Bundelen Zorgverzekeraars Nederland Jaarbericht 2004

Bundelen

Zorgverzekeraars Nederland

Jaarbericht 2004

Bundelen Zorgverzekeraars Nederland

Jaarbericht 2004

Op naar het volgende lustrum!

Dit jaarbericht verschijnt in een jaar dat Zorgverzekeraars Nederland iets te vieren heeft: het tweede lustrum van de branchevereniging. Bij haar eerste lustrum, in 2000, bracht ZN een – nog steeds lezenswaardig – boek uit waarin bijna 90 jaar geschiedenis van de belangenbehartiging voor ziekenfondsen en particuliere verzekeraars staat beschreven. De belangen van de verschillende typen zorgverzekeraars ontwikkelden zich in de loop der tijd steeds meer in dezelfde richting. Deze convergentie van belangen culmineerde in 1995 in de start van de branchevereniging voor zorgverzekeraars. Zorgverzekeraars Nederland heeft inmiddels bij de politiek, de zorgsector en het publiek een plek als gezaghebbende, betrouwbare belangenbehartiger verworven. Het vieren van 10 jaar ZN leidt onherroepelijk ook tot nadenken over de toekomst. Immers, een belangenvereniging weerspiegelt de dynamiek van een branche en dit heeft impact op de kerntaken zoals belangenbehartiging en dienstverlening. De toenemende invoering van marktwerking in de gezondheidszorg is zo’n dynamische factor. Onze leden zullen door de regelgeving en het toezicht meer en meer met elkaar gaan concurreren. Naarmate de branche competitiever wordt, zal ZN een andere rol moeten gaan vervullen. Minder beleidsinhoudelijk, meer faciliterend. De algemeen directeur gaat daar in zijn inleiding dieper op in. In dit jaarbericht laat een aantal betrokkenen vanuit verschillende invalshoeken hun licht over de toekomst van branchevereniging schijnen: de wetenschapper Peter Tack, secretarisgeneraal Jan Willem Oosterwijk van Economische Zaken en de collega voorzitters Richard de Lange van Energiened, Constant van Schelven van Arcares en Heert Zijlstra van de NMT. Uit de interviews vallen interessante lessen te trekken over de positionering van de moderne branchevereniging. Het lijkt erop dat we aan de vooravond staan van een ingrijpende verandering van het zorgverzekeringsstelsel. De introductie van de nieuwe standaardverzekering is een megaoperatie die veel van onze leden zal vergen. Strategische afwegingen moeten worden gemaakt – hoe gaan de zorgverzekeraars zich van elkaar onderscheiden? – en primaire bedrijfsprocessen ( zoals klantcontacten, zorginkoop, PR en marketing) vragen om een adequate invulling. De belangen zijn groot, de risico’s ook. De leden verwachten van ZN ondersteuning bij het implementatieproces. Zij verwachten ook dat ZN de belangen in ‘Den Haag’ goed behartigt. Kortom, er is genoeg werk aan de winkel! Als het bureau een goed oog en oor blijft houden voor de wensen en behoeften van de leden en zich als gezaghebbend en flexibele gesprekspartner richting politiek en veld blijft opstellen, dan voorzie ik een stevige toekomst voor Zorgverzekeraars Nederland. Op naar het derde lustrum! H. Wiegel Voorzitter Zorgverzekeraars Nederland

inhoud

3 Voorwoord

Op naar het volgende lustrum!



Hans Wiegel, voorzitter Zorgverzekeraars Nederland

7 Inleiding

Op weg naar 2010



Martin Bontje, algemeen directeur Zorgverzekeraars Nederland



BRANCHES IN BEELD

11 Anticiperen

Interview met ir. drs. Peter Tack, beleidsmedewerker van de Vrije Universiteit



te Amsterdam

15 Dragen

Interview met mr. Constant van Schelven, voorzitter van Arcares

19 Versterken

Interview met Heert Zijlstra, tandarts, voorzitter van de Nederlandse Maatschappij tot



bevordering der Tandheelkunde (NMT)

23 Ondersteunen

Interview met mr. Richard de Lange, tijdelijk voorzitter van Energie Ned,



Federatie van energiebedrijven in Nederland

27 Kanaliseren

Interview met mr. Jan-Willem Oosterwijk, secretaris-generaal van het ministerie



van Economische Zaken

31

Jaaroverzicht

36

De branche in cijfers

38

Bestuur, Directie en Raad van Advies­­

39 Leden 40 Colofon

op weg naar 2010

‘Instellingen en ondernemingen houden langer stand wanneer in hun statuten een dynamiek is ingebouwd die tot regelmatige vernieuwingen dwingt; of wanneer zij geregeld tot vernieuwing worden gedwongen door gebeurtenissen die niets met hun statuten te maken hebben. En zich vernieuwen betekent: terugkeren naar de bron, naar de oorspronkelijke gedrevenheid.’ Jubilea zijn vaak aanleiding tot bezinning, en met de viering van 10 jaar Zorgverzekeraars Nederland is dat niet anders. We kijken terug, laten belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen de revue passeren. We maken de balans op, gaan na wat we bereikt hebben, en wat niet. En we blikken vooruit. Kernvraag is natuurlijk hoe ZN zich de komende jaren zal ontwikkelen. Vernieuwing is daarbij volgens mij een belangrijke leidraad, zoals de beroemde Italiaanse politicus en schrijver Niccolo Machiavelli (1469-1527) in bovengenoemd citaat treffend wist te verwoorden. Vijf i’s Wat brengt de toekomst voor brancheverenigingen in het algemeen en Zorgverzekeraars Nederland in het bijzonder. Trendwatchers gebruiken vaak de zogeheten vijf i’s om een inschatting van de toekomst van een organisatie te kunnen maken. Ze staan voor: individualisering, informatisering, intensivering, internationalisering en informalisering. De samenleving kenmerkt zich meer en meer door individualisering en eigen verantwoordelijkheid. Individualisering staat absoluut niet voor een atomisering van de samenleving en puur ik-gericht denken. Wel is er steeds minder begrip voor het feit dat persoonlijke wensen en eisen niet altijd ingewilligd kunnen worden. Toegepast op de leden van onze vereniging: de vanzelfsprekende solidariteit onder de leden neemt af. Zeker in het nieuwe stelsel zijn zij elkaars concurrenten. Als individuele onderneming, zowel de grote zorgverzekeraars als de kleinere, verwachten zij oog en oor van de vereniging voor hun specifieke wensen en eisen. Door de informatisering neemt de beschikbaarheid en omloopsnelheid van informatie snel en in omvang toe. De traditionele informatievoorsprong van koepel- en brancheverenigingen door hun positie in politiek Den Haag en Brussel wordt hierdoor aangetast. De zorgverzekeraars kunnen bijvoorbeeld zelf prima de voortgang van een wetsvoorstel via het internet volgen. Onder intensivering wordt verstaan dat mensen wat willen beleven, uitgedrukt in het motto ‘Living to the max’. Leden gaan de toegevoegde waarde van een branchevereniging anders beleven. Zij willen tastbare resultaten zien en zijn dan bereid ervoor te betalen. Bij steeds meer vraagstukken spelen internationale, Europese omstandigheden en

standpunten een doorslaggevende rol. Bedrijven zijn minder nationaal gebonden en de

waarin onze leden als private zorgverzekeraars opereren, moet het sociale, maatschappelijke

grenzen krijgen een geringere betekenis. Als zorgverzekeraars hebben we dit al ervaren door

aspect van de zorgverzekering benadrukt blijven. Zorgverzekeraars zijn niet anders dan

de impact van het Europese Hof van Justitie in een aantal zaken over het vergoeden van zorg

ondernemers die mensen toegang verschaffen tot zorgvoorzieningen van een goed niveau en

elders in de Europese Unie. De Europese Commissie werkt aan het totstandbrengen van één

die de zorgkosten willen beheersen. Uiteindelijk staat onze branche voor kernwaarden als

interne Europese markt door het gelijktrekken van nationale wetgeving en het stimuleren van

zekerheid, betrokkenheid, solidariteit en transparantie. Als spreekbuis van de branche kan ZN

een vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal.

deze waarden uitdragen in de media, op symposia en andere publieke podia.

Informalisering ten slotte houdt in dat de gezagsverhoudingen bij de dienstverlening en op de

Ten vierde moet ZN transparanter worden, meer inzicht geven in wat de medewerkers van het

werkvloer niet meer vanzelfsprekend zijn. Klanten en werknemers worden steeds mondiger

bureau voor de contributie-euro’s van de leden doen, en wat de resultaten zijn. Daarbij altijd

en kritischer en laten zich niet zomaar van alles aanpraten. Dit gaat ook op voor de leden

in het achterhoofd houdend dat het bereikte resultaat of de te betreuren mislukking nooit één

van ZN. Ze willen een serieuze rol spelen en zien zich niet als achterban of als publiek.

op één op conto van een enkele partij mag worden geschreven. De belangen­behartiger is

De waardering voor wat ‘Zeist’ voor de branche doet, moet echt verdiend worden.

immers maar een speler op de politieke markt die een issue beoogt te beïnvloeden.

Lessen voor de vereniging

Speerpunten 2005

De vraag natuurlijk is welke lessen de brancheverenigingen, ZN dus ook, uit deze i’s kunnen

ZN zal het komende jaar al haar energie richten op de introductie van het nieuwe

trekken. Naar mijn bescheiden mening zijn er vier.

zorgverzekeringsstelsel. ZN zal de belangen van dit voor de branche zo essentieel dossier bewaken in het overleg met de politiek. Alle onderdelen van ons bureau, Zorg, Verzekeringen,

De eerste is dat ZN moet zorgen voor een goed aanbod van producten, waar de leden tevreden

Informatiebeleid, Werkgeverszaken, Communicatie en Algemene zaken krijgen hiermee te

over zijn. Zo’n ‘product’ is belangenbehartiging. Als collectief is een branchevereniging bij

maken. We zullen de leden informeren en, op verzoek, helpen bij het inrichten van hun

uitstek het aanspreekpunt voor politiek, overheid, media en maatschappelijke organisaties.

primaire functies zoals zorginkoop, klantcontacten en voorlichting. Sinds kort is een digitale

Hoe meer de leden concurreren en een marktpartij worden, hoe groter de behoefte aan een

helpdesk beschikbaar waar medewerkers van zorgverzekeraars vragen kunnen stellen. Een

collectieve belangenbehartiger voor die zaken die non-concurrentieel zijn. Een ander product

overzicht van meest gestelde vragen wordt vervolgens op het ledennet gepubliceerd. Alles is

is dienstverlening. Brancheverenigingen verschaffen nieuws en achtergronden over issues en

erop gericht de overgang van het oude naar nieuwe stelsel voor alle zorgverzekeraars en

wetgevingsdossiers bijvoorbeeld, of over ontwikkelingen in de branche. In dit digitale tijdperk

verzekerden zo goed mogelijk te laten verlopen.

moet de informatievoorziening sneller en actueler dan ooit zijn, en zijn voorzien van duiding en context. Hier blijkt bij uitstek de kracht van een belangenvereniging. Brancheverenigingen

Verder zal ZN dit jaar een zorgverzekeraarsportal lanceren. Een portal van en voor de

moeten naast het collectieve belang ook oog hebben voor individuele leden. En bijspringen

zorgverzekeraars waar medewerkers van zorgverzekeraars terecht kunnen voor nieuws,

wanneer daar behoefte aan bestaat.

achtergronden, standpunten, databanken, vergaderstukken etcetera. Een portal ook waar collega’s kennis, ervaringen en tips kunnen uitwisselen.

