BESTUURLIJKE VERNIEUWING?
De rol van de provincie en de Eerste Kamer 11 maart 2015
Nederlanders willen leden Eerste Kamer direct kunnen kiezen1 I&O Research vroeg in haar laatste peiling2 naar een aantal zaken die met de bestuurlijke rol van de Provincie en Eerste Kamer te maken hebben. Het blijkt dat burgers relatief tevreden zijn over het werk van de Provincie, een apart provinciaal bestuur (naast de landelijke en gemeentelijke bestuurslaag) nodig vinden en het niet zitten te springen om een andere bestuurlijke indeling van de provincies. De Eerste Kamer wil men niet afschaffen, maar men wil de leden van de Eerste Kamer wel direct kunnen kiezen. Dit blijkt uit een landelijk representatief onderzoek van I&O Research. Op dit moment is het zo dat Nederlanders de Eerste Kamerleden indirect kiezen via de leden van de Provinciale Staten. Woensdag 18 maart aanstaande is hiervoor de verkiezingsdag. We legden Nederlanders de volgende stelling voor: ‘De leden van de Eerste Kamer moeten niet meer worden gekozen door de leden van Provinciale Staten. Voortaan moeten burgers in verkiezingen zelf de leden van de Eerste Kamer kunnen kiezen.’ Twee keer zoveel Nederlanders zijn vóór dan tegen een directe verkiezing van Eerste Kamerleden. Zes op de tien zijn het eens met de stelling dat burgers in verkiezingen voortaan zelf de leden van de Eerste Kamer kunnen kiezen. Een minderheid van 29% is het niet eens met deze stelling. Tabel 1 Eerste Kamer niet meer door leden PS, maar direct door burgers gekozen (%) (Helemaal)
Totaal
VVD
PvdA
PVV
SP
CDA
D66
CU
GL
SGP
PvdD
50+
59
62
56
79
64
55
58
38
64
23
54
72
29
31
36
14
25
37
30
51
29
64
37
21
12
8
8
7
11
8
12
11
8
13
9
8
mee eens (Helemaal) mee oneens Weet niet
1
Deze rapportage is verzorgd door Pieter van Wijnen, op basis van de I&O Research-peiling van begin maart. Pieter van Wijnen is
politicoloog en beleidsonderzoeker. Als zodanig is hij freelance verbonden aan I&O Research. 2
Zie http://www.ioresearch.nl/home/nieuws/artmid/445/articleid/623/kiezers-lijken-voor-stabiliteit-te-kiezen#.VQBZJNLwvbg
Bestuurlijke vernieuwing? · De rol van de provincie en de Eerste Kamer
1
De voorstanders van een directe verkiezing van Eerste Kamerleden zijn vooral te vinden bij aanhangers van de PVV en 50 Plus (respectievelijk 79% en 72%3). D66 heeft in de afgelopen periode veelvuldig bezwaar gemaakt tegen de indirecte verkiezing van Eerste Kamerleden. Toch zijn de aanhangers van D66 niet meer dan gemiddeld voorstander van de invoering van directe verkiezingen. SGP-kiezers (23%) lopen het minst warm voor een directe verkiezing van de Eerste Kamer. VVD, PvdA, SP, CDA, GroenLinks en PvdD hebben zich in hun verkiezingsprogramma niet expliciet uitgesproken voor een directe verkiezing van Eerste Kamerleden. Een meerderheid van de aanhangers van deze partijen is hier echter wel voorstander van. Eerste Kamer mag blijven Er is voldoende bestaansrecht voor de Eerste Kamer. Twee derde van de burgers (67%) is het oneens met de stelling dat de Eerste Kamer dient te worden afgeschaft. Slechts een op de vijf (21%) is voorstander van afschaffing. Aanhangers van de VVD en PVV zijn vaker dan gemiddeld voorstander van afschaffing (respectievelijk 29% en 37%). De PVV is een uitgesproken voorstander van afschaffing van de Eerste Kamer. Toch is een krappe meerderheid van haar aanhangers tegenstander van dit plan (51%). Hoewel de VVD zich niet expliciet heeft uitgesproken voor afschaffing, is hiermee een substantiële minderheid van haar kiezers positief over deze mogelijkheid. In het verkiezingsprogramma van 50 Plus wordt ook gepleit voor afschaffing. Echter, twee derde van de aanhangers van deze partij (66%) wil de Eerste Kamer behouden. Tabel 2 ‘De Eerste Kamer moet worden afgeschaft’ (%) (Helemaal)
Totaal
VVD
PvdA
PVV
SP
CDA
D66
CU
GL
SGP
PvdD
50+
21
29
23
37
17
24
20
5
11
6
19
24
67
63
71
51
74
69
74
84
83
84
73
66
12
7
6
12
9
8
7
11
6
10
8
10
mee eens (Helemaal) mee oneens Weet niet
Weinig steun voor vier landsdelen Minder dan een kwart van de burgers (23%) is voorstander van het plan om de huidige 12 provincies samen te voegen tot vier landsdelen (een noordelijk, zuidelijk, westelijk en oostelijk deel). Twee derde (68%) is hier uitgesproken tegenstander van. Voorstanders van samenvoeging tot vier landsdelen zijn wat vaker te vinden bij D66 en de VVD (beiden 28%). Tabel 3 ‘De huidige 12 provincies moeten worden samengevoegd tot 4 landsdelen’ (%) (Helemaal)
Totaal
VVD
PvdA
PVV
SP
CDA
D66
CU
GL
SGP
PvdD
50+
23
28
24
26
20
24
28
16
20
7
21
18
68
65
68
67
71
71
63
74
71
86
73
73
10
7
9
7
9
5
9
10
9
7
6
9
mee eens (Helemaal) mee oneens Weet niet
3
De in dit bericht genoemde percentages zijn gebaseerd op de huidige stemvoorkeur voor de Tweede Kamer.
