Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede Centrum

Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede Centrum

© 2014 Walas Concepts – Vancouver/Rotterdam

Colofon. Auteurs

Nadine Huids en Saar Terra

Inhoudelijke bijdragen

H.G. van Straaten, Bas Bulten en afdeling stedenbouw gemeente Ede.

Vormgeving en fotografie

Saar Terra en Nadine Huids

Uitgave van

Walas Concepts Kloosterweg 1 6412 CN Heerlen T +31 (0) 45 206 00 00 E [email protected] I www.walasconcepts.com

© 2014 Walas Concepts – Vitamine-Ede Voor nadere informatie verzoeken wij u contact op te nemen met

The Netherlands Contactpersoon: Saar Terra, namens dhr. H.G. van Straaten, CEO World of Walas

2

Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede-centrum

3


4


Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede Centrum

5


6


Inhoud Voorwoord

08

Inleiding Openbare ruimte - pleinen Historie openbare ruimte – pleinen. Algemeen. Het belang van openbare ruimte . Het belang van pleinen.

10 12 12 14

Voorgeschiedenis Openbare ruimte Ede-centrum Verkenning centrum Verkenning pleinen

21 21 26 31

Aanbevelingen lange termijn korte termijn

42 42 43

Referenties

44

7


Voorwoord Verkenning openbare ruimte Ede-centrum Deze verkenning is onderdeel van het project ‘Vitamine Ede’ en is uitgevoerd door Walas Concepts en houdt verband met de uitvoering van de opdracht voor het zoeken naar mogelijkheden voor en het aanjagen van een meer een levendig centrum voor de gemeente Ede. Walas Concepts heeft gemeend dit onderzoek te willen uitvoeren als aanvulling op de verkenning van de binnenstad, omdat er vanuit het publiek veel vragen rezen over het ruimtelijk functioneren van de binnenstad en de pleinen in het bijzonder. Het doel van deze verkenning is om te kijken wat het belang is van openbare ruimten en specifiek hoe de openbare ruimte in het centrum van Ede functioneert. Aan de hand van deze verkenning worden enkele aanbevelingen gedaan over hoe de pleinen in Ede gerevitaliseerd en geactiveerd kunnen worden en hoe ze kunnen bijdragen aan een duurzaam centrum voor de huidige en toekomstige inwoners van Ede. Een goede openbare ruimte is van groot belang om als kwalitatief sterke binnenstad te kunnen functioneren. Walas Concepts – Vitamine Ede

8


Functies - Mixed use

Ontmoeten

Verblijfsmogelijkheden

Uitnodigend

Gebruikers Groen en water

Verzamelplaats Kunst & Cultuur Verhoudingen

Activiteiten Menselijke maat Aantrekkelijk

Programmering

9


Inleiding. Steden zijn concentratiepunten waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen uitwisselen, handel kunnen drijven of gewoon kunnen ontspannen. De straten, pleinen en parken zijn het publieke domein van een stad, bieden een podium en zijn een katalysator voor verschillende activiteiten. Zonder pleinen, zonder publiek domein, geen stedelijk leven. Vitale binnensteden draaien niet om winkels, maar om gemengd gebruik, een goed vormgegeven publiek domein en levendigheid in de openbare ruimte. Sinds medio mei 2013 werkt Walas in opdracht van de gemeente Ede aan het verlevendigen en versterken van Ede centrum. In de eerste tussenrapportage die aan de opdrachtgever is voorgelegd, is beschreven waar kansen en bedreigingen zich in het centrum voordoen, hoe gewerkt kan worden aan een sterk economisch klimaat en hoe de vitaliteit van de stad als geheel kan groeien. In de tussenrapportage wordt gewezen op het belang van een strategie voor cruciale plekken in het centrum. In dit document verkennen we de meest cruciale plekken van de stad; openbare ruimtes en pleinen. We zoomen in op het belang van openbare ruimtes en verkennen hoe deze in Ede centrum functioneren. Ede. Stad in Food Valley. Ede is een middelgrote plaats aan de westflank van de Veluwe en heeft ongeveer 3.257 inwoners in het centrum. In de loop der eeuwen is Ede uitgegroeid tot een stad, dit mede door de vestiging van belangrijke ondernemingen die grote gebieden hebben laten ontwikkelen. Ondanks het vertrek van deze grote partijen in de loop der jaren, blijft de kern van Ede groeien. De snelweg is een nieuwe aanjager. Na 2000 is het centrum van Ede grotendeels herontwikkeld. De nieuwe ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat voornamelijk grote ketens de mogelijkheid hebben om van de panden gebruik te maken. Dit heeft als gevolg dat lokale ondernemers minder kansen hebben op de betere plekken in het centrum. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleidt dat er een grote uniformering heeft plaatsgevonden en dat er een stuk authenticiteit verloren is gegaan.

Zoals zoveel steden in Nederland, kent de binnenstad van Ede een achteruitgang in uniciteit, verbondenheid en beleving. Een sterke binnenstad maakt verbinding met inwoners en bezoekers om de lokale economie te versterken. Het centrum van Ede kent tamelijk grote en centraal gelegen pleinen, welke een belangrijke rol zouden moeten spelen rondom de dynamiek en de vitaliteit van de stad. Een gezamenlijk beeld van het gewenste resultaat. Binnen deze verkenning wordt gekeken naar het belang van openbare ruimtes, pleinen en bijhorende functies. Er is ingeschat hoe en waar het functioneren van de pleinen eventueel kan worden uitgebreid/versterkt. Het proces is opgepakt in samenwerking met de gemeente Ede. Deze verkenning dient als eerste aanzet voor her-activering.

10


…..op naar een open en levendig Ede, waar het altijd bruist van activiteit….

11


Openbare ruimte – pleinen. Historie openbare ruimte – pleinen. Algemeen. Openbare ruimte gericht op gebruik en gebruikers. Vanuit de geschiedenis van traditionele steden, hebben openbare ruimtes drie belangrijke functies; ze fungeren als een ontmoetingsplek, ze bieden marktruimte en ze worden gebruikt als verkeersruimte. Deze functies traden naast elkaar in dezelfde ruimte, in goede balans, op. Dit fenomeen zorgt ervoor dat er altijd, op ieder tijdstip van de dag, levendigheid is. De functies van pleinen zijn in de loop van de jaren veranderd. Vroeger vonden huiselijke en ambachtelijke activiteiten vanuit de huizen voornamelijk op straat of op pleinen plaats. Tegenwoordig is er een duidelijke scheiding tussen privaat en openbaar. Daarbij zijn steden na de oorlogsjaren zo in gericht dat wonen, werken en recreatie strikt gescheiden werden en dat technologische ontwikkelingen, zoals de focus op de auto bepalend werden voor het straatbeeld. Functies die elkaar voorheen troffen op een plein raakten verspreid over een reeks semi-commerciële ruimtes. Pleinen in Nederland werden van oorsprong vooral functioneel gebruikt, zoals bijvoorbeeld marktpleinen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Italië, waar adellijke grandeur getoond werd op pleinen, geïntegreerd met het omringende ensemble van functies en gebouwen, met een subtiele verhouding tussen oppervlakte en hoogte. Een ander verschil is de manier van ruimtelijke ordening die in Nederland veelal gebaseerd is op het scheiden van functies. De ruimtelijke consequenties van functiescheiding zijn dagelijks te zien in de directe omgeving. Wonen, werken en vrije tijd zijn dusdanig

