Beter benutten informatie luchtkwaliteit Hans Groot Wassink Marloes Jongeneel Schakeldag 2015
Wat willen jullie weten?
Straks: keuzemenu
Maar eerst: aperitief
Rijkswaterstaat Leefomgeving 2
Aperitief: overzicht infobronnen luchtkwaliteit (1) •
IenM / EU – Wet- en regelgeving – Rekenmodellen + generieke gegevens – Programma’s (NSL, Slimme en gezonde stad)
•
InfoMil / RWS Leefomgeving – Uitleg wet- en regelgeving – Rekenmodellen (ook handleiding en training) – Monitoring NSL + monitorings/rekentool – Atlas Leefomgeving – Overzicht linken
Rijkswaterstaat Leefomgeving 3
Aperitief: overzicht infobronnen luchtkwaliteit (2) •
Compendium voor de leefomgeving – CBS, PBL, WUR, etc. – Trends en achtergronden
•
RIVM / PBL – Dossier luchtkwaliteit – Brochure ‘Hoe schoon is onze lucht’ – Grootschalige Concentratiekaarten Nederland (GCN/GDN, kaart) – Gezondheidsstudies /overzichten – Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit + website/apps – Monitoring NSL – Rekenmodellen – Atlas Leefomgeving Rijkswaterstaat Leefomgeving
4
Aperitief: overzicht infobronnen luchtkwaliteit (3) •
GGD / WHO / Universiteit (IRAS Utrecht) – Advies – Gezondheidsstudies – Luchtmeetnet
•
TNO – Emissiemetingen – Roetstudies
•
……
4 voorbeelden: Rijkswaterstaat Leefomgeving 5
Rijkswaterstaat Leefomgeving 6
Rijkswaterstaat Leefomgeving 7
Rijkswaterstaat Leefomgeving 8
Rijkswaterstaat Leefomgeving 9
Digitale tools vergelijken
Bron
Scenario’s Status (invoer, resultaten)
Weergave resultaten Landsdekkend?
NSL monitoringstool
NSL rekentool
Atlas Leefomgeving
Overheden
Rekenaar
Mon.tool
Zichtjaren (‘15, ‘20, ‘30)
Alle jaren (tm 2030)
Nee
Formeel vastgesteld
Alleen resultaat
Lukwa: vastgesteld
Rekenpunten
Rekenpunten
Grid
Deels
Nee
Ja
Rijkswaterstaat Leefomgeving 10
Wat willen jullie weten? •
Welke infobronnen gebruikt u vooral? Met welk doel?
•
Wanneer had u een informatievraag/welke?
•
Reactieve of actieve voorlichting?
•
Welke aanvullende infobronnen kent/gebruikt u?
Rijkswaterstaat Leefomgeving 11
Menukaart Ik wil graag (meer weten over):
1. Een nauwkeurig beeld van de luchtkwaliteit + lokale scenario’s doorrekenen 2. Mogelijkheden Atlas leefomgeving 3. Roet: beschikbare gegevens en gezondheidseffecten 4. Berekenen gezondheidswinst en gezond luchtbeleid 5. De toekomst (Omgevingswet): het “informatiehuis lucht” 6. … (verzoeknummer?)
Rijkswaterstaat Leefomgeving 12
Rijkswaterstaat Leefomgeving 13
www.nsl-monitoring.nl Rijkswaterstaat Leefomgeving 14
Rijkswaterstaat Leefomgeving 15
Rijkswaterstaat Leefomgeving 16
Rijkswaterstaat Leefomgeving 17
Rijkswaterstaat Leefomgeving 18
Rijkswaterstaat Leefomgeving 19
Andere stoffen: resultaatbestand Rijkswaterstaat Leefomgeving 20
Rijkswaterstaat Leefomgeving 21
Atlas leefomgeving •
www.atlasleefomgeving.nl
•
Leefomgevingsinformatie via kaarten, contouren, etc etc
•
Voor burgers en professionals
•
Belangrijke bron luchtkwaliteit: monitoringstool (2013)
•
Wie kent/gebruikt de Atlas?
