8
Buitenland
Europa Noors-Russische grens
Uitzonderijke burenliefde
N
O
G E N W E R O
ZWEDEN
RUS
LA
FINLAND
N
D
GN/De Pers
Bram Peeters reist voor De Pers langs de oostgrenzen van Europa. In deel 1 van zijn verslagen de burenliefde tussen Russen en Noren. OVER DE GRENS (1) KIRKENES
...
Hij is nog geen 200 kilometer lang, de Noorse grens met Rusland in het hoge noorden. Toch is Rusland overal aanwezig in het Noorse stadje Kirkenes met krap zesduizend inwoners, op nog geen vijftien kilometer van de grensovergang. Straatnaambordjes en winkelgevels zijn tweetalig, op school wordt Russisch onderwezen en bij het oorlogsmonument wappert de Russische vlag. Deze in het oog springende burenliefde is niet vanzelfsprekend. Vanwege de nabijheid van de Sovjetunie stapte Noorwegen aan het begin van de Koude Oorlog in de NAVO en stationeerde het troepen in het noorden. De grens zat toen potdicht. De propaganda van de regering in Oslo over het Rode Gevaar had 2.200 kilometer verderop weinig effect op de tienduizend inwoners van de Kirkenes-regio. ‘De Russen hebben ons bevrijd van de Duitsers’, zegt de 40jarige Trine Beddari. De blonde Noorse woont al haar hele leven aan de rivier Pasvik, die Noorwegen van Rusland scheidt. ‘We zagen de Russen als vrienden, mijn opa heeft ze in de oorlog nog geholpen de rivier over te steken. Pas als uitwisselingsstudent in Amerika hoorde ik hoe het Westen over Rusland dacht.’ Dat de band tussen de Noorse grensregio en Rusland ook na de Tweede Wereldoorlog goed bleef, kwam doordat de Russen na de bevrijding weer vertrokken, zegt Thomas Nilsen van het Noorse Barents Secretariat, een instantie die de regionale samenwerking onderzoekt. ‘In de Baltische staten werden de Russen de bezetter, hier bleven ze de bevrijder. Wij zijn het enige Europese buurland waarmee Rusland nog een goede band heeft.’
In het Noorse Kirkenes wordt ook in het winkelcentrum alles tweetalig aangeprijsd. BRAM PEETERS
De Noorse grensregio telt 700 Russische immigranten, een aanzienlijke hoeveelheid gezien de strenge Noorse immigratiewetgeving. ‘Ze zijn de best geïntegreerde minderheid van Noorwegen. Iedereen hier weet dat Russen een positieve invloed hebben op de lokale economie’, zegt Nilsen. Sinds de ijzermijn van Kirkenes in 1996 haar poorten sloot, werd handel met de Russen de nieuwe bron van inkomsten voor de bewoners. In de haven liggen bovendien enkele Russische vissersboten, die op deze manier de bureaucratie in de haven van Moermansk mijden. Jaarlijks leveren deze vissers de lokale Noorse economie vele miljoenen euro’s op.
Sommige Russen kennen de Noren alleen dronken en op vrijersvoeten Daniil Zelentsov, oorspronkelijk uit Moermansk en nu inwoner van Kirkenes, is het levende voorbeeld van een goede integratie. ‘Het helpt dat je hier een taalcursus moet volgen. En de Noren zijn vriendelijke en toegankelijke mensen.’ De 25-jarige Rus is gelukkig in Noorwegen, maar gaat nog vaak naar het tweehonderd kilometer verderop gelegen Moermansk.
‘In een klein dorp is niet zoveel te doen. Moermansk heeft geweldige cafés, clubs en restaurants en is ook nog eens spotgoedkoop.’ Dat Russen naar het welvarender Noorwegen trekken is voorstelbaar. Dat jaarlijks ruim twintigduizend Noren voor weekendvermaak een vier uur durende tocht naar een grauwe Sovjetstad maken, is minder voor de hand liggend. Direct over de grens, bij de industriestad Nikel, verrijst een naargeestig landschap. De aarde is er zwartgeblakerd en bezaaid met dode bomen vanwege de zwaveldioxide-uitstoot die hier twee keer zo groot is als het gemiddelde in heel Noorwegen. Het
is een groot contrast met het Noorse kerstkaartlandschap enkele kilometers terug. Omdat de weg naar Moermansk door militair terrein loopt, worden reizigers een paar keer gecontroleerd, waardoor de busrit vijf uur duurt. Maar in Moermansk wacht de beloning: een opvallend actief uitgaansleven en biertjes die 1 euro kosten, in plaats van zeven in Noorwegen. Ook buitenlandse toeristen in Noorwegen mogen graag de cultuurshock ervaren en gebruiken de regio als springplank voor een bliksembezoek aan Rusland. Daarom organiseert reisbureau Pasvikturist in Kirkenes in de zomer kanotochten op de grensrivier met aan weerszijden Russische grenspalen en wachttorens. In de winter kun je op sneeuwscooters over de heuvels van verlaten mijnen crossen of met een hondenslee door de bossen glijden. Het reisbureau helpt jaarlijks duizenden toeristen aan visa, overnachtingen en rondleidingen in Moermansk. De 26-jarige Sergey Arzumanov ziet die toeristen graag komen. Als klein jochie verkocht hij al ansichtkaarten en Sovjetmedailles aan Noorse toeristen. Al gauw zag de behendige Rus in dat hij beter Noors dan Engels kon leren. Nu spreekt hij beide talen vloeiend en werkt hij als tolk en gids. De Noren hebben volgens hem geen smetteloze reputatie in de stad. ‘Sommige inwoners kennen de Noren alleen dronken en met een welwillend Russisch meisje aan de arm. Maar anderen beseffen dat Noorse niet-gouvermentele organisaties (ngo's) en bedrijven veel kennis en geld in de regio pompen.’ Hij wijst naar een benzinepomp van het Noorse Statoil. ‘Daar hebben we zes van in de regio, de enige Statoil-stations in Rusland. Omdat we geen McDonald’s of Pizzahut hebben, eten we hier onze hamburgers.’ 1
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................................................................................................... ...............................................................................