gescheiden, dat het moeilijk is om een variëteit aan activiteiten te laten plaatsvinden in dezelfde ruimte. Plekken zijn immers dusdanig specifiek ingericht, dat het moeilijk is om er afwijkende functies in onder te brengen. Monofunctioneel gebruik leidt vaak tot problematiek en is niet zelden de oorzaak van een depressie in levendigheid en dynamische economische ontwikkeling. Na de ontwikkelingen van medio 2000 kent het centrum van Ede een aantal gelijksoortige neerwaartse symptomen. Tussen de massale helemaal op detailhandel gerichte nieuwbouw zijn open ruimtes gerecreëerd, die veelal invulling hebben gekregen in de vorm van pleinen. De pleinen kenmerken zich door monofunctioneel gebruik. Dat is symptomatisch voor de binnenstad van Ede en heeft het effect dat de pleinen overwegend als erg onaangenaam worden ervaren wanneer deze niet worden geprogrammeerd. Levendigheid van de pleinen wordt niet gestimuleerd door de ruimtelijke inrichting, maar is nu afhankelijk van het multifunctionele programma van activiteiten. Getracht wordt de openbare ruimte weer tot leven te brengen door de activering, en mogelijke fysieke veranderingen, zodat de verblijfsduur en de stopkracht omhoog gaan. Om de pleinen ook intrinsiek beter te laten functioneren door een betere ruimtelijke inrichting, zal een proces van (middel)lange termijn nodig zijn. Naast algemene aanbevelingen betreffende de ruimtes en voortgaande verkenningen, is het raadzaam om verder te kijken naar de aanbevelingen die Jan Gehl c.s. doen betreffende de menselijke maat van het publieke domein. Tevens verwijzen we naar www.pps.org om via projecten van zgn. Placemaking de betrokkenheid van de mensen en de leefbaarheid van de ruimte te vergroten.

12

Verkenning revitalisatie openbare ruimte Ede-centrum

Autonoom levendig, adellijke grandeur; Piazza Santa Croce – Italië

Ruimtelijk plein dat actieve programmering behoeft; Marktplein – Ede

13


Het belang van openbare ruimte. Het belang van pleinen. Niet gebouwen maar mensen. Vitale en dynamische steden worden niet gemaakt door de gebouwde omgeving, maar door de mensen, ondernemers en activiteiten in een stad. Gemeente Ede wil graag de levendigheid bevorderen in het centrum. Levendigheid wordt gecreëerd door o.a. het gebruik en de actieve programmering van de openbare ruimten, niet door de openbare ruimtes zelf, al zal de vormgeving en inrichting ervan het gebruik stimuleren, dan wel afremmen. Van belang is dat de huidige en mogelijk toekomstige gebruikers als leidend gelden. Uitgaande van de filosofie van Jan Gehl, Jane Jacobs en William Whyte, is er gekeken naar het belang en gebruik van pleinen en openbare ruimten in Ede centrum. Deze urbanisten zijn invloedrijk op het gebied van stedelijke ontwikkeling, vooral omdat zij zich hebben onderscheiden in het lezen en begrijpen van de werking van een stad: kijken naar de omgeving en observeren hoe mensen zich gedragen en bewegen in hun omgeving. Jan Gehl. Jan Gehl is een Deense architect en een adviseur in Stedenbouw uit Kopenhagen. Gehl richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van het stadsleven door stadsontwerpen te heroriënteren naar de voetganger en

de fietser. De menselijke maat is voor Jan Gehl de factor tot succes. De lokale schaal en de menselijke maat zijn in zijn ogen bepalend voor vitaliteit. Alles op en rondom een plein moet voor het publiek, liefst de voetganger, zeer toegankelijk zijn. Volgens Gehl is de openbare ruimte in de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. De binnenstedelijke ruimte wordt niet meer alleen gebruikt vanwege de feitelijke noodzaak om in het centrum te zijn, maar vooral om te recreëren. Winkelen kan overal, zeker nu internet een deel van die functie overneemt. Hoe aantrekkelijker de openbare ruimte, hoe meer verschillende doelgroepen worden aangetrokken en hoe langer deze er verblijven. Ontmoeten, recreëren en de stad als totaal product van gemengde functies vormen de toekomst. De openbare ruimte is slechts een drager van de stedelijke economie en vormt een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor bewoners en bedrijven. Maar al te vaak is de ruimtelijke inrichting bepaald door het gewenste commerciële gebruik, of meer nog de ontwikkeling van het vastgoed. Ede is daarvan een voorbeeld. Goed werkende openbare ruimtes zijn goed voor business. De aanpak is vaak andersom, en dat leidt tot veel leegstand en verpaupering. Niet alleen commercieel gebruik is wenselijk, maar vooral ook sociaal-culturele en maatschappelijke functies, lokale initiatieven zijn nodig voor een vitaal publiek domein. Naast vaste functies zijn vooral ook tijdelijke en ambulante initiatieven een voorwaarde voor een levendig stadscentrum De openbare ruimte in de binnenstad van Ede is geheel ingericht voor detailhandel. De werkelijke recreatieve functie, zo doorslaggevend voor het succes

Jane Jacobs, Jan Gehl, William Whyte

14


van een binnenstad als doelbestemming (destination), is nooit als hoofdzaak mee-ontworpen en ontbreekt nu dus in hoge mate. In Ede zijn in eerste instantie de vastgoedontwikkelingen en als resultante daarvan de (gestandaardiseerde) detailhandel dominant, wellicht op een niveau dat het werkelijke levendigheid smoort. Dat geldt ook voor de invulling van het vastgoed in stadskernen. Veel stadskernen zijn in de loop der jaren getransformeerd tot winkelcentra, waar lange straten plaats maakten voor grote winkelformules met weinig diversiteit in de puien. Stedenbouwers hebben in hun ontwerp gekozen voor steeds meer gestandaardiseerde vormen en een dwingende regelgeving die dit nog eens bevordert. Maar stadscentra hebben variëteit en activiteit nodig. Binnen en buiten. Mede door de crisis en het internetshoppen, waardoor het consumentengedrag aan het veranderen is, lopen deze op standaard detailhandel ingerichte stadscentra leeg. Steden met een toenemend aantal leegstaande winkels, waaronder ook het centrum van Ede, kunnen met een rigoureus ander beleid en een stevige inzet van deze achterstand wellicht hun voordeel halen. Een betere mix van commerciële en andere functies, beleving en onderscheidenheid kan weer teruggebracht worden in stadskernen. Afhankelijkheid van de medewerking van (grote) vastgoedeigenaren is in veel gevallen een struikelblok.

is belangrijk voor het functioneren van de openbare ruimte en een goed plein. Een goed plein heeft een eigen imago en identiteit, en trekt een plein mensen aan door verschillende voorzieningen, zoals bijvoorbeeld cafeetjes, een podium, fonteinen, of een sculptuur. Een ander aspect dat Gehl nadrukkelijk benoemt, is het beheer van pleinen. Goed beheer van de pleinen is begrijpen welke activiteiten geschikt zijn om een hoge kwaliteit en karakter te behouden. Met de seizoenen mee bewegen zorgt ervoor dat pleinen het gehele jaar door levendig blijven. Naast beheer is vaak de actieve, gevarieerde programmering van belang.

