Brusselse pleinen: Het Grootgodshuisplein

s é m u rés s i a ç n a en fr

P 3A 9110 afgiftekantoor Brussel X Oude Graanmarkt 5 1000 Brussel

PB- PP B- 06386 BELGIE(N) - BELGIQUE

MAANDBLAD > JAARGANG 39 > NUMMER3 > MAART 2015 (behalve in juli en augustus)

BUREN VAN DE MARKTEN > P5 ISABELLE LENTZ

STADSCHAP VIJFHOEK > P9 GROOTGODSHUIS

IN DE WEER VOOR BRUSSEL ©CHARLES SIX

Brusselse pleinen: Het Grootgodshuisplein

HANGJONGERE VAN DE MAAND > P10 PATRICK, LERAAR SCHEIKUNDE, OP STAP MET TOUPET

MAART IN DE MARKTEN

© DANJA CAUWBERGHS

SALON DANSANT 57

THEATER

FILIP JORDENS HOMMAGE À BREL INTIME In Hommage à Brel Intime brengen zanger Filip Jordens en pianist Maarten Lingier een weloverwogen bloemlezing uit het magistrale oeuvre van Jacques Brel. Geheel in Breliaanse traditie versmelten ze de kracht van het woord en de passie van de partituur tot parels van zuivere vertelkunst. Meer dan ooit ligt de nadruk op minder bekend werk en de schoonheid van de schijnbare eenvoud.

© CHARLES SIX

HET GROOTGODSHUISPLEIN Place très discrète de Bruxelles tellement discrète qu'elle n'a pas de nom. Le calme y règne en maître ; il transparaît dans sa remarquable architecture néoclassique. Pas de folie dans les façades, seulement des lignes et de la rigueur. Aspects nécessaires qui offrent à cette place un prestige majestueux. Tous ses aspects sont bien utiles à la meilleure des fins de vie des résidents de l'Institut Pacheco. Discreet plein van Brussel, zo discreet dat het geen naam heeft. Het is er één en al rust en vrede. Dit komt tot uiting in de merkwaardige neoklassieke architectuur. Geen gekke trekjes in de gevels, slechts lijnen en strengheid. Daarom straalt dit pleintje een verheven prestige uit. Al deze aspecten dragen bij tot een kwalitatief hoogstaand levenseinde voor de bewoners van het Pacheco Instituut. Charles Six

2

• Zondag 15 maart om 15u (deuren vanaf 14u) Gratis toegang Voor groepen vanaf 5 personen reserveren we een tafeltje

© ELLEN SMEETS

D° EFFEKT SPEELT MISANTROPIA "In wat een wereld leven wij hier: iedereen geeft me gelijk een toch verlies ik mijn proces." (Alceste) Kom kijken! Kom kijken! Zes prachtige vrouwen spelen "Misantropia". Een zelfgemaakte voorstelling gebaseerd op de Misantroop van Molière. Het zal lawaai maken! Rock en roll, Baby! Door: Joke, Sandrine, Lindsday, Lynn, Lauranne, Sarah Decor: Zinnema • Voorstellingen op 26,27, 28 maart en op 3 en 4 april om 20u Toegang: 10 euro Info en reservatie: [email protected] 02 512 34 25 www.facebook.com/DeFFeKtTheatergroep

GEMEENSCHAPSFORUM

CURSUSSEN

LEZING

SOCIALE MEDIA EN VERENIGINGEN

DE NAAM VAN DE STRAAT

POËZIECAFÉ

VOOR KINDEREN

We horen het ook graag van u!

In een reeks van 33 wandelvoordrachten wordt de Brusselse vijfhoek uitgekamd op zoek naar geschiedenis. 14 Wandelingen zijn al achter de rug, maar je kan nog zonder probleem aanpikken. Elke wandeling is een op zich staand verhaal.

Less is more. Schrijven is schrappen

Inschrijvingen speelweken

In het voetspoor van een paar uitzonderlijke architecten en kunstenaars gaan we op zoek naar wat Louis Couperus 'De mystiek der zichtbare dingen' noemt. De Japanners zijn daar meesters in. Zowel Matsuo Bashō, Yosa Buson, Kobayashi Issa als Masaoka Shiki leveren de ultieme staaltjes van wat dichten is. Maar ook onze Roland Jooris, K. Schippers en C. Buddingh'. En het zal niemand verbazen dat we ook onze zeer geapprecieerde gast, de Poolse dichteres Wisława Szymborska, een Europese taoïst, nogmaals hebben uitgenodigd.

Op 7 maart organiseren De Markten, Buurtsport Brussel en IBO De Buiteling voor het eerst samen de inschrijvingen voor het vakantieaanbod. Hiermee proberen we het de ouders zo comfortabel mogelijk te maken: één wachtrij, één keer puzzelen met dagen en uren, één keer vakantiestress. De inschrijvingen vinden plaats in De Kleurdoos (ingang via Kogelstraat 29, 1000 Brussel) en dat vanaf 9u. Voor volledige informatie over hoe de inschrijving precies verloopt, wat je meebrengt op het moment van de inschrijving,…: www.bredeschoolbrussel.be/buitendelijntjes

Daarom organiseert De Markten regelmatig een open gemeenschapsforum, onder de vorm van zeer diverse activiteiten. De bedoeling is heel wat groepen te betrekken, waaronder buurtbewoners, gebruikers, verenigingen, scholen, en lezers van De Vijfhoek, om mee te denken over ontwikkelingen in de stad en over De Markten.