Bestuurlijke vernieuwing? · De rol van de provincie en de Eerste Kamer
2
Nipte meerderheid ziet noodzaak van provinciaal bestuur Een krappe meerderheid van de Nederlanders geeft aan dat zij het bestaan van een provinciale overheid wenselijk vindt. 53% is het eens met de stelling dat voor een goed bestuur van Nederland een apart bestuur voor provincies nodig is. Een grote minderheid (33%) is het hier niet mee eens. De aanhang van de ChristenUnie, GroenLinks en de SGP heeft de meeste voorstanders van het behoud van een provinciaal bestuur (respectievelijk 58%, 64% en 66%). De PVV heeft uitgesproken de provincies ‘uit te willen kleden’, 50 Plus wil de provincie als bestuurslaag afschaffen. Echter, onder de aanhang van deze partijen zijn meer voorstanders dan tegenstanders van een apart provinciaal bestuur. Tabel 4 ‘Voor een goed bestuur van Nederland is een apart bestuur voor provincies nodig’ (%) (Helemaal)
Totaal
VVD
PvdA
PVV
SP
CDA
D66
CU
GL
SGP
PvdD
50+
53
56
52
50
57
57
50
58
64
66
55
55
33
36
37
40
30
35
36
25
20
25
28
32
15
8
11
11
13
8
14
17
16
9
17
13
mee eens (Helemaal) mee oneens Weet niet
Redelijk tevreden met het provinciaal bestuur Een krappe meerderheid van 52% geeft aan dat zij tevreden is met de manier waarop het bestuur van hun provincie zijn taken uitvoert. Een op de vijf (19%) is hier niet tevreden over. Drie van de tien kunnen niet zeggen of zij tevreden of ontevreden zijn met het provinciaal bestuur. Inwoners van Zeeland en Friesland zijn het meest tevreden over het bestuur van hun provincie (respectievelijk 67% en 64%). Ook de inwoners van Drenthe en Overijssel zijn meer dan gemiddeld tevreden (62% en 61%). Mensen die ontevreden zijn met het bestuur van hun provincie, zijn met name te vinden in Groningen (26%), Limburg (24%) en Noord-Holland (23%). Tabel 5 Tevredenheid met taakuitoefening provincie (%) Totaal
GR
FR
DR
OV
FL
GLD
UTR
NH
ZH
ZEE
NB
LB
Tevreden
52
58
64
62
61
54
55
52
46
46
67
53
54
Ontevreden
19
26
20
16
17
19
14
13
23
20
22
17
24
Weet niet
29
16
17
22
22
27
31
35
32
34
11
31
22
Bestuurlijke vernieuwing? · De rol van de provincie en de Eerste Kamer
3
Provinciefusies: wie wil met wie? De afgelopen jaren zijn plannen voor provinciale herindeling regelmatig onderwerp geweest van politiek debat. Met name het plan van minister Plasterk (BZK) voor een herindeling en het plan van een Randstadprovincie zijn aan de orde geweest en hebben het – vooralsnog – niet gehaald. Wat is de voorkeur van inwoners van provincies om te fuseren met aangrenzende of nabijgelegen provincies? Respondenten is gevraagd met welke provincie de eigen provincie dient te worden samengevoegd bij een provinciale herindeling. Een derde (36%) geeft aan dat hun eigen provincie hoe dan ook zelfstandig moet blijven. De meeste voorstanders van behoud van zelfstandigheid wonen in Zeeland (57%). De aandelen inwoners die in ieder geval zelfstandig willen blijven zijn het geringst in Groningen, Drenthe en Overijssel (respectievelijk 24%, 26% en 29%). Inwoners van Groningen hebben een sterke voorkeur voor een fusie met Drenthe (73%). Friesland is voor hen duidelijk minder favoriet (40%). Friezen hebben een even sterke voorkeur voor samengaan met Drenthe als met Groningen (respectievelijk 52% en 51%). Inwoners van Drenthe willen vaker fuseren met Groningen (55%) dan met Friesland (29%). Ongeveer de helft van de mensen in Overijssel (51%) staat positief