Jane Jacobs. Auteur en activiste Jane Jacobs (1916-2006) geloofde in stedelijke oplossingen en uitdagingen door gezond verstand te gebruiken. Buurten met een levendig straatbeeld zijn buurten met een samenhang van verscheidene functies, zoals wonen, werken, cultuur en winkelen. Deze functies zijn nodig voor een dynamische en lokale economie die vanzelf zal ontstaan doormiddel van kruisbestuiving tussen mensen en activiteiten. Ook voor Jane Jacobs staat de menselijke maat voorop. Een schone omgeving en veiligheid zijn bovendien belangrijke elementen. Veiligheid kan worden bevorderd door sociale controle. Zoals Jane Jacobs het noemt; ‘Eyes on the street’. Gemengd gebruik is erg belangrijk. Voor een levendige, veilige, duurzame en

De wisselwerking tussen vastgoed en de openbare ruimte is van groot belang voor het ‘wel of niet werken’ van de openbare ruimte. Voorzieningen als zitgelegenheden moeten comfortabel zijn en persoonlijke ruimte garanderen voor de gebruikers. Met goede voetgangersen fietsverbindingen tussen kernen kunnen stedelingen zich optimaal voortbewegen (walkability). Onderlinge afstanden in een centrum moeten niet al te groot zijn. Er moeten geen gaten vallen in de doorloop van een stad, omdat er leegstaande panden zijn of lange ondoordringbare gebouwblokken een gevoel van levendigheid onderdrukken. Gevoel voor maat en schaal

15


gezonde stad, is het van belang dat inwoners eropuit kunnen gaan te voet of op de fiets (walkability). De inrichting van de openbare ruimte heeft hier veel invloed op. Wie ontwerpt voor auto’s krijgt auto’s. Wie ontwerpt voor mensen krijgt mensen. William White. In 1980 publiceerde William Whyte de bevindingen van zijn Street Life Project; “The Social Life of Small Urban Spaces”. Door kritisch te kijken naar hoe mensen zich bewegen en gedragen in de openbare ruimte heeft hij conclusies kunnen trekken over het gebruik van de openbare ruimte. Whyte kijkt vooral naar het gebruik en ‘niet gebruik’ van pleinen. Tijdens observaties van verschillende pleinen valt de diversiteit aan activiteiten op goed werkende pleinen op. Lezen, eten, praten. Meestal in groepjes van maximaal 2 tot 3 personen of gewoon alleen. In tegenstelling tot meestal grotere, minder actieve pleinen, waar door sporadische grotere groepen mensen, kortstondig gebruik van wordt gemaakt. Het is vooral de choreografie van mensen die een plein tot leven laten komen. De manier waarop mensen zich verplaatsen, rondlopen, versnellen etc. bepaalt hoe een plein en haar omgeving functioneert, hoe lang mensen verblijven en hoeveel ze er werkelijk besteden. Het bepaalt niet alleen de levendigheid, maar ook de rentabiliteit van een gebied. Goed werkende pleinen hebben volgens Whyte verschillende elementen, die in samenhang voor levendigheid zorgen. Goede zitgelegenheden zorgen ervoor dat mensen er verblijven. De manier waarop straten en pleinen elkaar ‘tegenkomen’ is cruciaal voor het succes van een plein. Zon, regen of wind zijn factoren die meespelen of een plein succesvol is of niet, maar nog meer van belang is licht. Simpele waterelementen, zorgen voor geluid en levendigheid. Bomen zorgen voor bescherming en met eten, geuren, lok je meer mensen.

Triangulation. Gehl noemt nog een term: Triangulation, de karakteristieke elementen, die mensen samenbrengen en tot spontane interacties bijdragen. Straatmuzikanten of straatacteurs, kunst, of performance sculpturen die mensen uitdagen in samenhang met een goed voorzieningenniveau, cultuur en detailhandel. Voor de dynamiek op pleinen is het niet alleen belangrijk om op het plein een programmering te hebben, maar ook dat er een reden is om een plein over te steken. Triangulation is een instrument voor goed werkende verblijfsplaatsen, third places. Voor toepassing daarvan is het activeren van projecten inzake Placemaking effectief.

‘When people get together for any reason, good things happen far beyond the narrow scope of the group.’ Robert David Putnam

16


Schone omgeving.

Veilige omgeving.

Zitgelegenheden; op verschillende manieren.

Triangulation; Het publieke inrichtingsproces waardoor mensen elkaar ontmoeten en waardoor spontane interacties in de publieke ruimte de verblijfskwaliteit en verblijfsduur vergroten. Dit heeft sterke voordelen voor alle betrokkenen.

17


Third places. Een stad werkt optimaal als First Place (wonen), Second Place (werk) en Third Place (verblijfsgebied) in een goed samenhangend weefsel presteren. Verblijfsgebieden zijn gebieden waar mensen tijd doorbrengen, recreëren en hun verblijfsduur verlengen. Het is geen nieuw verschijnsel. De Romeinen maakte al onderscheid tussen deze 3 stedelijke verschijningsvormen. Third Places zijn cruciaal voor levendige urbane gebieden, belangrijke entiteiten tussen wonen en werken. De behoefte is van alle tijden. Mensen zoeken openbare plekken op om veilig zichzelf te kunnen zijn en waar ze op een informele manier bij elkaar kunnen komen. Voor het functioneren van zulke plekken is de openbare ruimte, het publieke domein, van groot belang. De openbare ruimte schept de randvoorwaarden voor een prettig gebruik en voor goede en succesvolle programmering. Dit geldt ook voor de gebouwen rondom deze ruimtes, en vooral de plint op het straatniveau. Een hoge dichtheid van functies, of beter nog, een slimme dichtheid van gemengde functies, bevordert het functioneren en de vitaliteit van een stad als geheel; een mozaïek van First, Second en Third Places. Kenmerken van succesvolle Third Places (www.pps.org).  Een neutraal gebied voor iedereen;  Iedereen is er gelijk(waardig), geen status;  Ontmoeten en gesprekken, ongedwongenheid;  Open, toegankelijk voor iedereen, vriendelijk;  Accommodaties: zitten, staan, rondhangen, eten, drinken, spelen, sanitair, hygiëne, afvalcontainers;  Succesvolle Third Places hebben ‘stamgasten’;  Een huiskamer buitenshuis;  Speels, plezierig, jong en oud. All-inclusive;  Water, groen, warmte, beschutting.

