BESTUURLIJKE TOEKOMST LEEUWARDERADEEL

BESTUURLIJKE TOEKOMST LEEUWARDERADEEL KEUZE VOOR NOARDWEST OF VOOR LEEUWARDEN?

Opdrachtgever:

Gemeente Leeuwarderadeel

Datum:

30 november 2012

WagenaarHoes organisatieadvies Hoofdstraat 69, Driebergen

INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding .........................................................................................................................3 2. De kernwaarden............................................................................................................5 3. De (on)vergelijkbaarheid van de twee mogelijkheden ..................................................9 4. De toekomst van Leeuwarderadeel in de twee mogelijkheden ..................................10 5. Het vervolgproces in de twee mogelijkheden .............................................................15 6. Rol en standpunt van de provincie..............................................................................17 7. Vergelijking van de ´vervolgprocessen´ ......................................................................18 Bijlage 1: De enquêteresultaten .........................................................................................20 Bijlage 2: Verslagen van de petearen ................................................................................25

CONCEPTRAPPORTAGE VERGELIJKING PAGINA 2 VAN 31

1. INLEIDING De gemeente Leeuwarderadeel staat aan de vooravond van een keuze voor een fusie met Harlingen, Het Bildt, Franekeradeel en Menameradiel of een fusie met de gemeente Leeuwarden. Het gemeentebestuur vindt het belangrijk een goede en zorgvuldige keuze te maken. Daarom zijn door het gemeentebestuur drie lijnen uitgezet door middel van een aantal besluiten en bestuursopdrachten. Ten eerste is besloten met de zogenaamde ‘Noardwestgemeenten’ te onderzoeken hoe een eventuele nieuwe gemeente eruit zou kunnen gaan zien. Ten tweede is besloten aan Leeuwarden te vragen hoe deze gemeente staat tegenover een fusie met Leeuwarderadeel. Ten derde is besloten om de bevolking intensief bij het keuzeproces te betrekken.

HET PROCES VAN DE NOARDWESTGEMEENTEN Het bovengenoemde onderzoek van de Noardwestgemeenten is inmiddels afgerond en heeft geleid tot een strategische notitie. Daarin worden de speerpunten van de nieuw te vormen gemeente beschreven. De strategische notitie is opgesteld met betrokkenheid van alle colleges van de Noardwestgemeenten, die daarover diverse malen hebben gesproken. De colleges staan achter de inhoudelijke lijn van het rapport. Echter in de gemeente Menameradiel is er discussie over de tijdsplanning zoals deze nu op tafel ligt. In die tijdsplanning wordt gekoerst op een herindeling per 1 januari 2016. De strategische notitie van de Noardwestgemeenten is u afzonderlijk toegezonden.

HET PROCES MET LEEUWARDEN Er heeft een gesprek plaatsgevonden tussen de colleges van Leeuwarderadeel en dat van Leeuwarden. Ook op ambtelijk niveau zijn er diverse contacten geweest. Deze contacten hebben geleid tot een ‘position paper’ dat door het college van Leeuwarden is vastgesteld en ter kennisname aan de gemeenteraad van Leeuwarden is gezonden. Hierin geeft Leeuwarden aan positief te staan tegenover een fusie met Leeuwarderadeel en wordt op de visie van Leeuwarden op deze eventuele fusie ingegaan. Het position paper van Leeuwarden is u afzonderlijk toegezonden.

HET BETREKKEN VAN DE BEVOLKING Het betrekken van de bevolking van Leeuwarderadeel heeft op drie manieren vorm gekregen. Ten eerste door middel van een enquête, die door alle inwoners in te vullen was. Ten tweede door middel van vijf petearen in de maand november. Ten derde door middel van een referendum, dat georganiseerd zal worden op 30 januari 2013. Daarbij zijn twee fasen onderscheiden. In de eerste fase is bepaald wat belangrijk is bij de keuze voor Noardwest of Leeuwarden. Hiertoe heeft het college een viertal kernwaarden geformuleerd, zodat hierover een goede discussie gevoerd kon worden met de bevolking. Bij deze fase hoorden de enquête en de petearen. In de tweede fase gaat het om de keuze zelf. Bij die fase hoort het referendum. De gemeenteraad van Leeuwarderadeel heeft hiertoe een referendumverordening vastgesteld. Het gaat om een raadplegend referendum. In de verordening staat de procedure rondom het referendum beschreven.

KEUZE VOOR NOARDWEST OF LEEUWARDEN?

PAGINA 3 VAN 31

Er dient een opkomst van 60% van de kiesgerechtigde bevolking behaald te worden om het referendum geldig te laten zijn. Samenvattingen van de resultaten van de enquête en van de petearen zijn opgenomen als bijlagen bij dit document.

TOELICHTING OP DIT DOCUMENT Dit document brengt in opdracht van het college de drie bovenstaande lijnen samen. De drie bovenstaande lijnen (strategische notitie Noardwest, position paper Leeuwarden, resultaten betrekken bevolking) staan los van elkaar en worden door middel van dit document met elkaar in verband gebracht.

1.3 VERANTWOORDING In de enquête en de petearen zijn de inwoners van Leeuwarderadeel bevraagd, met de kernwaarden als uitgangspunt, op dat wat zij belangrijk vinden voor de toekomst. Hoewel deze niet bedoeld zijn om de keuze op zich te maken, zijn zowel in de vrije ruimte in de enquête als op de petearen uitspraken gedaan over (een voorkeur voor) een richting. Wij geven in deze notitie een zo objectief mogelijke weergave van alle gedane uitspraken, waaronder dus ook de uitspraken die neigen naar een richting. Dit doen we door middel van ‘codering’. Een analysemethode uit de kwalitatieve onderzoekstheorie waarbij de meest genoemde uitspraken worden weergegeven.


PAGINA 4 VAN 31

2. DE KERNWAARDEN De gemeenteraad en het college vinden het belangrijk vanuit de eigen gewenste toekomst naar de twee mogelijkheden te kijken. Wat vinden wij belangrijk voor de toekomst van Leeuwarderadeel? College en gemeenteraad hebben daarvoor vier kernwaarden benoemd. Die beschrijven wat volgens college en raad nu en in de toekomst van waarde is voor Leeuwarderadeel. De kernwaarden zijn het uitgangspunt geweest voor de enquête en zijn in de petearen aan de orde geweest. Hieronder beschrijven we eerst de kernwaarden zoals daar gepresenteerd en vervolgens de belangrijkste toevoegingen die vanuit enquête en petearen naar voren kwamen. We benadrukken dat die toevoegingen de letterlijke toevoegingen vanuit enquête en petearen zijn. De vraag of die toevoegingen wel of niet feitelijk correct zijn, is niet aan de orde. In bijlage 1 is meer te vinden over de enquêteresultaten; in bijlage 2 meer over de in de petearen gedane uitspraken.

2.1 BESCHRIJVING KERNWAARDEN EN TOEVOEGINGEN OP DIE KERNWAARDEN VITAAL PLATTELAND Landbouw, akkerbouw, veehouderij en tuinbouw zijn belangrijk voor de economie en zorgen voor een vitaal platteland. De ruimtelijke kwaliteit, de schoonheid van het landschap en de uitstraling van de dorpen maken ons gebied uniek om in te wonen en te werken. Kleinschaligheid, diversiteit en bij de tijd zijn past hier bij. Toevoegingen vanuit enquête en petearen op de kernwaarde ‘vitaal platteland’ • Kleinschaligheid is belangrijk: gemoedelijkheid, elkaar groeten. • Vitaal platteland is belangrijk voor werkgelegenheid, maar dat gaat verder dan platteland – we hebben Leeuwarden nodig voor arbeidsplaatsen. • Stad en platteland zijn verbonden; naast een vitaal platteland is ook een vitale stad belangrijk. • De heterogeniteit in een gemeente is belangrijk: combinatie stad - platteland • Wonen is belangrijker dan werken: alle aspecten die het goed wonen maken zijn hier. Voor werk gaan we naar ‘buiten’: we zijn een forensen gemeente. • Leeuwarden is goed voor haar dorpen.