De tweede is dat ZN vernieuwend moet verbinden. ‘Zeist’ moet niet alleen fysiek een open huis en ontmoetingsplaats zijn, maar ook virtueel. Zorgverzekeraars Nederland telt 37 leden. Zo’n

Afsluiting

650 personen die bij deze leden werken, behoren tot de groep ‘bestuurlijk actieven’. Zij maken

De wijsheid van Machiavelli indachtig zijn er voor brancheverenigingen dus genoeg

deel uit van beleidsadviescommissies, begeleidingscommissies, stuurgroepen of werkgroepen.

‘gebeurtenissen’ die tot vernieuwing dwingen. Vernieuwen betekent niet zozeer nieuwe

De groep medewerkers bij de leden die daadwerkelijk een beroep doet op het bureau en van

activiteiten opzetten om bij te willen blijven. Vernieuwen betekent vooral de wezenlijke

zijn diensten gebruik maakt, is veel groter. Deze medewerkers benaderen het bureau direct,

functies van de organisatie beter vervullen. De toekomst van ZN zie ik dan ook met

zijn aandachtig lezer van het ZN Journaal, raadplegen de ZN-website en gebruiken de ZN

vertrouwen tegemoet.

Ziektekostengids of andere databanken. Dan is er een groep medewerkers die ZN alleen ‘vanuit de verte’ kent, bijvoorbeeld medewerkers van call centers of marketing-

Martin Bontje

medewerkers. Zij weten niet wat ZN te bieden heeft en lopen dus nuttige informatie of kennis mis.

Algemeen directeur

Ten derde moet ZN zich actief profileren. Juist in een marktgerichte, competitieve omgeving

Anticiperen Het succes van een brancheorganisatie hangt af van de souplesse waarmee ze inspeelt op de maatschappelijke context. “Een goede brancheorganisatie is een pro-actieve lobbyist”, zegt bedrijfs­ kundige ir. drs. Peter Tack van de Vrije Universiteit te Amsterdam. “In het Europa van twee snelheden kan het nog alle kanten op met internationalisering en marktwerking. Die scenario’s moet je hebben doordacht.” De vier toekomstscenario’s die het Centraal Planbureau (CPB) onlangs schetste over de toekomst van Nederland houden bedrijfseconoom Peter Tack druk bezig. “Er zijn mensen die zeggen dat Europa in volle vaart doordendert, maar er klinken ook geluiden dat de grenzen zijn bereikt. Het fascinerende is”, zegt Tack, “dat alle vier scenario’s even waarschijnlijk zijn.” Het CPB hangt de scenario’s op aan twee sleutelonzekerheden: ten eerste de mate waarin landen, waaronder ook Nederland, bereid zijn hun soevereiniteit op te geven en ten tweede de verdeling tussen private en publieke verantwoordelijkheid in de samenleving. In het ene uiterste zet zowel internationalisering als privatisering door en ontstaat er een Global Economy, in het andere uiterste komen beide bewegingen tot stilstand en ontstaan er Regional Communities. In de twee tussenscenario’s is wel sprake van internationalisering, maar niet van verdere aanpak van de collectieve sector en vice versa. “Brancheverenigingen doen er goed aan om deze scenario’s als strategische exercitie te hebben doordacht”, zegt Tack in zijn kamer op de VU. “Dat is kenmerkend voor een proactieve houding. Je ziet dat ook bij professionele verenigingen die zich hebben klaargestoomd voor de nieuwe marktverhoudingen. Anderen zijn nog niet klaar voor het nieuwe concurrentiespel. Ze zijn blijven steken in het rouwproces dat inzette bij de komst van de mededingingswet in 1998. Ze zijn boos en defensief over het einde van het oude concurrentiespel in plaats van bezig aan de wederopbouw.” Tack, auteur van “Professioneel Verenigingsmanagement: voor besturen en directeuren van

1995 >

van het compartimentenstelsel. Het stelsel

partiment. Ziekenfondsen en particuliere

Het paarse kabinet,

wordt in drie compartimenten ingedeeld: de

ziektekostenverzekeraars moeten gaan con-

dat in augustus 1994 is aangetreden, werkt

AWBZ voor chronische zorg als eerste com-

vergeren wat betreft verzekeringsdekking,

het regeerakkoord uit. Na het mislukken van

partiment, de Ziekenfondswet en particuliere

eigen risico en kostenbeheersing.

het plan-Simons kiest het voor rust op het

polis voor de curatieve zorg in het tweede

Zorgverzekeraars Nederland laat minister

terrein van zorgverzekeringen. Voor de

compartiment, en de aanvullende verzeke-

Borst van VWS weten dat het beleid op

gezondheidszorg betekent dit de geboorte

ringen voor de overige zorg als derde com-

ondersteuning van de gezamenlijke zorgver-

branche en beroepsverenigingen”, denkt graag in spelletjes. Hij ontwierp het zogeheten

branchevervaging, maar dat kun je oplossen met vakgroepen binnen de vereniging.”

‘propellermodel’ dat als sleutel tot het succes van de branchevereniging moet dienen. In het

De voordelen van schaalvergroting zijn evident. “Een betere lobby, efficiëntiewinst, voordelig

propellermodel fungeren drie speelvelden als dynamische propellerbladen die de branche in

inkopen, verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening en een sterkere positie op de

bestuurlijke zin voort sturen: de concurrentiepositie van de branche als geheel (marktspel), de

internationale markt”, somt Tack op. “In een grotere organisatie kun je meer betekenen voor

invloed op de overheid (conditiespel) en de kracht van individuele leden in hun eigen

de leden. In plaats van één jurist voor alle vraagstukken, kun je een complete juridische

onderneming of beroep (bedrijfsspel of praktijkspel).

afdeling bieden met alle specialismen in huis.”

De drie propellerbladen draaien om de as: de verenigingsorganisatie. De samenhang tussen

De dienstverlenende rol is belangrijk voor het zogeheten ‘bedrijfsspel’ waarin de

die twee bepaalt het succes: een goed beheerde vereniging kan optreden als een krachtige

brancheorganisatie de leden ondersteuning biedt. De leden willen waar voor hun geld.

bestuurder van een branche en andersom, aldus omschrijft Tack de werking in zijn boek.

“Brancheorganisaties zijn geen monopolist meer”, stelt Tack. “Op het gebied van

“Het begint bij strategische positionering in de markt”, legt Tack uit. “Waar willen we als

informatievoorziening bijvoorbeeld zijn de leden niet meer afhankelijk van de

branche staan? Zien we de andere spelers op de markt als vijanden of als potentiële partners?

brancheorganisatie. In een paar muisklikken op internet halen ze net zoveel informatie op als

Zorgverzekeraars hebben hier een duidelijk pro-actieve rol in gespeeld. Zij wilden de regierol

ze willen. Met name jonge ondernemers vragen zich af wat de meerwaarde is van het

in de zorg en hebben die ook gekregen. Je ziet dat andere partijen in de zorgmarkt nog niet

lidmaatschap van een branchevereniging.”

helemaal klaar zijn voor het ‘nieuwe (concurrentie) denken’. Ze voelen zich gauw in het nauw

De dienstverlening aan de leden moet ‘“tiptop in orde zijn”, zegt Tack. “Als leden een keer bij

gedreven en treden niet pro-actief op.”

hun vereniging om hulp aankloppen moeten ze adequaat worden geholpen anders is het

Tack denkt bijvoorbeeld aan beroepsverenigingen waar de lobby erg gericht is op het op peil

meteen een afknapper. Dat is de wegenwachtfunctie van de branchevereniging.”

houden van het inkomen, behoud van autonomie en ruimte voor technische innovatie. “Denk

Daarnaast moeten leden individueel voordeel kunnen halen. “Met een tevreden ledenbestand

bijvoorbeeld aan tandartsen. Ze willen technologisch geavanceerde technieken in praktijk

creëer je massa en draagvlak voor de belangenvertegenwoordiging van de branche en kun je

kunnen brengen, maar kunnen dat met moeite verkopen als kostenbesparende of noodzakelijk

een krachtige lobby voeren”, zo illustreert Tack de dynamiek van het propellermodel.

kwaliteitsverbeterende maatregelen.”

“Brancheverenigingen hebben soms nog te simpele opvattingen over lobbyen. Lobbyen is

De volgende stap is het spel met de overheid. “Branches en overheden zijn als

geen bedelen”, zegt Tack. “Een goede lobbyist is in feite een adviseur met deskundigheid van de branche. Hij of zij moet investeren in netwerken en contacten die pas op termijn iets

“Branches en overheden zijn als communicerende vaten aan elkaar gebonden.”

kunnen opleveren. Ook moet de lobbyist de achterban kunnen uitleggen als de lobby niets heeft uitgehaald. Soms wordt een dossier in de politieke arena uitgeruild tegen een ander

communicerende vaten aan elkaar gebonden. Dat zie je helemaal in de verzekeringswereld. Elke overheidsmaatregel roept een reactie op bij verzekeraars die met complementaire producten op de markt komen. Dergelijke particuliere oplossingen voor publieke vraagstukken vragen op hun beurt weer om overheidsreacties. Denk aan fiscale compensaties en het berekenen van koopkrachtplaatjes. De overheid praat graag met een partij met een stevig draagvlak waaraan ze hun beleid kunnen toetsen.” Dat vraagt om het organiseren van massa. De tendens, voorspelt Tack, is dat branches bij elkaar kruipen en sectoren gaan vertegenwoordigen. Bouwend Nederland, de nieuwe

dossier ook al is er professioneel gezien een goede lobby gevoerd.” De opgave is om in de juiste contacten te investeren, denkt Tack. “Amateurs benaderen vooral Tweede Kamerleden, maar die komen pas in beeld als het beleid al is gemaakt. Je moet aan tafel zitten met de ambtenaren die het beleid maken. Je moet er voor zorgen dat de ambtenaar jou belt voor kennis en advies. Dan beleef je als lobbyist je finest hour.” ir. drs. Peter Tack Beleidsmedewerker van de Vrije Universiteit te Amsterdam

koepelorganisatie in de bouw, is een goed voorbeeld. “Schaalvergroting gaat hand in hand met

zekeraars kan rekenen, mits het convergen-

gezamenlijke zorgverzekeraars stellen een

zorgverzekeraars vorm geven aan de terug-

teruggehevelde zorgvormen, gelijk aan die

drukken. Op enkele onderdelen wijken de

tietraject niet met wetgeving wordt gestart.

model voor waarbij verschillende

1996 > ­­

heveling blijkt dat zorgverzekeraars mee-

van de particulier verzekerden.

polisbepalingen af van de wettelijke rege-

Met het nieuwe VWS-beleid krijgen zorgver-

budgetparameters gehanteerd worden.

cijnen, hulpmiddelen, revalidatiezorg, erfe-

werken aan de convergentie. Alle particuliere

Zorgverzekeraars Nederland ontwikkelt

lingen, omdat een flexibilisering van de

zekeraars meer verantwoordelijkheden bin-

De doorvoering van dit model vormt een mijl-

lijkheidonderzoek en audiologische zorg van-

zorgverzekeraars bieden bijvoorbeeld hun

de ‘Zorgverzekeraars Nederland

Ziekenfondswet te verwachten is.

nen het tweede compartiment. Voor zieken-

paal binnen het traject van de modernisering

uit de AWBZ teruggeheveld naar de zieken-

verzekerden de teruggehevelde zorg aan

Convergentiepolis-model 1996’, als opvolger

Zorgverzekeraars verwijzen in hun model-

fondsen betekent dit een aanscherping van

van de Ziekenfondswet.