Ademen via de huid
Negentien slachtoffers
KIKKER ZONDER LONGEN ONTDEKT IN INDONESIË
EMOTIONELE HERDENKING VLIEGRAMP SURINAME
Op het Indonesische eiland Borneo is een kikker ontdekt die geen longen heeft en alleen door de huid ademhaalt. De Barbourula kalimantanensis, zoals de waterkikker is gedoopt, werd in 2007 gevonden tijdens een expeditie naar een afgelegen deel van de provincie Kalimantan op Borneo. Evolutiebioloog David Bickford deed deze week verslag van de vondst in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology.
De vliegramp van vorige week donderdag heeft Suriname gebundeld, de gemeenschap bijeengebracht. Dat zei de Surinaamse president Ronald Venetiaan woensdagavond bij de rouwdienst in Paramaribo, ter nagedachtenis aan de negentien slachtoffers van de crash van de Antonov AN-28. Gedurende de dienst, waarbij koren zongen en negentien kaarsen brandden, konden enkele aanwezigen hun emoties niet bedwingen. Ze schreeuw-
Bickford suggereerde dat er sprake is geweest van evolutionaire aanpassing aan het koude, snel stromende water waarin de kikkers leven. ‘Waarschijnlijk moesten zij hun drijfvermogen verminderen om te voorkomen dat ze door de sterke stroom in de bergrivieren werden meegesleurd.’ Bickfords Indonesische collega Djoko Iskander kwam de kikker dertig jaar geleden voor het eerst tegen en heeft er al die tijd naar gezocht.
AP
den en barstten in tranen uit. Veel nabestaanden zeiden de rouwverwerking moeilijk te vinden omdat nog geen afscheid kan worden genomen van hun geliefden. ‘De identificatie van de slachtoffers wordt erg moeilijk’, zei parlementariër Ronnie Brunswijk na afloop van de rouwdienst. Brunswijk, die enkele uren na de ramp op de plek arriveerde om hulp te verlenen, trof compleet verkoolde lichamen aan.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .............................................................................. ............................................................ ..........................................................
Kuisheidsgordels (1)
Kuisheidsgordels (2)
Kuisheidsgordels (3)
Vrouwen die werkzaam zijn in massagesalons in de Javaanse stad Batu moeten, als het aan de plaatselijke politie ligt, voortaan zichtbaar een soort kuisheidsgordel dragen.
De massagesalons fungeren feitelijk als bordelen en de politie hoopt daar op deze manier korte metten mee te maken.
De Indonesische minister voor Vrouwenzaken is faliekant tegen. ‘Het is beledigend voor vrouwen. Alsof zij het zijn die fout zitten.’
8
Buitenland
LITOUWEN
Oostzee
KALININGRAD (provincie RUSLAND)
50 km
POLEN
GN/De Pers
De visumkosten van 35 euro maken het voor veel Kaliningraders te kostbaar om naar Litouwen te gaan. FOTO’S: RAINIER ISENDAM
Europa Tussen Polen en Litouwen
Geen Baltisch Monaco Bram Peeters reist langs de oostgrenzen van Europa. In deel 2: de Russen in Kaliningrad en hun Litouwse buren. Vanuit Nederland is het maar vijftien uur rijden naar de Russische grens. Als je die eenmaal gepasseerd bent, staat er op wegwijzer: Moskou - 1.500 kilometer. Daar zitten nog twee landen tussen, maar dat staat er niet bij. Welkom in Kaliningrad, ingeklemd tussen Polen en Litouwen, net zo groot als Vlaanderen, met een klein miljoen Russische inwoners. De slecht onderhouden weg naar de gelijknamige hoofdstad gaat langs
‘Een bezoek aan Litouwen was altijd een kleine vakantie voor mij’ bouwvallige boerderijen, waar oude vrouwtjes zelfgeplukte paddestoelen proberen te slijten. Dat is het platteland. De helft van de exclavebewo-
ners woont in de stad Kaliningrad, die tot 1946 nog Koningsbergen heette en in het Duitse Rijk de hoofdstad was van provincie Oost-Pruisen. Stalin eigende zich na de Tweede Wereldoorlog de verwoeste stad en het omringende gebied toe als oorlogstrofee, hernoemde het Kaliningrad en deporteerde de Duitse bewoners. De Russen die er vanuit het moederland naartoe werden gestuurd kwamen vanwege de Baltische vloot al-
daar te wonen in een gesloten militaire zone. Op de puinhopen van de stad verrees een nieuwe sovjetstad. De rode bakstenen maakten plaats voor een grijze zee van betonnen flatgebouwen. Na het uiteenvallen van de Sovjetunie in 1991 verviel Kaliningrad tot een vergeten exclave, die in de jaren negentig werd geteisterd door grootschalige misdaad en snel verspreidende ziektes als tbc en hiv. Hoewel de economie inmiddels hard groeit en de welvaart stijgt, blijkt de reputatie van Kaliningrad als troosteloos oord hardnekkig. In het rijkere Litouwen, waar de levensstandaard twee keer zo hoog is, is er weinig enthousiasme voor het naastgelegen stuk Rusland.
