Examen VMBO-KB
2013 gedurende 920 minuten
instalektro CSPE KB
Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden. Achter de bijlage is een erratum opgenomen.
Dit examen bestaat uit 17 opdrachten. Voor dit examen zijn maximaal 122 punten te behalen. Voor elk opdrachtnummer staat hoeveel punten met een goede uitvoering behaald kunnen worden.
PK-0696-b-13-1-o
Inleiding
Groepsverblijf De Molenwieken Aan de Jupiterlaan in Weerde bouwt een aannemer een nieuw groepsverblijf met de naam De Molenwieken. Op de volgende pagina zie je de plattegrond van dit gebouw. Als leerling-monteur help je bij de aanleg van de technische installaties voor sanitair, verwarming en elektro. In dit examen bestel je materialen en maak je drie montageopdrachten. Voor de montageopdracht sanitair monteer je een deel van de sanitaire installatie van sanitaire ruimte 2 (zie pagina 4). Voor de montageopdracht verwarmingstechniek leg je een deel van de verwarmingsinstallatie aan van twee ruimtes (zaal 1 en zaal 2). De temperaturen van beide ruimtes worden automatisch geregeld met kamerthermostaten en afsluiters die op afstand bediend worden. De montageopdracht elektrotechniek sluit aan op de montageopdracht verwarming. Een deel van de elektrische installatie moet je aanleggen op het montagebord verwarming. Op het montagebord elektrotechniek komt het stuurgedeelte. Beide borden worden met een verplaatsbare leiding aan elkaar verbonden om de werking te testen. Verder maak je een CAD-tekening, je voert een automatiseringsopdracht uit en je maakt vier minitoetsen. Aan het eind van het examen kijk je terug op de drie montageopdrachten.
PK-0696-b-13-1-o
2 / 17
lees verder ►►►
Plattegrond groepsverblijf De Molenwieken
N
b4 b5 W
slk 9
O Z
slk 12 san 3 slk 11 slk 8 san 4 slk 7 overdekt terras
slk 10
uit
zaal 2
k2 slk 14
b2 tr b1
slk 13 zaal 1
terras overdekt
uit
uit it
k1
slk 6 slk 3 slk 5 slk 2 san 2 san 1
b = berging k = keuken slk = slaapkamer tr = technische ruimte san = sanitaire ruimte
PK-0696-b-13-1-o
slk 4 slk 1 b3
3 / 17
lees verder ►►►
Onderdeel A
sanitaire installatie
tijdsduur ongeveer 230 minuten
Plattegrond sanitaire ruimte 2
PK-0696-b-13-1-o
4 / 17
lees verder ►►►
10p
1
Maak de minitoets bij opdracht 1. Voor deze opdracht heb je uitwerkbijlage 1 nodig.
3p
2
Maak de materiaallijst van de sanitaire installatie af. Noteer op uitwerkbijlage 1 de juiste aantallen van de hulpstukken die je nodig hebt. Gebruik hierbij de werktekening op pagina 6. Als je klaar bent met de opdracht lever je uitwerkbijlage 1 in bij de examinator.
5p
3
Tijdens de montageopdrachten sanitair (opdracht 4) en verwarming (opdracht 6) beoordeelt de examinator je op de volgende punten: juist gebruik van materiaal en gereedschap veilig en milieubewust werken werkplek altijd schoon en overzichtelijk nauwkeurig werken (de afwijking in de maatvoering is maximaal 3 mm) technische uitvoering van de installatie Voor deze opdracht heb je bijlage 1 nodig.
11p
4
Monteer de sanitaire installatie volgens de werktekening op pagina 6 en met de materialen uit de materiaallijst op bijlage 1. Controleer de materialen die je hebt ontvangen met deze materiaallijst. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de sanitaire installatie op het montagebord. Plaats de beugels volgens de tekening en volgens de voorschriften.