fondsverzekering en de particuliere ziekte-

zonder selectie toe te passen. De aanspra-

van de KLOZ-polis. Het is een advies aan de

polisvoorwaarden regelmatig naar

kostenverzekering. Uit de manier waarop

ken van ziekenfondsverzekerden zijn, voor de

markt om het convergentiestreven te bena-

de bestaande verzekeringsbudgettering. De

In 1996 zijn medi-

Dragen Marktwerking is in de gezondheidszorg nog lang geen feit. "Bij de zorginkoop is nog maar bitter weinig oog voor kwaliteit en des te meer voor prijs. De koppeling tussen die twee ontbreekt nog." Dit stelt Constant van Schelven, voorzitter van Arcares, de branchevereniging voor complete ouderenzorg. "Er moeten meer elementen voor concurrentie worden ingebouwd." Het beeld van de trapezewerker in het circus doemt steeds op wanneer Constant van Schelven denkt over marktwerking. "Het gaat om de durf je te laten vallen in het vertrouwen dat je wordt opgevangen. Dat is precies hoe de overheid en de branches naar de vrije markt zouden moeten kijken. Ofwel", zegt hij verwijzend naar de visie van Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau: "de overheid moet ruimte en richting geven, de sector moet resultaat en rekenschap geven." In praktijk is het vertrouwen ver te zoeken, vindt Van Schelven. De overheid houdt de sector met argusogen in de gaten en de markt wordt nog steeds goeddeels gereguleerd al is die taak nu deels overgenomen door verzekeraars. "Als je bijvoorbeeld kijkt naar de administratieve lasten, dan moeten verzekeraars zelfs oppassen dat ze de overheid niet overtroeven." De ingewikkelde en steeds veranderende infrastructuur in de zorg maakt de rol van de branchevereniging des te belangrijker, meent Van Schelven. "Het is voor alle partijen in het veld de vraag hoe ze daar hun weg in moeten vinden. Voor de aanbieders en voor de zorgverzekeraars. Die hebben te maken met een branchevereniging die ondernemend en daadkrachtig wil optreden. De brancheorganisatie moet namelijk zorgen dat de leden in een gezonde economische omgeving hun bedrijf kunnen uitoefenen." Om dit waar te kunnen maken moet de brancheorganisatie zich steeds meer gaan gedragen als een gewone onderneming. "Alleen bij ons lijkt het dan een nutsbedrijf", zegt Van Schelven. "Het paradoxale daarvan is dat wij mensen die zorg nodig hebben, moeten behandelen als klanten, terwijl ze de natuurlijke neiging hebben tot een zekere afhankelijkheid. Ons doel is

ZN-regelingen, die gebaseerd zijn op minis-

de commissie ‘Goed Zorgverzekeraarschap’

heid verschaffen over wat verzekerden,

teriële regelingen, zoals de regelingen

in met de opdracht een gedragscode op te

patiënten en zorgverleners van alle zorgver-

Farmaceutische hulp, Hulpmiddelen,

stellen. Eind 1997 overhandigt de commissie,

zekeraars mogen en kunnen verwachten.

Diëetpreparaten en Fysiotherapie.

onder leiding van oud-topman van ING

De minister laat weten het een zeer goede

1997 >

mr. J.J. van Rijn, de ‘Gedragscode van de

en belangrijke ontwikkeling te vinden dat

zorgverzekeraar’ aan minister Borst van

zorgverzekeraars hun uitgangspunten en

VWS. Het doel van de gedragscode is helder-

werkwijze zo helder op papier hebben gezet.

In februari 1997 stelt

het bestuur van Zorgverzekeraars Nederland

om deze paradox waar mogelijk, te doorbreken. We moeten onze klanten keuzevrijheid bieden.

Van Schelven ziet naast belangenbehartiging twee andere belangrijke taken voor zijn organi­satie:

Ze moeten hun eigen boodschappen kunnen doen."

beleidsondersteuning en dienstverlening. "We zitten midden in tal van transformaties. We zijn

Volgens Van Schelven biedt het systeem daar nog onvoldoende mogelijkheden toe.

bezig om ‘verantwoorde zorg’ toetsbaar te maken. We willen ons kenbaar maken; de burger laten

Zorgkantoren die de zorg voor deze mensen moeten inkopen, gedragen zich als echte mono­

weten wat ze kunnen verwachten van die tien miljard euro die in onze sector omgaat."

polisten. "Er is nog geen keuze mogelijk tussen zorgkantoren, waardoor je afhankelijk bent

Omdat het niet eenvoudig is te formuleren wat verantwoorde zorg nu is, heeft Arcares een

van de regionale afspraken. Bovendien hebben ze alleen oog voor prijs, terwijl de

onderzoek laten verrichten naar de kwaliteit van leven. "Dat is goed te meten", zegt Van Schelven.

onderhandelingen zouden moeten gaan over kwaliteit van leven."

"Mensen willen bijvoorbeeld zelf kunnen bepalen wanneer de dag begint. Al onze leden moeten

“De markt is onwillekeurig in een soort luwtesituatie beland.” Zolang er maximumtarieven gelden is er volgens Van Schelven geen sprake van werkelijke concurrentie. "Je ziet dat zorgkantoren onder die maximumprijzen proberen te gaan zitten. Dat kan als het gaat om forse volumes, maar anders betekent dat een directe aantasting van de kwaliteit van de zorg." "Het zou daarom", vindt Van Schelven, "goed zijn als de markt zich echt opent: dat onderhandelingen gaan over de prijs in relatie tot kwaliteit." De politieke vrees voor prijsexplosies is onterecht, meent hij. "Daar heeft niemand belang bij. Bovendien zie je bij de ziekenhuizen nu ook dat het niet gebeurt als zo’n proces geleidelijk verloopt." Het zorgkantoor is volgens Van Schelven voorbij de houdbaarheidsdatum. "Dat zie je vaker gebeuren met verse producten." Er zouden meer elementen van marktwerking moeten worden ingebouwd, vindt hij. "De markt is onwillekeurig in een soort luwtesituatie beland, terwijl de zorgkantoren eigenlijk risico moeten lopen. We hopen dat Zorgverzekeraars Nederland dit erkent. Het zou mooi zijn als we dit jaar tot een gezamenlijk ontwerp kunnen komen." Wat de circa 1700 verpleeg- en verzorgingshuizen die zijn aangesloten bij Arcares betreft kunnen de maximumtarieven worden losgelaten. "Bij ons is hierover consensus." Dat bewijst volgens Van Schelven hoe modern Arcares is. "Bij ouderwetse koepelorganisaties zie je wel dat er een langgerekt peloton is wat betreft positionering en gewenning aan nieuwe omgevingsfactoren. Bij een branche is dat peloton meer ingedikt. De leden zien wel dat als ze zich niet aanpassen aan de markt ze meteen bij de les worden geroepen." De fusie met de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT) die onlangs mislukte, is volgens Van Schelven veelzeggend. "We wilden een nieuwe brancheformule neerzetten onder meer om een krachtiger lobby te kunnen voeren. We moesten concluderen dat onze branche te specifiek was en dat onze agenda’s te verschillend waren." Voor de toekomst verwacht hij geen nieuwe fusiepogingen. "Binnen de AWBZ werken we al met andere branches samen om op bepaalde dossiers meer effectiviteit te bereiken."

straks aan deze ‘kwaliteitscode’ kunnen voldoen." De andere transformatie is de overgang van budgetfinanciering naar vraaggestuurde systemen. "Daarnaast kampen we met de verouderde staat van het vastgoed: veel tehuizen voldoen niet meer aan de vraag van de klant", vertelt Van Schelven. Arcares beoogt deze processen inhoud te geven en de leden te ondersteunen met concrete service. Zo kunnen leden dit jaar bijvoorbeeld gebruik maken van kenniscentra waar de laatste inzichten op het gebied van wonen en zorg worden verzameld. Brancheverenigingen spelen een belangrijke rol in deze transformaties, denkt Van Schelven. "Vooral de financieringsdiscussie is een belangrijk hoofdstuk. Je moet constateren dat er een discrepantie is in de werkelijke prijs voor verantwoorde zorg en de rekenprijs", zegt hij. "Wil je als overheid het beloofde recht op zorg waarmaken dan moet er meer geld naar de sector. Anders moet je die rechten terugschroeven zoals je nu ook al ziet gebeuren in de WMO met de meest verschrikkelijke menselijke situaties tot gevolg. Het is aan ons als brancheorganisatie om die zorgkloof in de actualiteit te brengen en houden." Van Schelven constateert dat er een permanente afhankelijkheid van politiek beleid is en dat dat zo zal blijven. Als voorbeeld noemt hij het personeelsvraagstuk. Op dit moment is dat niet actueel vanwege de laagconjunctuur. "Maar zodra de economie aantrekt, zijn wij de eersten die dat merken." Als over vijftien jaar de bevolking verder is vergrijsd, wordt het personeelsprobleem pas echt actueel. Uit berekeningen blijkt dat dan een kwart van de schoolverlaters in de zorg zou moeten gaan werken. "Dat is natuurlijk volstrekt onhaalbaar", zegt Van Schelven. "Het alternatief is meer gebruik maken van ICT of arbeidskrachten uit of buiten de EU aantrekken. Je ziet dat in Spanje en Italië al illegalen worden toegelaten om het vergrijzingsprobleem het hoofd te bieden. De politiek moet veel alerter op deze vooruitzichten reageren en bepalen of wij ook die kant op willen." mr.Constant van Schelven Voorzitter van Arcares

Met het opstellen van de Gedragscode neemt

zekeraars gezamenlijk tot deze code zijn

lingen sociale zekerheid, verenigd in het

heid ook op de lange termijn te garanderen.

lateerde aandoeningen, zorgbemiddeling en

voorkomen. Daarnaast moet het actiepro-

de branche de gelegenheid om zichzelf posi-

gekomen, is van grote betekenis voor de

Kloosteroverleg, bieden staatssecretaris

De partijen in het Kloosteroverleg bieden

reïntegratie. Het Kloosteroverleg wil met de

gramma waarborgen bevatten voor transpa-

tief neer te zetten. ‘Het is een document met

samenwerking binnen Zorgverzekeraars

De Grave van Sociale Zekerheid en

werkgevers, werknemers en werkzoeken-

overheid en werknemers- en werkgevers-

rantie van publieke en private geldstromen

een moreel gezag, waaruit ons maatschap-

Nederland.

