Examen VMBO-KB
2015 gedurende 920 minuten
installatietechniek CSPE KB
Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden.
Dit examen bestaat uit 14 opdrachten. Voor dit examen zijn maximaal 123 punten te behalen. Voor elk opdrachtnummer staat hoeveel punten met een goede uitvoering behaald kunnen worden.
PK-0651-b-15-1-o
Inleiding
Een aannemer bouwt een seniorenwoning in de gemeente Molenbergen. De opdrachtgever is de heer De Vries. In de hele woning komt vloerverwarming. Het hemelwater en het afvalwater worden gescheiden afgevoerd. Als leerling-monteur help je bij de aanleg van de technische installaties. Je maakt twee montageopdrachten: 1. verwarmingsinstallatie: een deel van de installatie in de berging 2. sanitaire installatie: een deel van de afvoerinstallatie van de woning voor afvalwater en voor hemelwater HWA slaapkamer badkamer 6 24 C
WM 7 18 C
HWA
berging 5 16 C
werkkamer
VU
8 20 C
cv
V
4 18 C
hal 1 18 C
vw 3 22 C
keuken
woonkamer
2 22 C
V = verdeler VW = vaatwasser WM = wasmachine HWA = hemelwaterwafvoer VU = vloerverwarmingsunit cv = centrale verwarmingsketel
Plattegrond van de begane grond van de seniorenwoning
PK-0651-b-15-1-o
2 / 14
lees verder ►►►
Onderdeel A
verwarming
tijdsduur ongeveer 480 minuten 20p
1
Maak de minitoets bij opdracht 1.
Voor opdracht 2 heb je de plattegrond van de vorige pagina, bijlage 1 en uitwerkbijlage 1 nodig. 8p
2
Maak berekeningen voor de vloerverwarming en voor de convectoren van de woonkamer/keuken. Volg de tekst stap voor stap. Als het nodig is rond je het antwoord af op een geheel getal naar boven. Dit geldt voor alle berekeningen. Je rekent verder met de afgeronde getallen. Noteer de uitkomsten van de berekeningen op uitwerkbijlage 1. berekening van het totaal benodigd vermogen Bereken de inhoud van de woonkamer/keuken. • De woning is 2,80 m hoog. • De oppervlakte van de woonkamer plus keuken is 35 m2. Bepaal met behulp van tabel 1 uit bijlage 1 het benodigd vermogen voor één kubieke meter in W/m3 voor de woonkamer/keuken. Bereken het totaal benodigd vermogen (vloerverwarming + convectoren) om de woonkamer/keuken te verwarmen. berekening van de vloerverwarming Bepaal voor de woonkamer/keuken met behulp van tabel 2 de leidinglengte voor één vierkante meter in m/m2. • De vloerverwarmingsslangen liggen 100 mm uit elkaar (hart-op-hart). Bereken hoeveel meter vloerverwarmingsslang nodig is voor de woonkamer/keuken. Bereken het aantal groepen waarin je de vloerverwarming verdeelt voor de woonkamer/keuken. • De maximale lengte van de slang is 150 meter. Bepaal met behulp van tabel 3 (en tabel 1) het afgegeven vermogen per vierkante meter in W/m2 voor de vloerverwarming in de woonkamer/keuken. Bereken het totaal afgegeven vermogen van de vloerverwarming voor de woonkamer/keuken. opmerking: Het totaal afgegeven vermogen door de vloerverwarming is minder dan het totaal benodigd vermogen. De rest van de verwarming wordt geleverd door convectoren.
PK-0651-b-15-1-o
3 / 14
lees verder ►►►
berekening van de convectoren Bereken het benodigd afgegeven vermogen van de convectoren voor de woonkamer/keuken. • De temperatuur van het cv-water (mediumtemperatuur) is 45/35 °C. • De convectoren hebben een maximale lengte van 1400 mm en zitten onder de schuifdeuren en eventueel (afhankelijk van het aantal convectoren) onder de ramen. Omdat het aantal convectoren niet bekend is, is in de plattegrond op pagina 2 een aantal convectoren gestippeld. • Alle convectoren zijn gelijk. • Er zijn maximaal 5 convectoren. Bepaal met behulp van tabel 4 welke convectoren je nodig hebt. gekozen convector Noteer op uitwerkbijlage 1 de lengte van de convector, het aantal convectoren, het afgegeven vermogen van één convector en het totaal afgegeven vermogen door de convectoren in de woonkamer/keuken. Als je klaar bent met de opdracht lever je uitwerkbijlage 1 in bij de examinator. Voor opdracht 3 heb je bijlage 2 en het bestand it15kb_cad.dwg (of .dxf) nodig. 9p
3
Voltooi de tekening van de verwarmingsinstallatie in een CADprogramma. Gebruik hierbij de isometrische projectie van de verwarmingsinstallatie op de volgende pagina en de werktekening van de verwarmingsinstallatie in bijlage 2. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand kunt vinden. Open het bestand it15kb_cad.dwg (of .dxf). Vul je naam, kandidaatnummer en de datum in. Sla het bestand op onder de bestandsnaam: it15kb_cad [jouw naam].dwg (of .dxf). Uitvoering van de opdracht Voltooi de tekening van de verwarmingsinstallatie. Teken de onderdelen met behulp van kopiëren, roteren en plakken. Teken de volgende buizen van 15 mm met bochten: • de buis naar de expansievatconsole • de buizen naar de vloerverwarmingsunit Gebruik bij deze bochten een buigradius van de hartlijn van 60 mm. (binnenbocht is dan 52,5 mm en de buitenbocht is 67,5 mm) Neem de maten en benamingen over van de isometrische projectie. De sprongen in de buizen hoef je niet te tekenen.
