FIETSOBSERVATORIUM IN HET BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJK GEWEST

FIETSOBSERVATORIUM IN HET BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJK GEWEST Verslag 2014

www.provelo.org Pro Velo asbl/vzw - Londenstraat 15 rue de Londres - Bruxelles 1050 Brussel

Fietsobservatorium in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest: resultaten 2014

Inhoudsopgave Samenvatting:...............................................................................................................................................................3 Inleiding.......................................................................................................................................................................4 Tellingen: overzicht en methodologie............................................................................................................................4 Enquête........................................................................................................................................................................6 Resultaten van de telling..............................................................................................................................................7 Resultaten voor 2014....................................................................................................................................................7 Evolutie tussen 2013 en 2014........................................................................................................................................9 Evolutie sinds 1998.....................................................................................................................................................12 Verhouding mannen - vrouwen...................................................................................................................................19 Helmdracht.................................................................................................................................................................21 Villo!...........................................................................................................................................................................23 Fietsverlichting bij het vallen van de avond................................................................................................................24 Observaties met betrekking tot de fietsenstallingen...................................................................................................25 Resultaten van de enquête rond trajecten..................................................................................................................26

Pro Velo asbl/vzw - Londenstraat 15 rue de Londres - Bruxelles 1050 Brussel

2/32


SAMENVATTING:

Sinds 1998 is de Pro Velo vzw verantwoordelijk voor het Brusselse Fietsobservatorium en in dat kader voerde zij in 2014 de volgende taken uit: - ochtendtellingen op 26 plaatsen in Brussel en tijdens 4 periodes in het jaar; - observatie van de geparkeerde fietsen bij de belangrijke haltes van het openbaar vervoer; - avondtellingen op 4 plaatsen om de verlichting van de fietsen te evalueren; - en de afname van een enquête over de trajecten die de fietsers in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest afleggen. Op een totaal van 99 teluren noteerden we voor het hele gewest tijdens de ochtendspits (van 8 u. tot 9 u.) gemiddeld 204 fietsers. Dit is een stijging van 28,2% ten opzichte van 2013. De zachte weersomstandigheden in 2014 in vergelijking met 2013 kunnen dit gedeeltelijk verklaren. Het aantal fietsers toonde een constante stijging tussen 1999 (eerste tellingen) en 2013, maar stagneerde in 2012 en 2013. Hierdoor lijkt de stijgende beweging wat te sputteren. De resultaten van 2014 zijn zo goed dat we misschien weer in het ritme van 2007 – 2011 komen. Maar laten we de cijfers voor de volgende jaren afwachten om te concluderen of het al dan niet om een duurzame stijging gaat. Het aandeel mannelijke fietsers lijkt stabiel te blijven in de tijd en is goed voor 68,5% van de geobserveerde fietsers. 43% van de getelde fietsers draagt een helm, wat duidt op een gestage toename over de jaren heen. De Villos! (selfservice fietsen) vertegenwoordigen over het hele jaar 6,6% van alle fietsen. De avondtellingen voor 2014 bewijzen dat 70% van de fietsen correct verlicht is, terwijl 13% helemaal geen verlichting heeft (4 telplaatsen, 506 fietsen).


3/32


INLEIDING In het kader van een overeenkomst met het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest is Pro Velo vzw sinds 1998 verantwoordelijk voor het Brusselse Fietsobservatorium. Dit observatorium heeft voor 2014 als doel: 1) fietsers tellen op diverse plaatsen en tijdens verschillende periodes (26 kruispunten in januari, mei, september en november); 2) fietsenstallingen observeren aan metrohaltes; 3) de verlichting van de fietsers observeren bij het vallen van de avond tijdens de lente; 4) een enquête organiseren voor de Brusselse fietser om de trajecten die ze gebruiken beter te leren kennen en te analyseren.