VITALE GEMEENSCHAP In onze gemeenschap heeft men veel voor elkaar over. Dit komt door de gemoedelijkheid en een compactheid met veel en goede voorzieningen in alle dorpen. In onze vitale gemeenschap zijn zelfstandigheid, betrokkenheid, veiligheid, bereikbaarheid en zorgzaamheid belangrijk. Toevoegingen vanuit enquête en petearen op de kernwaarde ‘vitale gemeenschap’ • Ons kent ons gevoel van belang, waar vind je dat in een stad? • Een vitale gemeenschap maak je zelf, daarvoor maakt de gemeente niet uit. • Voorzieningen moeten behouden blijven. • Krimp is een groot issue de komende jaren: welke optie biedt hier de beste oplossing voor? • Leeuwarden biedt goede aanvullingen op voorzieningen Leeuwarderadeel. • Al onze kinderen gaan in Leeuwarden naar school.


PAGINA 5 VAN 31

•

De meeste inwoners van Leeuwarderadeel werken en recreëren in Leeuwarden, niet in Harlingen of Franeker.

CULTUURHISTORIE Onze rijke cultuurhistorie is zichtbaar in de uitstraling van het landschap en de dorpen. Ook de dorpsfeesten, de Stienser kaatsdagen en de kunst- en cultuurroute horen bij ons. Toevoegingen vanuit enquête en petearen op de kernwaarde ‘cultuurhistorie’ • Uitstraling van het landschap is belangrijk. • Wees zuinig op wat we hebben. We hebben een aantal mooie manieren om onze (cultuur)historie vast te houden, zoals het documentatiecentrum. Het zou zonde zijn als dit verdwijnt. • In stand houden van lokale tradities is een zaak van de inwoners. • We moeten onze eigen identiteit behouden. • De eigenheid van de dorpen moet worden gegarandeerd in elke variant. • Historisch horen we bij Leeuwarden: onze cultuurhistorie is essentieel.

LAAGDREMPELIG EN BETROKKEN BESTUUR De menselijke maat is belangrijk voor ons. Bestuurders zijn daarom toegankelijk en bereikbaar. Zij steunen initiatieven uit de samenleving. Er zijn nauwe verbindingen tussen overheid, maatschappelijke instellingen en bedrijfsleven. Toevoegingen vanuit enquête en petearen op de kernwaarde ‘laagdrempelig en betrokken bestuur’ • Afstand wordt groter in een nieuwe gemeente, maar dat is niet verkeerd. • Na fusie wordt de afstand te groot. • Fysieke afstand tot loket belangrijk. • Dienstverlening moet toegankelijk en laagdrempelig, bestuur betrokken. • Laagdrempelig en betrokken is belangrijk, maar uiteindelijk gaat het om professionaliteit en kwaliteit. • Liever een professioneel bestuur, dan een toevallige bekende.

2.2 ANDERE BELANGRIJKE ZAKEN OVER DE TOEKOMST VAN LEEUWARDERADEEL Er zijn ook inwoners geweest, die vonden dat andere zaken dan de genoemde kernwaarden een rol moeten spelen bij de keuze voor Noardwest of Leeuwarden. We hebben ze hieronder gecategoriseerd.

DE GERICHTHEID VAN DE INWONERS Verschillende respondenten van de enquête en bezoekers van de petearen geven aan dat de gerichtheid van de inwoners vooral op Leeuwarden is. ‘We gaan wel boodschappen doen in Leeuwarden en onze kinderen gaan er naar school. Dat geldt niet voor Harlingen of Franeker”.

HET BELANG VAN DE STAD


PAGINA 6 VAN 31

Hoewel men aangeeft een vitaal platteland van belang te vinden als kernwaarde, wijzen verschillende respondenten van de enquête en bezoekers van de petearen op het belang van de stad: “stad en platteland zijn verbonden”.


PAGINA 7 VAN 31

HET BELANG VAN DE ECONOMIE Tijdens een van de petearen kwam aan de orde dat men het belang van economie mist in de kernwaarden.

FINANCIËLE CONSEQUENTIES Zowel in enquête als in de petearen gaf een aantal inwoners aan inzicht te willen hebben in de financiële consequenties van een keuze voor Noardwest of Leeuwarden.

2.3 MAAKT DE KEUZE UIT? In de enquête en tijdens de petearen zijn opmerkingen gemaakt waaruit blijkt dat volgens inwoners zaken die belangrijk zijn zowel in Noardwest als met Leeuwarden te realiseren zijn. “Inwoners maken de vitale gemeenschap, niet de gemeente’; “dorpsfeesten en activiteiten kunnen in beide keuzen doorgang vinden”; “een vitaal platteland kan zowel vanuit Noardwest als vanuit Leeuwarden ondersteund worden”.


PAGINA 8 VAN 31

3. DE (ON)VERGELIJKBAARHEID VAN DE TWEE MOGELIJKHEDEN Leeuwarderadeel kan een keuze maken tussen twee mogelijkheden. De kernwaarden vormen hierbij het uitgangspunt. Vanuit de kernwaarden –en de toevoegingen daarop vanuit enquête en petearenis de vraag te stellen: in welke mogelijkheid is Leeuwarderadeel het beste af? Tegelijkertijd kent de vergelijking tussen de twee mogelijkheden sterke beperkingen. ‘Leeuwarden’ is immers een veel concreter te maken mogelijkheid dan ‘Noardwest’. Leeuwarden is een gemeente, die na afronding van de fusie met een deel van Boarnsterhim meer dan 100.000 inwoners zal tellen. De impact van de toevoeging van Leeuwarderadeel is daarmee beperkt: Leeuwarden wordt er geen andere stad door. Het maakt, dat Leeuwarden tamelijk precies kan zijn in het aangeven wat de consequenties zijn voor Leeuwarderadeel, als Leeuwarderadeel voor Leeuwarden kiest. Bovendien kan Leeuwarderadeel eenvoudig een indruk krijgen wat een keuze voor Leeuwarden betekent. Dit kan bijvoorbeeld door te kijken naar het huidige dorpenbeleid van Leeuwarden. Zowel in de enquête als tijdens de petearen werd duidelijk dat inwoners op basis van de huidige situatie over het algemeen een (erg) positief beeld over Leeuwarden –en het samengaan met Leeuwarden- hebben. Die concreetheid is er in de Noardwesthoek niet. En die is ook niet op korte termijn te verwachten. De Noardwestgemeente moet immers nog vormgegeven worden. Dat is een proces van een aantal jaar, dat feitelijk pas net begonnen is. De gemeenten hebben elkaar in deze samenstelling immers pas begin 2012 gevonden als fusiepartners. Er is daarom alleen op hoofdlijnen aan te geven wat voor soort gemeente dit zal worden. Hiervoor is in de strategische notitie de basis gelegd. Hoe de gemeente er precies uit gaat zien, zal pas duidelijk worden als de gemeenten definitief voor elkaar hebben gekozen en het herindelingstraject ingaan. Dat moment breekt –afhankelijk van de besluitvorming in de betrokken gemeenten- aan in het najaar van 2013.


PAGINA 9 VAN 31

4. DE TOEKOMST VAN LEEUWARDERADEEL IN DE TWEE MOGELIJKHEDEN In dit hoofdstuk wordt bekeken wat er over de kernwaarden en de toevoegingen vanuit enquête en petearen beschreven is in de notitie over Noardwest en het position paper van Leeuwarden.

4.1 DE KERNWAARDEN IN DE BEIDE MOGELIJKHEDEN VITAAL PLATTELAND Landbouw, akkerbouw, veehouderij en tuinbouw zijn belangrijk voor de economie en zorgen voor een vitaal platteland. De ruimtelijke kwaliteit, de schoonheid van het landschap en de uitstraling van de dorpen maken ons gebied uniek om in te wonen en te werken. Kleinschaligheid, diversiteit en bij de tijd zijn past hier bij. Vitaal platteland als onderdeel van Noardwest In Noardwest wordt het belang van de landbouw voor de economie benadrukt. Verder worden rust en ruimte als essentieel gezien voor een vitaal platteland. Men wil samenwerken om de ruimtelijke kwaliteit te behouden. Vitaal platteland als onderdeel van Leeuwarden Leeuwarden stelt dat er kansen liggen door de mix van stad en platteland in één gemeente. Deze mix komt de bestuurskracht, de kansen voor recreatie en toerisme en de positionering op regionaal en landelijk niveau ten goede. De gemeente Leeuwarden is nadrukkelijk een gemeente van stad én dorpen. Dorpen en dorpsbelangen mogen daarom rekenen op goed relatiebeheer, op goede informatie en op budget.