PK-0651-b-15-1-o
4 / 14
lees verder ►►►
Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nogmaals op. Maak een afdruk van it15kb_cad [jouw naam].dwg (of .dxf). Lever de afdruk in bij de examinator. Sluit het CAD-bestand af.
95
0
m
5m
1 st.
. nw
dunw.st. 22 mm
m
5m
.1 .st w n
du
2 t. 2
n
koper 15 mm
staal 1/2"
koper 15 mm
dunw.st. 22 mm
du
m 5m 1 t. w.s
570
du
mm
.s nw
du
2 t. 2
mm
.s nw
600
du
vo
ora
a
ic nz
ht
Isometrische projectie van de verwarmingsinstallatie
PK-0651-b-15-1-o
5 / 14
lees verder ►►►
Voor opdracht 4 heb je bijlage 2 nodig. 17p
4
Monteer de verwarmingsinstallatie volgens de werktekening op bijlage 2. Gebruik hierbij de materialen uit de materiaallijst verwarmingsinstallatie op de volgende pagina. Controleer de materialen die je hebt ontvangen aan de hand van de materiaallijst. Meld beschadigingen aan de examinator. Monteer de materialen van de verwarmingsinstallatie op het montagebord. Plaats de beugels voor de installatie volgens tekening en in overeenstemming met de voorschriften. Tijdens de montageopdracht beoordeelt de examinator je op de volgende punten: maatvoering (nauwkeurigheid ± 3 mm) volgens de voorschriften en regels werken veilig en milieubewust werken vakmanschap werkvolgorde omgang met materiaal en gereedschap
3p
5
Vul de verwarmingsinstallatie en controleer de dichtheid onder toezicht van de examinator. Bij lekkage mag je één keer de fout herstellen. Controleer de dichtheid van de verwarmingsinstallatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Als de installatie dan wel dicht is, krijg je een deel van de punten voor deze opdracht.
PK-0651-b-15-1-o
6 / 14
lees verder ►►►
Materiaallijst verwarmingsinstallatie aantal stuks of aantal meter 2m
dunwandige stalen buis 15 mm
1,70 m
dunwandige stalen buis 22 mm
1
tweegroepsverdeler inclusief koppelingen
1
volledige vloerverwarmingsunit of dummy (inclusief koppelingen)
3
T-stuk knel verlopend 22-15-22 mm
2
T-stuk knel 22 - ½" bi - 22 mm
1
veiligheidsklep, 3 bar, ½" bu
1
dubbele nippel, draadfitting ½"
1
T-stuk, draadfitting ½"
1
vul- en aftapkraan ½"
1
manometer 80 mm, 0-4 bar, ½" axiaal
2
knie knel 22 mm
1
puntstuk knel 15 mm - ½" bu
1
expansievatconsole
1
plug, draadfitting ¾" (of expansievat)
1
ontluchtingsstop ½"
0,3 m diverse
PK-0651-b-15-1-o
omschrijving
montagerail beugel- en bevestigingsmaterialen
7 / 14
lees verder ►►►
Onderdeel B
sanitair
tijdsduur ongeveer 310 minuten 20p
6
Maak de minitoets bij opdracht 6.
Voor opdracht 7 heb je bijlage 3 nodig. werktempo Bij opdracht 8 kun je extra punten verdienen voor je werktempo. De examinator noteert hiervoor je begin- en eindtijd. De waardering is als volgt: uitvoering van de opdracht binnen 30 minuten tussen 30 en 40 minuten tussen 40 en 50 minuten in meer dan 50 minuten
punten 3 2 1 0
De opdracht is goed te doen in 30 minuten. Ga niet haasten, werk gewoon goed door en laat je niet afleiden. Pas als de regenwaterafvoer goed is gemonteerd kom je in aanmerking voor punten voor het werktempo. 9p
7
Monteer het gedeelte van de hemelwaterafvoer op het montagebord volgens de werktekening op bijlage 3. Gebruik hierbij de materialen uit de materiaallijst werktempo-opdracht op de volgende pagina. Controleer of alle materialen en gereedschappen die je nodig hebt aanwezig zijn. Meld tekortkomingen en/of beschadigingen aan de examinator. Als alles goed is vraag je aan de examinator of je mag beginnen. Begin pas als de examinator je hiervoor toestemming heeft gegeven. Monteer alle leidingen van de hemelwaterafvoer. Houd je aan de maatvoering (nauwkeurigheid ± 3 mm). Let op: de pvc-buis van 75 mm heb je verderop in de opdracht ook nodig. Als de opdracht klaar is geef je dit meteen door aan de examinator.