Op tientallen meters van de grensovergang, in Kybartai, is niemand te vinden die voor zijn plezier naar Kaliningrad gaat. ‘Mijn man ging er net als velen uit het dorp naartoe voor goedkope alcohol en sigaretten’, vertelt Regina Ulinskîene in haar supermarktje. ‘Maar met de huidige visumkosten is dat de moeite niet meer.’ Zivile Gudaitiene, grafisch ontwerpster in de stad Kaunas, is nog nooit in Kaliningrad geweest en twijfelt of ze er naar toe zou willen. ‘Ik wil liever meer zien van West-Europa.’ De Litouwers mogen weinig ophebben met hun buren, andersom geldt dat niet. Na het uiteenvallen van de Sovjetunie konden Kaliningraders makkelijk naar Polen en Litouwen. Uit een recente enquête blijkt dat bijna 60 procent van de inwoners onder de 28 zich van Rusland wil afscheiden. 90 procent is wel in Polen, Litouwen en Duitsland geweest, maar nog nooit in Rusland. Studente Alissa Galat is wel in Rusland geweest. Twee keer zelfs. ‘Ik vond er weinig aan. De mensen in Moskou vond ik arrogant.’ Dat hoeft dus niet meer, ze gaat liever naar Polen, waar ze al zes keer is geweest. ‘Ik wilde vorige zomer weer gaan, maar ik had geen geld voor een visum.’ De toetreding van Polen en Litouwen tot de Europese Unie in 2004 betekende voor Kaliningraders het einde van de open grenzen en de introductie van het visum van 35 euro. Voor velen onbetaalbaar. Naar schatting leeft eenderde onder de armoedegrens. De frustratie is groot, zeker onder de bewoners van plaatsen dicht bij de grens, zoals het gehucht Morskoye. Dat ligt in een met Litouwen gedeeld nationaal park. Terwijl in het Litouwse gedeelte het toerisme bloeit, is het aan de Kaliningrad-zijde bijna uitgestorven. Vroeger was er met de verkoop van sigaretten en alcohol over de grens een mooi zakcentje te verdienen, maar dat is voorbij. Ljoedmilla ging zelf vaak naar Litouwen om voorraden te halen voor haar winkeltje. ‘Het waren kleine vakanties voor mij’, zegt ze. ‘Nu voelt het alsof ik in een gevangenis woon, want ik kan geen visum betalen.’ Directeur Kari Liuhto van het Finse wetenschappelijk onderzoeksbureau Pan-European Institute vindt het zonde: ‘Met een makkelijker en goedkoper visumbeleid zou het toerisme een kans maken.’ Hij doelt op het plan om Kaliningrad een van de vier gokzones van Rusland te maken. ‘Tegen het einde van het volgende decennium zou Kaliningrad het Baltische Monaco kunnen zijn.’ Maar ook dit zal geen stroom Litouwers opleveren, vreest hij. ‘Je zult zien dat rijke Russen hier hun zomerhuisjes kopen. Zo zouden de prijzen zo snel stijgen dat Kaliningrad zelfs voor Litouwers te duur wordt.’ 1
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...............................................................................
Afrika
OPPOSITIELEIDER ODINGA NIEUWE PREMIER VAN KENIA Voormalig oppositieleider Raila Odinga is de nieuwe premier van Kenia. Hij is gisteren beëdigd. Er werden verder veertig ministers geïnstalleerd, twintig van de partij van Odinga en twintig van die van president Mwai Kibaki. De aanstelling van het kabinet is onderdeel van een politiek akkoord dat een eind moet maken aan het geweld dat volgde op de presidentsverkiezingen in december. De partij van Kibaki behoudt sleutelportefeuilles als fi-
nanciën en binnenlandse veiligheid. De voormalige oppositie krijgt onder meer landbouw en lokaal bestuur. Alle ministers - Odinga incluis moesten een eed van trouw aan de president afleggen. Er is veel kritiek op de omvang van het kabinet. Het zou veel te duur zijn in een tijd waarin honderdduizenden Kenianen door het geweld dakloos zijn. Een vreedzame demonstratie werd met traangas opgebroken.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...............................................................................