Werkgelegenheid een ‘position paper’ aan.

den een integraal pakket van diensten aan

organisaties een actieprogramma te ont-

en voor het voorkomen van een tweedeling

pelijk engagement valt te proeven’, aldus

In het document staan handvatten voor de

voor ziektepreventie, arbeidsomstandig-

wikkelen waarin heldere afspraken komen

tussen actieven en niet-actieven in de

ZN-voorzitter Wiegel. Het feit dat de zieken-

1998 >

overheid om een toegankelijke, betaalbare

hedenbeleid, ziekteverzuimbegeleiding,

over het gebruik van persoonsgegevens van

samenleving.

fondsen en de particuliere ziektekostenver-

inkomensverzekeraars en uitvoeringsinstel-

en kwalitatief goede zorg en sociale zeker-

diagnose en behandeling van arbeidsgere-

werknemers om oneigenlijk gebruik te

Zorgverzekeraars,

Versterken In een vrije markt is ondersteuning door een branchegeoriënteerde organisatie belangrijker dan ooit. Dat stelt Heert Zijlstra, voorzitter van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT). Voor de achterban is het nog wennen. “De traditionele emotionele verbondenheid aan de beroepsvereniging is langzaam maar zeker plaats aan het maken voor een rationele: ‘what’s in it for me?’ We lopen ons het vuur uit de sloffen om dat aan te tonen.” De Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT) heeft vanaf haar opsprong – negentig jaar geleden – een hybride missie: én de behartiging van de materiële belangen van haar leden én de bevordering van de tandheelkundige gezondheid van de gehele Nederlandse samenleving. Vanuit die ideële kant ontplooit de NMT al lang activiteiten die eerder thuishoren bij een brancheorganisatie dan bij een beroepsvereniging”, vertelt voorzitter Heert Zijlstra. “Tandheelkundige zorg speelt zich af in een monodisciplinaire keten, met de tandarts als regisseur van en spil in die zorg. Wil je iets bereiken waarbij die hele keten nodig is, dan ligt het dus voor de hand dat de NMT als vertegenwoordiger van de tandarts daartoe initiatieven neemt, ontwikkelingen stimuleert.” Als voorbeeld noemt Zijlstra de collectieve preventie die midden jaren ‘60 met kracht werd ingezet en er binnen enkele decennia toe leidde dat de gebitsgezondheid van Nederlandse jongeren toonaangevend werd in de wereld. “Dat werd een succes omdat de hele branche meedeed: ziekenfondsen, fabrikanten van tandpasta, onderwijsinstellingen, GGD’en, overheden, tandartsen, assistentes, mondhygiënisten enz. Maar het initiatief hiertoe, de sense of urgency, kwam van de NMT.” Ondanks de historische brancheoriëntatie identificeert het grootste deel van de achterban de NMT toch primair met collectieve materiële belangenbehartiging: het voeren van de tariefonderhandelingen met de overheid. De recente veranderingen in wet- en regelgeving maken dat die rol voor beroepsverenigingen in de zorg straks is uitgespeeld. Zijlstra geeft toe dat het verlies van de semi-publieke taken ook de NMT

1999 >

Staat. In het vonnis oordeelt het Hof dat het

met het kabinet over de consequenties van

financiële risico voor het uitvoeren van de

deze uitspraak. De door het Hof vastgestelde

de verzekerden, maar niet voor de

AWBZ primair bij de zorgverzekeraars ligt.

financiële verantwoordelijkheid van de zorg-

zorgverzekeraars.’ Zo karakteriseert

Voor het uitblijven van zorg kunnen de zorg-

verzekeraars voor de AWBZ verhoudt zich

Zorgverzekeraars Nederland de uitspraak

verzekeraars worden aangesproken. Zij kun-

volgens de zorgverzekeraars namelijk niet

van het Haags Gerechtshof in de rechtzaak

nen zich niet beroepen op een tekort aan

met de huidige situatie waarin de overheid

van vijf wachtenden op thuiszorg tegen de

middelen. ZN wil zo snel mogelijk overleg

de aanspraken en premie vaststelt en daar-

‘Op zich helder voor

voor de opdracht stelt geheel nieuwe wegen in te slaan. “Over vijf jaar ziet onze organisatie er compleet

te houden, zeker nu je ziet dat steeds meer solopraktijken opgaan in grotere tandheelkundige praktijken

anders uit. Het accent ligt dan niet meer op de directe materiële belangenbehartiging zoals de leden

met veelal pluriforme zorgverlening. En misschien moet je die samenwerking zelfs wel aangaan met de

lang van ons gewend waren, maar op het ondersteunen van de beroepsgroep in maatschappelijke

koepels van producenten van mondzorgmiddelen en medische apparatuur”.

ontwikkelingen zoals de gevolgen van een vrije markt. Deskundigheidsbevordering in de meest brede

Ook de versnippering in de eigen beroepsgroep vindt hij niet toe te juichen. “Ik schat dat we over een jaar

zin: kan de NMT onderhandelingen niet meer voeren, dan leren we groepen tandartsen dat zelf te doen. De NMT staat middenin dat veranderingsproces en dat is niet altijd even makkelijk. “In een vereniging is het soms moeilijk alle neuzen dezelfde kant uit te krijgen. De achterban loopt vaak iets achter de ontwikkelingen aan; de leden hechten nog erg aan het historische loyaliteitskarakter van de vereniging en hebben moeite met het nieuwe realisme. Toch heeft Zijlstra het volste vertrouwen dat zijn vereniging die omslag kan maken, mede doordat de verhouding tussen het modale lid en de NMT al enige tijd aan het verzakelijken is. Vroeger werd je vanzelfsprekend lid van je beroepsorganisatie. Dat hoorde nu eenmaal zo. De vereniging fungeerde ook een beetje als sociëteit. Nu is die overweging veel rationeler: wat kost het en wat levert het op?” De afgelopen jaren heeft de NMT haar ledenbinding dan ook bewust versterkt door producten te introduceren die specifiek op de tandarts zijn toegesneden en een direct voordeel bieden, zoals verzekeringen, waarneembemiddeling, maar ook digitale ondernemingsplannen, vakinhoudelijke seminars, en recent een eigen clearinghuis. In zo’n zakelijker, transactionele relatie past ook de omslag naar een meer organiserende, coachende en ondersteunende functie in de belangenbehartiging. “Voor de achterban zijn de tariefonderhandelingen natuurlijk lang een wat mistig gedoe geweest: eindeloze discussies achter gesloten deuren en dan opeens beviel de overheid weer van een tarief. Niemand die begreep wat ónze inzet was geweest, of wat we er al of niet hadden weten uit te slepen. Nu wordt dat allemaal veel helderder. We leren tandartsen straks onderhandelen, we helpen ze met het monitoren van de kostenontwikkeling en de vraagontwikkeling, we bieden adviezen over praktijkvoering, efficiencyverbetering, managementvraagstukken etc. We laten gewoon veel beter zien waarvoor het lid zijn contributie heeft betaald.”

“Over vijf jaar ziet onze organisatie er compleet anders uit.” of vijf of tien de handen ineen zullen slaan.” Zijlstra doelt op De Tandartsen Associatie die zich tien jaar eerder afsplitste uit onvrede over de materiële belangenbehartiging. “Nu er geen sprake is van centrale tariefsonderhandelingen is het dossier waaraan zij hun bestaansrecht te danken hebben, verdwenen.” Een echte brancheorganisatie komt ook de belangenbehartiging ten goede die nodig blijft voor zaken als kwaliteit, onderwijs, informatievoorziening, preventie en organisatie in de zorg. Juist nu Den Haag de tandheelkunde de rug heeft toegekeerd, en de beleidsontwikkeling steeds meer in Brussel komt te liggen, is een goede lobby onontbeerlijk, meent Zijlstra. Zo maakt hij zich grote zorgen over de preventie. De gebitsgezondheid van kinderen loopt weer terug. Dat deze niet is meegenomen in de landelijke campagne tegen overgewicht bij jongeren, noemt hij een gemiste kans.”In wezen wordt het onze belangrijkste taak te wijzen op het belang van de tandheelkunde”, concludeert Zijlstra. “om onze zorg onder de aandacht te brengen van de samenleving, zodat cliënten en verzekeraars deze zorg blijven meenemen in hun verzekeringspakket.” Marktwerking roept bij Zijlstra niet per definitie weerstand op, maar wel binnen grenzen. Hij noemt het “een goede zaak dat de overheid de regie niet meer in handen heeft. Maar de toegankelijkheid moet wel gewaarborgd blijven. Er zijn echt meer wegen die naar Rome leiden dan alleen de snelweg van de over­ heid: die van de individuele financiële verantwoordelijkheid. Er zijn grote groepen die daar uit de bocht vliegen.” “In de VS is zorg voor miljoenen mensen niet meer toegankelijk. En ook bij ons zie je nu te weinig aandacht voor de zwakkeren in de samenleving. Het klinkt allemaal mooi: acceptatieplicht. Maar dat geldt niet voor aanvullende verzekeringen zoals bijvoorbeeld voor tandheelkunde, die door risico­

In essentie behelst de belangenbehartiging nieuwe stijl dat de NMT de beroepsgroep bijstaat in het anticiperen op ontwikkelingen die hun markt én hun zorg beïnvloeden. En dat zijn per definitie ontwikkelingen die ook andere delen van de zorgketen treffen. “Het is”, zegt Zijlstra, “dan ook de vraag of wij op termijn niet beter de krachten kunnen bundelen met de andere beroepsorganisaties in onze branche: die van de mondhygiënistes, tandprothetici en tandtechnici. Het is toch niet uit te leggen dat tandartsen en mondhygiënistes samen de opleiding ingaan, nauw samenwerken en studeren en dat wij

selectie voor velen straks wellicht onbetaalbaar worden. En wat als iemand door een ongeluk zijn tanden kwijt raakt? Moeten wij dan zeggen: ‘Pech, had je dat maar aanvullend moeten verzekeren?’ Ik ben daar niet gelukkig mee. In de basis zal elk echt zorgsysteem toch iets van solidariteit moeten behouden.” Heert Zijlstra, tandarts Voorzitter van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT)

dan aan de poort van het werk zeggen: ‘nee, wij zijn er strikt voor tandartsen.’ Dat is op termijn niet vol

naast de beschikbare financiële middelen

Van de patiënten moet geholpen zijn binnen

lingen.

gehandicaptenzorg en ouderenzorg. Wie

instelling moet voor 80% van de patiënten

bepaalt.

één werkdag voor de apotheek, twee werk-

Acute zorg is uiteraard altijd direct toegan-

zorg nodig heeft moet binnen één week

binnen acht weken gerealiseerd zijn. Om

2000 >

dagen voor de huisarts, één week voor fysio-

kelijk. Het Treekoverleg wil de normen per

terecht kunnen bij een indicatieorgaan,

deze normen voor 1 januari 2003 te berei-

therapie, drie weken diagnostiek en indica-

1 januari 2003 realiseren.