Tellingen: overzicht en methodologie Sinds 1998 voert Pro Velo elk jaar tellingen uit op diverse plaatsen in Brussel en tijdens verschillende periodes in het jaar. In 1998 werden de tellingen uitgevoerd op 15 plaatsen tijdens de maanden september en juli, op 12 plaatsen in mei, en op 8 plaatsen tijdens de maanden januari, maart en maart. Tussen 1999 en 2004 vonden de tellingen plaats op 16 plaatsen tijdens de maanden september, mei en juli (tot 2002) en op 8 plaatsen in januari, maart en november. Tussen 2005 en 2009 werden tellingen verricht op 20 plaatsen tijdens de maanden maart en mei, en op 8 plaatsen tijdens de maanden januari en november. In 2010 werden 25 plaatsen uitgekozen voor observaties over het hele jaar (januari, mei, september, november), en 26 plaatsen in 2011. Dankzij deze wijzigingen,

waarbij rekening werd gehouden met een zekere continuïteit, kon een analyse gemaakt worden in de tijd en verbeterde de kwaliteit van de gegevens (zie figuur 1). De tellingen vonden plaats op weekdagen tussen 8 u. en 9 u. (dinsdag of donderdag). We telden elke fietser die op het kruispunt verscheen en registreerden verschillende elementen, zoals het vertrekpunt, de richting, man/vrouw/kind, draagt hij/zij een helm. Sinds mei 2010 tellen we ook de Villo's! (selfservice fietsen). Naast deze ochtendtellingen organiseert Pro Velo sinds de winter van 2004-2005 ook avondtellingen om na te gaan hoe het met de fietsverlichting gesteld is. Sinds 2007 werden een groot aantal fietsenstallingen aan de Brusselse trein- en metrostations geanalyseerd. Hierbij wordt de bezettingsgraad en de manier waarop de fietsen zijn vastgemaakt geregistreerd.


4/32


Figuur 1: Plaats van de manuele tellingen in het Brusselse Gewest.


5/32


Enquête Sinds 2009 houdt Pro Velo elk jaar een enquête om een beter inzicht te krijgen in het socio-economische en mobiliteitsprofiel van de fietsers, en om na te gaan hoe het modale aandeel van de fiets in het Brusselse Gewest zou kunnen toenemen. In 2014 vroeg Pro Velo de fietsers naar hun routes en werd er informatie verzameld om een beter beeld te krijgen over het profiel van de respondenten. Door de routes op te splitsen in deeltrajecten kon worden bepaald welke wegen het drukst befietst worden en welke vermeden worden.

Figuur 2: Flyer die werd gebruikt om de enquête onder geparkeerde fietsen in de stad te verspreiden.


6/32


RESULTATEN VAN DE TELLING Resultaten voor 2014 In de loop van 2014 werden in 99 uren maar liefst 20 251 fietsers geteld. Als we alle plaatsen en periodes samenvoegen, komen we aan een gemiddelde van 204 fietsers/uur.

Tabel 1: De resultaten worden per plaats en periode weergegeven in de onderstaande tabel.

We zien belangrijke verschillen tussen de plaatsen en periodes. De kaart hieronder toont de geografische verdeling van het aantal getelde fietsers (gemiddelde van de resultaten van de observaties tijdens de maanden mei en september 2014).


7/32


Figuur 3: Aantal getelde fietsers tussen 8 u. en 9 u. op weekdagen (gemiddelde van de maanden mei en september 2014).


8/32


Evolutie tussen 2013 en 2014 Als we enkel rekening houden met de plaatsen die zowel in 2013 als in 2014 werden geobserveerd, in dezelfde periodes (97u observatie verdeeld over 26 plaatsen en 4 periodes), dan zien we een stijging van 28% van het gemiddelde aantal fietsers/uur (158 fietsers/u in 2013 tegenover 204 fietsers/u in 2014). Deze stijging doet zich op diverse plaatsen en tijdens verschillende periodes voor (tabel 2).