Ook op deze dag...
1980: De Britse kolonie Rhodesië wordt onafhankelijk. De nieuwe naam van het land is Zimbabwe. Robert Mugabe wordt de eerste premier van de nieuwe staat. Later maakt hij zichzelf president.
Buitenland
8
Grodno is de meest ‘Europese’ stad van Wit-Rusland al is er nog veel sovjetsymboliek te vinden. RAINIER ISENDAM
Europa Tussen Polen en Wit-Rusland
ten in Wit-Rusland is in Hainovka geen sprake. ‘Ze zijn hier gek op Loekasjenko. Ze zeggen dat Wit-Rusland een sterke man heeft die veel vertrouwen geniet van de bevolking, de politiek in Polen vinden ze een zooitje. Neem mijn oom, hij heeft speciaal een satellietschotel zodat hij WitRussische staatstelevisie kan volgen.’ Dat die staatsomroep de Poolse minderheid afschildert als een gevaarlijke groep revolutionairen lijkt bij haar oom zijn effect te hebben. In zijn riante achtertuin verkondigt de 66-jarige Mikolai Litsjiwitsj dat de Poolse minderheid schuldig is aan de slechte relatie tussen beide landen. ‘Ze willen steeds meer rechten terwijl ze al zo veel hebben.’ Dat de etnische Polen met enige regelmaat in de gevangenis belanden vanwege hun activiteiten interesseert hem niet. ‘Ze krijgen meestal maar twee weken celstraf’, lacht hij. ‘Ik ben een minderheid hier en ik zeur toch ook niet?’ Hoewel Litsjiwitsj sinds de jaren tachtig niet meer in Wit-Rusland is geweest, weet hij zeker dat het leven er goed is. ‘Loekasjenko geeft om het land en er is discipline en gelijkheid. Ik denk dat de Wit-Russen gelukkiger zijn dan de Polen.’ In de Wit-Russische grensstad Brest weet zakenvrouw Elena Datsik (29) niet of het leven er beter is dan in Polen. ‘Iedereen denkt dat het hier een verschrikkelijk streng regime is, maar we kunnen reizen, uitgaan, alles. De mensen hebben het echt goed. Bovendien kan ik hier om drie uur ‘s nachts zonder zorgen op straat lopen. Ik ken Europese steden, ook in Polen, waar dat niet kan.’ Feit is dat de inwoners nog nooit zo’n welvaart hebben gekend, maar of de Wit-Russen gelukkig zijn in hun dictatuur is lastig te meten. Onafhankelijk onderzoek wijst uit dat het overgrote merendeel van de Wit-Russen zich nog nooit onderLITOUWEN drukt heeft gevoeld. Sterker nog, politieke Bantser kan op weinig analisten mebegrip rekenen in het nen dat Loekaseven verderop gelegen jenko direct Po o l s e g r e n s s t a d j e zou worden W I THainovka, waar allesbeherkozen bij RUSLAND POLEN halve slecht wordt geeventuele vrije dacht over het leven in verkiezingen. Wit-Rusland. Net zoals Tot grote ergerin veel andere plaatsen nis van Igor in Oost-Polen noemen Bantser. ‘Iederveel mensen zich hier een gelooft de OEKRAÏNE Wit-Rus, al hebben ze propaganda en een Pools paspoort. ‘Dat denkt dat Wit50 km komt omdat velen van Rusland een GN/De Pers oudsher bij de orthogeweldig land doxe kerk horen’, zegt is en dat wij etdocente Duits Agnjezka Propopioek nische Polen een kwaadaardige groep (29). ‘Mijn oma is hier geboren, heeft opruiers zijn. Ik hoop dat op een dag een Pools paspoort, maar vindt ka- de lijken op de straat liggen, zodat tholiek Polen stiekem maar niks.’ het voor iedereen duidelijk is dat dit Van medelijden met hun landgeno- een dictatuur is.’ 1
Europa’s laatste dictatuur Bram Peeters reist langs de oostgrenzen van Europa. In deel 3: boze Polen langs de grens met Wit-Rusland. Met een historisch centrum vol smalle straatjes, houten huizen en roomskatholieke kerken, is Grodno op twintig kilometer van de Poolse grens nog de meest ‘Europese’ stad van WitRusland. Al zul je in een doorsnee West-Europees stadscentrum niet gauw een sovjettank op een betonnen sokkel treffen. In Wit-Rusland, ook wel Europa’s laatste dictatuur genoemd, prijken nog overal leuzen en schilderingen die stijf staan van de arbeidsprijzende sovjetsymboliek. De diplomatieke relatie tussen Polen en Wit-Rusland is op z’n zachtst gezegd belabberd. Polen verwijt de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko de Poolse minderheid in het grensgebied te onderdrukken. Loekasjenko beschuldigt Polen ervan een revolutie in zijn land te willen
‘Mijn oom kocht een satellietschotel, zodat hij de Wit-Russische staatstv kan zien’ ontketenen. De laatste jaren zijn er over en weer diplomaten uitgewezen en ambassadeurs teruggeroepen. De etnische Polen in Wit-Rusland zijn met regelmaat zowel aanleiding als slachtoffer van de slechte verhoudingen. De grens Polen-Wit-Rusland is in de loop van de geschiedenis zo vaak verschoven dat er nu aan weerszijden etnische minderheden van beide landen wonen. Naar schatting wonen er 400.000 etnische Polen in
Wit-Rusland, zo’n 5 procent van de totale bevolking. Een groot deel woont in Grodno. In een krakkemikkig kantoorpand, op een steenworp afstand van het Poolse consulaat in Grodno, opereert de illegale Unie van Polen in Wit-Rusland. Volgens Igor Bantser (27) zijn zesduizend Polen betrokken bij zijn verboden belangenorganisatie. Hoewel ze op papier het recht hebben om zich te organiseren en onderwijs in de eigen taal op te zetten, wordt de minderheid onderdrukt, stelt hij fel. ‘We hebben wel een Poolse school, maar de door de staat aangewezen docenten willen of durven geen les te geven over de Poolse cultuur. We maken een eigen krant in het Pools, maar die is verboden, zodat we hem in Polen laten drukken.’