80% van de patiënten moet binnen vier

ken, zijn volgens de Treekpartijen forse

Zorgverzekeraars en zorgaanbieders in het

tiestelling bij ziekenhuizen, specialisten en

Later in het jaar bereikt het Treekoverleg

weken geholpen zijn aan thuiszorg of ver-

financiële inspanningen en extra medewer-

Treekoverleg worden het eens over normen

Riagg, vier weken voor poliklinische behan-

ook overeenstemming over normen voor

pleeghuiszorg en een plaats in een verzor-

kers nodig.

voor wachttijden in de curatieve sector. 80%

deling en vijf weken voor klinische behande-

maximale wachttijden voor thuiszorg,

gingshuis, gehandicapteninstelling of ggz-

Ondersteunen De omslag van voormalig nutsbedrijf naar klantgerichte private speler is een proces dat begeleiding nodig heeft. De branchevereniging speelt een cruciale rol in het bewerkstelligen van die omslag zegt Richard de Lange, tijdelijk voorzitter van EnergieNed, Federatie van Energiebedrijven in Nederland. “Voor de complexe energiemarkt gelden ingewikkelde spelregels die we eenduidig moeten zien te interpreteren.“ “Voordat de energiemarkt optimaal werkt moeten er nog de nodige kronkels uit het systeem worden gehaald”, zegt Richard de Lange bedachtzaam. “Wij als EnergieNed geloven dat het publiek belang kan worden gediend in een vrije energiemarkt, maar dan moet het ons wel mogelijk worden gemaakt.” De Lange signaleert te veel politieke “huiver” om de markt zijn werk te laten doen. “Maar als je blijft reguleren dan dood je de marktwerking voordat hij de kans krijgt. Zo ontstaat een selffulfilling prophecy. Je ziet dit nu al in de publieke perceptie over prijsvorming. Men is teleurgesteld dat er weinig prijsvariatie is, maar realiseert zich niet dat driekwart van de prijs wordt bepaald door de overheid.” De zorgen van de politiek zijn begrijpelijk, vindt de Lange. “Omdat je praat over basisvoorzieningen wil de overheid het proces van liberalisering zodanig begeleiden dat het aan de kiezer kan worden uitgelegd. De toegankelijkheid moet worden gewaarborgd en er mag geen misbruik worden gemaakt van monopolieposities die nu eenmaal inherent zijn in deze markt. Dat zijn ingewikkelde vraagstukken.” Het fysieke monopolie van stroom- en gasdistributie – “je gaat nu eenmaal geen twintig kabels naast elkaar leggen onder de grond” – impliceert dat de energiemarkt nooit volledig kan worden vrijgegeven. Leveranciers, producenten en meetbedrijven kunnen met elkaar concurreren, maar over het fysieke transport moet je afspraken maken. Hierdoor blijft de energiemarkt sterk gereguleerd. Er zijn veel spelregels en die kunnen op hun beurt weer

2001 >

in de zaken Smits en Peerbooms in antwoord

Nederlandse ziekenfondsverzekerden kun-

op vragen van de rechter van Roermond.

nen in het buitenland behandeld worden,

Het Europees Hof van Justitie bevestigt de

Door de uitspraak van het Hof blijft het voor

mits de zorgverzekeraar een contract heeft

regisseursrol van Nederlandse zorgverzeke-

Nederlandse zorgverzekeraars mogelijk

gesloten met de betreffende buitenlandse

raars bij het inkopen van zorg. Zo luidt de

vooraf en grootschalig zorg in te kopen.

zorgaanbieder. Als verzekerden niet-gecon-

conclusie van Zorgverzekeraars Nederland

Bovendien kunnen zij verzekerden de gecon-

tracteerde zorg wensen, moeten zij daarvoor

naar aanleiding van de uitspraak van het Hof

tracteerde zorg in natura aanbieden.

toestemming vragen aan de zorgverzekeraar.

verschillend worden geïnterpreteerd.”

energiebedrijf ook inzichtelijk maken hoe de prijs is opgebouwd: de klant moet weten dat de

De branchevereniging is in dit proces onmisbaar, denkt De Lange. “De verschillende spelers

prijs voor driekwart wordt bepaald door belastingen en het gereguleerde netwerktarief. Het

op de energiemarkt moeten met elkaar een ingewikkeld organisatorisch web van spelregels

overige deel is vooral ter dekking van brandstofinkoop waarbij de overheid ook nog eens de

en administratieve processen bouwen om ervoor te zorgen dat a: de energie bij de klant

gasprijs mede bepaalt.”

terecht komt en b: dat er kan worden afgerekend.”

Omdat nog maar net een start is gemaakt met de liberalisering van de energiemarkt is het te

De leverancier – de partij waar de klant rechtstreeks zaken meedoet – doet in feite niets

verwachten dat er nog veel hobbels genomen moeten worden. “De ervaring in bijvoorbeeld

anders dan organiseren dat de producent gas en elektra aflevert op het juiste adres en dat er

Engeland leert dat zo’n proces tien jaar nodig heeft en dat tussentijds nog veel finetuning moet

afgerekend wordt voor het feitelijk gebruik. “Het opmerkelijke in onze markt is namelijk dat

plaatsvinden.”

vooraf niet bekend is hoeveel de klant verbruikt, dat de leverancier dit ook niet van de klant

Bovendien vindt De Lange dat liberalisering hand in hand hoort te gaan met privatisering.

zal vernemen en dat hij voor deze informatie dus afhankelijk is van tussenliggende partijen.”

“Voor goede marktwerking is een impuls van twee kanten nodig: klanten en geldverstrekkers.

De liberalisering heeft de rol voor EnergieNed als brancheorganisatie ook drastisch

Nu zijn de bedrijven nog grotendeels in handen van overheden, maar de praktijk leert dat

veranderd. Tien jaar geleden was EnergieNed louter de vereniging van distributeurs met als

onafhankelijke aandeelhouders tot meer efficiëntiewinst leiden.”

belangrijke taak het voeren van onderhandelingen voor de inkoop voor gas en elektriciteit.

De Lange is er heilig van overtuigd dat publieke belangen in een vrije markt goed gediend

De organisatie was vooral dienstverlenend en een platform voor de leden om elkaar te

kunnen worden. “EnergieNed is er klaar voor. Maar het moet wel duidelijk zijn wat het publiek

ontmoeten. De rol van ‘moederkloek’ heeft nu plaatsgemaakt voor een rol als actieve ‘lobbyist’ – er zijn bijkantoren in Den Haag en Brussel geopend – en ‘strategisch verkenner’: wat komt er op de bedrijven af en hoe kunnen ze daarop inspelen? Inmiddels zijn ook de productiebedrijven – de voormalige wederpartij waarmee werd onderhandeld – aangesloten bij EnergieNed en is de brancheorganisatie opgedeeld in vijf secties: de secties Productie, Infrabedrijven, Handel en Verkoop, Retail en Netbeheerders. De meeste van de circa 35 leden zijn actief op verschillende deelterreinen en dus ook lid van meerdere secties. De gedragsrichtlijnen wat betreft mededinging zijn vastgelegd in de Elektriciteitswet en de Gaswet. In deze wetten is het vrijgeven van de markt geregeld, voor mededinging geldt de algemene mededingingswetgeving. Volgens De Lange is de mentaliteitsverandering die nodig is voor de liberalisering van de markt, in volle gang. “Maar het is geen eenvoudig proces. Nutsbedrijven die gewend waren te denken in ‘aansluitingen’ moeten nu denken in ‘klanten’. De technische relatie die gepaard ging met een tamelijk patriarchale houding moet veranderen in een dienstverlenende attitude. Klanten moeten keuzevrijheid hebben, fatsoenlijk te woord worden gestaan en kunnen rekenen op een duidelijke rekening.” De vervolmaking van dit traject is volgens De Lange nog lang niet voltooid, deels vanwege de

“Er is een mentaliteitsverandering nodig voor liberalisering van de markt.” mag verwachten van liberalisering. Bij een ongedifferentieerd product als energie zijn dat geen grote verschillen. Stroom blijft stroom. Je zag dat mensen bij de liberalisering van de spoorwegen ook hoge verwachtingen hadden en dus teleurgesteld waren.” Het publieke debat wordt nu vooral gevoerd over de herstructurering van de voormalige nutsbedrijven. “Dat debat zal veranderen”, hoopt De Lange. “Het zal moeten gaan over duurzame energie, hoe we op lange termijn de energievoorziening kunnen garanderen en of we andere opties zoals kernenergie uit de kast moeten halen.” Deze thema’s zijn volgens De Lange heel belangrijk en door de focus op liberalisering onderbelicht geraakt. “Dit zijn onderwerpen waar we met zijn allen oplossingen voor moeten zien te vinden. En niet alleen binnen Nederland. We dreigen het zicht op Europa te verliezen, door de nadrukkelijke focus op Nederlandse discussies.” mr. Richard de Lange Tijdelijk voorzitter van EnergieNed

complexe regelgeving en de verschillende schakels in de markt. “Maar ook”, zegt hij, “vanwege de neiging tot perfectie in de sector zelf. Klanten moet je eigenlijk niet lastig vallen met al die onbegrijpelijke details op zo’n eindafrekening, maar aan de andere kant wil je als

Na het arrest in de zaak Dekker/Kohll begin

tenlandse zorgaanbieders. Volgens het Hof

voor de burgers in de gezondheidszorg lei-

invulling te geven’, aldus algemeen directeur

worden gesteld om deze nieuwe rol waar te

burger kunnen inspelen. Zo vraagt ZN de

1999 doet het Europees Hof hiermee voor de

in 1999 bestaat er alleen maar een onder-

den. Hiervoor pleit Zorgverzekeraars

van ZN Martin Bontje. De verzekerden, zorg-

kunnen maken, aldus ZN. Zorgverzekeraars

nieuwe minister van VWS om actieplannen te

tweede keer een principiële uitspraak die de

scheid tussen gecontracteerde en niet-

Nederland in een brief aan informateur

aanbieders, overheid en politiek verwachten

leveren graag een bijdrage om de problemen

ontwikkelen voor de grote dossiers, vindt ZN

kern raakt van de Ziekenfondswet. Het Hof

gecontracteerde zorgaanbieders.

Donner en de onderhandelaars Balkenende,

dat zorgverzekeraars zich maximaal inzetten

in de zorg aan te pakken. Concreet vraagt ZN

dat de nominale premie buiten het BKZ moet

oordeelde in deze zaak dat Europese zorg-

Zalm en Herben. ‘De komende jaren staan

om bij te dragen aan een betaalbare, toegan-

de politiek om een tiental maatregelen die

worden gebracht en vraagt ZN de politiek om

verzekeraars geen onderscheid meer

2002 >

de zorgverzekeraars voor de opdracht hun

kelijke en kwalitatief goede gezondheidszorg.

ertoe moeten leiden dat zorgverzekeraars en

het toezicht te moderniseren.

mogen maken tussen binnenlandse en bui-

maatregelen die snel tot zichtbaar resultaat

rol als ondernemer in de samenleving

Maar zorgverzekeraars moeten wel in staat

zorgaanbieders beter op de vraag van de

Tien praktische

Kanaliseren Ondernemend Nederland heeft te maken met een nieuwe mededingingswet die de positie van de consument moet versterken. “Voor brancheverenigingen ligt er een schone taak”, zegt Jan-Willem Oosterwijk, secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken: “Niet langs de randen van de wet lopen, maar investeren in een economisch gezonde bedrijfstak die kan meedraaien in een concurrerende markt.” Het thema mededinging hangt als een donkere wolk boven ‘brancheland’. Kort samengevat vreest men dat samenwerking nu in alle opzichten is verboden en dat de rol van de branchevereniging is uitgespeeld. “Maar dat is grote onzin”, vindt Jan-Willem Oosterwijk. “Het gevoelige punt wat ons betreft is niet het uitwisselen van informatie an sich, maar de vraag of er sprake is van ongeoorloofde prijsafspraken.” Dit is wel gebleken uit de uitkomst van het onderzoek van de NMa (de Nederlandse Mededingingsautoriteit) naar de vermeende kartelvorming van zorgverzekeraars, stelt de secretaris-generaal. “Verzekeraars mogen met elkaar over kostenontwikkelingen praten omdat het een publiek belang is dat zij de schadelast kunnen dragen. Niemand heeft er belang bij dat verzekeraars hun verplichtingen jegens de verzekerden niet na kunnen komen en failliet gaan.” Er mag meer wel dan niet, constateert Oosterwijk. “Een branchevereniging mag zijn leden ondersteunen met kostencalculaties of best practice-modellen. Zolang het gaat om informatie die verkregen is op basis van openbare gegevens zoals de CAO of inflatiecijfers, is er niets aan de hand. Je mag er alleen geen conclusies aan verbinden. Dat moet de onderneming of vrije beroepsbeoefenaar zelf doen.” De meest interessante stap is namelijk wat de ondernemer vervolgens doet met de informatie van zijn brancheorganisatie, doceert Oosterwijk. “Gaat hij na het maken van zijn eigen kostencalculatie op de marktprijs zitten, er boven of eronder? Ofwel: hoe gedraagt hij zich