Op dinsdag 24 maart organiseren we een gemeenschapsforum naar aanleiding van de Algemene Vergadering. Op het programma: een boeiende uiteenzetting over sociale media en verenigingen, opgevrolijkt door kortfilm en met kans tot gesprek. En met een hapje en een drankje om het gezellig te houden! • Dinsdag 24 maart, om 20u in De Markten. U bent er welkom! Info: www.demarkten.be 02 512 34 25 [email protected]

De Duivelshoek In deze buurt, waar vandaag o.m. de Kaaistudio's huizen en een nieuwe generatie Brusselaars oude industriegebouwen tot trendy lofts recycleert, zaten vroeger de arbeiders opgepropt in kleine stegen, vlakbij de fabrieken waar ze hun schamele boterham verdienden. Te weinig geweten is dat dit een fascinerend stuk Brussel is, een andere Marollen, minder gekend maar even interessant. • Donderdag 12 maart van 19u tot 21u30 Deelnameprijs: 8/7 euro per wandeling

• Brussels Ouderenplatform (Bop), Zaterdagplein 6, 1000 Brussel Woensdag 25 maart van 14u tot 16u Toegang: 5/4,50 euro Organisatie ism Bop 02 210 04 60, [email protected]

Organisatie en info: De Markten, 02 512 34 25, www.demarkten.be, [email protected] 3

PROJECT

BXLR CUP – DOUBLE PASS! op groot formaat bewonderen. Vanaf maart kan u kennismaken met de fotografen, spelers en organisaties op www.demarkten.be, in De Vijfhoek,... U krijgt het verhaal van Francis, Mamadou, Hicham en vele anderen. Wie zijn ze? Waarom voetballen ze? Hoe leven ze in onze grootstad? • www.flickr.com/photos/bxlrcup

BXLR Cup, Tram 66 en de stadsbiografen slaan de handen in elkaar voor een uniek fotografieproject over de spelers, organisaties en activiteiten van de BXLR Cup doorheen het seizoen 2014 – 2015. We willen de relatie van de spelers en de organisaties met Brussel 4

in beeld brengen. We engageren ons voor een heel seizoen en bouwen aan een vertrouwensrelatie met de spelers. Contact tussen spelers, fotografen en organisaties primeert boven de output. Op de binnenkoer van De Markten kan u regelmatig een nieuwe foto

BXLR Cup, Tram 66 et les “stadsbiografen”se réunissent autour d’un projet photographique unique en son genre. Tout au long de la saison 2014-2015, des photographes de Tram 66 et les “stadsbiografen” vont suivre les joueurs, les organisations et les activités de BXLR Cup. Le but est de mettre en image les relations entre les joueurs et les organisations participantes avec la ville de Bruxelles. Les photographes s’engagent pour toute la saison et construisent une relation de confiance avec les joueurs. Dans la cour du De Markten, vous pourrez régulièrement admirer une photo en grand format. Vous y lirez également les histoires de Francis, Mamadou, Hicham et de bien d’autres. Qui sont-ils? Pourquoi jouentils au foot? Comment vivent-ils dans notre ville? • www.flickr.com/photos/bxlrcup

VOOR DE LEZERS VAN DE VIJFHOEK De Markten organiseert een petanque tornooi Op de laatste dag van maart belooft het een warme vooravond te worden. Daarom: blink allen uw petanqueballen op en zak af naar het Grootgodshuisplein. We zorgen ervoor dat de paadjes in dolomiet netjes aangeveegd zijn voor een ontspannend par-

tijtje jeu de boules. Uiteraard is er ook het nodige lekkers om te eten en te drinken: een stukje kaas, een glas wijn en ijsgekoelde pastis. Aarzel echter vooral niet om uw gevulde picnicmand mee te brengen en te delen met uw medespelers of tegenstrevers. Ook wie zelf geen petanqueballen heeft kan spelen. We zorgen voor 20 extra setjes. En ook wie niet speelt kan op het plein terecht, al was het maar voor de kreten van opwinding bij zoveel precisie. Vooraf reserveren hoeft niet. • Dinsdag 31 maart vanaf 18u.

BUREN VAN DE MARKTEN Isabelle Lentz, une vraie bruxelloise

©ARNOUT WILLEMS

Isabelle Lentz woont sinds 3 jaar in de Vaartstraat, een straat parallel met het Grootgodshuisplein. Ze is een graag geziene gast in ons gemeenschapscentrum: ze neemt vrijwilligerstaken op zich, volgt sportles en is een gewaardeerd lid van het huisgezelschap ‘Forsiti’A’.

De Vijfhoek: Dag Isabelle, jij bent niet alleen kind aan huis in De Markten, maar ook een nabije buur! Isabelle Lentz: Dat klopt helemaal. Ik woon in de Vaartstraat, die loopt parallel met de ‘rue du Grand Hospice’. Een oase van rust, pal in het drukke centrum van de stad. DV: Kan je eens vertellen wie jij bent, van waar je komt? IL: Ik ben dan wel geboren in Asse maar groeide eigenlijk op in Brussel. Une vraie Bruxelloise, quoi. Mijn ouders zijn veel verhuisd en trokken al snel na mijn geboorte richting Brussel. We woonden in Anderlecht, Molenbeek en daarna opnieuw in Anderlecht.

DV: Heb je dan altijd in Brussel gewoond? IL: Nee, ik heb ook enkele jaren in Charleroi gewoond. Ik kocht er een huis, want de prijzen waren er goedkoper. Ik miste Brussel wel en toen ik door omstandigheden mijn huis opnieuw moest verkopen keerde ik terug. Het was wel een moeilijke periode want op dat moment had ik niets meer en kwam ik terecht bij Porte Ouverte, een onthaalhuis voor vrouwen in de Kogelstraat. Met de hulp van Puerto1 en Hobo2 vond ik een klein appartement in de Marcqstraat, en toen dat gebouw verkocht werd had ik het geluk om, achter de hoek, mijn huidig appartement te vinden. Ik woon er ondertussen bijna 4 jaar, samen met mijn dochter. Het is een mooi

”