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................................................ ......................................
0NcXLQ]#
Kkg paopgefgan skn`aj;
=N\]TRSTN[\
^ah ,/,).3 $pef`ajo g]j .1354 pkkn qnaj%
@ecepajja* @ecep]]h pr gefgaj rkkn i]]n Ö 2(51 lan i]]j` @ep eo fkqs ikiajp ki @ecepajja r]j GLJ `a -opa i]]j` CN=PEO pa paopaj @ecepajja r]j GLJ eo dp cka`gkla ]hpanj]peab rkkn g]^ahpahareoea*
S]p eo @ecepajja; Cn]peo `ecep]ha kjpr]jcan Kran]h `n]]`hkko pr gefgaj ./ iaaop lklqh]ena pr vaj`ano aj -5 n]`ekvaj`ano Cn]peo ankpeagvaj`an @ecep]ha gs]hepaep Aajrkq`ec ]]j pa ohqepaj
=_pea I]]g cn]peo g]jo kl aaj H?@ pr Iah` fa jq ]]j ]ho cn]peo paopgefgan rkkn @ecepajja( aj i]]g g]jo kl aaj b]jp]opeo_da H?@ pr r]j O]ioqjc*
Jbia gb ^^k lm Paop@ecepajja*jh lc _bi ,/,).3.1354
Ernstig arbeiderstekort dreigt
Slachtoffers
POLEN VRAAGT EMIGRANTEN TERUG NAAR HUIS TE KOMEN
STRIJD IN SRI LANKA
De Poolse regering roept geëmigreerde Polen op terug te keren naar hun land van herkomst, melden Poolse media. Sinds Polen in 2004 toetrad tot de Europese Unie hebben naar schatting twee miljoen Poolse werkzoekenden hun heil over de grens gezocht. In Polen dreigt nu een ernstig personeelstekort, met name in de bouw en dienstverlening. Poolse arbeidsmigranten kunnen in veel West-Europese lidstaten meer geld verdienen dan
Het leger van Sri Lanka is sinds woensdag hevig in gevecht met het rebellenleger van de Tamil Tijgers. Het leger spreekt van 52 gedode rebellen en 38 doden aan eigen zijde; de Tamilstrijders claimen honderd doden aan de kant van het leger en zestien eigen slachtoffers. De regering houdt vast aan het voornemen de Tijgers nog dit jaar te verslaan. De Tamil Tijgers strijden sinds 1983 voor een eigen staat binnen Sri Lanka.
in Polen. Europese bedrijven profiteren weer van de goedkope arbeidskrachten. De regering in Warschau gaat nu met een campagne proberen de Polen terug te halen. Onder migranten wordt een brochure verspreid waar tips in staan voor het vinden van accommodatie bij terugkeer. Het land heeft ook nog eens extra bouwvakkers nodig voor de bouw van een voetbalstadion. Polen is, samen met Oekraïne, gastland voor het EK Voetbal in 2012.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................ ..........................................................
Het weer
Het weer
Krakau: 16/3°C, onbewolkt Lezno: 17/10°C, kans op regen Poznan: 18/8°C, zonnig
Minsk: 15/5°C, onbewolkt Gdansk: 16/5°C, onbewolkt Lesko: 15/3°C, onbewolkt
8
Buitenland
Grensovergang Slowakije en Oekraïne
Invasie door goedkope wodka Bram Peeters reist langs de oostgrenzen van Europa. Deel vier: de Slowaaks-Oekraïnse grens dwars door Szelmenc.
POLEN
Bram Peeters S L O WA K I J E
SZELMENC
...