2003 >

het gebied van preventie, detectie en

fraudegevoeligheid van de zorgverzekeringen

sanctionering van fraude. Het Platform

in kaart is gebracht. Naast concrete maatre-

vergadering van ZN stemt in met het ‘Plan

Fraudebestrijding heeft de afgelopen jaren al

gelen over preventie, opsporing en sanctio-

van Aanpak Fraude in de Zorg 2003-2005’

de nodige instrumenten voor fraudebestrij-

nering van zorgfraude bevat het Plan van

van het Platform Fraudebestrijding van ZN.

ding ontwikkeld. In 2001 gaf het Platform

Aanpak ook een aantal algemene beleids-

Het Plan van Aanpak omvat een veelheid van

opdracht aan onderzoeksbureau CMC voor

maatregelen. Zo dienen alle zorgverzeke-

activiteiten van ZN en zorgverzekeraars op

het rapport ‘Reden tot Zorg’ waarmee de

raars vanaf 2004 het Fraudeprotocol van het

De Algemene Leden-

in de markt?”

op te eisen. “De wereld verandert snel en door de vele fusies en toegenomen samenwerkings-

Uit het simpele feit dat prijzen dicht bij elkaar liggen kunnen volgens Oosterwijk geen

verbanden treedt branchevervaging op. Toch is het verschijnsel branchevereniging hard­

conclusies worden getrokken. “Bij brood zie je ook dat dit bij elke bakker ongeveer hetzelfde

nekkiger dan ik had verwacht.”

kost. Daar is niks mis mee. Het is pas een probleem als blijkt dat ze dat met elkaar hebben

Beleidsmakers hebben veel profijt van het feit dat het bedrijfsleven zich organiseert in

afgesproken. En dat is wel eens moeilijk aan te tonen, zoals wel is gebleken uit de omvang

brancheverenigingen, vindt Oosterwijk. “De deskundigheid en betrokkenheid van deze

van de bouwfraude. Het kan een tijd duren voordat netwerken boven tafel komen. De bewijs-

organisaties zijn voor de overheid onmisbaar. Wij hebben een goed georganiseerde gespreks­

last ligt immers bij de NMa.”

partner die als geen ander op de hoogte is van wat er in de branche speelt. Ze weten meer

“Er is een zekere tendens”, vervolgt Oosterwijk, “om bij mededinging niet alleen te kijken

dan een koepelorganisatie of dan individuele bedrijven die we ook als klankbord gebruiken.”

naar de juridische aspecten maar ook naar de mogelijke economische schade. Dat biedt

De rol als klankbord en belangenbehartiger is volgens Oosterwijk des te belangrijker

perspectief. Research en innovatie in de bedrijfstak bijvoorbeeld of het zoeken naar

geworden. Op andere gebieden zoals dienstverlening is het moeilijker om meerwaarde te

schaalvoordelen binnen de branche worden niet gezien als inbreuk op de mededinging.

bieden. “Je ziet brancheverenigingen zoeken naar het servicepakket dat ze de leden anno 2005

De consument ondervindt hier namelijk geen hinder van. Integendeel, hij profiteert van de

kunnen bieden. Ook op het gebied van communicatie en informatie moet je concluderen dat

lagere prijzen.”

ondernemingen prima in staat zijn om die taken zelf ter hand te nemen.”

De vrees dat de rol van de branchevereniging is uitgespeeld, bestrijdt Oosterwijk. “Er zijn

Zorgverzekeraars Nederland neemt volgens Oosterwijk een aparte positie in. “In het nieuwe

nieuwe omstandigheden waar ondernemend Nederland aan moet wennen. Er is een

zorgstelsel spelen zij een sleutelrol. In deze sector gaan tientallen miljarden euro’s om.

mededingingswet en een NMa die de naleving van de wet bewaakt ten behoeve van de

Iedereen is gebaat bij een vitale en ervaren brancheorganisatie die de zaken goed aanstuurt.”

consument. De essentie is dat de positie van de consument sterk is verbeterd. Wij waren het

Kleinere brancheorganisaties in de zorg hebben soms moeite met de relatie tot ZN en spreken

kartelparadijs van Europa.”

van machtsconcentratie. Oosterwijk zegt daar niet wakker van te liggen. “De NMa houdt

Branches die zich verzetten tegen de mededingingsregels moeten zich realiseren dat ze niet

verdere fusies tussen zorgverzekeraars en mogelijke machtsconcentraties nauwlettend in de

strijden tegen de overheid maar tegen de consument.”De brancheorganisatie kan een

gaten. Als kleinere branches moeite hebben met schaal- en krachtsverhoudingen dan moeten

belangrijke rol spelen in de aanpassing aan de nieuwe marktomstandigheden en moet die

ze misschien zelf ook gaan nadenken over schaalvergroting en vernieuwing. Dat lijkt me een

ook ter hand nemen.”

gezondere reactie dan tegen zorgverzekeraars aan te schoppen.”

“Het is in het belang van de branchevereniging zelf om zich concurrerend op te stellen, vindt

Er valt volgens Oosterwijk veel te leren van vitale branches die gewend zijn aan een concur­ rerende markt. Anderen moeten zich daaraan spiegelen, ook ZN. “Uiteindelijk ontstaat er een

“Vitaliteit en vernieuwing aanbrengen.”

Europese verzorgingsmarkt. Zorgverzekeraars moeten zorgen dat ze hun internationale kant

Oosterwijk. “Dat is voor sommige brancheverenigingen een andere benadering dan ze gewend zijn, maar constructiever dan bezig zijn om je als bedrijfstak tegen concurrentie te beschermen. Vitaliteit en vernieuwing aanbrengen. Dat moet het doel zijn van de verenigingen om leden economisch gezond te maken. Je ziet dat dit al gebeurt in de meest innovatieve branches. In de voormalig publieke sectoren zoals de bouw of de dienstensector ontbreekt dit

op orde krijgen. Ze moeten goed opletten wat er in Brussel gebeurt en zich concentreren op nieuwe taken en aandachtsgebieden. Daar ligt een schone taak voor ZN.” mr. Jan-Willem Oosterwijk Secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken

enthousiasme nog.” Oosterwijk constateert dat het voor brancheorganisaties wel moeilijk is om hun bestaansrecht

Verbond van Verzekeraars ondertekend te

van het Verbond. Zorgverzekeraars

hebben en te voldoen aan de daaruit voort-

Nederland zal de vast­gestelde fraude jaar-

2004 >

vloeiende verplichtingen. Zorgverzekeraars

lijks gaan monitoren

moeten dan ook beschikken over een fraudecoördinator, ze moeten deelnemen aan het

is ingevoerd. Het tweede compartiment,

contracten maximeert tot een percentage

den van gelijke omvang. Begin december liet

met de ziekenfondsverzekering, de particu-

van tien procent.

minister Hoogervorst de Tweede Kamer

december stemt de Tweede Kamer in met

liere ziektekostenverzekering en de WTZ-

ZN pleitte in oktober al voor het afschaffen

weten dat het etalage-artikel in de

en organiseert een speciale cursus voor

de Zorgverzekeringswet en de Wet op de

verzekering zal uit één geheel bestaan: de

van het etalage-artikel. Dit bepaalde dat

Zorgverzekeringswet wordt vervangen door

fraudecoördinatoren.

Zorgtoeslag. Met de invoering van de stan-

standaardverzekering. Belangrijk voor zorg-

zorgverzekeraars een korting, die ze aan de

een algemeen maximum voor het geven van

waarschuwingssysteem EVR en ze zullen alle

daardverzekering zal een einde komen aan

verzekeraars is het aangenomen amende-

ene groep verzekerden geven, ook moeten

kortingen aan collectiviteiten.

fraudegevallen melden bij het Fraudeloket

het compartimentenstelsel, zoals dat in 1995

ment Schippers dat de korting op collectieve

toekennen aan een andere groep verzeker-

Op dinsdag 21

JAAROVERZICHT

Januari

Februari

Zorgverzekeraars willen aan de kant van de verzeker-

Zorgverzekeraars willen decentrale ondersteuning

den staan

eerstelijnszorg

Zorgverzekeraars willen er voor de klant zijn. ‘Dat

Zorgverzekeraars gaan vanaf 1 juli 2004 de decentrale

uitstralen is onze missie’, aldus ZN-voorzitter Wiegel

ondersteuning voor huisartsen verbreden tot een regionaal

in zijn nieuwjaarsrede. In zijn toespraak laat Wiegel

georganiseerde ondersteuningsstructuur voor de gehele

ook weten dat ZN het adviesbureau Tillinghast – Towers

eerstelijnszorg. Deze stap past in het streven van zorgver-

Perrin de opdracht geeft om onderzoek te doen naar

zekeraars om knelpunten lokaal aan te pakken en in de

de samenhang tussen de solvabiliteitsmarge en risico-

visie van het ministerie van VWS over de toekomst-

verevening tussen de verzekeraars in de nieuwe basis-

bestendige eerstelijnszorg.

verzekering. ZN-bestuur stemt in met plan voor kwaliteit ZN wil garanties in Plan van Aanpak DBC’s GGZ

Het bestuur van ZN stemt in met een gezamenlijk plan van

Het Plan van Aanpak DBC’s in de GGZ biedt zorg-

aanpak voor de ontwikkeling van kwaliteitsbeleid door zorg-

verzekeraars te weinig garanties om de invoering

verzekeraars. Hiermee wil het ZN-bestuur zorgverzeke-

van de DBC’s met vertrouwen tegemoet te zien.

raars stimuleren om na te denken over de vraag wat

Vooral de gebrekkige registratie van DBC’s is voor

kwaliteit inhoudt en wat hun rol is om de kwaliteit van de

ZN een probleem. ‘ZN zal het huidige plan daarom

zorg te bevorderen.

niet tekenen’, schrijft voorzitter Hans Wiegel aan minister Hoogervorst van Volksgezondheid.

Akkoord over toekomst financiering huisartsenzorg ZN en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) hebben

Wederom daling wachtlijsten verpleging en verzorging

een gezamenlijk voorstel voor een nieuwe financierings-

De wachtlijsten voor verpleging en verzorging zijn

structuur voor de huisartsenzorg aan minister Hoogervorst

vanaf het najaar 2002 tot oktober 2003 met 27% gedaald.

van Volksgezondheid aangeboden. De belangrijkste elemen-

Dit blijkt uit de wachtlijstpeiling onder begeleiding

ten in de nieuwe financieringsstructuur zijn de invoering

van het ministerie van VWS, het College voor zorgver-

van het praktijkplan en wijzigingen in de tariefstructuur.

zekeringen en ZN, die in samenspel met de zorgkantoren is uitgevoerd. Het is een belangrijk resultaat van

Afspraken lumpsum alleen op lokaal niveau

gezamenlijke inspanningen van zorgkantoren en zorg-

In een brief aan het ministerie van VWS schrijft ZN dat zorg-

aanbieders.

verzekeraars bereid zijn op lokaal niveau nieuwe lumpsumafspraken te maken met medisch specialisten.

Campagnesite zorgverzekeraars.nl druk bezocht

Specialisten leefden in de veronderstelling dat zij met

De website www.zorgverzekeraars.nl van ZN heeft in

VWS afspraken hadden gemaakt over de hoogte van de

de maand december ruim 40.000 bezoekers getrokken.

lumpsum. Dit is echter een zaak van lokaal overleg tussen

De website is onderdeel van de ZN-campagne om

ziekenhuis en zorgverzekeraar, aldus ZN.

burgers te informeren over de veranderingen in de

toekomst gaan we deze site vaker inzetten om

Maart

verzekerden te informeren’, aldus algemeen directeur

ZN publiceert DBC-inkoopgids

Martin Bontje.