‘De beste manier om een openbare plek te ontwikkelen is door aandacht te besteden aan hoe mensen hem gebruiken.’

18


19


20


Voorgeschiedenis. Ruimtelijk concept – Routing. Bij het ruimtelijk concept is uitgegaan van een winkelcircuit met als vorm een dubbele 8. Deze vormt in het concept in het optimale geval de verbinding tussen alle pleinen in het centrum. De intentie van de dubbele 8 is om de bezoekers een complete winkelbeleving te geven met diverse rustpunten, die zodanig is geordend, dat tijdens de route nooit twee keer dezelfde winkels te zien hoeft te zijn, en alle gebieden min of meer evenredig aan bod zouden kunnen komen. In het concept zijn duidelijke plekken aangegeven voor nieuwbouw of verbouw van verschillende functies, zoals woningbouw, cultuur en kantoren.

De ontwikkelingen die in Ede hebben plaatsgevonden, hebben het karakter van de stad drastisch veranderd. De openbare ruimtes in Ede faciliteren op dit moment niet de gevraagde levendigheid en dynamiek die de stad nodig heeft, maar zijn ondergeschikt aan een op detailhandel ingericht complex van relatief nieuwe en onpersoonlijke gebouwen, waarvan bovendien een significant deel leeg staat, of virtuele leegstand vertoont. Om de pleinen en openbare ruimten in het centrum van Ede te verlevendigen en te versterken, zijn de visies van Gehl, Whyte en Jacobs nuttig. Ze vormen een tegenwicht tegen de dominant op vastgoedontwikkelingen ingerichte stad. We hebben vooral gelet op functies, gebruik, de menselijke schaal en de beleving. Om hierop verder te gaan zal eerst gekeken worden naar de voorgeschiedenis van Ede centrum.

Publieke functies worden aangeduid op diverse plekken. Prominent wordt aangegeven waar de markten gehouden worden, waar parkeerplekken zich bevinden en waar andere ontwikkelingen plaatsvinden. Toch is er nog veel behoefte aan duidelijker bebording en verwijzingen.

Openbare ruimte en pleinen Ede-centrum. Algemeen. De pleinen die zijn verkend, zijn weergegeven in Kaart 1. De pleinen die centraal gelegen zijn in het centrum van Ede zijn het Marktplein, Kerkplein, Doelenplein en Bevrijdingsplein. De overige pleinen worden zijdelings ook meegenomen in de verkenning. De pleinen in het centrum van Ede hebben elk een eigen dynamiek en uitstraling en dragen derhalve ieder op zich op een andere wijze bij aan het imago van de binnenstad.

In het concept is rekening gehouden met zichtlijnen en de relatie met groengebieden buiten het centrum. Het concept wordt verder gekenmerkt door wegen met lange lijnen, die afwisselend onderbroken worden door groen, zichtlijnen en bebossing. Tussen de lange lijnen door zijn verbindingswegen gemaakt die alle straten onderling verbinden. In de praktijk is deze algehele intentie mislukt.

21


Kaart 1: Pleinen in Ede

Legenda: 1. Marktplein 2. Kerkplein 3. Doelenplein 4. Bevrijdingsplein 5. Maanderplein 6. Museumplein 7. Raadhuisplein

22


Kaart 2: Oorspronkelijk ruimtelijk concept Bron: Gemeente Ede

23


Kaart 3: Routing Bron: Gemeente Ede – eigen kaart

24


Kaart 4: Ontwikkelingsplannen Ede-centrum 2002 Bron: gemeente Ede

Legenda:

25


Verkenning – centrum. Routing en stopkracht. Succesvolle wandelbare winkelgebieden hebben een oppervlak van ca. 1x1 km. Dit principe geldt zowel voor grote als voor middelgrote en kleine steden over de hele wereld. Ede voldoet hiermee in principe aan een van de eisen voor een overzienbaar winkel-wandelgebied. Het gebied is toegankelijk voor voetgangers met kinderen en/of kinderwagens en mensen die minder goed ter been zijn, of op enige wijze mobiele ondersteuning nodig hebben om zichzelf te kunnen verplaatsen. Hiermee biedt Ede centrum de fysieke mogelijkheid voor iedere doelgroep om te komen winkelen. Fysiek is Ede allinclusive. (Programmatisch, functioneel en demografisch is de binnenstad van Ede niet All-inclusive.)

kunnen dergelijke straten in overzichtelijke en overzienbare afstanden opknippen. Met een goede belevingswaarde en flow is men snel bereid al lopend een afstand af te leggen van 500m. Deze afstand reduceert echter snel tot een maximum van 300m wanneer er zichtbare gaten in de beleving voorkomen; plekken waar men voor het gevoel niets ervaart, of de stad uit loopt of de blik vooral naar leegtes getrokken wordt.

Wanneer gekeken wordt naar looproutes en snelheden waarop men zich door de winkelstraten beweegt, ontbeert Ede centrum echter prikkels en goede belevingswaarde om mensen lang genoeg in het centrum te laten verblijven. Een gemiddeld hogere verblijfsduur zal leiden tot hogere bestedingen en hogere bezoekbereidheid. Ook zal het centrum er daardoor levendiger uitzien, om dat er gelijktijdig gemiddeld meer mensen zullen verblijven. Mensen maken de levendigheid. Lange staten, zonder duidelijke nieuwe prikkels, waarvan je het einde al kan zien voordat je aan de wandeling begonnen bent, vermoeien en ontmoedigen de voetganger om de gehele straat door te lopen of soms zelfs de straat in te lopen. Straten als Maandereind, delen van de Grotestraat en de Doelenstraat wanneer deze wordt betreden vanaf de Vendelstraat, kennen dit probleem. Rechte lijnen, oninteressante uiteinden en tussenstukken in straten zorgen ervoor dat mensen sneller lopen of zelfs omkeren. Tussenliggende pleinen

26

Kaar

Winkel


Het initiële plan om en dubbele 8 in de looproute te verwerken, functioneert niet als gewenst. Risico van de dubbele 8 is dat een van de delen nooit zal meedoen, omdat één van de uiteinden niet voldoende functioneert. Nu een deel van het middelste circuit ook niet naar genoegen functioneert is de opzet in zijn geheel mislukt. Beleving en verblijfduur. De kwaliteit van de looproute wordt bepaald door afstand, drukte en mobiliteit van de voetganger. De kwaliteit van de verblijfsduur wordt bepaald door beleving en stopkracht. Onderzoeken van Gehl wijzen uit dat straten met een loopsnelheid van <4,2 km/u een succesvolle stopkracht hebben. Dat lijdt tot een optimaal bestedingsniveau en rendement voor de commerciële functies. Loopsnelheden van >4,2 km/u worden het meeste gemeten in de winter, wanneer het koud, nat en winderig is. Aan de hand van bovenstaande theorieën is gekeken op welk tempo mensen door Ede centrum lopen. Verschillende meetmomenten hebben geresulteerd in afbeelding 5, waarop de blauwe lijn een snelheid van <4,2 km/u aanwijst en de rode lijn een snelheid van >4,2 km/u. De rode gebieden zullen beneden optimumniveau renderen. Aan de hand van foto’s en plattegronden zien we dat bij de rode straten, straten met weinig stopkracht: a. er veelal sprake is van rechte oninteressante lijnen, b. men de stad uit kan kijken (leegtes), c. er weinig tot geen uitstallingen etc op straat zijn, d. de verhouding breedte/hoogte uit balans is, e. er minder prikkelende onderscheidende functies zijn.