Rijkswaterstaat Leefomgeving 22
Rijkswaterstaat Leefomgeving 23
Rijkswaterstaat Leefomgeving 24
Rijkswaterstaat Leefomgeving 25
Roet: beschikbare gegevens NSL-Monitoring • Zelf berekenen met Rekentool • In Monitoringsresultaten vanaf ronde 2015 RIVM: • Eerste roetkaart NL • Opmerkingen bij eerste roetkaart • Achtergrondrapport EC concentrations in the Netherlands GGD-studie: roet-indicator Lokaal beleid: Rotterdam, Tilburg, Utrecht Rijkswaterstaat Leefomgeving 26
Opbouw volgens GCN 2012 (Velders et al)
Rijkswaterstaat Leefomgeving 27
Opbouw locatie-afhankelijk (DCMR)
Roet als gezondheidsindicator •
Beoordelen lokale invloed van verkeer op de gezondheid: roet is nu betere indicator dan PM10 of PM2.5
•
Want: – Roetniveaus worden meer beïnvloed worden door verkeersmaatregelen dan PM10 en PM2.5 – Roet is giftiger per massa-eenheid
•
PM10 en PM2.5 ook relevant voor gezondheid/indicator – Schaalniveau (lokaal vs regionaal/nationaal) – Indicator korte termijn (roet) versus lange termijn (PM2.5)
Rijkswaterstaat Leefomgeving 29
Uit: RIVM: Luchtkwaliteit en gezondheidswinst (april 2015)
Verschil Verkeer - Achtergrond, werkdag
Verkeer Pleinweg, werkdag 2500
2000 20 1500
1000 10
# voertuigen
concentratie (ug/m3)
30
500
0
0 0
4 PM10
8 PM2.5
12
16 10 * Roet/EC
20
24 verkeer
DCMR: roet relatief meer verhoogd door verkeersemissies dan PM2.5 en PM10
Rijkswaterstaat Leefomgeving 31
31
Uit: INFORMATIEBLAD Luchtverontreiniging in perspectief
Fijn stof
Rijkswaterstaat Leefomgeving 33
Fijn stof onder de loep
Rijkswaterstaat Leefomgeving 34
Ultrafijn stof • Deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer • Buitenlucht: pakweg 10.000.000.000 deeltjes per m3 • Bij drukke weg: tot 1.000.000.000.000 / m3 • Inademing: tot 1.000.000.000.000 per dag • Opname: 500.000.000.000 per dag = 2000 per luchtzakje
Rijkswaterstaat Leefomgeving 35
Nieuwbouw school (ruimtelijke ordening)
Roet is hier meer onderscheidend dan NO2 en PM2.5
Rijkswaterstaat Leefomgeving 36
Rijkswaterstaat Leefomgeving 37
Luchtvervuiling in perspectief
Rijkswaterstaat Leefomgeving 38
Uit: RIVM: Luchtkwaliteit en gezondheidswinst (april 2015)
Uit: RIVM: Luchtkwaliteit en gezondheidswinst (april 2015)
Luchtvervuiling in perspectief (2) • • • •
•
Onderzoek Academische werkplaats (Universiteit Utrecht, GGD Amsterdam) Gezondheidsschade/gezondheidswinst uitgedrukt in aantal meegerookte sigaretten Maatregelen/scenario’s vergelijken Voorbeeld: helft minder verkeer op drukke lokale weg = dagelijks 4-5 minder meegerookte sigaretten Methode sluit aan op landelijke GGD-handreiking “Rekenmethode gezondheidseffectschatting Lucht en geluid”
•
Voor beleidsmakers, bestuurders, en burgers?
• •
Welke gezondheidsparameter spreekt aan? Jullie ervaringen? Vraag GGD om hulp/advies Rijkswaterstaat Leefomgeving
41
Uit: INFORMATIEBLAD Luchtverontreiniging in perspectief
Rijkswaterstaat Leefomgeving 43
Kwetsbare groepen voor luchtverontreiniging • Kinderen (ook ongeboren) • Ouderen • Zieken (luchtwegen en hart-bloedvaten)
Rijkswaterstaat Leefomgeving 44
Goede ruimtelijke ordening • Lokale verantwoordelijkheid • Belangenafweging • Andere locatie voor bronnen? • Andere ruimtelijke uitvoering? • Andere locatie gevoelige bestemmingen?
De meest kwetsbare groep op de minst vervuilde plek? Daarnaast: Besluit Gevoelige bestemmingen voor specifieke situaties Rijkswaterstaat Leefomgeving 45
Goede ruimtelijke ordening – luchtkwaliteit • Advies aan GGD vragen
- motie Janssen/Van Gent (2012) - bij gevoelige bestemmingen nabij drukke wegen • Aanvullend lokaal beleid? Zie GGD-Kennisnet –
Amersfoort
–
Amsterdam
–
Best
–
Harderwijk
–
Maastricht
–
Rotterdam
–
Utrecht
–
Zutphen
• Jurisprudentie: www.infomil.nl/luchtkwaliteit Rijkswaterstaat Leefomgeving 46
Illustratie: nieuwbouw school (ruimtelijke ordening)
Roet is hier meer onderscheidend dan NO2 en PM2.5
Rijkswaterstaat Leefomgeving 47
Slimme en gezonde stad (SGS)
• •
Programma van IenM, samen met gemeenten, kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties Verbeteren kwaliteit leefomgeving Focus op luchtkwaliteit en geluid
• • • •
Innovatie Challenge 18 juni startbijeenkomst ‘Netwerk Slimme en gezonde stad’ LinkedIn groep(en) Contactpersoon IenM: Brenda Vervoorn
•
www.rijksoverheid.nl/slimme-en-gezonde-stad
•
Rijkswaterstaat Leefomgeving 48
Kenniscentrum Healthy Urban Living (KCHUL) – TNO, RIVM, Universiteit Utrecht, KNMI en Deltares – www.kchul.nl • • • •
Verzamelen, interpreteren en presenteren van (meet)gegevens over de kwaliteit van de fysieke leefomgeving; Uitvoeren van wetenschappelijk en toegepast onderzoek; Aanbieden van adviezen en handreikingen voor overheid en professionals; Ondersteunen van ruimtelijke planvorming m.b.v. interactieve instrumenten.