‘Opeens was er prikkeldraad en mocht niemand er meer doorheen. Ik kon niet meer naar mijn school, die stond aan de andere kant, en ook niet meer naar het graf van mijn ouders. Bij latere begrafenissen brachten we de kist naar het hek, zodat de familieleden aan de andere kant van de grens afscheid konden nemen.’ Szelmenc, het dorp van Mitro Ambrush (80) werd na de Tweede Wereldoorlog plotseling en zonder uitleg in tweeën gesplitst door de Sovjettroepen. Het merendeel van de 800 dorpelingen kwam in Slowakije (toen nog Tsjechoslowakije) te wonen. De rest van de mensen, onder wie ook Ambrush, een paar meter verderop in Oekraïne (destijds de Sovjet-Unie), in Klein Szelmenc, zoals het dorp aan de Oekraïnse kant kwam te heten. Niet dat de dorpelingen, zonder uitzondering etnische Hongaren, ook maar enige band met die landen voelden. Ze hadden al eerder op vergelijkbare manier een nieuwe nationaliteit gekregen met het uiteenvallen van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Sommigen wonen inmiddels in hun vijfde land, zonder ooit te zijn verhuisd. Na de val van de Sovjet-Unie ging de grens open. Dat wil zeggen: je kon bij grensposten de grens oversteken. Maar Szelmenc had geen grenspost. Hoewel familieleden vaak letterlijk
OEKRAÏNE 25 km
H ON GA R IJ E
GN/De Pers
Sommige mensen in dit grensgebied wonen inmiddels in hun vijfde land, zonder ooit te zijn verhuisd. De kooplust van de Slowaken heeft het aanzicht van Klein Szelmenc drastisch veranderd. RAINIER ISENDAM
tien meter verderop woonden, moesten ze via de dichtstbijzijnde grenspost een reis van in totaal 160 kilometer maken om elkaar te kunnen opzoeken. Toen Slowakije lid werd van de Europese Unie, werd de reis nog langer en kwamen er visa bij kijken van 35 euro per stuk. Na bemoeienis van een Amerikaans-Hongaarse organisatie kwam er twee jaar geleden dan eindelijk een grensovergang voor voetgangers in
het dorp. Dat wil zeggen: voor de dorpelingen die zich de aankoop van een paspoort en visum kunnen veroorloven. Want dat kost de gemiddelde bewoner zo’n twee maandinkomens. De dorpsbewoners in Groot Szelmenc aan de Slowaakse kant hebben voor Oekraïne geen visum nodig en kunnen sinds twee jaar vrij gemakkelijk naar de andere kant lopen om hun familie te zien. Ze vormen tegenwoordig slechts een fractie van het
grensverkeer. Slowaken uit de hele regio maken gretig gebruik van de grensovergang, omdat levensmiddelen en met name alcohol en tabak stukken goedkoper zijn in Oekraïne. Burgemeester van Groot Szelmenc, Lajos Toth, is daar niet gelukkig mee. ‘We wilden een overgang uitsluitend voor onze bewoners. Nu wordt de grens misbruikt door Slowaken die hier alleen komen vanwege de wodka en sigaretten.’ Voor het huis van de 67-jarige Peter Lizak staan iedere dag hordes Slowaken met lege boodschappentassen in de rij voor de kleine grensovergang. Zijn huis staat een meter naast het grenshek aan de Slowaakse zijde. Op zijn tuinhek hangt een bordje met de tekst Pozor Pes!, Hongaars voor pas op voor de hond. Lizaks achtertuin kijkt uit op de nog steeds bemande wachttoren, in zijn keuken klinken de stemmen van de bewoners van de Oekraiense kant. Tot twee jaar terug onderhield hij zo contact met zijn familie achter het hek. Sinds de opening van de grenspost gaat hij iedere week naar de andere kant. ‘Om mijn familie te zien en wat spullen te kopen’. Hij wijst naar de koekjes en de Oekraiense cognac op zijn tafel. ‘Mijn dorpsgenoten aan de overzijde doen
er goede zaken mee.’ De kooplust van de Slowaken heeft het aanzicht van Klein Szelmenc drastisch veranderd. Twee jaar geleden was het een dorp als elk ander in Oekraïne: houten huisjes aan weerszijden van een lange zandweg en oude vrouwtjes zittend op bankjes. Anno 2008 zijn er tientallen geimproviseerde winkeltjes in keten, schuren en tuinen bijgekomen. ‘Dit had niemand voor mogelijk gehouden’, zegt Morika Khimich. Samen met een vriendin runt ze een winkeltje met snoep en sportschoenen. De 40-jarige Morika is in haar hele leven slechts één keer aan de andere kant geweest; ondanks de goede zaken zijn de visa ook voor haar te duur. ‘Ik zou nog graag mijn familie willen zien die slecht ter been is en niet hier kan komen.’ De burgemeester van Klein Szelmenc, Jozef Illar, vindt het een schande dat zijn mensen nog steeds niet gemakkelijk de grens kunnen oversteken. ‘We hopen dat er een verdrag komt zoals dat tussen Oekraïne met Hongarije, waar de bewoners van het grensgebied de grens zonder visum kunnen oversteken. Slowaakse en Oekraïense politici hebben er kort geleden nog overleg over gehad.’ 1
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...............................................................................