Het DBC Kenniscentrum van ZN publiceert de eerste DBC-

ziekenfondsverzekering per 1 januari 2004. ‘In de

inkoopgids. De gids vormt een leidraad voor zorgverzekeraars bij de zorginkoop via DBC’s en bevat 105 DBC’s

33

waarover vrij onderhandeld kan worden. ZN zette het

gingen van start.

Kenniscentrum op in 2002 toen bleek dat ziekenhuizen en

enquête die ZN onder de ziekenfondsen heeft gehouden.

meer duidelijkheid over de concrete invulling van de WMO.

Ruim 95% van de ziekenfondsverzekerden heeft een groot

specialisten er zelf niet in slaagden essentiële informatie

Gedragsregels voor nieuwe basisverzekering

deel van de zorg die door de kabinetsbezuinigingen uit het

Extra zorg door ziekenhuizen

in kaart te brengen.

ZN gaat gedragsregels opstellen voor onder meer de

basispakket is gehaald, ondergebracht in de aanvullende

Ziekenhuizen gaan tot en met 2007 extra zorg leveren zon-

acceptatie van verzekerden voor het aanvullende pakket

verzekering.

der daar meer financiële middelen voor te ontvangen. De

Geen gesjoemel AWBZ-gelden

in de nieuwe basisverzekering. Dit schrijft ZN-voorzitter

Om de zorgvernieuwing door transmurale projecten te

Wiegel in een brief aan de Vaste Kamercommissie van

kunnen continueren, pleit ZN ervoor om kortdurende ver-

VWS. Daarnaast dringt Wiegel aan op een gelijk speelveld

Juni

werken. Dit staat in het prestatiecontract ‘Groei door doel-

pleging en verzorging over te hevelen naar de standaard-

in de zorgverzekeringsmarkt bij de start van de basis-

Regeling zittend ziekenvervoer ingevuld

NVZ vereniging van ziekenhuizen op 6 juli tekenen.

verzekering. Ook wil ZN de indicatiestelling door de

verzekering in 2006.

Op 1 juni is de nieuwe regeling zittend ziekenvervoer inge-

regionale indicatieorganen vereenvoudigen. ZN reageert

ruimte voor extra productie ontstaat door efficiënter te

matigheid’, dat minister Hoogervorst van VWS, ZN en de

gaan. ZN laat de minister van VWS echter weten dat de

Financieel resultaat zorgverzekeraars verbeterd

hiermee op een brief van Staatssecretaris Ross van VWS

Wachtlijsten ziekenhuizen afgenomen

invoering van de hardheidsclausule zeker een invoerings-

Het forse verlies van de ziekenfondsen in 2002 van 162

waarin zij de financiering van bepaalde transmurale zorg

Uit een inventarisatie van ZN blijkt dat de wachtlijsten,

periode van twee maanden kent. Doordat de minister pas

miljoen euro is vorig jaar omgebogen naar een positief

als onrechtmatig aanmerkt.

ondanks de sterk stijgende vraag naar zorg, licht zijn

begin april aangaf de hardheidsclausule niet zelf in te

resultaat van 46 miljoen euro. De sterk gestegen beleg-

afgenomen in 2003. De wachtlijsten in de ouderzorg en

vullen, heeft ZN de clausule samen met haar leden zelf

gingsopbrengst zorgde voor dit positieve saldo in 2003.

Uitstel invoering DBC’s onvermijdelijk

thuiszorg zijn spectaculair gedaald. ZN vreest dat het kabi-

ingevuld.

Dit blijkt uit de jaarlijkse marktenquête van Vektis. Het

In een brief aan het ministerie van VWS doet ZN een drie-

net door de hogere productiecijfers maatregelen zal

tal voorstellen om het DBC-systeem verder te ontwikkelen

nemen waardoor de aanpak van wachtlijsten weer teniet

Extra middelen ambulancezorg

voordat het wordt ingevoerd. Gezien de noodzaak om nog

wordt gedaan.

Zorgverzekeraars verdelen 18 miljoen euro extra aan mid-

brancheresultaat van de particuliere ziektekostenverzekeraars verslechterde daarentegen.

Mei

baarheid van ambulances te verbeteren. Met het extra

Augustus

geld worden meer mensen en ambulances ingezet om de

Keuzegids voor verzekerden is noodzaak

40 miljoen onjuiste declaraties

overschrijdingen op de gestelde aanrijdtijd van

ZN steunt het initiatief van het ministerie van VWS en de

April

Voor het eerst in de historie van de zorgfraude is er hard

15 minuten terug te dringen. Ook komen er meer stand-

Consumentenbond om consumenten toegang te geven tot

cijfermateriaal bekend over daadwerkelijke fraude in de

plaatsen en uitrukpunten.

objectieve, vergelijkende informatie over zorgverzeke-

Kanttekeningen bij nieuwe Zorgverzekeringswet

zorg. Uit een eerste inventarisatie van ZN blijkt dat

Het voorstel in de nieuwe Zorgverzekeringswet om het

zorgverzekeraars in 2003 40 miljoen euro aan onjuiste

Klanten shoppen meer

maar betwijfelt of de keuzegids in zijn huidige opzet con-

werkgebied van zorgverzekeraars tot één of meer

declaraties hebben opgespoord. Hiervan is 5,1 miljoen

Uit de Klantenmonitor Zorgverzekeringen blijkt dat

sumenten voorziet van de juiste informatie.

provincies te bepreken, belemmert de concurrentie.

euro bewezen fraude. De inventarisatie zal jaarlijks

consumenten zich bewuster worden van de keuzemoge-

Bovendien staat dit haaks op het uitgangspunt van lande-

plaatsvinden.

lijkheden op het gebied van de zorgverzekeringen. De oude

Overeenkomst kwaliteitsbeleid huisartsgeneeskunde

vertrouwde zorgverzekeringsmaatschappij is niet langer

ZN en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) zet-

structurele verbeteringen in het DBC-systeem aan te brengen, lijkt uitstel van de verplichte invoering van 300 DBC’s per 1 juli onontkoombaar.

delen voor de ambulancezorg om de spreiding en beschik-

lijk werkende zorgverzekeraars. Dit stelt ZN in een consul-

raars. ZN vindt het noodzakelijk dat zo’n systeem er komt,

tatieoverleg bij VWS. ZN vraagt tevens aandacht voor het

Geen eigen instellingen voor zorgverzekeraars

zaligmakend en zij moet zich meer en meer gaan inspan-

ten de samenwerking op het gebied van het landelijke

toezicht nieuwe stijl en de collectieve verzekeringen.

Zorgverzekeraars hebben geen belangstelling om eigen

nen om klanten te behouden.

kwaliteitsbeleid huisartsgeneeskunde en de financiering

instellingen te exploiteren in de nieuwe standaardverzeke-

daarvan voort. Dat is de kern van de overeenkomst die de

Waardering voor kwaliteitsbeleid zorgverzekeraars

ring. Dit blijkt uit onderzoek van ZN en de Universiteit van

Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) en het ministerie

Maastricht. Zorgverzekeraars vinden het concept van

Juli

twee partijen op 24 augustus tekenen. Met de financiering

van VWS spreken tijdens de conferentie ‘Meetbaar beter’

eigen instellingen achterhaald en vinden het aanbieden

Aanscherping Wet Maatschappelijke Ondersteuning

instituut huisartsgeneeskunde erkend.

hun waardering uit voor de inspanningen en

van zorg ook niet hun kerntaak.

ZN kan zich grotendeels vinden in de plannen van het

resultaten van het kwaliteitsbeleid van zorgverzekeraars.

vanuit ZN wordt het belang van een landelijk kwaliteits-

kabinet over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning

CVZ wil AWBZ opheffen

Landelijke projecten, zoals kenniscentra en het pro-

Verzekerden kiezen bewuster

(WMO). Op punten moet de wet wel worden aangescherpt,

Volgens het College voor zorgverzekeringen (CVZ) kan de

gramma Sneller beter, maar ook lokale projecten op het

Ziekenfondsverzekerden kiezen dit jaar bewuster voor een

vindt ZN. ZN ziet liever geen brede WMO waarin ook de

AWBZ op termijn helemaal verdwijnen. De overgebleven

terrein van ziekenhuizen, huisartsenposten en acute zorg

aanvullende zorgverzekering. Dit is de conclusie van de

hele Welzijnswet besloten ligt. Ook de Tweede Kamer wil

aanspraken moeten worden ondergebracht in de nieuwe

35

6

Zorgverzekeringswet en de Wet Maatschappelijke Onder-

wijs. Het fonds moet op 1 januari 2005, met de start van de

Nieuw financieringmodel voor huisartsenposten

steuning. In een reactie stelt ZN dat de standpunten van

DBC-financiering, operationeel zijn.

ZN en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) hebben

het CVZ weliswaar goed liggen, maar weinig ‘evidence

een nieuw financieringsmodel voor huisartsenposten ont-

Oktober

wikkeld, waarbij de belangrijkste bron van financiering een

September

Geneesmiddelenconvenant verlengd en uitgebreid

maken ZN en LHV een gezamenlijk voorstel voor een lan-

Het geneesmiddelenconvenant uit februari 2004 tussen ZN,

delijk kader voor bereikbaarheid, beschikbaarheid en toe-

Wiegel kritisch over markwerking nieuwe stelsel

Bogin, KNMP en minister Hoogervorst wordt verlengd en

gankelijkheid voor huisartsenposten.

De sector is onvoldoende voorbereid op de invoering van

uitgebreid. Met de toetreding van Nefarma tot het conve-

de DBC’s in het zogenoemde A-segment. Als deze invoe-

nant worden de prijzen van de multi-source geneesmidde-

Kosten ziekenfondsen stijgen drie procent

ring wordt doorgezet, zullen de kosten bij de particuliere

len met gemiddeld 40 procent verlaagd. Daarnaast verlagen

Uit de kostenraming voor het ziekenfonds van ZN blijkt

zorgverzekeraars met honderden miljoenen euro’s stijgen.

de Bogin-leden, de generieke geneesmiddelenindustrie, de

dat de kostenstijging in de ziekenfondssector in 2005 naar

Dit zei ZN-voorzitter Wiegel op de Relatiedag van ZN.

prijzen van zelfzorgmiddelen met gemiddeld 50 procent.

verwachting 3 procent per verzekerde bedraagt. Daarbij is

based’ zijn.

Tevens zette Wiegel grote vraagtekens bij de marktwerking die het kabinet voor ogen heeft in het nieuwe stelsel.

normbedrag van 10 euro per verzekerde bedraagt. Tevens

ervan uitgegaan dat er geen kostenverschuiving plaatsForse kostenstijging particuliere markt

vindt tussen het ziekenfonds en de particuliere markt bij

De schadelast voor de private maatschappijpolis zal in

de invoering van DBC’s.