PK-0696-b-13-1-o
5 / 17
lees verder ►►►
6 / 17
500
A
pvc 75 pvc 75
pvc 40
280
360
170
pvc 50
vooraanzicht
1140
doorsnede A-A
pvc 50
740 790
pvc 32
PK-0696-b-13-1-o
320 390
pvc 50
100 10
A
350 225
pvc 40
100
zijaanzicht
Werktekening sanitaire installatie
lees verder ►►►
Onderdeel B
verwarmingsinstallatie
tijdsduur ongeveer 200 minuten Voor deze opdracht heb je het Excel-bestand ocit13.xls nodig. 6p
5
Maak een bestellijst van de benodigde materialen voor de verwarmingsinstallatie. Neem de materialen op uit de materiaallijst op pagina 10, behalve het bevestigings- en verpakkingsmateriaal en de schroeven. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand ocit13.xls kunt vinden. Open het bestand ocit13.xls. Dit is een Excel-bestand dat de internetsite van het bedrijf Ocit laat zien. Ocit levert materialen voor de installatietechniek. Sla het bestand op onder de bestandsnaam ocit13 [jouw naam].xls. Uitvoering van de opdracht Op de homepage zie je 11 productgroepen, die ook als tabbladen onder aan de pagina staan. Lees eerst de tekst onder de knop Help. Bestel alle materialen die in de materiaallijst staan, behalve het bevestigings- en verpakkingsmateriaal en de schroeven. • Kies als radiator: paneelradiator 300 x 400 mm. • Kies als knelset: knelset universeel. Ga volgens de volgende bestelprocedure te werk: • Kies een productgroep. • Selecteer een materiaal en voer het aantal in, in de witte kolom. • Als je alle materialen van die productgroep hebt besteld, klik je op de knop Bestelling boven aan de pagina. Je ziet dan de bestellijst. Vul je naam en kandidaatnummer in en sla het bestand op. Herhaal deze bestelprocedure per productgroep totdat je alle materialen hebt besteld. Je kunt de bestellijst nog corrigeren door het aantal in de bestellijst te veranderen. Als je een hele regel wilt verwijderen vul je als aantal 0 in en klik je op de knop Verversen. Maak een afdruk van de bestellijst met de knop Print/Verstuur. Sla het bestand nogmaals op. Als je klaar bent met de opdracht Lever de afdruk in bij de examinator. Sluit het programma af.
PK-0696-b-13-1-o
7 / 17
lees verder ►►►
8p
6
Monteer de verwarmingsinstallatie. Gebruik de werktekening op pagina 9 en de materialen uit de materiaallijst op pagina 10. Controleer de materialen die je hebt ontvangen met deze materiaallijst. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de verwarmingsinstallatie op het montagebord. Plaats de beugels voor de installatie volgens de tekening en volgens de voorschriften. Maak de aansluitingen voor de linkerradiator (die je niet monteert) gelijk aan de aansluitingen voor de rechterradiator. Doe dit door eerst de rechterradiator aan te sluiten en daarna de aanvoer- en retourleiding te verplaatsen naar de linkerradiator.
2p
7
Controleer de dichtheid van de verwarmingsinstallatie, onder toezicht van de examinator. Dop de installatie af en controleer de dichtheid van de installatie. Als bij deze controle de installatie niet aan de eisen voldoet, mag je proberen de fout te herstellen. Controleer de dichtheid van de verwarmingsinstallatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Voldoet de installatie dan wel aan de eisen, dan krijg je nog één punt.
10p
8
Maak de minitoets bij opdracht 8.