Tabel 2: Evolutie van het aantal fietsers tussen 2013 en 2014 volgens de telplaats en -periode.


9/32


De zachte weersomstandigheden in 2014 in vergelijking met 2013 kunnen deze algemene stijging gedeeltelijk verklaren. Onderstaande grafieken geven een overzicht van het aantal dagen per maand neerslag, sneeuw, vorst en de gemiddelde temperaturen waargenomen in 2012, 2013 en 2014. We stellen vast dat er een aanzienlijk verschil is voor de maanden januari en september, en in mindere mate voor de maand november.

Figuur 4: Evolutie van de weersomstandigheden voor de jaren 2012, 2013 en 2014.


10/32

Fietsobservatorium in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest: resultaten 2014 De onderstaande grafiek toont de maximale en minimale gemiddelde temperaturen die werden opgetekend in 2013 en 2014. Alle minima en maxima zijn hoger in 2014.

Figuur 5: De minimale en maximale gemiddelde temperatuur van 4 telperiodes in 2013 en 2014.


11/32


Evolutie sinds 1998 Tussen 1999 en 2014 (15 plaatsen, 2 periodes) zien we een gemiddelde toename van het aantal fietsers van 12% per jaar en van 10,2% per jaar voor de periode 2005-2014 (17 plaatsen, 2 periodes). Terwijl het aantal fietsers tussen 2010 en 2014 gemiddeld met 8,9% stijgt (17 locaties, 3 periodes).

Deze gemiddelde cijfers werden berekend over meerdere jaren en zeggen ons niets over de evolutie van de jaarlijkse groei over de jaren heen. Als we kijken naar het jaarlijkse groeicijfer van het aantal fietsers, dan zien we dat er een lichte daling is sinds 2003, om helemaal te stagneren tussen 2012 en 2013. Maar in 2013-2014 pikken we de draad terug op en is er weer groei.

Figuur 6: Evolutie van het gemiddelde jaarlijkse groeicijfer van het aantal fietsers.

Het jaarlijkse groeicijfer tussen 2005 en 2014 werd berekend op basis van de tellingen op 17 plaatsen gedurende 2 periodes en wordt in de onderstaande tabel weergegeven.


12/32


Tabel 3: Het groeicijfer sinds 2005 voor de telling op 17 plaatsen en tijdens 2 periodes (mei en september). De volgende grafiek (figuur 6) toont de evolutie van het aantal fietsers tussen 1999 en 2014, waarbij rekening werd gehouden met de telling op 15 plaatsen en 2 periodes (mei en september). De resultaten worden weergegeven in tabel 3. Het lijkt erop dat de toename van het aantal fietsers in Brussel dezelfde trend volgt als tussen 2007 en 2011. De zachte weersomstandigheden in 2014 kunnen deze stijging gedeeltelijk verklaren. De resultaten van de volgende twee jaren zullen uitwijzen of we echt van een opwaartse trend kunnen spreken.

Figuur 7: Evolutie van het aantal fietsers in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest sinds 1999. Pro Velo asbl/vzw - Londenstraat 15 rue de Londres - Bruxelles 1050 Brussel

13/32


Tabel 4: Totaal en gemiddelde van het aantal getelde fietsers op 15 plaatsen in mei en september (8 u. – 9 u.).


14/32


In de onderstaande tabellen zien we de gedetailleerde resultaten van de tellingen sinds 1998.

Tabel 5: Resultaten van de tellingen in januari (1998-2014).


15/32


Tabel 6: Resultaten van de tellingen in mei (1998-2014).


16/32


Tabel 7: Resultaten van de tellingen in september (1998-2014).


17/32


Tabel 8: Resultaten van de tellingen in november (1998-2014).