VITALE GEMEENSCHAP In onze gemeenschap heeft men veel voor elkaar over. Dit komt door de gemoedelijkheid en een compactheid met veel en goede voorzieningen in alle dorpen. In onze vitale gemeenschap zijn zelfstandigheid, betrokkenheid, veiligheid, bereikbaarheid en zorgzaamheid belangrijk. Vitale gemeenschap als onderdeel van Noardwest Krimp en vergrijzing leggen druk op de vitaliteit van de gemeenschap. In toenemende mate zal ‘eigen kracht’ van burgers en maatschappelijke organisaties benut moeten worden. De NoardwestFryske gemeenten hebben de ambitie uitgesproken de vitale gemeenschappen in stand te willen houden. Hiervoor is het van belang steeds meer verbinding met elkaar, maar ook met andere partijen in de samenleving te zoeken. De (gebundelde) gemeentelijke inzet vraagt om een doorontwikkeling van ‘rolinvulling’. Om de ‘kracht’ van de gemeenschap te benutten zal het lokaal bestuur meer als ‘gelijkwaardige partner’, ‘facilitator’ of ‘regisseur’ optreden. Vitale gemeenschap als onderdeel van Leeuwarden Leeuwarden benadrukt dat er veel onderling verkeer is tussen Leeuwarden en Leeuwarderadeel. Onderling maakt men veel gebruik van elkaars voorzieningen. Er worden kansen benoemd om in de


PAGINA 10 VAN 31

toekomst zaken samen op te pakken zoals een wandelnetwerk en een sloepenroute. Woningbouw wordt ook als belangrijk gezien voor een vitale gemeenschap. Leeuwarden stelt dat het woningmarktbeleid door de grotere schaal samen beter kan worden opgepakt dan nu. De gemeente Leeuwarden biedt vooral stedelijke woonmilieus aan, waar Leeuwarderadeel het landelijk wonen aanbiedt. Hiermee kunnen beiden gemeenten samen een vrijwel compleet woningaanbod bieden.

CULTUURHISTORIE Onze rijke cultuurhistorie is zichtbaar in de uitstraling van het landschap en de dorpen. Ook de dorpsfeesten, de Stienser kaatsdagen en de kunst- en cultuurroute horen bij ons. Cultuurhistorie als onderdeel van Noardwest Historische kernen, tradities en ruimte voor taal worden belangrijk gevonden in Noardwest. Verder wordt benadrukt dat ruimte voor cultuur gepaard moet gaan met ruimte voor ontwikkeling. Die ontwikkeling (bijvoorbeeld in de woningbouwopgave) moet geen afbreuk doen aan de ruimtelijke kwaliteit, maar met inzet van passende en streekeigen bebouwingselementen bijvoorbeeld. Cultuurhistorie als onderdeel van Leeuwarden Leeuwarden benadrukt het belang van de Friese taal en ziet daar in de toekomst ook meer kansen voor, doordat gemeenten meer verantwoordelijkheden krijgen. Leeuwarden geeft aan dat Leeuwarden en Leeuwarderadeel momenteel een nagenoeg vergelijkbaar Fries taalbeleid voeren. Daarbij komt dat Leeuwarden en Leeuwarderadeel een gezamenlijke historie kennen: al eerder in de geschiedenis maakten zij deel uit van dezelfde bestuurlijke eenheid. Het archief van Leeuwarderadeel tot 1942 is altijd in beheer gebleven bij Leeuwarden.

LAAGDREMPELIG EN BETROKKEN BESTUUR De menselijke maat is belangrijk voor ons. Bestuurders zijn daarom toegankelijk en bereikbaar. Zij steunen initiatieven uit de samenleving. Er zijn nauwe verbindingen tussen overheid, maatschappelijke instellingen en bedrijfsleven. Laagdrempelig en betrokken bestuur als onderdeel van Noardwest Noardwest geeft aan dat de korte lijnen tussen burger en bestuur, zoals men nu gewend is, behouden blijven in de toekomst. De korte lijnen stellen bestuurders in staat om acties te ondernemen en beleid vast te stellen dat écht past bij de lokale behoeften. Laagdrempelig en betrokken bestuur als onderdeel van Leeuwarden Leeuwarden is van mening dat de bestuurlijke toekomst van Leeuwarderadeel gebaseerd moet zijn op het belang van de burgers. Elk dorp heeft in Leeuwarden een dorpswethouder, een dorpsmanager en een dorpsbeheerder. Ook heeft elk dorp een gemeentelijk budget om zelf investeringen in het dorp en het dorpsleven te doen. Leeuwarden stelt dat de gemeenteraad een afspiegeling moet zijn van de samenleving: bij een gemeente die ook plattelandsgebieden/dorpen binnen haar grenzen kent, zal dit mogelijk te zien zijn in de vertegenwoordiging van de raad. Daar wordt geborgd dat de belangen van burgers in de dorpen en het plattelandsgebied worden behartigd.


PAGINA 11 VAN 31

N.B. de huidige situatie in Leeuwarderadeel is dat er een portefeuillehouder dorpen is (‘dorpswethouder’) en dat alle dorpen eenmaal per jaar door het voltallige college bezocht worden.


PAGINA 12 VAN 31

4.2 OVERIGE BELANGRIJKE ZAKEN IN DE TWEE MOGELIJKHEDEN GERICHTHEID VAN DE INWONERS De gemeente Leeuwarden heeft onderzoek gedaan naar de gerichtheid van de inwoners van de omliggende gemeenten. Van alle buurgemeenten blijken de inwoners van Leeuwarderadeel relatief het meest op Leeuwarden gericht te zijn. Gekeken is onder meer naar het aantal werkenden en werkzoekenden, leerlingen van onderwijsinstellingen en Leeuwarden en ziekenhuisbezoek. Leeuwarderadeel heeft geen eigen onderzoek gedaan naar de gerichtheid van de inwoners. Er kan dus niet op basis van onderzoek een uitspraak worden gedaan over de gerichtheid van de inwoners. Echter, de enquête en de petearen bevestigen de uitslag van het onderzoek van Leeuwarden. Velen geven aan op allerlei manieren gericht te zijn op Leeuwarden. Een aantal mensen geeft aan op geen enkele manier gericht te zijn op de westelijke kernen van Noardwest, Harlingen en Franeker.

BELANG VAN DE STAD Leeuwarden geeft aan dat de gemeente veel voordelen ziet in de combinatie van stad en platteland, bestuurd vanuit een sterke stad. Ook Noardwest geeft aan de verbinding tussen stad en platteland belangrijk te vinden. Voor grootstedelijke voorzieningen geeft Noardwest aan aangewezen te zijn op Leeuwarden.

BELANG VAN DE ECONOMIE Noardwest erkent het belang van economische ontwikkeling. In dit verband ziet men landbouw, glastuinbouw, de economische bedrijvigheid in de haven, toerisme en recreatie als stevige economische pijlers. Ook Leeuwarden richt zich op economische ontwikkeling. Zij zien het behouden en uitbreiden van de werkgelegenheid als een groot gezamenlijk belang. Belangrijk hierin is onder meer de toekomst van de vliegbasis. De landbouw heeft als economische pijler voor Leeuwarden een belangrijke positie in het buitengebied. Ondernemers uit Leeuwarderadeel kunnen bij een samengaan aanhaken bij netwerken in de stad.