PK-0696-b-13-1-o
8 / 17
lees verder ►►►
9 / 17
135 120 450 1200
3 4
2 1 0
C O
280
B
B
180 800
A-A en B-B
doorsnede
alle leidingen uitvoeren met dunwandig staal 15 mm
75
90
PK-0696-b-13-1-o
260
C O
A
A
60
Werktekening verwarmingsinstallatie
lees verder ►►►
Materiaallijst van de verwarmingsinstallatie
aantal / meter 4,2 m
dunwandige stalen buis 15 mm
1
radiator (maximaal 480 x 400 mm inclusief bevestigingsmateriaal)
2
radiatorafsluiterhuis haaks verkeerd ½ʺ
2
stelmotor voor radiatorafsluiter 24 V, spanningsloos gesloten
2
haakse voetafsluiter ½ʺ
1
radiatoraftapper ½ʺ
1
vul- en aftapkraan ½ʺ
1
manometer ½ʺ axiaal
1
ontluchtingsstop ½ʺ
4
T-stuk knel 15 mm
2
T-stuk knel 15 x ½ʺ x 15 mm
4
eindkap knel 15 mm
4
knelset ½ʺ x 15 mm
2
kap, draadfitting ½ʺ
diverse
PK-0696-b-13-1-o
omschrijving
bevestigings- en verpakkingsmateriaal en schroeven
10 / 17
lees verder ►►►
Onderdeel C
elektrotechniek
tijdsduur ongeveer 340 minuten 10p
9
Maak de minitoets bij opdracht 9.
Beschrijving van de installatie Het groepsverblijf heeft twee zalen: zaal 1 en zaal 2. Zaal 1 ligt op het zuiden en krijgt daardoor meer warmte van de zon. Voor de totale installatie geldt: Een verwarmingsinstallatie met radiatoren verwarmt beide zalen. Elke zaal heeft een eigen thermostaat. Elke radiatorafsluiter heeft een stelmotor. De bedrading van de thermostaten en de stelmotoren gaat naar de besturingskast in de technische ruimte. Zaal 2 wordt alleen verwarmd als deze in gebruik is. Een bewegingsmelder geeft aan of er mensen in de zaal zijn. De thermostaat werkt als een schakelaar: als de temperatuur in de zaal onder de ingestelde waarde komt, sluit de schakelaar. De besturingskast BK1 schakelt de spanning in voor de stelmotor, waardoor de afsluiter open gaat. Tegelijk schakelt de besturingskast de circulatiepomp in. Als de temperatuur gelijk of hoger wordt dan de ingestelde temperatuur, gaat de schakelaar open. De besturingskast schakelt de spanning af op de stelmotor en de afsluiter gaat dicht. De circulatiepomp schakelt uit als er vanuit zaal 1 en zaal 2 geen warmtevraag meer is. Het openen en sluiten van de stelmotor duurt ongeveer 3 minuten. Aan een signaallampje kun je zien of er spanning op de stelmotor staat. De twee stelmotoren en de twee thermostaten monteer je met de bekabeling op het montagebord verwarming. De besturingskast en de wandcontactdoos voor de circulatiepomp monteer je op het montagebord elektrotechniek. Op dit bord komen ook de aansluitingen voor de voedingsspanningen 1N ~ 50 Hz 230 V en 1N ~ 50 Hz 24 V. De examinator verbindt de twee borden met een verplaatsbare leiding om de werking van de hele installatie te testen.
PK-0696-b-13-1-o
11 / 17
lees verder ►►►
Voor deze opdracht heb je bijlage 2, 3 en 4 en het bestand ie13kbcad.dwg (of .dxf) nodig.
In het CAD-bestand is een gedeelte van de installatietekening van het groepsverblijf De Molenwieken getekend. Gebruik bij het tekenen de volgende gegevens: De onderdelen M1, M2, S1 en S2 zijn met een twee-aderige zwakstroomkabel verbonden met de besturingskast in de technische ruimte. S3 wordt aangesloten met een drie-aderige kabel. De kabels gaan van de technische ruimte door een kabelgoot naar zaal 2. Vanuit de kabelgoot gaan de kabels naar de verschillende onderdelen van de installatie.