PK-0651-b-15-1-o
8 / 14
lees verder ►►►
Materiaallijst werktempo-opdracht aantal stuks of aantal meter 2,15 m
omschrijving pvc-buis middellijn 75 mm (zelf op maat maken)
2
pvc-bocht 75 mm 45° 2 x mof
5
pvc-zadel 75 mm
diverse
overige bevestigingsmaterialen
Voor opdracht 8 heb je bijlage 3 nodig. 14p
8
Monteer de rest van de sanitaire installatie volgens de werktekening op bijlage 3. Gebruik hierbij ook de materialen uit materiaallijst sanitaire installatie op de volgende pagina. Controleer eerst of al de materialen die je nodig hebt aanwezig zijn. Meld tekortkomingen en/of beschadigingen aan de examinator. Monteer de onderdelen van de sanitaire installatie op het montagebord. Houd je aan de maatvoering (nauwkeurigheid ± 3 mm). Gebruik je vakmanschap. Werk volgens regels en voorschriften en denk aan veiligheid en milieu. Tijdens de montageopdracht beoordeelt de examinator je op de volgende punten: maatvoering (nauwkeurigheid ± 3 mm) volgens de voorschriften en regels werken veilig en milieubewust werken vakmanschap werkvolgorde omgang met materiaal en gereedschap
PK-0651-b-15-1-o
9 / 14
lees verder ►►►
Materiaallijst sanitaire installatie aantal stuks of aantal meter
omschrijving pvc-buis middellijn 75 mm (restant werktempo-opdracht)
0,60 m
pvc-buis middellijn 50 mm
0,15 m
pvc-buis middellijn 40 mm
1
pvc-T-stuk 75 mm 45° 3 x mof
2
pvc-inzetverloop excentrisch 75 x 50 mm
2
pvc-bocht 50 mm 45° 2 x mof
2
pvc-bocht 50 mm 45° mof/spie
1
pvc-inzetverloop centrisch 50 x 40 mm
1
vloerput 40 mm onderuitlaat
2
pvc-ophangbeugel 50 mm
2
pvc-ophangbeugel 75 mm
diverse
PK-0651-b-15-1-o
overige bevestigingsmaterialen
10 / 14
lees verder ►►►
Onderdeel C
automatisering
tijdsduur ongeveer 100 minuten Voor de opdrachten 9, 10 en 11 heb je het bestand it15kb_thermostaat.xlsm, bijlage 4 en uitwerkbijlage 2 nodig.
Dit onderdeel gaat over het gasverbruik in een woning en hoe je dit verbruik kunt beïnvloeden. Je gaat met een computerprogramma de werkelijkheid simuleren. Als je het computerprogramma opent, zie je drie delen op het scherm: 1. een bedieningspaneel kamerthermostaat 2. een gasmeter 3. knoppen voor de simulatie. De handleiding staat in bijlage 4.
4p
9
Bepaal hoeveel gas een woning verbruikt op een donderdag met de fabrieksinstellingen. Doe dit voor een vrijstaand huis met energielabel G. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand it15kb_thermostaat.xlsm kunt vinden. Open dit bestand en sla het op onder de naam: it15kb_thermostaat [jouw naam].xlsm. Uitvoering van de opdracht Neem de handleiding door van de kamerthermostaat uit bijlage 4. Klik met de muis rechtsonder op de knop Reset. Kies in het keuzemenu voor ‘Zowel gasmeter als de instellingen’ en klik in het volgende scherm op ja. De thermostaat wordt ingesteld op de fabrieksinstellingen. Controleer of de gasmeter is gereset. Vul de volgende waardes in: • huistype : vrijstaand huis • label :G • buitentemperatuur : 0 °C • weertype : droog, bewolkt en winderig
PK-0651-b-15-1-o
11 / 14
lees verder ►►►
Bepaal het gasverbruik volgens de methode in het kader hieronder.