FINANCIËLE CONSEQUENTIES De financiële consequenties voor inwoners van een fusie zijn lastig te overzien. We gaan hieronder op drie aspecten van de financiële consequenties in. Eventuele financiële problemen bij de fusiepartners In de petearen zijn diverse vragen gesteld over de financiële situatie in de buurgemeenten. Daar is geen nader onderzoek naar gedaan. Het is wel belangrijk te melden, dat bij een fusie iedere gemeente eventuele bestaande financiële problemen eerst moet oplossen, voordat tot een fusie kan worden overgegaan. Dit zal dus zowel bij een keuze voor Noardwest als bij een keuze voor Leeuwarden het geval zijn. Een voorbeeld hierbij is de gemeente Boarnsterhim, die de financiële problemen eerst zelf moest oplossen; alleen onder die voorwaarde kon over fusie worden gesproken. Door deze regeling kunnen we er vanuit gaan, dat in welke fusie dan ook de partners geen financiële problemen mogen meebrengen. De kosten van de fusie zelf


PAGINA 13 VAN 31

Aan een gemeentelijke fusie zijn –in welke vorm dan ook- kosten verbonden. Daarbij kan gedacht worden aan wachtgeld voor bestuurders, kosten voor eventuele nieuwbouw van een gemeentehuis en kosten om de nieuwe organisatie op te bouwen. Hoe meer gemeenten fuseren, hoe hoger die kosten zijn. Gemeenten die gaan fuseren, ontvangen hiervoor een vergoeding uit het Gemeentefonds. Die vergoeding is hoger naarmate er meer partners zijn. De vergoeding dekt over het algemeen een (zeer) groot deel van de kosten die samenhangen met de herindeling. Praktisch betekent dit dat zowel bij een keuze voor Noardwest als bij een keuze voor Leeuwarden de kosten gedekt zijn. De gemeentelijke lasten Een belangrijk verschil tussen beide mogelijkheden kan verder liggen in de gemeentelijke lasten. Welke keuze Leeuwarderadeel ook maakt, de herindeling zal nog wel enkele jaren op zich laten wachten. Hoe de lasten in de toekomstige situatie zullen zijn, hangt van allerlei omstandigheden af, bijvoorbeeld bezuinigingen van het Rijk, maar ook de ambities van de nieuwe gemeente. Er zijn dus geen garanties te geven. Dat gezegd hebbende, is wel een vergelijking te maken tussen de 1 gemeentelijke lasten van de huidige gemeenten. Dat levert het volgende beeld op . GEMEENTE

GEMIDDELDE GEMEENTELIJKE LASTEN 2012 EENPERSOONSHUISHOUDEN MEERPERSOONSHUISHOUDEN

Harlingen 536 578 Het Bildt 582 690 Franekeradeel 638 684 Leeuwarden 534 652 Leeuwarderadeel 716 825 Menameradiel 600 718 *Niet woningen zijn bijvoorbeeld garages, bedrijfsgebouwen en winkels.

OZB-TARIEF NIET WONINGEN* (%) 0,3556 0,3050 0,2654 0,54 0,34 0,2995

Uit dit overzicht blijkt dat de gemeentelijke lasten in Leeuwarderadeel voor huishoudens het hoogst zijn. In alle Noardwestgemeenten én in Leeuwarden zijn de lasten lager. Het OZB-tarief voor niet woningen is in Leeuwarden hoger dan in de andere gemeenten.

1

Bron: www.coelo.nl


PAGINA 14 VAN 31

5. HET VERVOLGPROCES IN DE TWEE MOGELIJKHEDEN De gemeenteraad van Leeuwarderadeel zal begin 2013 een keuze maken uit de twee mogelijkheden die voorliggen. De processen zien er daarna formeel als volgt uit. De genoemde data vormen in indicatie en zijn in veel gevallen mede-afhankelijk van positieve besluitvorming elders, namelijk bij andere gemeenten, provincie en in het parlement. In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op rol en standpunt van de provincie.

5.1 PROCES ‘KEUZE VOOR NOARDWEST’ Februari 2013: gemeenteraad Leeuwarderadeel besluit tot een herindeling met Franekeradeel, Harlingen, Het Bildt en Menameradiel. Oktober 2013: de gemeenteraden van de betrokken gemeenten nemen gelijktijdig een gelijkluidend herindelingsbesluit voor een herindeling per 1 januari 2016. De besluiten worden naar de provincie gezonden. Maart 2014: Gemeenteraadsverkiezingen. Leeuwarderadeel kiest voor een eigen, nieuwe gemeenteraad. Voorjaar 2014: Het herindelingsbesluit wordt door de provincie getoetst aan het beleidskader. Gedeputeerde Staten stellen een advies over het herindelingsbesluit op en zenden het herindelingsbesluit, vergezeld van het advies, naar de minister van Binnenlandse Zaken. Najaar 2014/Begin 2015: De minister van Binnenlandse Zaken stuurt een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer met betrekking tot de fusie in de Noardwesthoek. Na positieve besluitvorming in de Tweede Kamer en Eerste Kamer is de wet een feit. Eind 2015: Verkiezingen voor de gemeenteraad van de nieuwe gemeente. 1 januari 2016: Start van de nieuwe Noardwestgemeente.

5.2 PROCES ‘KEUZE VOOR LEEUWARDEN’ Februari 2013: gemeenteraad Leeuwarderadeel besluit tot een herindeling met Leeuwarden Oktober 2013: de gemeenteraden van Leeuwarderadeel en Leeuwarden nemen een gelijkluidend herindelingsbesluit voor een herindeling per 1 januari 2018. De besluiten worden naar de provincie gezonden. Maart 2014: Gemeenteraadsverkiezingen. Leeuwarderadeel kiest voor een eigen, nieuwe gemeenteraad.


PAGINA 15 VAN 31

Voorjaar 2014: Het herindelingsbesluit wordt door de provincie getoetst aan het beleidskader. Gedeputeerde Staten stellen een advies over het herindelingsbesluit op en zenden het herindelingsbesluit, vergezeld van het advies, naar de minister van Binnenlandse Zaken. Najaar 2014/Begin 2015: De minister van Binnenlandse Zaken stuurt een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer met betrekking tot de fusie in de Noardwesthoek. Na positieve besluitvorming in de Tweede Kamer en Eerste Kamer is de wet een feit. Eind 2017: Verkiezingen voor de gemeenteraad van de nieuwe gemeente. Dit zijn vervroegde verkiezingen. De reguliere gemeenteraadsverkiezingen zouden in maart 2018 plaatsvinden. Door de fusie worden die naar voren gehaald. 1 januari 2018: Gemeente Leeuwarderadeel fuseert met de gemeente Leeuwarden. N.B. een eerder herindelingsjaar dan 2018 bij een keuze voor Leeuwarden is niet mogelijk voor Leeuwarderadeel. Dit heeft te maken met de afronding van de herindeling van Boarnsterhim.