Rijkswaterstaat Leefomgeving 49
Rijkswaterstaat Leefomgeving 50
Omgevingswet •
Post-NSL – Vuistregels – Smal vervolg NSL – Aangepaste monitoring
•
Omgevingswet – Besluit Kwaliteitseisen Leefomgeving (BKL) – Besluit Activiteiten in de Leefomgeving (BAL)
•
Laan van de Leefomgeving – Beheer data – Ontsluiting data Rijkswaterstaat Leefomgeving
51
‘Laan van de Leefomgeving’ •
•
Openbare en toegankelijke data Gelijke informatiepositie
Rijkswaterstaat Leefomgeving 52
Voorlopige planning
Rijkswaterstaat Leefomgeving 53
Vragen/reacties/wensen?
Rijkswaterstaat Leefomgeving 54
Rijkswaterstaat Leefomgeving 55
Normen luchtkwaliteit Compromis tussen haalbaarheid en gezondheid PM10 - fijnstof Jaar: 40 μg/m3 jaargemiddeld Dag: max. 35x per jaar overschrijding van daggemiddelde 50 μg/m3 (= ca. 32 μg/m3 jaargemiddeld!) Wanneer: medio 2011
NO2 Jaar: 40 μg/m3 jaargemiddeld Uur: max. 18x per jaar overschrijding van uurnorm 200 μg/m3 Wanneer: 2015 * Wet milieubeheer (Wm), titel 5.2 luchtkwaliteitseisen * Bijlage 2, Wm Rijkswaterstaat Leefomgeving 56
Stoffen 0zon
H20 Zware metalen
N02
C0 Lood
Geur
woestijn zand N0x
S02
C02
PM10 Zeezout Benzee n
Rijkswaterstaat Leefomgeving 57
Stoffen
X
0zon
H20
Zware metalen
X
N02
C0 Lood
Geur
woestijn zand N0x
S02
X
C02 PM10
Zeezout
Benzee n
Rijkswaterstaat Leefomgeving 58
Bronnen Wegverkeer -
personenauto’s vrachtauto’s bussen brommers
Rijkswaterstaat Leefomgeving 59
Bronnen Industrie - energie-opwekking - petro-chemie - op- en overslag
Rijkswaterstaat Leefomgeving 60
Bronnen Landbouw - pluimveehouderij (en varkens)
Huishoudens - CV-installaties - open haarden
Rijkswaterstaat Leefomgeving 61
Bronnen Scheepvaart - zee- + binnenvaart - havens
Luchtvaart - luchthavens e.o.
Rijkswaterstaat Leefomgeving 62
Bronnen - Emissies PM10 (miljoen kg/jaar) - Antropogene bronnen
Stationaire bronnen in de landbouw
Raffinaderijen
Stationaire bronnen in de landbouw
Raffinaderijen
Industrie
Energiesector
Industrie
Energiesector
Overige stationaire bronnen
Mobiele bronnen in de landbouw
Overige stationaire bronnen
Mobiele bronnen in de landbouw
Wegverkeer
Binnenvaart
Wegverkeer
Binnenvaart
Spoorwegen
Luchtvaart
Spoorwegen
Luchtvaart
Visserij
Overige mobiele bronnen
Visserij
Overige mobiele bronnen
600
PM10 emissies (mln. kg/jaar)
NOx emissies (mln. kg/jaar)
NOx (miljoen kg/jaar)
500 400 300 200 100 0 1990
1995
2000
2005
2010
80 60 40 20 0 1990
1995
2000
2005
2010
Bron: RIVM en Kpvv
Rijkswaterstaat Leefomgeving 63
Rijkswaterstaat Leefomgeving 64
Rijkswaterstaat Leefomgeving 65
Bronnen Immissie Emissie ≠ Immissie Immissie: ‘het binnendringen door een verontreinigende stof’ Bron – Overdracht – Blootstelling * afstand * omgevingskenmerken verdunning
Rijkswaterstaat Leefomgeving 66