18/32


Verhouding mannen - vrouwen Als we alle gegevens voor 2014 samenvoegen, dan zien we dat 68,5% van alle geobserveerde fietsers bij de telling mannen zijn. De

vrouwen vertegenwoordigen dus minder dan een derde van de Brusselse fietsers. De cijfers in de onderstaande tabel (tabel 8) hebben betrekking op alle beschikbare gegevens van alle plaatsen. In de tellingen zien we dat kinderen nog sterk ondervertegenwoordigd zijn: ze maken slechts 1,5% uit van de getelde fietsers in 2014.

Tabel 9: Aandeel mannen onder de getelde fietsers op de verschillende telplaatsen in Brussel (2014).

Het aandeel vrouwen onder de getelde Brusselse fietsers is erg klein en blijft onveranderd (figuur 5).


19/32


Figuur 8: Evolutie van het vrouwelijke aandeel Brusselse fietsers.


20/32


Helmdracht Alle gegevens voor 2014 samen (4 periodes, 20 251 fietsers): 43% van de getelde fietsers draagt een helm. Onder de mannen droeg

43% een helm, tegenover 37% van de vrouwen en 39% (234) van de kinderen. De percentages variëren naargelang de geanalyseerde plaats. De cijfers in de onderstaande tabel (tabel 9) zijn gebaseerd op alle beschikbare gegevens van alle plaatsen samen.

Tabel 10: Aandeel fietsers met helm op de verschillende telplaatsen.


21/32


De afgelopen vijftien jaar zien we een sterke, gestage stijging (figuur 6) van het aantal fietsers dat een helm draagt.

Figuur 9: Evolutie van het aandeel Brusselse fietsers dat een helm draagt.


22/32


Villo! Op bepaalde plaatsen wordt het aantal Villo's! (selfservice fietsen) al geteld sinds mei 2010 en sinds september 2010 gebeurt dit op alle telplaatsen. In 2014 klokte het aandeel Villo's! af op 6,6% van alle getelde fietsen. Dit percentage varieert natuurlijk naargelang de telplaats (tabel 10).

Tabel 11: Aandeel Villo's! op de verschillende telplaatsen in 2014.


23/32


Fietsverlichting bij het vallen van de avond De avondtellingen werden op 4 plaatsen georganiseerd om een idee te krijgen in hoeverre fietsen correct verlicht zijn. De geobserveerde plaatsen zijn: het Stefaniaplein, de Van Praetbrug, de Weststraat en de kruising Woluwedal, Vanderveldelaan en de Hymanslaan. Er werden 506 fietsen geteld (waarvan 31 Villo's, die niet in de analyse werden opgenomen). Hieronder volgen de resultaten van alle observaties samen:

Tabel 12: Fietsverlichting

70% van de getelde fietsers rijdt met een correcte verlichting vooraan en achteraan, de meeste onder hen zijn vrouwen, maar meer dan 1/8ste heeft helemaal geen fietsverlichting. Onderstaande tabel geeft de gedetailleerde resultaten per telplaats weer:

Tabel 13: Fietsverlichting per telplaats.


24/32


Observaties met betrekking tot de fietsenstallingen De bezettingsgraad van fietsenstallingen aan metrostations in het gewest werd geëvalueerd tijdens de zomer van 2014. Verschillende metrostations hebben geen fietsenstalling, maar dat is vaak te wijten aan werken in uitvoering (Rogier, Pannenhuis en Park). De resultaten worden weergegeven op het plan hieronder.

Tijdens het veldwerk werden ook gegevens verzameld over de manier waarop de fietsen werden vastgemaakt. Uit een steekproef van 243 geparkeerde fietsen in het centrum of op de kleine ring, leidden we de volgende resultaten af: - 84% was vastgemaakt met een goed fietsslot. - 80% was vastgemaakt met een goed fietsslot en aan het kader. - 14% was vastgemaakt met een goed fietsslot, aan het kader en aan minimum één wiel.