PAGINA 16 VAN 31

6. ROL EN STANDPUNT VAN DE PROVINCIE Uit het vorige hoofdstuk blijkt, dat zowel gemeente, provincie als Rijk een rol hebben in een herindelingsprocedure. De gemeenten die willen fuseren zijn als eerste aan zet. Als hun gemeenteraden een gelijkluidend besluit hebben genomen, is het woord aan de provincie. Aangezien de provincie zich op verschillende momenten heeft geuit over de herindelingen in de provincie, verwoorden wij hier het formele standpunt van de provincie. De provincie toetst het besluit van de gemeenteraden aan het provinciale beleid op het gebied van herindelingen. Daarbij heeft de provincie een adviserende rol richting de minister van Binnenlandse Zaken. De provincie kan een door de betrokken gemeenten gewenste herindeling dus formeel niet tegenhouden. Dat kan wel in Den Haag gebeuren. Het beleid van de provincie is verwoord in de ‘visie op de lokaalbestuurlijke inrichting van NoordFryslân. Daarin geeft de provincie aan de volgende toetsingscriteria te hanteren bij herindelingen: • Bestuurskracht. Kwaliteit en professionaliteit van bestuur en organisatie. • Nodaal principe. Het belang van regionale centra moet ondersteund worden. • Bovenlokale opgaven. De voorgestelde herindeling moet bijdragen aan het hanteren van bovenlokale opgaven. • Interne samenhang. Er moet een samenhang te zien zijn in cultuur van de nieuwe gemeente. • Duurzaamheid. De herindeling moet voldoende schaal opleveren om langere tijd in tact te blijven. De provincie is echter verder gegaan dan het verwoorden van de toetsingscriteria, er wordt namelijk ook, mede aan de hand van die criteria, aangegeven wat door de provincie gewenste combinaties zijn. In de ogen van de provincie betekent dit, dat Leeuwarderadeel op termijn met Leeuwarden zou moeten samengaan. Het is daarom denkbaar, dat Gedeputeerde Staten een negatief advies zal uitbrengen aan de minister van Binnenlandse Zaken over het herindelingsbesluit van de gemeenten in Noardwest, indien Leeuwarderadeel daar onderdeel van uitmaakt. Mocht Leeuwarderadeel de keuze voor Noardwest maken, dan is het overigens niet de enige gemeente die tegen het huidige formele provinciestandpunt ingaat. Het geldt ook voor de gemeente Littenseradiel. Die keuze van Littenseradiel heeft (nog) niet tot een negatieve reactie van de provincie geleid. De volgende stap is dat de minister van Binnenlandse Zaken een wetsvoorstel, betrekking hebbende op de herindeling, naar de Tweede Kamer stuurt. Of de minister daadwerkelijk een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer stuurt, is echter de vraag, gezien het waarschijnlijke negatieve advies van de provincie. Als er wel een behandeling in de Tweede Kamer van het voorstel van de minister plaatsvindt en dit leidt tot positieve besluitvorming, dan volgt behandeling in de Eerste Kamer. Als ook daar een meerderheid voor is, wordt het voorstel tot herindeling een wet. Praktisch ligt daarmee vast dat de gemeenten gaan herindelen.


PAGINA 17 VAN 31

7. VERGELIJKING VAN DE ´VERVOLGPROCESSEN´ De gemeente Leeuwarderadeel kan een autonome keuze maken voor Noardwest of voor Leeuwarden. Die keuze kan nu gemaakt worden, op basis van de beschikbare informatie. Daarbij is het echter wel van belang dat de gemeente zich realiseert, dat de vervolgprocessen van beide keuzen er compleet verschillend uitzien. Of de gemeente verschillen in die vervolgprocessen wel of niet meeneemt bij de keuze is uiteraard aan de gemeente zelf. Wij zien het als bureau echter wel als onze verantwoordelijkheid om ook op dit punt een vergelijking te maken tussen beide keuzen.

DE NOODZAAK OM MET VIJF GEMEENTEN OP ÉÉN LIJN TE KOMEN Een keuze voor Noardwest betekent dat Leeuwarderadeel één van vijf gemeenten is die op één lijn moeten komen. Duidelijk is, dat de zekerheid dat deze vijf gemeenten op één lijn komen, op dit moment nog niet te geven is. Leeuwarderadeel werkt in verschillende stappen aan het bieden van deze zekerheid en dat geldt voor alle betrokken gemeenten. In het najaar van 2013 verwachten alle gemeenten duidelijkheid te kunnen bieden. Daarbij zitten de vijf gemeenten op dit moment nog niet op één lijn. Menameradiel, Het Bildt en Franekeradeel hebben een sterke voorkeur voor een herindeling per 1 januari 2015. Leeuwarderadeel heeft eerder al aangegeven dat als voor Noardwest wordt gekozen, zo snel mogelijk heringedeeld dient te worden. Harlingen heeft aangegeven dat 1 januari 2015 voor deze gemeente niet haalbaar is. Deze gemeente wil mikken op 1 januari 2016. Overigens is een herindeling per 1 januari 2015 procedureel al niet meer haalbaar. De verschillende stappen die gezet moeten worden (besluitvorming verschillende gemeenten, advisering provincie en besluitvorming door het parlement) vergen daarvoor te veel tijd. Dat neemt niet weg dat Menameradiel op basis van het bovenstaande heeft aangegeven zich te willen herbezinnen op de koers. Daarvoor zullen de fractievoorzitter van de gemeenteraad in gesprek gaan met de gedeputeerde. Daarmee ligt er op dit moment geen door alle gemeenten in Noardwest gedragen tijdpad. Het proces met Leeuwarden kent minder onzekerheden. Twee gemeenten moeten op één lijn komen. Als Leeuwarderadeel kiest voor Leeuwarden, is die keuze helder voor beide partners. Leeuwarden heeft in het position paper immers al aangegeven positief te staan tegenover een herindeling met Leeuwarderadeel.

HET STANDPUNT VAN DE PROVINCIE Het standpunt van de provincie is in het vorige hoofdstuk beschreven. Op basis van het formele standpunt van de provincie, is het mogelijk dat de provincie negatief zal adviseren over een fusie in de Noardwesthoek waar Leeuwarderadeel onderdeel van uitmaakt. Als Leeuwarderadeel voor Noardwest kiest, dan is het aan Leeuwarderadeel én aan de gemeenten in de Noardwesthoek om de argumenten te geven waarom de beste fusie is. Niet alleen het beste voor Leeuwarderadeel, maar ook het beste voor de regio. Immers, de provincie beoordeelt voorgenomen fusies op het belang van de betrokken gemeenten en het belang van de regio. Zie hiervoor het vorige hoofdstuk. Hoewel de provincie ‘slechts’ een adviserende rol heeft richting de minister, heeft de provincie die rol niet voor niets gekregen. Zowel de argumenten van de betrokken gemeenten als die van de provincie zullen serieus gewogen worden in Den Haag.


PAGINA 18 VAN 31

Een keuze voor Leeuwarden is in lijn met het provinciestandpunt; daarbij is dus in ieder geval een positieve advisering te verwachten.

HET SAMENVOEGEN VAN DE ORGANISATIES Een keuze voor Noardwest betekent dat vijf organisaties moeten worden samengevoegd. Dit is een complex proces, dat jaren zal vergen. Daarbij is de herindelingsdatum te zien als een ´tussenpunt´. Dat punt markeert de formele start van bestuur en organisatie van de vijf gemeenten. De ervaring leert dat er echter nog wel enkele jaren overheen gaan, voordat er een goed functionerende organisatie staat. Dit is niet verwonderlijk, aangezien vijf verschillende culturen worden samengebracht. Ook wordt voor alle medewerkers de schaal waarop ze moeten gaan opereren heel anders. De schaal van de nieuwe organisatie is op geen enkele manier vergelijkbaar met de schaal waarop men nu opereert. Een punt dat de fusie eenvoudiger maakt, is dat Leeuwarderadeel nu al veel samenwerkt met meerdere Noardwestgemeenten. Die bestaande samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld op het gebied van sociale zaken en welzijn, kunnen worden ‘overgeheveld’ naar de nieuwe organisatie. Ook bij een keuze voor Leeuwarden is de schaal voor de medewerkers niet vergelijkbaar. Echter zij gaan op in een heel veel groter geheel. De organisatie van Leeuwarden wordt niet heel anders door de toevoeging van een relatief beperkt aantal medewerkers van Leeuwarderadeel. De organisatorische problemen die overwonnen moeten worden bij een keuze voor Leeuwarden zijn daarmee aanzienlijk kleiner. Daar staat tegenover dat Leeuwarderadeel van een aantal samenwerkingsverbanden in de Noardwesthoek afscheid zal moeten nemen. Dat zal ook een forse organisatorische opgave betekenen.

MEER MOGELIJKHEID TOT INVLOED IN NOARDWEST Wat speelt bij de samenvoeging van de organisaties, speelt ook bij het ‘samenvoegen’ van de besturen. Het bestuur van Leeuwarderadeel zal tamelijk geruisloos kunnen opgaan in dat van Leeuwarden. De bestuurlijke hoofdlijnen en de prioriteiten in Leeuwarden zullen er niet heel anders van worden. Dit komt ook tot uitdrukking in het feit dat er na de fusie tussen Leeuwarden en Leeuwarderadeel in Leeuwarden geen nieuwe burgemeester benoemd hoeft te worden. Bij een keuze voor Noardwest ziet dit proces er heel anders uit. Vijf bestaande gemeentebesturen gaan daar samen de lijn van de nieuwe gemeente bepalen. Dit geeft Leeuwarderadeel meer mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de koers dan bij een keuze voor Leeuwarden.