‘…het is een luxe om hier te wonen’

appartement van 80 vierkante meter met een tuin en dat alles aan een zeer schappelijke huurprijs. Ik kwam in deze buurt terecht, niet helemaal uit eigen keuze, maar ondertussen zou ik nergens anders willen wonen. DV: Wat vind je dan zo fijn aan je buurt? IL: Ik hou van de buurt omdat het er zo rustig is, en je toch in centrum Brussel bent. Je hebt er geen last van de drukte

van het stadscentrum: files, manifestaties, toeristen,… Ik heb goede buren, heb alles bij de hand en geraak overal vlot met het openbaar vervoer. Eender waar ik heen moet, ik kan het eigenlijk te voet doen. Ik hou echt van Brussel, het is een stad waar het ‘bougeert’ en het is een luxe om hier te wonen. Op dit moment kan ik mij niet inbeelden dat ik zou verhuizen en Brussel zou verlaten. Het enige nadeel is misschien de kerstmarkt. De buurt transformeert dan echt, er is veel volk op straat, bij momenten veel lawaai, er is geen parking,… Maar de tien andere maanden van het jaar maken die overlast goed (lacht). Nu ik geen auto meer heb valt ook dat allemaal wel mee. Ongeveer anderhalf jaar geleden verkocht ik mijn auto, of tenminste wat ervan overbleef. Er werden betonnen blokken op de hoek van straat geplant om te verhinderen dat mensen zich overal parkeerden, maar voor de grotere voertuigen werd het moeilijk om te manoeuvreren. En zo heeft een vrachtwagen mijn auto ‘meegenomen’. De bestuurder reed gewoon door, het was een buur die kwam aanbellen om me op de hoogte te brengen. Maar het kwaad was al geschied en de vrachtwagenbestuurder reed door zonder zijn gegevens achter te laten. De politie was heel duidelijk: de kans dat we de schuldige zouden terugvinden was zo goed als nul. Een auto in de stad is sowieso een kostelijke grap en na dat 5

BUREN VAN DE MARKTEN (VERVOLG)

©ARNOUT WILLEMS

6

voorval besloot ik om de auto van de hand te doen. En daar heb ik nog geen moment spijt van gehad. Ik doe nu bijna alles te voet en in de zomer ook veel met de fiets.

lessen van De Markten. Op een bepaald moment begonnen ze met theaterprojecten, en daar moest ik niet lang over nadenken want ik leef om op scène te kunnen staan!

DV: Zoals eerder aangehaald: je bent echt kind aan huis in De Markten. Vertel eens? IL: Dat klopt, sinds zeven jaar nu kom ik in De Markten, voor de sportlessen en vooral voor mijn grote passie: theater. Het is via Hobo dat ik de weg vond naar het centrum. Daar organiseren ze ‘crea-ateliers’ en uitstappen, zo nemen ze de deelnemers mee naar de sport-

DV: Je maakt nu deel uit van Forsiti’A, het theatergezelschap dat groeide uit de samenwerking tussen Hobo en De Markten. IL: Op één na, nam ik deel aan alle projecten van Hobo en De Markten. Het waren stuk voor stuk mooie projecten. Het is moeilijk om er een lievelingsstuk uit te kiezen, ze waren allemaal mooi en waardevol maar zo anders dat het

moeilijk is om te vergelijken. Ik hield van ‘Kaputt’, ‘Medea’ en ‘Faust’. Iedere keer werd er met een nieuwe regisseur gewerkt en het is dan wel moeilijk om steeds afscheid te nemen van de regisseurs, maar je leert er ook heel wat van bij. Het biedt een zekere rijkdom om in contact te komen met die verschillende manieren van werken en zoveel bij te leren. Het is eigenlijk vooral de sfeer die eigen is aan het gezelschap waar ik van hou. Van zodra we ons amuseren op scène en alles vlot verloopt, is het geweldig om er deel van uit te maken. Het is zoals een grote familie en we zien elkaar vaak, niet alleen tijdens de projecten. We gaan samen uit, naar expo’s en er heerst een grote kameraadschap. Nieuwe spelers worden steeds heel snel opgenomen in de groep, geadopteerd als je wil. DV: Hoe komt het dat de kameraadschap zo groot is? Want je spreekt van een ‘familie’, dat is wel bijzonder. IL: De emoties die zo’n stuk kunnen teweeg brengen zijn groot en uiteindelijk delen we die emoties en herinneringen enkel met elkaar. We hebben ook allemaal een grote liefde voor theater en dat bindt ons, dat maakt het speciaal want dat heb je niet met andere mensen. We spelen samen en delen fijne momenten en we zijn altijd blij om elkaar terug te zien en hebben veel om te vertellen om het moment dat een nieuw

project en repetities van start gaan. Een keer dat dat allemaal samen komt op scène, geeft het een gevoel van tevredenheid en vreugde. Voor sommigen van het gezelschap is het misschien meer een hobby maar voor mij is het echt een passie. Iedere keer als een project afloopt breekt mijn hart en ik kijk altijd uit naar de start van een volgend project.

Résumé en français

Isabelle Lentz habite depuis 3 ans rue du Canal, une parallèle à la rue du Grand Hospice. Elle est un visage familier de notre centre communautaire : elle y fait du bénévolat, y suit des cours de sport et est un membre apprécié de la compagnie théâtrale « Forsiti’A ». Isabelle a grandi à Bruxelles et, après quelques égarements, a fini par atterrir de nouveau, par hasard, dans le quartier.

DV: Na al de projecten waaraan je deelnam, heb je al heel wat ervaring opgebouwd. Zegt het je zelf niets om aan de slag te gaan als regisseur? IL: Nee, ik geef graag mijn mening maar ik ben en blijf vooral actrice. Mijn grote voorbeeld is Florence Foresti en ik droom ervan om een carrière zoals de hare uit te bouwen. Als men me zou voorstellen om een one womanshow te doen zou ik natuurlijk springen op die kans. Maar je moet realistisch zijn, en ik hou erg van de zaken die ik tot nog toe deed. DV: Het laatste project is vorige maand afgelopen. Het theaterstuk ‘Faust’ in regie van Ivan Vrambout werd in Garage 29 te Schaarbeek voorgesteld aan het publiek. Ben je tevreden over het resultaat? IL: Absoluut! Ik heb vooral spijt dat het achter de rug is. Laat het volgende project maar snel van start gaan! DV: Isabelle, dikke merci voor het interview en tot ziens in De Markten!