6p
10
Voltooi de installatietekening van de besturing met een CAD-programma. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand kunt vinden. Open het bestand ie13kbcad.dwg (of .dxf). Zet je naam, kandidaatnummer en de datum in de rechteronderhoek van de tekening. Sla het bestand op onder de naam ie13kbcad [jouw naam].dwg (of .dxf). Let op In de tekening worden meerdere lagen gebruikt. Sommige lagen staan op slot, hierin kun je wel tekenen maar niets wijzigen. Kies steeds de juiste laag (symbolen in de laag symbolen). Uitvoering van de opdracht Plaats de juiste symbolen bij M1 en M2. Plaats de juiste symbolen bij S1, S2 en S3. Zet elk symbool in de juiste stand. Geef bij a, b, c, d, e en f het juiste aantal aders of leidingen aan. Verklaring van de codes: - M1 en M2 zijn stelmotoren voor de bediening van de radiatorafsluiter - S1 en S2 zijn ruimtethermostaten - S3 is een bewegingsmelder - BK1 is de besturingskast Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nogmaals op. Maak een afdruk van ie13kbcad [jouw naam].dwg (of .dxf). Lever de afdruk in bij de examinator.
PK-0696-b-13-1-o
12 / 17
lees verder ►►►
Voor deze opdracht heb je bijlage 2 nodig.
gegeven bijlage 2 met: de werktekening en de installatietekening van de installatie op het montagebord verwarming het bedradingsschema van de elektrische installatie op het montagebord verwarming de meetlijst van de elektrische installatie op het montagebord verwarming de materiaallijst van de elektrische installatie op het montagebord verwarming overige informatie De installatie moet voldoen aan de bepalingen van de NEN 1010. Alle maten zijn in mm aangegeven. De afwijking in de maatvoering mag maximaal 5 mm zijn.
11p
11
Monteer de elektrische installatie op het montagebord verwarming. Controleer met de materiaallijst of je de juiste materialen hebt ontvangen. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de elektrische installatie op het montagebord verwarming. Tijdens de montageopdrachten 11 en 12 beoordeelt de examinator je op de volgende punten: de technisch juiste uitvoering van de installatie het juiste gebruik van materiaal en gereedschap veilig en milieubewust werken of je werkplek altijd schoon en overzichtelijk is of je nauwkeurig werkt
PK-0696-b-13-1-o
13 / 17
lees verder ►►►
Voor deze opdracht heb je bijlagen 3 en 4 nodig.
gegeven bijlage 3 met: de installatietekening elektrische installatie op het montagebord elektrotechniek de stroomkringschema’s 24 V en 230 V de draadboomtekening van besturingskast BK1 de steeklijsten van de installatie in en buiten de besturingskast BK1 de materiaallijst elektrische installatie op het montagebord elektrotechniek bijlage 4 met: het bedradingsschema overige informatie De installatie moet voldoen aan de bepalingen van de NEN 1010. Alle maten zijn in mm aangegeven. De afwijking in de maatvoering mag maximaal 5 mm zijn.
12p
12
Monteer de elektrische installatie op het montagebord elektrotechniek. In het bedradingsschema is een bewegingsmelder getekend. Deze hoef je niet te monteren. Bij het testen van de installatie bevestigt de examinator een schakelaar aan X8. Controleer met de materiaallijst of je de juiste materialen hebt ontvangen. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de elektrische installatie op het montagebord. Controleer de bedrading aan de hand van de steeklijsten. Als de bedrading juist is aangesloten, vraag je de examinator om de spanning van 1N ~ 50 Hz 24 V in te schakelen.