PAGINA 19 VAN 31

BIJLAGE 1: DE ENQUÊTERESULTATEN VITAAL PLATTELAND Landbouw, akkerbouw, veehouderij en tuinbouw zijn belangrijk voor de economie en zorgen voor een vitaal platteland. De ruimtelijke kwaliteit, de schoonheid van het landschap en de uitstraling van de dorpen maken ons gebied uniek om in te wonen en te werken. Kleinschaligheid, diversiteit en bij de tijd zijn past hier bij. Toevoegingen vanuit enquête op de kernwaarde ‘vitaal platteland’ • Kleinschaligheid is belangrijk: gemoedelijkheid, elkaar groeten • Belangrijk voor werkgelegenheid, maar dat gaat verder dan platteland – we hebben Leeuwarden nodig voor arbeidsplaatsen • Kan goed functioneren ook onder regie van grote stad: stad en platteland zijn verbonden • Past niet bij Harlingen • Wonen is belangrijker dan werken: alles is hier, we zijn een forensen gemeente • Ook een vitale stad is belangrijk voor Stienzen • Meeste inwoners van Leeuwarderadeel werken en recreëren in Leeuwarden, niet in Harlingen of Franeker Toegekend belang aan de kernwaarde ‘Vitaal Platteland’ in de enquête Hoe belangrijk vindt u een vitaal platteland voor de toekomst? zeer belangrijk Percentage antwoorden(37%) Belangrijk Percentage antwoorden(38%)

Neutraal Percentage antwoorden(14%) beetje belangrijk Percentage antwoorden(7%) Onbelangrijk


PAGINA 20 VAN 31

Percentage antwoorden(5%)

VITALE GEMEENSCHAP In onze gemeenschap heeft men veel voor elkaar over. Dit komt door de gemoedelijkheid en een compactheid met veel en goede voorzieningen in alle dorpen. In onze vitale gemeenschap zijn zelfstandigheid, betrokkenheid, veiligheid, bereikbaarheid en zorgzaamheid belangrijk. Toevoegingen vanuit enquête op de kernwaarde ‘vitale gemeenschap’ • Ons kent ons gevoel, waar vind je dat in een stad? • Een vitale gemeenschap maak je zelf, daarvoor maakt de gemeente niet uit. • Voorzieningen moeten behouden blijven. • Kan prima behouden bij samen gaan met Leeuwarden. • De waarden zijn mogelijk bij beide opties: waar een wil is, is een weg. • Leeuwarden biedt goede aanvullingen op voorzieningen Leeuwarderadeel (ik ben nog nooit wezen winkelen in Franeker of Harlingen). • Al onze kinderen gaan in Leeuwarden naar school. Toegekend belang aan de kernwaarde ‘Vitale Gemeenschap’ in de enquête Hoe belangrijk vindt u een vitale gemeenschap voor de toekomst? zeer belangrijk Percentage antwoorden(49%) Belangrijk Percentage antwoorden(38%) Neutraal Percentage antwoorden(9%) beetje belangrijk Percentage antwoorden(3%) Onbelangrijk Percentage antwoorden(2%)


PAGINA 21 VAN 31

CULTUURHISTORIE Onze rijke cultuurhistorie is zichtbaar in de uitstraling van het landschap en de dorpen. Ook de dorpsfeesten, de Stienser kaatsdagen en de kunst- en cultuurroute horen bij ons. Toevoegingen vanuit enquête op de kernwaarde ‘cultuurhistorie’ • Voor cultuur ga ik naar Leeuwarden • Uitstraling van het landschap is belangrijk • Dorpsfeesten en activiteiten kunnen bij beide keuzes doorgang vinden • Behoud van het Stiense gezicht is bij elke fusie belangrijk • Dit kunnen we ook behouden als we met Leeuwarden samen gaan • Wees zuinig op wat we hebben • In stand houden van lokale tradities is een zaak van de inwoners • Dorpskarakter blijft bestaan in NWF variant • Bij Leeuwarden is dit in goede handen • De eigenheid van de dorpen moet worden gegarandeerd in elke variant • Leeuwarden zorgt goed voor de dorpen Toegekend belang aan de kernwaarde ‘Cultuurhistorie’ in de enquête Hoe belangrijk vindt u cultuurhistorie voor de toekomst? zeer belangrijk Percentage antwoorden(27%) Belangrijk Percentage antwoorden(38%) Neutraal Percentage antwoorden(24%) beetje belangrijk Percentage antwoorden(6%) Onbelangrijk Percentage antwoorden(6%)


PAGINA 22 VAN 31

LAAGDREMPELIG EN BETROKKEN BESTUUR De menselijke maat is belangrijk voor ons. Bestuurders zijn daarom toegankelijk en bereikbaar. Zij steunen initiatieven uit de samenleving. Er zijn nauwe verbindingen tussen overheid, maatschappelijke instellingen en bedrijfsleven. Toevoegingen vanuit enquête op de kernwaarde ‘laagdrempelig en betrokken bestuur’ • Afstand wordt groter in een nieuwe gemeente, maar dat is niet verkeerd. • Dit gemeentebestuur is niet betrokken. Slechter wordt het niet. • Bestuurders moeten vooral luisteren naar de inwoners en niet hun eigen mening doorduwen – er wordt nu niet gedaan met de mening van de burgers. • Dienstverlening moet toegankelijk en laagdrempelig, het bestuur betrokken. • Na fusie met Harlingen wordt de afstand te groot. • Na fusie met Leeuwarden wordt de afstand te groot. • We kunnen niet zelfstandig blijven. • Een bestuur moet altijd betrokken zijn, dat maakt voor de keuze voor Noardwest of Leeuwarden niet uit. • Kennis zit bij Leeuwarden, dat kunnen we gebruiken. • Kwaliteit van bestuur is belangrijk: fusie met Leeuwarden versterkt dit. Toegekend belang aan de kernwaarde ‘Laagdrempelig en betrokken bestuur’ in de enquête Hoe belangrijk vindt u laagdrempelig en betrokken bestuur voor de toekomst? zeer belangrijk Percentage antwoorden(31%) Belangrijk Percentage antwoorden(40%) Neutraal Percentage antwoorden(16%) beetje belangrijk Percentage antwoorden(5%) Onbelangrijk Percentage antwoorden(8%)


PAGINA 23 VAN 31

DE WAARDEN GEWOGEN In de enquête is ook de vraag gesteld welke van de hierboven geschetste waarden het meest van belang is voor de inwoners van Leeuwarderadeel.

KERNWAARDE

MINST

MEEST BELANGRIJK

BELANGRIJK

Vitaal platteland

27

17

28

29

Vitale gemeenschap

15

12

25

47

Cultuurhistorie

35

17

29

19

Laagdrempelig en betrokken bestuur

33

18

27

21 Getallen zijn percentages

De antwoorden op deze vragen laten zien (zie bovenstaande weergave) dat de waarde ‘vitale gemeenschap’ hier wat uitspringt ten opzichtige van de andere vier en dat aan de waarden cultuurhistorie en laagdrempelig en betrokken bestuur minder belang wordt gehecht.