Puerto is een deelwerking van CAW Brussel, die aan begeleid wonen voor thuislozen doet. 2 Hobo is een deelwerking van CAW Brussel, het is een dagcentrum voor thuislozen. 1

A VRAI DIRE >VIVRE AU BÉGUINAGE

Depuis que nous sommes arrivés à Bruxelles en 1971, on a toujours habité le centre-ville, d’abord au Nouveau Marché-aux-Grains, ensuite rue du Canal avec vue sur l’arrière de l’Hospice Pachéco, et enfin rue du Béguinage depuis maintenant vingtcinq ans. A l’époque, le quartier était bien différent de ce qu’il est maintenant : des maisons laissées à l’abandon, l’espace public négligé. Mes collègues se moquaient de nous ; ils ne comprenaient pas comment on pouvait vouloir vivre dans ce qu’ils considéraient comme un taudis. Mais pour nous, le choix fut clair dès le début. On n’avait pas de voiture et on n’en voulait pas. On n’en a toujours pas d’ailleurs et on n'en voit pas la nécessité. Vivre dans le centre nous permet de faire presque tout à pied : cafés, restaurants, écoles, magasins sont proches et on a toute l’offre culturelle cinémas, théâtre, musées, centres culturels - à un jet de pierre. En outre, on est bien desservi en transport en commun pour aller à n’importe quel bout de Bruxelles ou en dehors. A ne pas oublier évidemment le vélo, qui reste mon véhicule de transport préféré. Il est vrai que depuis notre arrivée, le quartier a fort changé. N’oublions pas que dans les années septante on était en pleine période de ‘bruxellisation’. Des plans existaient pour prolonger le quartier Nord – dont on avait tout juste commencé la démolition et sa transformation en ‘Manhattan’ – et ses autoroutes jusqu’à la place De Brouckère avec l’élimination conséquente des habitati-

ons de ce côté-ci de la petite ceinture et donc du Béguinage. Heureusement, ces plans furent peu à peu abandonnés, à cause de la crise des années septante mais aussi grâce à la résistance des habitants. En fait, toute de suite après notre installation dans le quartier, nous nous sommes joints à un groupe d’habitants qui se sont mobilisés contre la démolition prévue de l’Hospice Pachéco et son remplacement par une tour identique à celle qui défigure encore aujourd’hui le côté nord de la rue du Canal. On mesure facilement l’ordre de grandeur des mutations du climat urbanistique quand on voit que l’Hospice fut classé comme monument et sera bientôt converti en appartements de luxe, genre ‘gated community’. Mais ça c’est une autre histoire qui prouve que certains changements vont des fois dans une direction qui n’est pas celle que l’on aurait souhaitée. Notre implication dans ce comité d’habitants ne s’est jamais arrêtée. Il fut d’ailleurs le premier à se créer en tant qu’asbl dans le Pentagone après celui des Marolles. Au cours des années, heureusement, de telles associations ont proliféré un peu partout. Notre Comité de Défense des Habitants de Bruxelles-Centre / Comite ter verdedi-

©ARNOUT WILLEMS

ging van de bewoners van Brussel Centrum était parmi les fondateurs entre autres d’Inter-Environnement Bruxelles, du BRAL, de NoMo, du GRACQ-Les cyclistes quotidiens. Nous collaborons toujours étroitement avec toutes celles et tous ceux qui ont à cœur la défense du cadre de vie des habitants du centre. Dans le passé, il fallait se battre contre l’invasion d’abord des bureaux et ensuite des hôtels. Aujourd’hui, ce sont surtout les nuisances de toutes sortes dues aux excès de la politique de l’événementiel poursuivie par la Ville. Pour ne citer qu'un seul exemple : les Plaisirs d’hiver que les habitants du quartier persistent à appeler - ce qu’ils sont effectivement pour eux pendant plusieurs mois chaque année - les Nuisances d’hiver. Les plans de la piétonisation

des boulevards centraux et leur transformation en une suite de places vouées à différents événements festifs ne promettent rien de bon pour les quartiers résidentiels à proximité du petit ring et des nouveaux parkings souterrains qui accompagnent ce programme - et qui risquent inévitablement d’accroître le trafic dans leurs rues. La mobilisation des habitants dans le cadre de la ‘Plate-forme Pentagone’ et de la ‘Plate-forme no4parkings’ nous donne l’espoir que les plans ne vont pas être réalisés sans changements profonds. Pour terminer sur une note personnelle, cela fera bientôt un demi siècle que nous vivons en Belgique, que nous y travaillons et y payons nos taxes, impôts et contributions sociales. Nous nous

sentons parfaitement intégrés, nous sommes impliqués dans la vie sociale, associative et politique et nous nous débrouillons plus ou moins bien dans les trois langues nationales (en plus de quelques autres). Bref, notre cadre de vie est ici et c’est ici que nous avons nos collègues, ami-e-s et connaissances. On nous pose souvent la question pourquoi nous n’avons toujours pas demandé la nationalité belge. Or, c’est là que nous n’arrivons plus à suivre. L’organisation politique et sociétale de la Belgique est basée sur l’identité linguistique des personnes imposée par l’Etat fédéral et les deux Communautés. Cela ne nous semble pas du tout refléter la réalité de vie à Bruxelles, et pour nous le choix d’une langue comme critère identitaire est impossible car trop réducteur. Nous sommes d’origine tchèque pour l’une, allemande pour l’autre, notre fille est une vraie brusselaire, hier geboren en getogen, entre nous on converse en quatre langues différentes et on se comprend bien. Pour une naturalisation éventuelle, nous attendons donc le moment où l'on pourra se déclarer être de nationalité européenne et d’identité bruxelloise. © b.doempke - 15.02.2015 In deze Franstalige rubriek laten we elke maand een wijkbewoner aan het woord over straat, wijk en stad. De Nederlandstalige versie vindt u op www.demarkten.be 7