Restitutievergoeding als alternatief

2005 fors toenemen. De invoering van de DBC-systematiek

ZN wil dat zorgverzekeraars de mogelijkheid krijgen om de

zal leiden tot een extra kostenverhoging. Dit staat in de

Zorgkantoren scherpen contracteerbeleid aan

restitutievergoeding als alternatief voor vergoeding in natura

ZN-circulaire over de schadelastontwikkeling in de private

Zorgkantoren zijn het eens geworden over een gezamen-

zelf nader in te vullen en de hoogte van de vergoeding zelf te

markt. Uit onderzoek van Prismant, waarbij twee onder-

lijke lijn in het contracteerbeleid en de zorginkoop. Op

bepalen. In het recent aangenomen wetsvoorstel HOZ (Wet

zoeksmethoden gebruikt zijn, blijkt dat de totale kosten-

het gebied van de zorginkoop gaan zorgkantoren meer

Herziening Overeenkoomstenstelsel Zorg) krijgt de verze-

stijging varieert van 8,8 procent tot 15 procent.

nadruk leggen op het behalen van doelmatigheidswinst.

kerde door het amendement Schippers voor bepaalde vormen

ZN-voorzitter Wiegel heeft de twee documenten Zorgkantoren lossen knelpunten op

‘Handreiking contracteerbeleid extramurale zorg’ en

De 32 zorgkantoren zijn er voor 2004 in geslaagd om knel-

‘Hoofdlijnen van AWBZ zorginkoop’, waarin de gezamen-

Uitvoerbare no-claim regeling

punten in de financiering van de AWBZ-zorg op te lossen

lijke lijn staat verwoord, aangeboden aan staatssecretaris

Het uiterste tijdstip voor besluitvorming over de no-claim-

door herschikking van de financiële middelen tussen de

Ross van VWS.

regeling is medio oktober. Dit laat ZN-directeur Martin

zorginstellingen. Uit de inventarisatie van ZN blijkt dat

Bontje in een brief aan minister Hoogervorst weten. Na

zorgkantoren door de herschikking tenminste 125 miljoen

Verzekerden tevreden over zorgverzekeraar

half oktober zijn particuliere verzekeraars niet meer in

euro aan knelpunten hebben opgelost.

Uit onderzoek van TNS NIPO, in opdracht van het NRC

van zorg de vrijheid om te kiezen tussen natura of restitutie.

staat de no-claim in te passen in de Standaard Pakket

Handelsblad, blijkt dat 93 procent van de verzekerden

Polissen. Ook pleit ZN voor een heldere, eenvoudige

ZN wil ‘Etalage-artikel’ uit Zorgverzekeringswet

tevreden is over zijn zorgverzekering. Ziekenfondsverze-

regeling. De ervaring met andere varianten van eigen

ZN pleit voor het versoepelen van de regels voor het aan-

kerden zijn het meest tevreden. De resultaten bevestigen

bijdragen leert dat de kans van slagen afneemt naarmate

bieden van collectiviteiten in de nieuwe Zorgverzekerings­

het beeld over de tevredenheid van klanten in de Klanten­

de regeling complexer wordt.

wet. De bepaling in het huidige wetsvoorstel dat zorgver-

monitor Zorgverzekeringen van Market Response. ­

zekeraars een korting, die ze aan de ene groep verzeker-

De enquête laat verder zien dat zorgverzekeraars voorna-

Fonds voor academische ziekenhuizen

den geven, ook moeten toekennen aan een andere groep

melijk moeten concurreren op prijs.

Het bestuur van ZN stemt in met de oprichting van een

verzekerden van gelijke omvang, is door zorgverzekeraars

fonds voor de financiering van de academische component.

omgedoopt tot het ‘etalage-artikel’.

Via de academische component ontvangen de acht academische ziekenhuizen jaarlijks 700 miljoen euro voor de bekostiging van onder andere topreferente zorg en onder-

November

December ‘Etalage-artikel’ uit Zorgverzekeringswet Minister Hoogervorst laat tijdens overleg in de Tweede Kamer weten dat het zogenoemde etalage-artikel in de Zorgverzekeringswet vervangen wordt door een algemeen maximum voor het geven van kortingen aan collectiviteiten. Hoogervorst stelt een maximale korting van vijf procent voor. Dit is in lijn met het voorstel van ZN.

Convenant Zorgkantoren Het ministerie van VWS, ZN en het College voor zorgverzekeringen tekenen het ‘Convenant Taken en beheerskosten Zorgkantoren’. In het convenant staan onder andere afspraken om de rol van het zorgkantoor te versterken bij de doelmatige besteding van middelen in de AWBZ. In het convenant is een centrale rol weggelegd voor zorgkantoren via de zorginkoop.

ZN publiceert nieuwe inkoopgids Het DBC Kenniscentrum van ZN publiceert de tweede uitgave van de DBC-inkoopgids. De gids bevat informatie over de inhoud, kosten en kwaliteitseisen van 240 DBC’s, waarover zorgverzekeraars met zorgaanbieders afspraken kunnen maken. Daarnaast hebben ZN en de NPCF de intentie uitgesproken om gezamenlijk de kwaliteit van ziekenhuizen te toetsen door de ontwikkeling van best-practices.

21 december: Tweede Kamer stemt in met Zorgverzekeringswet Op dinsdag 21 december stemt De Tweede Kamer in met de Zorgverzekerinsgwet en de Wet op de Zorgtoeslag. Het gemak waarmee minister Hoogervorst het wetsvoorstel door de Kamer loodste, had iets weg van een anticlimax. Belangrijk voor zorgverzekeraars is het aangenomen amendement Schippers dat de korting op collectieve contracten maximeert tot een percentage van 10 procent.

37

de branche in CIJFERS Tabel 3 Gemiddelde premie per verzekerde per jaar (bron: Vektis/SUO/CVZ)



2001

2002

2003

2004

2005

Procentueel AWB ZFW

10,25% 10,25% 12,30% 1 13,25% 2 13,45% 7,95% 7,95% 8,45% 8,00%

8,20%

In Euro’s ZW

Nominaal (Rekenpremie)

147,02 155,40 257,37 221,67 Nominale premie no-claim 3

72,00 255,00

Privaatrechtelijk

38



MOOZ bijdrage (20 t/m 64 jr)

100,74

81,60

96,00

120,00

129,60



WTZ (20 t/m 64 jr)

211,28

234,24

320,64

393,60



Standaard polis (tot 65 jr.)

1203,48

1305,80

1416,48

1459,20



Standaard pakket polis (tot 65 jaar)

1503,48

1632,00

1770,72

1824,00

404,40 1326,00 4 1704,00 4



SP en SPP (65 jaar en ouder)

1503,48

1632,00

1770,72

1824,00



Studenten SPP (tot 20 jr)

241,44

249,48

217,80

183,60



Studenten SPP (vanaf 20 jr)

85,44

91,56

9,48

0,00

0,00



Meeverzekerde kinderen SSPP

42,72

45,72

56,16

0,00

0,00

1704,00 4 183,60 4



Tabel 1

Voetnoten

Aantallen ziekenfondsen en particuliere zorgverzekeraars (bron: Vektis)



2001 2002 2003 2004 2005

Ziekenfondsen

1

Premie AWBZ per 1 juli 2003 bedraagt 12,55%

2

Premie AWBZ per 1 juli 2004 bedraagt 13,55%

3

Ingevoerd per 1 januari 2005

4

De premie voor de ziektenkostenverzekering daalt per 1 januari 2005 enkele procentpunten



maar het eigen risico gaat omhoog van €106 naar €250 per verzekerde.

25 25 22 22 22

Particulier, waarvan 47

46

39

38

37

Privaatrechtelijk 44 43 36 35 33 Publiekrechtelijk 3 3 3 Totaal

3

4

72 71 61 60 59

Tabel 4 Uitgaven Ziekenfondswet per verzekerde in euro’s (bron: Vektis, CVZ)

Verstrekking

Tabel 2

2003 2004 Mutatie

Huisartsenhulp

104,14 104,15

Farmaceutische hulp

307,75

301,95



Specialistische hulp

113,45

129,48

14,1%



Tandheelkundige hulp

36,28

23,55

-35,1%

9,34

8,87

-5,1%

Aantallen verzekerden, mediostanden (bron: CBS, CVZ, SUO, KPZ) 2000

2001

2002

2003

2004

Verloskundige hulp

0,0% -1,9%

Bevolking

15.918.699 16.039.261 16.144.252 16.221.695

16.270.225

Ziekenhuiszorg

Ziekenfonds

10.310.817

10.287.111

10.158.998

10.151.866

10.165.067

Paramedische hulp

55,69

Particulier

5.273.051

5.445.376

5.658.723

5.728.085

5.762.327

Hulpmiddelen

75,02 82,51 10,0%

Privaat

4.491.179

4.664.501

4.876.750

4.848.310

4.880.543

Ziekenvervoer

37,16 34,06 -8,3%

881.784

Kraamzorg

21,21 19,94 -6,0%

342.831

Totaal kosten van verstrekkingen

Publiek 781.872

780.875

781.973

879.775

800,81 850,83 25,67

6,2% -53,9%

Saldo

334.831 306.774 326.531 341.744

1.560,85

1.581,00

1,3%

39

Bestuur, directie en raad van advies per 1 april 2005 Bestuur H. Wiegel, voorzitter mr. W.A.J. van Duin, vice-voorzitter drs. E. van der Veen, vice-voorzitter mr. J.P.M. Baeten drs. M.A.M. Leers F. Blankers drs. D.J. van Boven mr. R.H.L.M. van Boxtel ir. B.F. Dessing drs. H. Feenstra ir. E. Velzel 40 Directie M.J.W. Bontje, algemeen directeur drs. M.A.J.M. Bos, directeur Zorg drs. M.W.L. Hoppenbrouwers, adjunct-directeur Verzekeringszaken drs. W.M. Brittijn, directiesecretaris Raad van Advies mevrouw prof. dr. I.D. de Beaufort prof. dr. L. Koopmans drs. F.B.M. Sanders drs. J. de Boer L.J. de Waal mr. E.M. d’Hondt

Leden

per 1 april 2005

Achmea Zorg

Menzis

Agis Zorgverzekeringen

Nederzorg

Algemeen Ziekenfonds voor

OHRA Ziektekostenverzekering

Zeelieden ONVZ Zorgverzekeraar Amersfoortse Zorgverzekering ONVZ Ziekenfonds Amicon Zorgverzekeraar OOM Global Care N.V. Anderzorg OZ Zorgverzekeringen Avéro Achmea Zorgverzekeraar OZF Achmea Azivo Algemeen ziekenfonds De Volharding

PNO Ziektekosten

CZ Actief in Gezondheid

PWZ Achmea

Delta Lloyd Zorgverzekering

N.V.S. Rijnmond Zorgverzekeraar

Delta Lloyd OHRA Ziekenfonds

Salland verzekeringen

Zorgverzekeraar DSW

Stad Rotterdam

FBTO

Zorgverzekeraar Trias

Fortis Verzekeringen N.V.

Univé Zorgverzekeraar

De Friesland Zorgverzekeraar

Zorgverzekeraar VGZ

GENERALI

VVAA

Geové Zorgverzekeraar

Zilveren Kruis Achmea

Groene Land Achmea

Zorgverzekeraar Zorg & Zekerheid

41

colofon Uitgave

Zorgverzekeraars Nederland Sparrenheuvel 16 Postbus 520, 3700 AM Zeist Telefoon (030) 69 88 911 Fax (030) 69 88 333 E-mail: [email protected] www.zn.nl Concept en Vormgeving

Mariël Lam BNO, Woerden in samenwerking met Winneke Hazewinkel, Amsterdam Tekst

42

Carlijne Vos, Amsterdam Fotografie

Omslag, pagina 10 en pagina 18: Winneke Hazewinkel, Amsterdam pagina 14 en pagina 26: Harald Lakerveld, Woerden pagina 22: trafficlinq.nl Druk

Vandenberg-drukwerken, Maarn

44