OVERIGE SUGGESTIES OF OPMERKINGEN In de enquête was er ruimte voor suggesties en/of opmerkingen die niet direct terug sloegen op een kernwaarde. De volgende opmerkingen zijn op deze plek het meest geplaatst: • Weeg de keuze goed af: breng per onderwerp de voors- en tegens in beeld • Ga naar Leeuwarden (stevige meerderheid) • Ga naar Noardwest (minderheid) • Organiseer een referendum • Het proces duurt te lang en wijst teveel in één richting • We hebben niets met Harlingen en Franeker • We willen niet worden opgeslokt door Leeuwarden • Laat zien wat de kosten zijn • Neem een besluit op gemeenschapsbelang, niet op politiek belang • De enquête is suggestief gericht op fusie met Noardwest • Het gemeentebestuur wil Noardwest en werkt daar nu naartoe met deze enquête • Als we fuseren in Noardwest verband moeten we naar Franeker voor onze identiteitsbewijzen • Kies voor de Leeuwarden variant • Luister naar de burger


PAGINA 24 VAN 31

BIJLAGE 2: SAMENVATTING BELANGRIJKSTE DISCUSSIEPUNTEN UIT DE PETEAREN

INLEIDING Op de petearen konden de inwoners van de dorpen hun licht laten schijnen op de (bestuurlijke) toekomst van de gemeente Leeuwarderadeel. Het doel van de avonden vanuit de gemeente was te luisteren naar dat wat voor de inwoners van Leeuwarderadeel van belang is, opdat het bestuur een (betere) keuze kan maken. De mening van de inwoners over wat voor hen van belang is voor de toekomst, kan zodanig in de afweging tussen de beide opties worden betrokken. De gesprekken gingen niet om uitspraken voor de ene of de andere optie; dat komt in het referendum aan bod. De ‘kernwaarden’ zoals die door het college en de raad zijn geformuleerd stonden centraal en konden worden aangevuld en aangescherpt. De kernwaarden verwoorden ‘wat van waarde is’: wat wil je behouden? Wat is dierbaar en wat kenmerkt het gebied?

DE KERNWAARDEN IN OVERZICHT Vitaal platteland

Landbouw, akkerbouw, veehouderij en tuinbouw zijn belangrijk voor de economie en zorgen voor een vitaal platteland. De ruimtelijke kwaliteit, de schoonheid van het landschap en de uitstraling van de dorpen maken ons gebied uniek om in te wonen en te werken. Kleinschaligheid, diversiteit en bij de tijd zijn past hier bij.

Vitale gemeenschap

In onze gemeenschap heeft men veel voor elkaar over. Dit komt door de gemoedelijkheid en een compactheid met veel en goede voorzieningen in alle dorpen. In onze vitale gemeenschap zijn zelfstandigheid, betrokkenheid, veiligheid, bereikbaarheid en zorgzaamheid belangrijk.

Cultuurhistorie

Onze rijke cultuurhistorie is zichtbaar in de uitstraling van het landschap en de dorpen. Ook de dorpsfeesten, de Stienser kaatsdagen en de kunst- en cultuurroute horen bij ons.

Laagdrempelig en betrokken bestuur

De menselijke maat is belangrijk voor ons. Bestuurders zijn daarom toegankelijk en bereikbaar. Zij steunen initiatieven uit de samenleving. Er zijn nauwe verbindingen


PAGINA 25 VAN 31

tussen overheid, maatschappelijke instellingen en bedrijfsleven.

OPZET VAN DE AVONDEN De avonden kenden telkens eenzelfde opzet die op hoofdlijnen de volgende onderdelen bevat: • •

•

Welkom door dhr. Boertjens (Burgemeester) Inleiding door WagenaarHoes o Wat gaan we doen vanavond? o Waar staan we nu? o Uitleg over de kernwaarden. Werken in subgroepen, begeleid door het bestuur (wethouders en burgemeester) met de vragen o Bekijk met elkaar de vier kernwaarden: herkent u deze? o Als u kijkt naar de kernwaarden, welke keuze vindt u dan dat de gemeente moet maken? Waarom? o Zijn er nog andere onderwerpen die u mist in de kernwaarden, maar die uw wel belangrijk vindt voor de toekomst van Leeuwarderadeel?

NB: niet op elke avond bleek het haalbaar in subgroepen aan het werk te gaan. Dit enerzijds door de groepsgrootte (erg veel, of erg weinig opkomst); anderzijds door de aard van het gesprek.

VERSLAG VAN DE OPBRENGSTEN PER AVOND De verslagen zijn geen woordelijke weergave, maar een samenvatting van de gemaakte opmerkingen, vragen en reacties daarop. Dit betekent onder meer dat opmerkingen die meerdere keren op een avond gemaakt zijn, slechts één keer zijn terug te vinden. Feinsum en Hijum (5 november) Op 5 november 2012 kwamen een 20 tal mensen bijeen in Dorpshuis De Kampioen in Hijum. Na een welkomstwoord van de burgemeester en de inleiding door Guido von Grumbkow (WagenaarHoes) werd in groepen uiteen gegaan onder begeleiding van de bestuurders. De belangrijkste opbrengsten van de avond (in lijn met de kernwaarden) zijn: • Vitaal Platteland: o Vitaal platteland is niet afhankelijk van herindeling, maakt niet uit welke variant wordt gekozen. o Kleinschaligheid blijft in beide opties gelijk o Maak van heel Friesland maar één gemeente. o Enkel geluid: de gemeente moet niet te groot, afstand naar het centrum speelt bijvoorbeeld een rol o Het dorpenbeleid dat Leeuwarden voert is ok • Vitale gemeenschap: o Hechte gemeenschap o Zorg voor elkaar o Veel gezamenlijke activiteiten o Fusie maakt niet uit o De bevolking maakt de leefbaarheid van het dorp


PAGINA 26 VAN 31

De voorzieningen zijn beter in stand te houden door Leeuwarden (vanwege de 100.000 plus-status en bijbehorende financiële middelen vanuit het Rijk) Cultuurhistorie o Eigen identiteit niet verliezen o Dit blijft onveranderd Laagdrempelig en betrokken bestuur o Contact met de gemeente (het gemeentehuis) zeer gering o Raadsleden komen in beide gevallen lang niet overal meer o Veel contact mogelijk via ICT o Fysieke afstand tot Franeker is moelijker met O.V. o Betrokkenheid is beter te waarborgen in de variant met Leeuwarden o Alle contacten kunnen wel via een dorpen coördinator lopen o

•

•

Tevens zijn er in Hijum opmerkingen gemaakt die voor de inwoners van belang zijn, maar niet direct raken aan één van de kernwaarden. Deze zijn: • Financiële positie is bij Leeuwarden beter (vanuit 100.000 plus status) • 70% van het arbeidspotentieel van Leeuwarderadeel werkt in Leeuwarden; de werkgelegenheid voor de Leeuwarderadeelse inwoners zijn in de Leeuwarden variant beter te waarborgen. • Er zijn historische banden met Leeuwarden • Maak concreet wat per variant de voor- en nadelen zijn (voorzieningen, OZB, etc.) • Aanvullende punten die van belang zijn voor de afweging: o Werkgelegenheid o Woon- werkverkeer (bereikbaarheid) o Woningmarkt ontwikkelingen • Laat zien hoe het per dorp uit pakt: o Blijven de voorzieningen gehandhaafd? o Leefbaarheid o Dorpsbelangen o Toegang tot gemeente/bestuur

Alde Leie (6 november) Op 6 november 2012 kwamen een 10 tal mensen bijeen in Dorpshuis Us Gebou in Alde Leie. Daar de opkomst gering was is er na de inleiding niet in subgroepen, maar in één plenaire groep gediscussieerd. Er ontstond een discussie over de gang van zaken rond het herindelingsproces. De volgende vraag en opmerking zijn hierbij de kern: • Waarom kent het referendum een opkomstpercentage van 60%? Het gemeentebestuur zou deze opkomstgrens moeten verlagen. De burgemeester geeft hierop aan dat de aanwezige gemeenteraadsleden deze opmerking tot hen hebben kunnen nemen. • De enquête en ook de vragen hier zijn suggestief en gericht op de voorkeur van het gemeentebestuur: Noardwest. De burgemeester geeft hierop aan dat er nog geen keuze is gemaakt. De belangrijkste opbrengsten als aanvulling op, dan wel aanscherping van de kernwaarden waren: • We verkiezen een professioneel bestuur en een professionele organisatie (/dienstverlening) boven laagdrempeligheid. • Verkeer en bereikbaarheid is belangrijk voor ons. Wij zijn een forensendorp. (hiermee bedoelen we ook glasvezel en verkeersveiligheid).