TER PLEKKE > KUNST ALS THERAPEUTISCHE TAAL: CENTRE ANTONIN ARTAUD Op de vroegere bleekweide van de begijnen trekken twee bomenrijen de wacht op. Zij bepalen mee de sfeer van de verbreding van de Grootgodshuisstraat voor het Pachecogebouw. Dit serene pleintje wist mercantiele bezetting af te slaan en ademt stijlevenwicht en rust uit. In het hoekpand rechtover het 19e eeuwse hospice huist het ‘Centre Antonin Artaud’. Deze vzw biedt therapeutische hulp aan mensen met psychische problemen en vertrekt daarbij resoluut vanuit het artistieke. De klassieke psychologische, psychiatrische en sociale zorg is ondergeschikt aan het ruime creatieve aanbod. (Genet, Ionesco, Beckett…) Zijn ‘theater van de wreedheid’ stelde een totaal nieuw concept voor. De toeschouwer kwam er letterlijk en figuurlijk centraal te staan en moest via de confronterende voorstelling tot een metafysische beleving en een zintuiglijke catharsis worden gebracht. Artaud werd tijdens zijn leven verschillende keren opgenomen in psychiatrische instellingen waar hij elektroshocks kreeg. Hij vergeleek zichzelf met van Gogh, net als hijzelf anticonformist en krankzinnig verklaard.

WERK VAN CÉCILE VERHOEVEN © CLUB A. ARTAUD

Antonin Artaud (1896-1948) was een Franse acteur, schilder en schrijver van poëzie, romans, theater en filmscenario’s. Hij behoorde een tijdje tot de Franse surrealisten en maakte naam bij de artistieke avant-garde. Hij oefende grote invloed uit op het Europees theater van de tweede helft van de 20ste eeuw 8

Kunstenaars In 1962 kwam in het OCMW-pand aan het Grootgodshuisplein het eerste Belgisch initiatief voor alternatieve psychiatrie van de grond. De theaterateliers waren van meet af aan een innovatie en introduceerden een nieuwe visie inzake psychiatrische zorg. Nieuw was ook de dagopname: patiënten blijven in hun vertrouwde omgeving wonen en volgen overdag een therapeutisch programma aangepast aan hun individuele noden en interesses. Op dit moment zijn ongeveer 100 mensen op diverse tijdstippen betrokken bij allerhande activiteiten. De ateliers bieden djembé, schilderen, klei,

gravure, schrijven, zang, fotografie… maar ook yoga, relaxatie, sport, massage naast muziek, praatgroep, keuken, culturele uitstappen. De creatieve ateliers worden niet begeleid door therapeuten maar door kunstenaars. Deze werken in vast verband of leveren losse projectbijdragen. Het RIZIV subsidieert hier in de eerste plaats de artiesten, die een grotere plaats innemen (en meer kosten vertegenwoordigen) dan de klassieke therapeuten: psychiater, psychologen en sociaal assistenten. In totaal is een kader van 20 mensen aan de slag. Kunst verbindt mensen Volgens Benjamin Francart, therapeutisch directeur, is de globale benadering van de patiënt de belangrijkste troef van het centrum. Men sluit de patiënten niet op in stigmatiserende en isolerende categorieën. De kunstenaars die in het huis werken, helpen om het leven van de patiënt te hercreëren op het tempo van een artistieke schepping. Traag, geleidelijk helpen ze de energie te mobiliseren die de kracht oplevert om psychische belemmeringen te overwinnen. Bij kunst zit men vaak op het snijpunt van lijden en schepping. “Als je alle psychiatrische problemen samen in een trechter zou gieten dan zou er in de eerste plaats sociaal isolement uit druppelen”, zo betoogt Francart. In de ateliers is er ruimte voor ongedwongen ontmoeting en het ontwikkelen van een eigen traject via het artistieke. Een kunstwerk raakt bij iedereen een gemeenschappelijke men-

selijke bedding, een laag die we met alle mensen delen, los van ras of cultuur. Het psychoanalytisch gedachtegoed is op de achtergrond aanwezig maar de kunst is het belangrijkste‘werktuig’, want “l’art est une parole d’homme à homme.” Uniek experiment Dat in tijden van kwantitatief outcome -denken en productiemanagement een initiatief als het Centre Antonin Artaud kan overleven, wekt verwondering. Gezondheidzorg subsidieert hier schijnbaar probleemloos cultuur, terwijl de cultuursector elders op water en brood wordt gezet. De directeur mag er niet aan denken dat men het centrum een extern model zou opdringen. Nu wordt het nog altijd als pilootproject gecatalogeerd, wat feitelijk klopt gezien zijn uniciteit. De werking van het dagcentrum is als een kaartenhuisje, rustig en geduldig opgebouwd gedurende de voorbije 50 jaar maar even fragiel als de psychiatrische patiënt zelf. Antonin Artaud zelf verzette zich met zijn ‘absolute kunst’ tegen cultureel fast food. Net zo benadrukt het centrum het therapeutisch belang van (trage) artistieke schepping, ver van vraatzuchtige productiecriteria. Het therapeutisch centrum houdt letterlijk en figuurlijk de deuren open. Je wordt er gastvrij onthaald. Zij staan open voor de buurt en de stad en onderhouden goede contacten met sociale initiatieven zoals beschut wonen, maar ook met de Munt en andere culture-

WERK VAN CÉCILE VERHOEVEN © CLUB A. ARTAUD

le organisaties. Rond de zonnewende houden ze hun jaarlijkse opendeur met tentoonstellingen en optredens. In 2012 vierden ze hun 50-jarig bestaan met een feeërieke openluchthappening op het Grootgodshuisplein. Het Centre Antonin Artaud vormt een weerbarstige oase tegen haast, onpersoonlijk resultaatsdenken en cijferhegemonie. Even gedreven en kwetsbaar als Artaud, en even uitzonderlijk als het plein dat een eiland is van rust in de jagende stad. Marleen Janssens Résumé en français

Antonin Artaud ( 1896-1948) était un acteur, peintre, poète et romancier français. Il écrivait également des pièces de théâtre et des scénarios de films. Le Centre Antonin Artaud offre une aide thérapeutique aux personnes ayant des problèmes psychiques et suit résolument une approche artistique. Les soins psychologiques, psychiatriques et sociaux y sont subordonnés à une offre créative très large.