27


Dezelfde rode straten worden veel gebruikt als aanloop/uitloopstraat. De looproute in de vorm van een enkele 8, die normaliter wel zou functioneren, blijkt na deze verkenning ook niet te functioneren, omdat er ruimtelijke en functionele gaten in de circuits zitten.

Bij de vraag aan passanten wat voor hun als centrum wordt ervaren, wordt veelal gezegd; De Grote Straat vanaf het Kerkplein tot iets verder dan het Bevrijdingsplein. Of vanaf Per Lei tot aan Velvetmusic. Dit wordt ook bevestigd door de blauwe lijn in de Grotestraat waar de loopsnelheid hier en daar langzamer is dan 4,2 km/u.

Kaart 5: Stopkracht

28


29


30


Verkenning pleinen. Marktplein. Het driehoekvormige Marktplein is omsloten door de Molenstraat, Brouwerstraat en Bettekamp. In tegenstelling tot de Bettekamp en Molenstraat dient de Torenstraat als succesvolle toegangsweg tot het Marktplein. Ook de Torenstraat en de Brouwershoef zijn beiden succesvolle toegangswegen tot de rest van het centrum.

overhand. Met kleur is weinig gespeeld. Grotendeels wordt het Marktplein omsloten door wegen, waar achter we gevels van gebouwen zien. Een succesvol plein biedt een plek waar mensen graag samenkomen en verblijven en biedt voor de meeste steden een geschikte plaats voor evenementen. Zonder goede verhouding tussen het oppervlak van het plein en de gevels waarmee het plein wordt omsloten zal de intieme sfeer, die men wenst voor gebruik en verblijf, moeilijk te realiseren zijn. Helaas is het Marktplein een voorbeeld waar deze verhoudingen uit balans zijn. De bomen die zijn toegevoegd, zijn bedoeld als een omsluiting van het plein, maar dragen door de magere dimensie hier weinig aan bij. De straten en de bebouwing rondom het plein geven primair het gevoel dat deze gedimensioneerd zijn op het gebruik van auto’s op het plein. Duidelijke afbakening en intimiteit zijn er niet. In een oogopslag is de gehele ruimte te overzien en is er niets dat aan de verbeelding over gelaten kan worden. Dit heeft mede te maken met de dimensie van de gebouwblokken rondom het plein.

Het Marktplein biedt plek voor de weekmarkt op zaterdag en maandag en aan incidentele evenementen zoals de Heideweek. Rond 2005 is het plein opnieuw ingericht en heeft er nieuwbouw plaatsgevonden. Tijdens de nieuwbouw is een kleine diversiteit aan architectuur aangebracht, hoewel de uitstraling nog steeds monotoon is. Er is weinig differentiatie in materiaalgebruik. Grote glaspartijen en veel grijze en rode tinten hebben de

31


De ruimtes van de gebouwblokken op het Marktplein bieden enkel ruimte aan grote ketens en met een gevel lengte van 50m wordt er slechts aan twee winkels ruimte geboden. Door de grote afstand werken de omliggende panden met bijbehorende functies aan de Molenstraat en aan de Bettekamp/Marktstraat niet mee aan het functioneren van het plein. Het aantal functies op het Marktplein zijn voor het oppervlak summier. Er is te weinig multifunctionaliteit. Meer diversiteit in functies leidt in de regel tot meer levendigheid.

voor elke gevel. Mensen maken gebruik van het plein door even snel iets te halen bij de supermarkt of de mediamarkt of gebruiken het plein als een doorsteek naar het centrum. Weinig kleur wordt vaak als opmerking gegeven bij de interviews. Meer groen en andere kleuren en sfeer verlichting is wenselijk.

De hele dag zonneschijn op het plein zou het Marktplein tot een ideale verblijfsplaats kunnen maken. Echter wordt er maar zeer weinig geborgen en beschutte verblijfsruimte aangeboden in de vorm van vrije zitfaciliteiten. Een enkele openbare bank, een kunstwerk en een rand die maar op een bepaald punt als zitgelegenheid fungeert. Eventuele terrassen die op warmere dagen het plein iets meer inrichting geven zijn kaal en bieden geen beschutting tegen wind. Verder wordt het plein gebruikt als een groot kruispunt. Auto’s staan tot in de middag geparkeerd en fietsers maken vrij gebruik van de ruimte en plaatsen de rijwielen willekeurig

Toegangswegen: Molenstraat\

Marktplein – Gevelstructuur - architectuur

32

Bettekamp-Marktstraat


33


34


Kerkplein. Op het Kerkplein staat de Hervormde kerk - de Oude Kerk. De Oude Kerk is een laatgotische kruiskerk en stamt uit de 15e eeuw. Het omliggende Kerkplein biedt ruimte voor Kerkelijke aangelegenheden en aan incidentele (rommel)markten.

Rond 2005 en 2006 heeft het Kerkplein aan twee zijden nieuwe bebouwing gekregen. De bebouwing aan de zuidzijde van het plein wordt gekenmerkt door een lichte curve. Hierdoor wordt het plein meer opengesteld naar het park. In de plint zijn grote glaspartijen, voor etalageruimte terug te vinden. Boven de etages zijn woningen gerealiseerd. Bij de bebouwing aan de Noordzijde van het plein is er voor gekozen om een blinde gevel te maken. Het kerkplein wordt omsloten door het liefdespaadje, de Grotestraat en de overige straten worden benoemd met het Oude Kerkplein. Het liefdespaadje maakt de connectie tussen het Kerkplein en het stadspark.

Het Kerkplein is toegankelijk vanaf de Markt via de Torenstraat, de Grotestraat en het stadspark. De toegangswegen verbreden bij het naderen van het plein. Dit heeft tot effect dat het plein niet direct omsloten is. De wegen worden duidelijk gevormd door een ander soort bestrating.

Op een subtiele manier wordt ruimte gemaakt voor de fietser en de voetganger. Tot het middaguur zijn de wegen rondom het Kerkplein vrij toegankelijk voor auto’s.