25/32


RESULTATEN VAN DE ENQUÊTE ROND TRAJECTEN Methodologie: verzamelen en verwerken van de gegevens Voor de enquête rond fietstrajecten nodigde Pro Velo de fietsers uit om hun routes door te spelen: 1) door hun trajecten aan te geven in Google Maps, zoals bij de enquête van 2012; 2) via de smartphoneapplicatie 'wikiloc', waarmee ze het parcours kunnen registreren en ons doorsturen; 3) door hun trajecten via mail of via briefkaart te bezorgen. De gegevens werden verzameld in het formaat kml of gpx, afhankelijk van het gebruikte kanaal, en omgezet naar een formaat dat compatibel is met een GIS. Daarna werden de gegevens vergeleken met de informatie over de respondenten (geslacht, leeftijd, frequentie van de afgelegde trajecten). Elk deeltraject werd vervolgens specifiek verwerkt om de volgende informatie te kunnen afleiden: - de totale wekelijkse frequentie van de gevolgde routes; - het aantal mannen en vrouwen die er gebruik van maken; - het aantal personen van 60 jaar of ouder die er gebruik van maken; - het aantal nieuwe fietsers die er gebruik van maken (iedereen die zich sinds een jaar of minder met de fiets verplaatst). Voor de gegevensverwerking

Na de gegevensverwerking


26/32


Profiel van de respondenten In totaal hebben 480 fietsers de vragenlijst beantwoord, goed voor een totaal van 806 trajecten, of gemiddeld 1,68 traject per antwoord. Er werden 774 trajecten verwerkt in het GIS. Dit was het profiel van de respondenten:

/1. Figuur: Indeling van de respondenten volgens type

/2. Figuur: Indeling van de respondenten volgens hun fietservaring


27/32


/3. Figuur: Répartition des répondants selon le nombre d'années de pratique du vélo


28/32


Analyse van de ingezonden trajecten Een traject wordt gemiddeld 5,75 keer per week afgelegd. De eerste kaart toont ons dat het fietsverkeer in Brussel goed verspreid is: de trajecten die we ontvingen van de 460 respondenten, beslaan 47% van de openbare wegen in de hoofdstad. We stellen echter vast dat er door de straten ten westen van het kanaal beduidend minder routes lopen. Bij sommige wegen ontstaat er een trechtereffect, waardoor we er veel fietsers aantreffen: de Wetstraat, de Tervurenlaan, de Kroonlaan, de Troonstraat, de Louizalaan, en diverse stukken van de kleine ring.

De tweede kaart is samengevoegd met de Gewestelijke Fietsroutes en de Groene Wandeling, en toont ons enkel de straten waar meer dan 50 fietsers per dag langskomen. De drukst befietste GFR's zijn de routes Kanaal en Maalbeek, de Wetstraat en de GFR 01 in Schaarbeek, net als verschillende zones van de GFR in het stadscentrum. Op andere plaatsen overlappen de trajecten niet met de GFR's: bijvoorbeeld de Waterloosesteenweg, de middenring, de Fonsnylaan, de Louizalaan. De derde kaart toont de wegen die gebruikt worden door de "nieuwe" fietsers, i.e. iedereen die zich met de fiets verplaatst sinds een jaar of minder. Onder de meest gebruikte wegen vinden we opnieuw de grote assen, net als de Wetstraat, de Kroonlaan en de Louizalaan. We stellen ook vast dat de Koningsstraat, de Louis Bertrandlaan en de GFR 01 in Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node, of de Stroobantsstraat in Evere druk bereden wordt. Maar ook sommige wegen in het stadscentrum worden intensief befietst: de Keizerslaan - Koloniënstraat, Zuidstraat - Stalingradlaan, GFR 11 (Kunstberg, Infante Isabellastraat, Grasmarkt). Deze kaart geeft ook aan dat de nieuwe fietsers veiliger assen gebruiken zoals de Tervurenlaan, de fietsroutes langs het kanaal en de Havenlaan.


29/32



30/32



31/32



32/32

FIETSOBSERVATORIUM IN HET BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJK GEWEST

Recommend Documents