Irak
BEWONERS SADR CITY WORDEN GEËVACUEERD OM GEWELD Iraakse soldaten hebben bewoners van de Bagdadse sloppenwijk Sadr City gisteren gemaand hun huizen te verlaten en een veilig heenkomen te zoeken in nabijgelegen voetbalstadions. Iraakse en Amerikaanse militairen voeren al zes weken strijd tegen sjiitische strijders in Sadr City, maar niet eerder werd de bevolking gevraagd te vertrekken. Volgens UNICEF kunnen in Sadr City 150.000 mensen door de blokkades geen kant op.
REUTERS
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...............................................................................
Ook op deze dag in 1915... Krijgt de Luxemburgse Tourwinnaar François Faber als soldaat in WOI een telegram dat hij een dochter heeft gekregen. Hij juicht, wordt opgemerkt door een Duitse sluipschutter en neergeschoten.
Buitenland
8
Grensovergang Moldavië en Roemenië
De bloemenbrug is dicht Bram Peeters reist langs de oostgrenzen van Europa. In het laatste deel: Moldaviërs in Roemenië. De eerste vier delen verschenen vorige maand elke vrijdag. OENGHENI
...
Aurica Cotea (65) kijkt vanaf haar boerderijtje in het Roemeense grensdorp Oengheni uit op de rivier Proet. Het water scheidt haar van Moldavië. Als kind wist zij niet veel meer dan dat het land aan de overkant de Sovjet-Unie was. ‘Wij speelden vaak bij de rivier. Op een dag zagen we kinderen aan de overkant. We riepen naar ze en tot onze verbazing antwoordden ze in het Roemeens. Ik rende naar mijn ouders om te vragen waarom de Russische kinderen Roemeens spraken. Toen pas hoorde ik dat zij eigenlijk ook Roemenen waren.’ In het interbellum hoorde het merendeel van Moldavië bij Groot-Roemenië. Het gebied kwam onder Sovjetbewind, nadat Hitler en Stalin in 1939 Oost-Europa onderling hadden verdeeld. In 1991 werd de Sovjetrepubliek onafhankelijk en ging de grens na een halve eeuw weer open.
Bloemenbrug Wachten op het felbegeerde Roemeense paspoort dat Moldaviërs toegang geeft tot de EU. RAINIER ISENDAM
Twee staten, één volk, luidt het officiële beleid vanuit Boekarest
se universiteiten te lokken, onze priesters naar Roemeense kerken te halen en onze burgers via snelle procedures aan Roemeense paspoorten te helpen’, zei de Moldavische president Voronin in december nog.
Hereniging
M O LD A V IË
M E N IË
De brug van bloemen is vandaag een vage herinnering. Een hereniging maakt al lang geen schijn van kans meer. De Roemeense president Basescu opperde vorig jaar nog dat Roemenië en Moldavië binnen de Europese Unie herenigd konden worden. De reactie van Voronin: ‘Moldavië zal zich bij niemand aansluiten, nooit.’ Aan de Moldavische kant van de rivier ligt Elena Medoni (72) er niet wakker van. Toen zij werd geboren lag haar dorpje Feteasca nog op Roemeens grondgebied, maar niet veel later groeide ze op in de Sovjet-Unie waar ze met heimwee aan terug denkt. ‘Het leven was toen beter, we hadden alles. Nu hebben we niet genoeg geld om brandstof te kopen voor de landbouwmachines. Hoe moet je het land
E
vische vrienden werken al in de EU, legaal of illegaal. Zij willen ook het Roemeense paspoort, alleen om in de Europese Unie op zoek te gaan naar werk en een betere toekomst.’ De Roemeense overheid maakt zich geen illusies over de motieven van Moldaviërs om het Roemeense staatsburgerschap aan te vragen. De Roemeense minister van Binnenlandse Zaken schatte onlangs dat maximaal 10 procent in Roemenië blijft. ‘De rest gaat in de rijkere EUlanden op zoek naar een beter leven.’ Deze uitspraken vallen slecht bij de communistische regering in Moldavië, die vindt dat Roemenië ‘permanente agressie’ tegen het buurland pleegt. ‘Het ondermijnt Moldavië door onze studenten naar Roemeen-
O
In de Roemeense stad Iasi, op twintig kilometer van de grens, wonen duizenden Moldaviërs. ‘Ik geef ze groot gelijk dat ze hier komen’, zegt studente mode en techniek Mihaela Stoica (23). ‘Ze zijn Roemenen die toevallig de pech hadden dat ze ooit bij de Sovjet-Unie moesten horen.’ Er is geen sprake van tweerichtingsverkeer tussen Iasi en Moldavië; Roemenen zien geen redenen naar Moldavië te gaan. ‘Ik ben als klein meisje eens in Moldavië geweest’, zegt softwareontwikkelaarster Anca Grigorut (25). ‘Het was er somber.’ Ivan Ginga (23) is een van de duizenden Moldaviërs die in Iasi studeren. Ook hij heeft een Roemeens paspoort aangevraagd. ‘Met een EU-paspoort kan ik makkelijker een masteropleiding in Spanje of Italië volgen’, zegt hij. ‘Het nadeel is dat het vervolgens met twee nationaliteiten heel moeilijk is om in Moldavië een baan te krijgen in de publieke sector. Misschien dat ik in Roemenië probeer werk te vinden en anders ergens anders in Europa. Bijna al mijn Molda-