Zet de thermostaat op automatisch. Er verschijnt een keuzemenu om het startmoment te kiezen. Verschijnt het menu niet, zet dan de thermostaat even op handmatig en daarna weer op automatisch. Kies als startmoment het begin van de donderdag en klik op OK. Klik op Stap. De thermostaat doorloopt automatisch in stappen van een kwartier de 24 uur van de donderdag. Dit duurt ruim 90 seconden. Kijk ondertussen naar de ingestelde temperatuur en de werkelijke temperatuur. Vergelijk de stand van de gasmeter met het tijdstip waarop de gasvlam brandt.
4p
10
Maak een afdruk van de instellingen met de knop Print. Vul je naam en kandidaatnummer in en druk op OK. Noteer de meterstand op uitwerkbijlage 2.
Zet de thermostaat in de stand ‘Programmeren’ en verander de instellingen van de temperaturen op de thermostaat op de donderdag in onderstaande instellingen: van naar ontbijt: 21 C 20 C ochtend: 18 C 17 C lunch: 21 C 17 C middag: 18 C 17 C avond: 21 C 20 C Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nog een keer op. Maak een afdruk van de aangepaste instellingen met de knop Print. Vul je naam en kandidaatnummer in en druk op OK. Sluit het bestand niet af.
3p
11
Bepaal hoeveel gas de woning verbruikt op een donderdag met de aangepaste instellingen. Uitvoering van de opdracht Klik met de muis rechtsonder op de knop Reset. Kies in het keuzemenu voor ‘Alleen gasmeter’ en controleer of de gasmeter is gereset. Bepaal weer het gasverbruik volgens de methode in het kader hierboven. Noteer de meterstand op uitwerkbijlage 2. Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nog een keer op en sluit het af.
PK-0651-b-15-1-o
12 / 14
lees verder ►►►
Voor opdracht 12 heb je het bestand it15kb_besparing.xlsm en uitwerkbijlage 2 nodig. 4p
12
Bereken hoe groot de besparing is per jaar met de aangepaste instellingen. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand it15kb_besparing.xlsm kunt vinden. Open dit bestand en sla het bestand op onder de naam: it15kb_besparing [jouw naam].xlsm Uitvoering van de opdracht Vul in het middelste kader het volgende in: • aantal stookdagen in een jaar = 210 (Een stookdag is een dag waarop de cv brandt.) • prijs van 1 m 3 gas = € 0,65 Vul in het onderste kader de formules in voor het berekenen van het gasverbruik per jaar in kubieke meter en in euro. • gasverbruik (in m3) = aantal stookdagen x verbruik op gemiddelde stookdag • gasverbruik (in €) = gasverbruik per jaar in m3 x prijs per m 3
Bereken nu met het spreadsheet het gasverbruik per jaar in m3 en in euro bij: • de fabrieksinstellingen uit opdracht 9 en maak een afdruk met de knop Print • de aangepaste instellingen uit opdracht 11 en maak een afdruk met de knop Print Noteer de resultaten op uitwerkbijlage 2. Bereken handmatig de besparing per jaar. Noteer het resultaat op uitwerkbijlage 2.
Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nog een keer op en sluit het af. Lever de afdrukken uit opdracht 9, 10 en 12 en uitwerkbijlage 2 in bij de examinator.
PK-0651-b-15-1-o
13 / 14
lees verder ►►►
Onderdeel D
terugkijken en opleveringsgesprek
tijdsduur ongeveer 30 minuten Voor opdracht 13 heb je uitwerkbijlage 3 nodig. 4p
13
Je gaat nu terugkijken op je eigen werkzaamheden. Op uitwerkbijlage 3 staan vier beoordelingspunten over de montageopdrachten en over de opdracht automatisering. Beoordeel jezelf op deze beoordelingspunten door de vragen te beantwoorden met ja of nee. Geef bij elke beoordeling een toelichting. Lever uitwerkbijlage 3 in bij de examinator.
Voor opdracht 14 heb je bijlage 2, 3 en 4 nodig. Je gaat met de heer De Vries een opleveringsgesprek van tien minuten voeren. In dit gesprek: leg je uit hoe de vloerverwarmingsunit van de verwarmingsinstallatie werkt; leg je uit waar en waarom de verwarmingsinstallatie ontlucht moet worden; leg je uit wat de functie is van twee gescheiden sanitaire installaties; leg je uit wat energielabels zijn.
Zorg ervoor dat je werkplek opgeruimd en schoongemaakt is. Je krijgt tien minuten de tijd om je voor te bereiden op het gesprek. Bij de voorbereiding mag je gebruikmaken van de informatie in dit opgavenboekje en van bijlagen 2, 3, en 4. Tijdens het gesprek mag je deze documenten niet meer inzien, met uitzondering van bijlage 4; bijlage 4 mag je tijdens het gesprek gebruiken. 4p
14
Ga naar de heer De Vries, vertel waarvoor je komt en voer het opleveringsgesprek.
PK-0651-b-15-1-o
14 / 14
lees verdereinde ►►►