PK-0696-b-13-1-o
14 /17
lees verder ►►►
Onderdeel D
automatisering en controle van de werking
tijdsduur ongeveer 110 minuten Voor deze opdracht heb je bijlagen 2, 3 en 4 nodig. 10p
13
Programmeer het stuurrelais en controleer de werking. Programmeer het stuurrelais. Gebruik het ladderdiagram op bijlage 3. Als je klaar bent, vraag je de examinator om het montagebord verwarming te verbinden met het montagebord elektro. Controleer daarna de werking van het stuurstroomgedeelte van de installatie, onder toezicht van de examinator. Als het stuurstroomgedeelte van de installatie niet goed werkt, zit er een fout in het programma of in de bedrading. Is het programma goed en de bedrading fout dan krijg je 6 punten; is de bedrading goed en het programma fout dan krijg je 4 punten. Herstel de fout. Vraag de examinator daarna om de werking van de installatie opnieuw te controleren. Is de werking nu wel goed, dan krijg je alsnog een gedeelte van de punten. Is de werking nog niet goed, dan zal de examinator helpen om de fout te herstellen. Als het stuurstroomgedeelte juist werkt, plaats je het deksel op de besturingskast BK1 en vraag de examinator om de spanning van 1N ~ 50 Hz 230 V in te schakelen. Voor deze opdracht heb je bijlagen 2, 3 en 4 nodig.
2p
14
Controleer en demonstreer de werking van de hele elektrische installatie, onder toezicht van de examinator. Gebruik hierbij bijlagen 2, 3 en 4. Als bij deze controle de elektrische installatie niet goed werkt, mag je proberen de fout te herstellen. Controleer de werking van de elektrische installatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Als de installatie dan wel goed werkt, krijg je 1 punt.
10p
15
Maak de minitoets bij opdracht 15.
PK-0696-b-13-1-o
15 /17
lees verder ►►►
Onderdeel E
terugkijken
tijdsduur ongeveer 30 minuten Voor deze opdracht heb je uitwerkbijlage 2 nodig. 2p
16
Je hebt drie montageopdrachten gemaakt. Nu ga je terugkijken op je eigen werkzaamheden. Op uitwerkbijlage 2 staan vier beoordelingspunten over de montageopdrachten. Beoordeel jezelf op deze beoordelingspunten. Geef bij elke beoordeling een toelichting. Lever uitwerkbijlage 2 in bij de examinator.
PK-0696-b-13-1-o
16 /17
lees verder ►►►
Onderdeel F
oplevering
tijdsduur ongeveer 10 minuten
Je gaat een opleveringsgesprek voeren met de beheerder van De Molenwieken, de heer (of mevrouw) Van den Heuvel. Je hebt hem/haar uitgenodigd voor een opleveringsgesprek van 10 minuten. Je geeft uitleg over de installaties en je laat zien hoe ze werken. Ook vertel je hem/haar over het onderhoud van de installaties. Tijdens het gesprek zorg je voor een klantvriendelijke houding. In het gesprek over de sanitaire installatie leg je uit: waarom de leidingdiameter steeds groter wordt als de afstand tot een afvoertoestel groter wordt, wat het afschot is, hoe groot het is en wat de richting ervan is, wat een onderhoudsadvies is. In het gesprek over de verwarmingsinstallatie en de elektrische installatie kies je drie opdrachten uit onderstaande lijst: leg uit wat de thermostaten doen, leg uit wat de afsluiters doen en wanneer ze open of dicht gaan, wijs de aanvoer- en de retourleidingen aan, noem de functie van de manometer, doe voor hoe je de installatie vult, leg uit waar en waarom de installatie ontlucht moet worden, geef een onderhoudsadvies, leg uit wat er gebeurt als bij de verwarmingsinstallatie een thermostaat aangeeft dat de zaal te koud is, leg uit hoe een afsluiter elektrisch geopend en gesloten wordt, leg uit wanneer de pomp werkt en wanneer niet, leg uit waarvoor de bewegingsmelder dient. Zorg ervoor dat je werkplek opgeruimd en schoongemaakt is. Je krijgt 10 minuten om je voor te bereiden op het gesprek. Bij de voorbereiding mag je de informatie in dit examen en de bijlagen gebruiken. Tijdens het gesprek mag je deze documenten niet meer inzien.
4p
17
Ga naar de heer of mevrouw Van den Heuvel, de beheerder, vertel waarvoor je komt en voer het opleveringsgesprek.
Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd. PK-0696-b-13-1-o
17 /17
lees verdereinde ►►►