R
Aurica en haar dorpsgenoten konden eindelijk de brug over de rivier oversteken. ‘Uit heel Roemenië kwamen mensen om hun familie te zien’, zegt ze. ‘Mensen gooiden van beide kanten bloemen, het was erg mooi.’ De ‘bloemenbrug’ werd een symbool voor de relatie die zo goed was, dat begin jaren negentig serieus werd gesproken over een hereniging van de twee landen. Maar zeventien jaar later is de grens weer dicht. Sinds de EU-toetreding van Roemenië komen Moldaviërs zonder visum het land niet meer in. Tot groot verdriet van Aurica die de mensen op de andere oever als haar landgenoten ziet. ‘Ze spreken dezelfde taal, Moldavië hoort bij Roemenië.’ ‘Twee staten, één volk’, luidt het officiële beleid vanuit Boekarest. Wie kan bewijzen dat zijn ouders of grootouders vóór 1940 in Groot-Roemenië leefden, heeft recht op een Roemeens paspoort. In Moldavië, een van de armste landen van Europa, maakt men hiervan dankbaar gebruik. Volgens schattingen is het aantal aanvragen voor een Roemeens paspoort opgelopen tot anderhalf miljoen, ruim eenderde van de totale bevolking van Moldavië.
100 km
GN/De Pers
O
E
K
R
A
ÏN
E
bewerken als de machines stilstaan?’ Wat ze over een hereniging denkt? ‘Het maakt me niet uit bij wie we ons eventueel zouden aansluiten. Als we maar geholpen worden.’ 1
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................................................................................................... ...............................................................................
India
Abuja
AANSLAGEN JAIPUR OPGEËIST DOOR MOSLIMGROEPERING
NIGERIANEN MOETEN WEG VOOR UITDIJENDE HOOFDSTAD
Een tot dusverre onbekende militante moslimgroepering heeft gisteren de verantwoordelijkheid opgeeist voor de aanslagen in de West-Indiase stad Jaipur van dinsdagavond. De reeks van zeven aanslagen, waarbij 61 doden en negentig gewonden vielen, werden gepleegd met fietsen. Een achtste fietsbom werd tijdig gevonden en onschadelijk gemaakt. In eerste instantie maakte de politie melding van tachtig doden en bijna
Zo’n achthonderdduizend inwoners van de Nigeriaanse hoofdstad Abuja zijn tussen 2003 en 2007 door de overheid uit hun huis gezet. Zij moesten plaatsmaken voor ontwikkelingsprojecten in de snel uitdijende stad. De inwoners werden hiervan niet op tijd op de hoogte gesteld en konden zich niet beroepen op de gangbare rechten, meldt de in Zwitserland gevestigde mensenrechtenorganisatie COHRE in een rapport. In sommige gevallen
tweehonderd gewonden. Het aantal slachtoffers werd woensdagavond echter naar beneden bijgesteld. Op een naar de Indiase televisie verstuurde videoband eist een groepering die zich de Indiase Mujahedeen noemt de verantwoordelijkheid voor de aanslagen op. De claim stond ook in een email aan de nationalistische Bharatiya Janata-partij, die in de regering van de deelstaat Rajasthan zit. Jaipur is de hoofdstad van Rajasthan.
REUTERS
werden mensen met traangas en geweld hun huis uitgezet, zo stelt COHRE. In de jaren zeventig werd in Nigeria de overvolle hoofdstad Lagos in het zuiden verruild voor het centraal gelegen Abuja. Als gevolg van de groei van de nieuwe hoofdstad kwamen nabijgelegen gemeentes in de verdrukking. COHRE deed gisteren een beroep op de Nigeriaanse autoriteiten om de uitzettingen stop te zetten.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................................... ............................................................ ..........................................................
Waar is ze nou? (1)
Waar is ze nou? (2)
Kan ik met soja betalen?
Een Belgische bakker eist 250.000 euro schadevergoeding van zijn weggelopen vrouw. De politie verdacht hem van moord en keerde zijn hele bakkerij binnenstebuiten. Er werd geen lijk gevonden...
...Wel bleven de klanten weg en ging de bakkerij failliet. Onlangs bleek dat de vrouw al die tijd een zorgeloos leventje leidde in Nederland.
In Argentijnse bordelen is soja een regulier betaalmiddel geworden voor vrachtwagenchauffeurs.