STADSCHAP VIJFHOEK >GROOTGODSHUIS

Het Grootgodshuisplein vormt het voorplein van het Grootgodshuis, la Grande Hospice vandaag gekend als het Pacheco Instituut. Samen met de Fermerijstraat (rue de l’Infirmerie) werd het geheel gebouwd in de tuinen van het na de Franse revolutie opgeheven Groot Begijnhof. Het Grootgodshuis werd gebouwd tussen 1824-1827 en is een product van het neoklassieke denken daterend uit de Hollandse periode. Door fusie met het door de Weduwe Antoine Pacheco, een nobele weldoener uit de vroeg 18de eeuw, opgerichte rusthuis voor bejaarde adellijke dames, veranderde in 1885 de naam van het Grootgodshuis in Pacheco Instituut. Merkwaardig gebouw Pacheco, is een merkwaardig gebouw, één grote (138 x 94 meter) in twee gedeelde rechthoek, naar buiten toe eerder streng, met twee prachtige binnentuinen. Het architecturaal concept is een kruising van middeleeuwse kloosterbouw en van 18de eeuwse opvattingen over armenzorg en gevangenissen. Oorspronkelijk waren de galerijen rond de tuinen open, één binnenkoer was bestemd voor de vrouwen, de andere voor de mannelijke opgeslotenen. Op de gelijkvloerse verdieping werden de validen verplicht tewerkgesteld, op de eerste verdieping huisden de kreupelen en zieken. De besmettelijke zieken werden in de paviljoenen buiten de grote rechthoek ondergebracht. Het regime was er streng: de directeur en zijn toezichters konden vanuit het centrale gebouw de beide koeren onder controle houden.

Onverantwoord duur Nadat Pacheco eind jaren zestig ontsnapt was aan de sloop werd het tussen 1976 en 1985 grondig verbouwd en aan de toenmalige rusthuisnormen aangepast. Minder dan 25 jaar later zijn deze normen weer achterhaald en de afschaffing van de kamers van meer dan twee personen, de minimum 50% eenpersoonskamers en het verplichte sanitair per kamer doet vandaag het bijna tweehonderd jaar oude Pacheco de das om. De structuur van het gebouw, zijn bescherming als monument, inbegrepen sommige elementen uit jaren tachtig, maken een aanpassing onverantwoord duur en in het geheel niet rendabel en dus ook niet sociaal verantwoord. Na grondige studie besliste het OCMW al eind 2007 om Pacheco om te bouwen tot woningen. Oorspronkelijk werd er gemikt op een honderdtal woningen, voor de helft middenklasse en de andere helft “haut de gamme”. Tegen 2011 zou de instelling sluiten. In 2011 werd er pas een architectuurwedstrijd georganiseerd waarbij zes studiebureaus een ontwerp indienden. Stijgende onzekerheid over de mogelijkheden en vooral het kostenplaatje deed het OCMW beslissen om de wedstrijd midden 2012 stop te zetten. Intussen doken er andere pistes en publieke

de twee laterale straten tussen Grootgodshuis- en Vaartstraat open gesteld worden, wat alvast vlottere en herbergzame groene verbindingen binnen de wijk kunnen worden.

private samenwerkingsformules op. Men dacht aan luxueuze serviceflats door privépartners uitgebaat, men dacht aan verkopen, de aanbestedings- en financieringsconstructies werden steeds ingewikkelder en onoverzichtelijker en het dossier sleepte intussen al aan tot eind 2013. Hoog gespecialiseerde juridische raadgevers komen er aan te pas om gepaste formules voor openbare aanbesteding en samenwerking uit te dokteren.

Vandaag 2015 is Pacheco nog steeds open als rust- en verzorgingstehuis. De geriatrische hospitaal afdeling werd overgeheveld naar het Sint-Pieter ziekenhuis. Er wordt nu aan een formule 50/50 gedacht: privaat/publiek, beperkt tot tachtig woningen, met mogelijke integratie van een publiek restaurant en andere diensten. Het zou goed zijn dat ook de tuinen voor de buurt toegankelijk worden en dat

Alles is nog voorwaardelijk, na zeven jaar is er nog steeds geen echte duidelijkheid. Marcel Rijdams FOTO’S: SCHILDERIJ 19DE EEUW EN BING MAPS

Résumé en français

La place du Grand Hospice constitue le parvis du Grand Hospice, connu aujourd'hui sous le nom de l'Institut Pachéco. L'institut a été construit entre 1824-1827 et est le produit de la pensée néoclassique datant de la période hollandaise. Pachéco est un bâtiment remarquable, un grand rectangle (138 x 94 mètres) divisé en deux parties d'aspect extérieur plutôt sévère, avec deux magnifiques jardins intérieurs. Après avoir échappé à la démolition fin des années soixante, Pachéco a été rénové entièrement entre 1976 et 1985 et adapté aux normes d'un hospice de l'époque. Le CPAS a décidé fin 2007 d'y aménager des habitations. En 2015 le bâtiment fait toujours office de maison de repos et de soins. La solution envisagée actuellement est une formule 50/50 privé/public comportant au grand maximum 80 logements. 9

