daarnaast wordt de zorg over een massale toeloop van nieuwe leden niet direct gedeeld, dus van een ledenstop is nog lang geen sprake. Na de pauze vertelt Ton Klomphaar over het Korhoenonderzoek. Achtereenvolgens neemt hij ons mee naar Groot-Brittanië (North Pennines) en de Lüneburgerheide om uiteindelijk weer terug te keren op de Sallandse Heuvelrug. Aan de hand van foto’s laat hij zien wat voor het korhoen het meest geschikte biotoop is. Vooral ruimte, veel ruimte, geleidelijke overgangen en afwisseling in het landschap zijn zeer belangrijke punten om het korhoenleven aangenaam te maken. Na het overhandigen van een Famous Grouse (niet een Red of Black Grouse) als dank aan de spreker sluit de voorzitter om ongeveer 22.00 uur de vergadering. Theo Aarsen

29

Agenda Vogelwerkgroep Midden Overijssel 2008 datum

activiteit

09-02-2008

excursie Arkenheem: vertrek 06.30, terug ±16.00, carpool Holten, excursieleider Eef Jansen

01-03-2008

WRN-roofvogeldag, Meppel

06-03-2008

bestuursvergadering

16-03-2008

excursie Fochteloërveen: vertrek 05.30, terug ±14.00, carpool Ommen, excursieleider Gerrit Dommerholt

19-03-2008

Algemene Ledenvergadering

05-04-2008

excursie Lauwersmeer: vertrek 05.00, terug ±18.00, carpool Ommen, excursieleider Arie Langendoen

mei 2008

Vogelreis Hongarije

15-05-2008

bestuursvergadering

17-05-2008

Bigday 2008, org. Roel Janssen

31-05-2008

excursie Buurserzand: vertrek 08.00, terug ±12.00, carpool Holten, excursieleider Rick Ruis

12-06-2008

excursie Duursche Waarden / IJssel: vertrek 21.30, terug ±24.00, carpool Raalte, excursieleider Roel Janssen

03-07-2008

bestuursvergadering

30

Komt hier uw advertentie te staan????? Voor informatie bel: 038-4445419

Drieteenstrandloper

31

Boomvalk

32

Vogelwerkgroep Midden Overijssel Bankrekening: 59.11.60.706 t.n.v. Vogelwerkgroep Midden Overijssel te Wierden Secretariaat: Ab Jansenstraat 26 7451 EB Holten Telefoon: 0548-366726 E-mail: [email protected] Website: www.vogelwerkgroepmiddenoverijssel.nl

De VMO rekent het gebied tussen Ommen, Wierden, Markelo en Raalte als haar werkgebied. Activiteiten van de vogelwerkgroep zijn o.a.: - het uitvoeren van broedvogelinventarisaties - het houden van excursies voor leden - het op aanvraag organiseren van vogelexcursies in de regio - het uitgeven van dit verenigingsblad De werkgroep doet mee aan landelijke tellingen van het SOVON en Vogelbescherming Nederland.

Het bestuur van de VMO bestaat uit:: Gerrit Dommerholt voorzitter Nijverdal Theo Aarsen secretaris Holten Petra Fransen penningmeester Wierden Hanneke Huiskamp lid excursies Raalte Rick Ruis lid Nijverdal

(0548-618423 of 06 115 394 30) (0548-366726) (0546-576382) (0572-353036 of 06 244 724 78) (0548-626283)

Lidmaatschap 20,- euro per jaar. De vereniging kent ook donateurs, die de vereniging financieel ondersteunen. Donateurs krijgen een abonnement op Caprimulgus en kunnen deelnemen aan de excursies. Meer weten over de Vogelwerkgroep Midden Overijssel of lid of donateur worden, neem dan contact op met een van de bestuursleden of verzend een e-mail. Tekening : pag. 4 Tekeningen: pag. 27 Foto’s: pag. 6, 7, 8, en 21 Foto’s: pag. 14 en 17 Foto’s: pag. 2, 9, 11, 12 13 24, 25, 31en 32

Arie Langendoen WWW Ronny Hullegie Johan Stuut WWW

Vogelwerkgroep Midden Overijssel Bankrekening: 59.11.60.706 t.n.v. Vogelwerkgroep midden Overijssel te Wierden Secretariaat: Ab Jansenstraat 26 7451 EB Holten Telefoon: 0548-366726 E-mail: [email protected] Website: www.vogelwg-mo.nl 32