35


Het kerkplein kent verschillende deelgebieden die allemaal anders worden gebruikt. Het gedeelte van het plein dat in verbinding staat met de Grotestraat en de Torenstraat is het meest bezocht. Hier bevinden zich ook de meest verschillende functies. Vanaf het stadspark wordt voor doorvoer per fiets van het plein het meest gebruik gemaakt. De vormgeving van het plein is volgens velen mooi afgestemd. De bestrating, de verlichting en de bomen zijn sfeervol en stroken met de authenticiteit van de Oude Kerk. De bank wordt door velen ietwat te modern gevonden voor dit plein, maar wordt toch succesvol in gebruik genomen. Het Kerkplein geeft meer ruimte aan kleinere commerciële ondernemingen. Doordat de gevel van de Grote Straat tot café Oscars is ingedeeld in verschillende units/commerciële ruimtes, oogt de gevel interessanter en intiemer dan bijvoorbeeld de gevel van de Brouwerstraat aan het Marktplein. Scapino, welke een grote trekker moet zijn, heeft verschillende units bij elkaar gevoegd tot een grote winkel. Door de units opnieuw te splitsen wordt er meer ruimte aangeboden voor onderscheidende winkeltjes. Onderscheidende winkeltjes en kleine cafeetjes zouden het volgens passanten goed kunnen doen op dit plein. Ook een kleine rommelmarkt is leuk als extra toevoeging voor het functioneren van het plein. De grootste trekker van het plein, vooral in de zomer, is café Oscars. Het café opent in de zomermaanden een groot terras op het plein. Aan de overzijde van het plein bevindt zich de Multivlaai. In de zomer maanden is ook hier een terras buiten. Echter rondom Multivlaai is weinig belevening. Dit is ook terug te zien in de passantenstroom (zie bijlage).

36


Doelenplein. De Achterdoelen wordt geprofileerd als het kernwinkelgebied van Ede-centrum. In dit relatief nieuwe gedeelte bevonden zich veel ketens en franchisenemers. Velen, die gevestigd waren in de Achterdoelen, hebben de deuren van hun winkel gesloten. Sommige delen zijn nooit (ect) in gebruik geweest. Passanten vertellen dat de Achterdoelen niet helemaal geworden is wat zij ervan verwacht hadden. De Achterdoelen is gerealiseerd rond het einde van de vorige eeuw en daarmee is ook het Doelenplein ontstaan. Het Doelenplein wordt ontsloten door de Achterdoelen en vormt een verbinding tussen de achterliggende parkeerplaats en woningen. Veel mensen maken gebruik van het enkele bankje op de straat aan de kop van het plein, jongeren gebruiken de lichte helling met de fiets of skateboard en kinderen zoeken interactie met de beelden die begin deze eeuw geplaatst zijn. Verder komen veel mensen met de fiets gericht naar de Xenos, een van de weinige winkels direct gelegen aan het Doelenplein. Aan de straatzijde van het plein is veel leegstand. Verder zijn er enkele horecazaakjes te vinden. Het Doelenplein wordt door een stellage halverwege afgescheiden. De achterliggende ruimte hoort er officieel bij maar werkt niet mee aan het naar behoren functioneren van het plein en oogt als verloren ruimte. Mensen passeren nauwelijks de achterzijde. Bij het naderen van deze ruimte komt een lager gelegen terras tevoorschijn van de V&D. In de zomermaanden wordt meer gebruikt gemaakt van plein in de vorm van kleine marktjes en terrasjes van de omliggende horecagelegenheden.

Het materiaalgebruik is erg monotoon en de bestrating van de straat vloeit door tot het plein. Bij het benoemen van de pleinen in Ede slaat men het Doelenplein snel over. Men ziet het plein niet als plein. Dit kan ook met het formaat te maken hebben. Verder zijn betonnen randen aangebracht tussen het gedeelte dat als trap en als hellingbaan fungeert. Grotere afstand tussen traptreden en houten zitvlakken zou mensen meer uit kunnen uitnodigen om deze als zitgelegenheid te gebruiken. De diversiteit aan materiaal en het oog voor detail biedt extra belevingswaarde aan het Doelenplein. Het nodigt uit voor nadere programmering en het lijkt dat hier toch snel resultaat geboekt zou kunnen worden. In de zomermaanden komt er meer kleur door het groen van de bomen, met name in het achterste gedeelte op de vlonder. Het groen zou wat meer naar voren doorgetrokken mogen worden zodat ook hier meer kleur en geborgenheid ontstaat. Het Doelenplein leent zich uitstekend voor een programmering met live muziek.

37


Bevrijdingsplein. Het Bevrijdingsplein wordt door passanten getypeerd als het prettigste plein van Ede-centrum. Het Bevrijdingsplein is gelegen halverwege Ede-centrum en fungeert als een verkeerskruispunt tussen de Grotestraat en de Arnhemseweg en met name veel fietsers maken gebruik van de doorgang naar de Nieuwe Stationsstraat. Een aantal redenen voor het feit dat mensen het Bevrijdingsplein als prettig ervaren is dat het plein op de winkelroute is gelegen en omringd wordt door verschillende functies.

Zonder deze combinatie zou het plein in het niet vallen bij de dimensie van de Arnhemseweg. Dit wordt ook zo ervaren wanneer men vanuit de Achterdoelen via de Vendelstraat naar het Bevrijdingsplein gaat, waarbij het lijkt alsof men in een groot gat terecht komt. De vrij intieme Vendelstraat mondt uit op een kale open plek. De bebouwing verschilt tussen de twee en de drie bouwlagen en een enkel pand is authentiek. De mix van functies en een enkel terrasje zorgen ervoor dat het plein dynamisch is. Het voetgangersverkeer en fietsverkeer lijken naadloos langs elkaar door te gaan, toch moeten de voetgangers goed uitkijken of er niet een fietser snel langs hun doorrijdt. Dit kan tot onveilige situaties leiden.

Veel mensen komen elkaar hier tegen, verblijven er, eten hun lunch, ijsje of McDonalds op bij het ronde monument in het midden van het plein. Het heeft Third Place Capability. Hetzelfde monument wordt oberigens door vele geïnterviewden lelijk genoemd. De verhouding tussen oppervlakte en hoogte, het monument in combinatie met de bestrating en de grote boom dienen als afbakening van het plein als geheel en helpen mee aan een goede pleindefinitie.

‘Key ingredients for lively, safe and fun places are public spaces where people gather spontaneously’. PPS Constructions

38


Museumplein. Het Museumplein is gelegen aan de westkant van het centrum van Ede en wordt omarmd door een driehoek in de Nieuwe Stationsstraat, het Maandereind en het fietspad langs het Museumplein. Achter het fietspad ligt het station voor Ede-centrum. Hoewel het Museumplein de entree vormt voor het centrum voor de treinreiziger, ligt het plein aan de zijlijn van het centrum en maakt deze geen werkelijke connectie met het centrum. De toegangswegen van en naar het plein vormen nauwelijks verbinding.