HANGJONGERE VAN DE MAAND > PATRICK, LERAAR SCHEIKUNDE, OP STAP MET TOUPET

Een ambulance stationeert voor het rusthuis. Een bedlegerige patiënt wordt snel naar binnen gebracht. Verderop verlaat een man een huis om een parkeerticketje onder de voorruit van zijn auto te vervangen. Een vrouw parkeert haar wagen en stapt met een boodschappentassen een van de statige neo-classistische huizen binnen. Even later merken we een man op die met een ontredderde blik op ons af stapt en een papiertje te voorschijn haalt met daarop een adres. We sturen hem naar de Club Antonin Artaud maar een kwartiertje later heeft hij daar weer een nieuw adres gekregen en vraagt ons met hulpeloze ogen om hem nog eens op weg te helpen.

© ARNOUT WILLEMS

We komen aan in de GrootGodshuisstraat op een mistige winterdag en het is voor mij en de fotograaf die me vergezelt meteen zonneklaar dat in deze straat, die eigenlijk een plein is, niets gebeurt, nog nooit iets is gebeurd en waarschijnlijk nooit iets zal gebeuren. Het lijkt wel alsof de eenzaamheid van de bewoners van het Pacheco-rusthuis, dat het plein met zijn strenge neo-classistische façade domineert ,afstraalt op het plein met zijn spichtige bladerloze plataantjes en zijn verweesde zitbankjes.

10

De fotograaf die mij vergezelt geeft mij vervolgens een tip: mensen die met een hond rondwandelen, die hebben wel tijd. Die moeten we om een interview vragen. En alsof de duivel er mee gemoeid is verschijnt daar plots vanuit een hoek een man met een piepklein hondje. We spreken hem meteen aan en onze fotograaf heeft gelijk: hij wil wel een praatje met ons slaan. Hij heet Patrick en is leraar scheikunde aan het Institut Dominique Pire in de Marollen. Het hondje dat hij uitlaat heet Toupet. Tijdens het gesprek staat het lieve scharminkeltje te trillen als een espenblad. Het hondje heeft hij geadopteerd van een vriend die overleden is. Meermaals per dag doet hij een vaste wandeling door het centrum van Brus-

sel, telkens een grote cirkelvormige beweging die vertrekt en eindigt in de Vlaamsesteenweg. Als het echt te bar wordt trekt hij Toupet een warm pakje aan. Patrick vertelt mij honderduit over zijn ervaringen uit zijn veertigjarige carrière als leraar. Chemie geeft hij ook aan volwassenen die hun diploma willen behalen voor de centrale jury. Of chemie een buisvak is? “Voor sommigen wel. Chemie is een kwestie van nauwgezetheid en discipline!”. Maar Toupet heeft ondertussen wel genoeg van het gepalaver van zijn baasje. Een foto kan er nog net af. We nemen afscheid. En dan gebeurt er tenslotte toch nog iets op het plein. We maken aanstalten om het Pachecogebouw binnen te lopen wanneer een vrouw ons vanaf een bankje vraagt : “Is that building a motel?” We benaderen de vrouw en maken kennis met een jonge Amerikaanse vrouw uit North Dakota. Ze heeft tassen vol alcohol en zoekt een goedkope verblijfplaats voor een nacht. Met haar betraande ogen maakt ze ons duidelijk dat zij een rotstreek heeft uitgehaald met haar partner - “This time, I was the jerk!” - en dat ze nu een nachtje wil boeten in een goedkoop hotelkamertje. Maar hulp heeft ze niet nodig. We laten haar alleen met de duiven. En zo blijkt de Grootgodshuisstraat toch nog een nieuwe roeping te krijgen: een plein om stil en eenzaam je verdriet uit te huilen. Een uithuilplein. Stefan Moens

Résumé en français

Il ne semble jamais se passer quelque chose dans la rue du Grand Hospice. Après quelques vaines tentatives, nous avons rencontré finalement un homme disposé à consacrer un peu de temps à une brève conversation: Patrick. Il enseigne la chimie depuis plus de 40 ans dans une école de l'enseignement secondaire à Bruxelles. Il a un chien,Toupet qu'il sort chaque jour. Il s'agit d'un chien qu'il a adopté lors du décès d'un ami. Après la conversation, nous rencontrons une femme américaine qui est venue sur la place pour pleurer.

STADSBERICHT

MAAK KANS OP EEN ETENTJE VOOR 2 PERSONEN IN HET AB RESTO

D E G ROT E

PARADE VU Wouter Hillaert, Engelselei 21/402, 2140 Borgerhout

Burgerbewegingen Hart boven Hard en Toute Autre Chose trekken bij de verantwoordelijken voor deze samenleving aan de bel: wij willen het anders! Wij geloven dat er geld genoeg is om jongeren en kwetsbare mensen kansen te geven, als we het maar eerlijker verdelen. Wij willen meer aandacht voor wat het leven rijker en menselijker maakt: cultuur, zorg, onderwijs. Alleen van een samenleving waarin iedereen zich thuis voelt, worden we samen beter.

Op de plaats waar we nu de Grootgodshuisstraat en het Pacheco-Instituut aantreffen, bevond zich vroeger het uitgestrekte Groot Begijnhof. Het werd aan het einde van de 18de eeuw opgeheven. Hoeveel begijnenhuisjes telde men toen verdeeld over een oppervlakte van bijna 7 hectaren? De Markten reserveert een tafel voor twee personen aan de eerste lezer die het juiste antwoord mailt naar [email protected]

© ARNOUT WILLEMS

De Grote Parade is een kleurrijke en kritische optocht van mensen en organisaties uit alle hoeken met tien hartenwensen voor een andere wereld:

Kom op straat, er is een alternatief!