tegenover een samenvoeging met Gelderland. Daarentegen zijn Gelderlanders minder vaak voorstander van een fusie met Overijssel (39%). Als we kijken naar het cluster Flevoland – Utrecht – Noord-Holland – Zuid-Holland (de voorgestelde Randstadprovincie), dan valt op dat relatief weinig mensen van deze provincies voorstander zijn van samenvoeging met een andere provincie van de Randstad. Hooguit een derde van de Zuid-Hollanders ziet wat in een fusie met Noord-Holland, en vice versa (33%). Voor de andere combinaties binnen dit cluster is de animo nog een stuk geringer. Een op de vijf inwoners van Zuid-Holland (21%) voelt wat voor een fusie met Zeeland, en een op de zes Zeeuwen (17%) is positief over een samenvoeging met Zuid-Holland. Ruim de helft van de Limburgers (56%) heeft een voorkeur voor een samengaan met Brabant. De voorkeur van Brabanders voor zo’n fusie is aanmerkelijk geringer (41%). Minst gewenste fusiepartners Respondenten is gevraagd met welke provincies de eigen provincie in geen geval mag worden samengevoegd bij een herindeling.4 Gelet op de voorgestelde clusters zijn er drie gevallen van substantiële weerstand: drie van de tien Groningers (29%) wil in geen geval samengaan met Friesland. Eveneens drie van de tien Drentenaren (32%) wil hoe dan ook niet fuseren met Friesland. De helft van de inwoners van Flevoland (49%) ziet helemaal niets in een samenvoeging met Noord-Holland.
4
Deze percentages zijn exclusief respondenten die vinden dat hun provincie zelfstandig moet blijven.
Bestuurlijke vernieuwing? · De rol van de provincie en de Eerste Kamer
4
Onderzoeksverantwoording I&O Research voerde van 26 februari t/m 2 maart 2015 een online onderzoek uit naar de kennis, houding en het voorgenomen gedrag van Nederlanders ten aanzien van de Provinciale Statenverkiezingen van 18 maart 2015. Voor het onderzoek is een aselecte steekproef onder leden van het I&O Research Panel benaderd. In totaal hebben in deze periode 4.854 Nederlanders deelgenomen aan het onderzoek. Het I&O Research Panel is geworven op basis van aselecte personen- en huishouden-steekproeven op traditionele manier (geen zelfaanmelding). De respondenten hebben geen financiële vergoeding gehad voor hun aanmelding voor het panel. Ook voor deelname aan dit onderzoek kregen respondenten geen vergoeding. De onderzoeksresultaten zijn na herweging op leeftijd, geslacht, provincie en politieke voorkeur representatief voor alle Nederlandse inwoners (18-89 jaar). Dit is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. I&O Research I&O Research BV is een bureau voor beleids- en marktonderzoek. I&O Research is het achtste marktonderzoekbureau van Nederland. In de publieke sector behoort I&O Research tot de top drie. I&O Research heeft vestigingen in Enschede, Hoorn en Nieuwegein. I&O Research is lid van de MarktOnderzoeksAssociatie (MOA), maakt deel uit van de Research Keurmerk Groep en onderschrijft de internationale ICC/ESOMAR gedragscode voor markt- en sociaalwetenschappelijk onderzoek. I&O Research is ISO 9001 en ISO 20252 gecertificeerd. Het online onderzoekspanel (I&O Research Panel) is ISO 26362 gecertificeerd. Dit is de norm voor online Access Panels. Noot voor redacties Het overnemen van cijfers en teksten uit deze publicatie is alleen toegestaan met expliciete vermelding van I&O Research als bron.
Bestuurlijke vernieuwing? · De rol van de provincie en de Eerste Kamer
5