Het Museumplein heeft een imago als uitgaansgelegenheid en richt zich specifiek op de jongere doelgroep die voornamelijk ‘s nachts van het plein gebruik maakt. Overdag is er weinig levendigheid. Door het imago en programmering van het plein voelen oudere doelgroepen zich niet aangetrokken tot gebruik overdag. De verschillende horecagelegenheden worden gebrand door verschillende brouwers en iedere onderneming heeft daarmee een eigen identiteit en uitstraling. Dit komt ook tot uiting op de verschillende terrassen waarbij gebruik is gemaakt van verschillende materialen bij het meubilair. De cafeetjes en restaurantjes zijn voornamelijk twee gebouwlagen hoog. De woningen aan de kopse kant van het plein zijn drie verdiepingen hoog met een toren van 10 verdiepingen hoog. De stationszijde wordt getypeerd door het Historisch Museum Ede.

Het Maandereind is de directe verbindingsweg tussen het plein en het centrum, welke veelal wordt gebruikt voor de bevoorrading van ondernemingen die veelal overdag gesloten zijn. Rondom het plein zijn verschillende cafeetjes en restaurantjes, enkele woningen en er ligt een museum. Op het plein is er vooral veel terrasgelegenheid en mensen die op de trein staan te wachten kunnen plaatsnemen op enkele bankjes gelegen op het plein. Het plein biedt dus voldoende gelegenheid voor een avondje stappen, gezellig uit eten of om een terrasje te pakken. Echter is er overdag op doordeweekse dagen weinig reuring buiten de stroom mensen die van en naar het station lopen of fietsen langs het plein.

39


Maanderplein. Het Maanderplein is gelegen in de zuidelijke rand en wordt ook wel de uitloop van Ede-centrum genoemd. Het plein wordt gevormd door een kruising van zes straten, waarbij het Maandereind de verbindingsweg naar Edecentrum vormt en de Nieuwe Stationsstraat de verbindingsweg naar het Museumplein. Andersom wordt het einde van Ede-centrum en de grote winkelstraat aangeduid met de Maandertoren.

De inrichting van het Maanderplein heeft verschillende facetten. Zowel levendigheid, historie en verblijfsgelegenheden zijn te vinden in de vorm van bankjes, trappartijen aan de oostzijde van het plein, een waterelement aan het einde en een historische Gaslantaarn, welke een Rijksmonument is. Het Maanderplein functioneert nu niet als plein. De hoeveelheid leegstand en de verhouding oppervlak/hoogte in combinatie met weinig kleur in de omgeving, maken het Maanderplein tot een oninteressante verblijfplaats. Vanaf het Bevrijdingsplein kijkt men in een rechte lijn het Maandereind door tot het Maanderplein. Kaart 5, waarop de stopkracht wordt aangegeven, toont aan dat men de straat voornamelijk als in- en uitloopstraat gebruikt. Ook wordt hier genoemd dat tussenliggende pleinen rechte straten in overzienbare stukken kunnen opknippen. Een juiste programmering en inrichting van het Maanderplein kan zowel het Maandereind als de Nieuwe stationsstraat beter laten functioneren. Belangrijk is dat men aan het begin van Maandereind uitgedaagd wordt door te lopen tot het Maanderplein. Groen, stromend water, fonteinen, en culturele programmering kan hieraan bijdragen.

De Breelaan is opgesplitst in twee delen. Een gedeelte welke doorloopt in de Stationsweg, vormt een duidelijk baken voor het auto- en busverkeer. De andere zijde is gereserveerd voor voetgangers en herbergt een grote fietsenstalling. De Breelaan is een grote verbindingsweg naar het Maanderplein en bakent het plein door haar inrichting hiermee af. De toeloop naar het Maanderplein en het plein zelf wordt vooral getypeerd door de vele leegstand. Het plein biedt mogelijkheden voor verschillende soorten ondernemingen. Boven de commerciële ruimtes zijn woningen gesitueerd.

40


Raadhuisplein. Het Raadhuisplein, welke een aantal jaar geleden gerenoveerd is, is de groene ader die vanuit het stadspark het groen naar het centrum brengt. Het raadhuisplein is met strakke lijnen ontworpen welke in contrast staan met het stadspark met haar natuurlijke inrichting. Via diagonalen is het plein te doorkruisen tussen de twee gemeentelijke gebouwen. Het liefdeslaantje is de groene afscheiding tussen het Raadhuisplein en het Kerkplein. De vormgeving is mooi en doet meer denken aan een stadspark dan aan een plein. In beide hoedanigheden blijft het publieke gebruik echter ver achter bij de potentie van het gebied. Stadscafé Oscars vormt de brug tussen de twee pleinen met aan de ene kant het gebouw dat richting Raadhuisplein wijst, en het terras welke in de zomer op het Kerkplein is gesitueerd. Deze doorgang is tevens een toegang voor voertuigen tot het centrum. Het Raadhuisplein wordt meer gezien als een ruimte, of een voorplein dat behoort tot het gemeentehuis, meer dan als echt onderdeel van de binnenstad. Het plein is door haar relatieve onzichtbaarheid vanuit de normale looplijnen in het centrum ontoegankelijk en biedt weinig gelegenheden voor afwisselend gebruik. Uitzonderingen daargelaten, maakt het plein zich qua gebruik en programmering nu niet tot binnenstedelijke functie.

41


Aanbevelingen. Ede wil graag een levendige stad zijn en een bloeiend centrum hebben. Een strategisch plan en focus op de cruciale plekken in de stad kunnen bijdragen aan economisch en sociaal maatschappelijk klimaat in de stad. Focuspunten kunnen we uiteenzetten in lange- en korte termijn doelstellingen. Het beste moment om hiermee te beginnen is nu!

Lange termijn (2034)  Breng meer gebruikers naar de binnenstad. Wil men ook op langere termijn zorgen dat Ede een levendige binnenstad wordt, dan zal er een hogere dichtheid gecreëerd moeten worden. Een hogere dichtheid zorgt voor meer intimiteit in de stad omdat er meer mensen op de zelfde plek verblijven. Veel mensen op een plek zorgt voor reuring en gezelligheid.  De keuze voor een hogere dichtheid bestaat wellicht uit de realisatie van meer woningen in en rondom het centrum. Bij de keuzes die daarbij gemaakt worden kan ervoor worden gezorgd dat verbeterde pleinen qua geborgenheid en menselijke maat, met betere wanden krijgen, met een goede verhouding tussen hoogte van de wanden versus de doorsneden en het oppervlak van het plein.  Zorg er met een langjarige visie voor dat het aanwezig groen kan uitgroeien tot extra wandvorming en dat het volwassen groen ook meer authenticiteit meebrengt.  Specifiek voor het Marktplein zorgen de voornoemde maatregelen ook voor meer betere verhoudingen tussen oppervlakte en hoogte en ook hiermee wordt meer intimiteit gecreëerd.  De lange lijnen op het Marktplein versterken het gevoel dat de geborgenheid en menselijke maat ontbreken. Het maakt het plein tot een gebied waar mensen vooral vanaf bewegen, als het niet met activiteiten in geprogrammeerd. Ontwerpen die het gevoel van weglopende lange belijning