Zondag 29 maart 2015 - 13u00 - Noordstation Brussel Samen trekken we aan de bel: willen we een menselijke toekomst voor iedereen, dan moet onze samenleving dringend anders.

tien hartenwensen. één Kleurrijke optocht. DE GROTE PARADE HART BOVEN HARD heeft als nieuwe burgerbeweging de wind in de zeilen omdat we met z’n allen oog hebben

onze zorgen bij elkaar uit te storten, wel om samen de kaalslag op zoveel terreinen tegen te gaan. We zijn verbonden in ons gezamenlijk verzet.

De Vijfhoek trakteert deze maand twee personen op een gratis etentje in het AB Resto (´s middags of ´s avonds) via een prijsvraag:

voor de problemen van iedereen. We verenigen burgers en grote en kleine organisaties – ongezien breed. Niet om

Samen rijk-Eerlijke belastingen-Sterk jong en oud-Stop armoede-Werkbaar werk-Leefbare buurt-Eco is logisch-Diversiteit is realiteit-Wees wereldwijs-Doe de democratie Kies jouw hartenwens en laat je zien op de Parade. Lees de volledige hartenwensen op www. hartbovenhard.be Kom op straat. Er is een alternatief! Zondag 29 maart 13u, Noordstation Brussel Kleurrijke optocht met muzikaal slotmoment

BON VOOR GRATIS KOFFIE OF THEE BIJ BROODJE / SOEP / LUNCHMENU / ENKEL ’S MIDDAGS Niet verenigbaar met andere promoties • één bon per persoon

STEENSTRAAT 23, 1000 BRUSSEL • OPENINGSUREN OP WWW.ABCONCERTS.BE 11

BERICHTJES VAN HIER EN GINDER

VERENIGINGEN EN ANDERE LEUKE ACTIVITEITEN Passieconcert Le donne piangenti ai piedi di Cristo. Vier huilende vrouwen aan de voet van het kruis van Christus. Vanuit dit beeld van innerlijke droefheid bouwt het ensemble Encantar een passieprogramma rond de klaagliederen uit het Oude Testament. Op het programma staan muziek uit de renaissance en lamentaties uit de vroegbarokke periode. Zondag 8 maart om 16 uur, Sint-Lambertuskerk, (Sint-Lambertusplein), Laken • Info & reservatie: www.laken.davidsfonds.be, 0479 10 22 89 De Gezinsbond Brussel organiseert een tweedehandsbeurs van (zomer)kinderkleding tot 12 jaar, boeken,speelgoed en babyuitzet op zaterdag 14 maart van 13u tot 16u in De Rinck,Dapperheidsplein 7 te 1070 Anderlecht. • Info: [email protected] 0498 830 310 [email protected] Wie op 15 maart meent hemelse klanken te horen weerklinken boven De Markten heeft het maar gedeeltelijk verkeerd voor. Natuurlijk zijn het geen echte engelen die de vrolijke liederen zingen 12

(alhoewel!), maar de even enthousiaste leden van "De Zingende Brug" die naar goede gewoonte volksliederen in heel wat talen vertolken. Uiteraard ook in het Engels. Wie graag wil meezingen is van harte welkom! • Info: www.dezingendebrug Brukselbinnenstebuiten organiseert een thematoer over de Centrale Boulevards, hun verleden en toekomst, met buurtparken en evenementenpleinen, Cinema Pathé en Ancienne Belgique, Beurs en Post, Metropole en Kater en de Kat, Parking 58 en het circulatieplan. Afspraak op zaterdag 21 maart om 14u op het Fontainasplein, de wandeling eindigt om 17u30 op het de Brouckèreplein. Deelname: 10 euro. • Info: www.brukselbinnenstebuiten.be [email protected] 02 218 38 78 De Vlaamse Club voor Kunst, Wetenschap en Letteren organiseert op maandag 23 maart om 19u45 een lezing in De Markten. Professor Jef Van Bellingen zal het hebben over de geschriften van Petrarca, het ontwaken van het denken in de Renaissance. • Info: www.vlaamseclubbrussel.be, [email protected]

De befaamde Brussel XL quiz komt er weer aan! De deelnemers krijgen een aantal vragen voorgelegd om hun kennis te testen van uiteenlopende aspecten van Brussel, vroeger en nu. Er wordt gespeeld met ploegen van maximum 4 deelnemers. Afspraak op vrijdag 27 maart om 19u (deuren 18u30) in De Markten. • Info & inschrijvingen: [email protected] 02 569 27 74 Op dinsdag 31 maart is er om 20u een infoavond in De Markten, georganiseerd door CM Sint-Michielsbond met als thema”slaapproblemen”. • Info & inschrijvingen: 02 240 85 06 www.cm.be/agenda [email protected]

VORMING CM Sint-Michielsbond organiseert in maart een cursus “Stressbeheersing op het werk” in De Markten (op dinsdagavond 3, 10, 17 en 24 maart telkens van 19u30 tot 21u3o) • Info & inschrijvingen: 02 240 85 06 www.cm.be/agenda [email protected]

COLOFON Werkten aan dit nummer mee: Nora De Kempeneer, Pol Vervaeke, Etienne Philips, Valérie Procès, Hilde Van Geel, Marcel Rijdams, Arnout Willems, Marleen Janssens, Stefan Moens, Werner De Bus en Charles Six. Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaffen Oplage: 6.300 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, [email protected] Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen De Vijfhoek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel 02 512 34 25, [email protected], www.demarkten.be

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De Markten maakt deel uit van Cultuurcentrum Brussel. Steun De Vijfhoek: uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62- 433-1147061-61 van De Markten met vermelding "steun De Vijfhoek". Voor het aprilnummer van De Vijfhoek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 12 maart. Openingsuren onthaal: Openingsuren onthaal: maandag tot donderdag van 9 tot 20u, vrijdag van 9 tot 17u en zaterdag van 9 tot 13u (behalve tijdens de schoolvakanties)