42

doorbreken kunnen de verblijfswaarde van het plein versterken, in samenhang met meer verblijfsmeubilar.  Focus op de plint. Een gedetailleerd plint met verschillende soorten units zorgt voor hogere belevingswaarde. Gevarieerd gevelbeeld, afwisselende gevellijnen. Ook een grotere variëteit in uitstallingen en reclame-uitingen kan aan de levendigheid van een plein en de aanliggende straten verbeteren. Daarbij is het ook noodzakelijk dat kleinere units worden gecreëerd zodat meerdere functies in hetzelfde gebied kunnen plaatsvinden.  Creëer niet alleen high density, zorg vooral voor smart density. Units met een kleinere dimensie zorgen er ook voor dat kleinere onderscheidende ondernemingen zich kunnen vestigen in de binnenstad (smart density). Het managen welke functies waar kunnen worden ondergebracht is een belangrijk onderdeel binnen het centrum. Dit is anders dan de reguliere branchering. Het is van belang om snel te kunnen reageren op functies en formules die zich aandienen en deze het best te bedienen met functies die erbij passen. Op deze manier kan men bepalen waar welke functies geschikt zijn en welke functies elkaar kunnen versterken. Door een goede mix van verschillende functies kan de verblijfsduur worden verlengd.  Verminder de toegankelijkheid voor auto’s in de stad, verhoog de prioriteit op de menselijke maat.


 Voeg groen en kleur toe aan de inrichting van de pleinen.  Focus op verblijf. Goede aanpassingen kunnen alleen worden aangebracht wanneer er met aandacht is gekeken hoe men de openbare ruimte gebruikt.  Creëer meer zitgelegenheden. Zo wordt het voor bezoekers aangenamer gemaakt om ook daadwerkelijk te verblijven. Door speelse elementen en hedendaagse kunst op strategische plekken toe te voegen aan de openbare ruimte wordt aantrekkingskracht gecreëerd. Goed voorbeeld hiervan zijn de beelden op het Raadhuisplein.  Studeer meer op de verworvenheden van Placemaking en Third Places.  Verkort de toegangstijd van auto’s in het centrum. Om de voetganger een veiligere omgeving te bieden in het centrum zou de toegang van het auto verkeer terug gedrongen moeten worden.  Faciliteer fietsenstallingen op logische plekken en ontmoedig wildparkeren. Het centrum van Ede is vooral voetgangersgebied. Fietsers negeren veelal het voetgangersgebied en parkeren hun fiets daar waar nodig. Wat men hiermee creëert is dat mensen gericht van winkel tot winkel fietsen en niet langs winkels of over pleinen struinen. De bijna agressieve manier van communiceren waar fietsen absoluut niet mogen staan in verband met brandveiligheid werkt niet.  Een schone binnenstad wordt ervaren als een veilige omgeving. Een strikt beleid op het schoonhouden van de stad geeft het centrum van Ede een andere uitstraling. Plan daarvoor ook de juiste inrichting: niet ten behoeve van het onderhoudsgemak van de gemeentelijke dienst, maar juist voor het gebruiksgemak van de consument.  Het Marktplein is vooral ingericht op het productiegemak van de markten. Op andere

Op deze manier gaat de belevingswaarde van de binnenstad omhoog.  Plan voor mensen. Mensen zijn de levendigheid die men wenst. Een palet aan wisselende, tijdelijke, ambulante en meer permanente activiteiten horen bij een levendig centrum. Pleinen zijn het podium voor al deze bezigheden.  Zorg in de toekomst voor kortere blokken van gebouwen, en vooral ook doorwaadbare gebouwen. Voorkom dichte wanden en afgeplakte ramen en maak gebouwen transparant en bruikbaar.

Korte termijn (vanaf nu)  Op korte termijn zullen zowel fysieke als bestuurlijke aanpassingen nodig zijn. Het management van de openbare ruimte moet veel meer gericht worden op het gebruik en zal moeten inspelen op lokale initiatieven. Minder handhaven en meer meebewegen met wat gebruikers willen. Minder standaardiseren in het ontwerp en meer variatie stimuleren.  Een goede programmering van de openbare ruimte/pleinen is cruciaal. Ieder plein heeft een eigen programmering nodig en met de seizoenen meebewegen is van groot belang. Ieder seizoen moet ieder plein in Edecentrum iets te bieden hebben. Dit kan in de vorm van tijdelijke evenementen als langdurige evenementen. Straatmuziek en ambulante handel is daarvoor nodig en een kwaliteitsselectie wie zich mag presenteren in het centrum van Ede kan langzaam op gang komen. Samenwerking met Cultura daarvoor is wellicht een optie. Geef particulieren vooral ook de ruimte om initiatieven te ontplooien.

43








  

tijdstippen oogt het plein verlaten en oncomfortabel. Een dialoog met de markt kan wellicht tot oplossingen leiden om het Marktplein ook op dagen dat er geen markt is geprogrammeerd als volwaardig onderdeel van de binnenstad kan functioneren. Verplaatsbare of verrijdbare units kunnen wellicht een oplossing bieden. Daarnaast zou de programmering van activiteiten op het plein extra aandacht verdienen. Nadeel is dat het Marktplein in feite geen geaard plein is maar een parkeerdek. Dat beperkt de mogelijkheden van het realiseren van meer groen en bijvoorbeeld waterpartijen. Toch is het een studie waard om naar oplossingen te zoeken om dergelijke zaken toch aan het plein te kunnen toevoegen. Echte kansen zien we voor het Doelenplein. Het heeft 3 goede wanden, authenticiteit in de omgeving en een wat gemengd gebruik. De nieuwe panden tegenover het plein zijn eigenlijk nog in onbruik. Dit is een plek om gevarieerd gebruik en verblijf te stimuleren. Betrek het publiek ook meer bij de inrichting van de stad: permanent en tijdelijk. Dat kan te maken hebben met kunst in de openbare ruimte, tijdelijk groen en andere keuzes. De bewegwijzering kan verbeteren en meer duidelijkheid geven. Ontwerp vooral voor de programmering en operationele kracht van plekken, en niet voor de realisatie van een object of gebouw. Breng meer faciliteiten voor jongeren of jeugd naar de binnenstad. Winkeliers stellen dat niet meteen op prijs, maar wie de jeugd heeft, heeft de toekomst, en dat geldt ook voor binnensteden.

44


Referenties.  Jan Gehl, Cities for people (2009)  Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities (1961, NL-vertaling 2009)  William Whyte, The Social Life of Small Urban Spaces (1980)  Kirk Westphall, The Great Street Toolkit  Gerben van Straaten (City Development, Earth Charter Cities Manifest)  John Madden (Vancouver BC, Olympic Village)  PPS constructions (Projects for Public Spaces)  Buurtmonitor Ede  Website gemeente Ede  Passanten en gebruikers centrum Ede  Stedenbouwkundigen gemeente Ede (oorspronkelijk concept en groei centrum)  Analyse Third Places Vancouver BC  Team Vitamine E

45


46


Bijlage. Passantenstroom. Verblijf.

47


48


49


50

Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede Centrum

Recommend Documents