PAGINA 27 VAN 31

• • • •

Behoud van het vitale platteland is belangrijk. We moeten kiezen voor de optie die zo goed mogelijk is voor de boeren. Basisvoorzieningen zijn het fundament van onze gemeenschap, die zouden wel moeten blijven. Dorpsfeesten etc. blijven wel bestaan, want dat kunnen we als gemeenschap zelf organiseren. Herkenbaarheid van de dorpen is van belang. De historie is rijk. Het documentatiecentrum bijvoorbeeld laat dit zien. Dat moet behouden blijven.

Koarnjum en Jelsum (19 november) Op 19 november kwamen in Dorpshuis De Bining in Koarnjum een 50 tal mensen bijeen. Het eerste uur kwamen er veel vragen en opmerkingen uit de zaal richting de gemeente. Duidelijk werd dat er wantrouwen was richting het gemeentebestuur. De burgemeester heeft alle vragen beantwoord en er is tijd genomen om iedereen die de behoefte had aan het woord te laten. De kern van dit wantrouwen ligt in de volgende punten: • Het lijkt alsof de gemeente al een keuze gemaakt heeft en voor Noardwest wil gaan. De burgemeester geeft hierop aan dat dit niet het geval is. • De gemeente doet wel alsof ze de burgers wil betrekken, maar ze luisteren nooit naar ons. De burgemeester geeft aan dat er drie momenten zijn in dit proces waarop de burger betrokken wordt: de enquête, deze petearen en het referendum. Het is aan het gemeentebestuur in het verdere proces te laten zien dat ze naar de burgers luistert. • De opkomstgrens van 60% bij het referendum zou moeten worden verlaagd. De burgemeester geeft hierop aan dat de aanwezige gemeenteraadsleden deze opmerking gehoord hebben. Na een uur ontstond er ruimte te richten op de toekomst. Dit leverde de volgende aanvullingen op de kernwaarden op: • Historisch horen we bij Leeuwarden: onze cultuurhistorie is essentieel. • Krimp is in dit gebied het grootste probleem de komende jaren: welke optie biedt hier de beste oplossing voor? • Welke keuze ook, voor bejaarden moet er een loket in Stiens open blijven. • Het platteland moet in stand gehouden worden en de dorpen moeten dorpen blijven. Er moet dus in de nieuwe gemeente een goed dorpenbeleid zijn. • Sommige voorzieningen moeten in stand worden gehouden: openluchtzwembad, restaurant, sportvoorzieningen (kunstgrasveld), dorpshuizen, scholen. Dorpsbelangen Jelsum Koarnjum heeft in haar jaarvergadering een lijst met onderwerpen vastgesteld die zij van belang achten voor de toekomst van hun dorpen: • Technische kennis ambtenaren • Snelheid van actie/reageren • Positie vrijwilligers • Sportcomplex kunstgras of gras • Bining • Horecabeleid • Onderhoud gebouwen • Financiële paragraaf • Beleid onderhoud velden • Parkeren • De afstand tot de school, het aantal leerlingen, opheffingsbeleid


PAGINA 28 VAN 31

• • • • • •

Nieuwbouw: snel realiseerbaar, welke prioriteit krijgen Jelsum en Koarnjum Wegenonderhoud beleid Groenvoorziening Cultuurbeleid Vliegbasis WMO beleid

Stiens (27 november) Op 27 november kwamen zo’n 300 mensen naar De Skalm in Stiens. Een grote hoeveelheid extra stoelen moest worden aangesleept en er stonden nog een hoop mensen in de gangen. Het grote aantal belangstellenden en de aard van het gesprek dat ontstond maakte dat de avond op een aantal punten anders verliep dan tijdens de andere petearen. Na een welkom en inleiding van de burgemeester en Guido von Grumbkow (WagenaarHoes) is twee uur lang gevuld met het stellen van vragen, het maken van opmerkingen over het proces tot nu toe en suggesties voor het vervolg. De burgemeester en de heer Von Grumbkow hebben deze beantwoord. Onderstaand een weergave van dit gesprek uitgesplitst in opmerkingen en vragen. Opmerkingen • Er worden veel opmerkingen gemaakt dat de gemeente al een keuze heeft gemaakt voor Noardwest. De burgemeester reageert hierop dat dit niet het geval is. • Men roept het gemeentebestuur op de opkomst-grens van 60% bij het referendum te verlagen: “luister naar de bevolking en draai die 60% terug”. De burgemeester stelt hierop dat de aanwezige raadleden acte kunnen nemen van deze opmerking. • De CDA-fractie is ongeloofwaardig en gaat onfatsoenlijk om met haar achterban. • Zet op een rij wat de voor- en nadelen van de beide varianten zijn. Waar gaan we met zijn allen aan bijdragen als we kiezen voor Noardwest? En hoe zit dat bij de Leeuwarden variant? De heer Von Grumbkow en de burgemeester geven hierop aan dat voorafgaand aan het referendum informatie hierover ter beschikking komt. Tevens kan een ieder kennisnemen van de openbare rapporten (notitie Noardwest, position paper Leeuwarden en de vergelijking) • Stienzen zijn georiënteerd op Leeuwarden voor werk, school en voorzieningen; niet op Franeker of Harlingen. • Gemeente: doe iets aan de communicatie; niet iedereen krijgt de Stienser omroeper. De burgemeester geeft aan hier aan te werken. • Maak een kosten- baten analyse: moeten we herindelen? Zo ja, met wie? • We gaan niet naar Franeker of Harlingen voor onze documenten en hebben er geen vertrouwen in dat er een loket in Stiens komt. • Leeuwarden is herkenbaar: we hebben sociaal-economische verbinding met Leeuwarden. • Een oproep aan politici en brievenschrijvers: matig uw toon in de ingezonden stukken. Vragen • Hoe is het gemeentebestuur van plan de gespannen situatie met haar inwoners goed te maken? De burgemeester en de heer Von Grumbkow geven hierop aan dat het verleden niet meer kan worden terug gedraaid. Wat wel kan is in het vervolgproces, zorgvuldig te werk gaan en dit te laten zien. • De enquête in de Stienser omroeper was onbegrijpelijk en ondemocratisch.


PAGINA 29 VAN 31

•

• • •

•

Herindelingen maken gemeenten duurder: het kost veel geld. Hierop geeft de heer Von Grumbkow aan dat onderzoeken inderdaad uitwijzen dat het niet goedkoper wordt, maar dat er wel zichtbare verbeteringen optreden (bestuurlijk vermogen, kwaliteit van dienstverlening, etc.) Hoe groot is de kans dat de gemeente wordt gesplitst? De burgemeester geeft aan dat deze kans, gezien het standpunt en vigerend beleid van de provincie, zeer klein is. Kunt u nog een avond organiseren voor het referendum als alle voor- en nadelen bekend zijn? De burgemeester geeft aan hier gehoor aan te geven. Zijn er vergelijkbare situaties in het land waar lering uit te halen is? Waar gaat het goed? Waar gaat het minder goed? De heer Von Grumbkow geeft hierop aan dat er zowel goede voorbeelden, als minder goede voorbeelden in het land te vinden zijn. Hoe zit het met de onafhankelijkheid en objectiviteit in het proces? De burgemeester geeft hierop aan dat er een referendumcommissie is ingesteld (zonder politieke binding met Leeuwarderadeel). Deze commissie stelt de vraagstelling voor het referendum vast en voert de eindredactie op de voorlichtingskrant die alle relevante informatie bevat en voor het referendum aan iedere inwoner wordt toegezonden, opdat een zorgvuldige keuze gemaakt kan worden.

Britsum (29 november) Op 29 november kwamen zo’n 60 Britsumers bijeen in Dorpshuis Britsenburgh in Britsum. De avond startte met een welkomstwoord van de burgemeester en een inleiding door de heer Von Grumbkow. Vervolgens werd in een plenaire setting het gesprek gevoerd. Onderstaand een weergave van dit gesprek uitgesplitst in vragen en opmerkingen. Opmerkingen • De heer Lubbers startte met een betoog waarin hij duidelijk maakte dat voor hem herindeling geen goede optie is: schaalvergroting heeft in allerlei sectoren tot weinig goeds geleid. Hij wil twee opties toevoegen: zelfstandig blijven of samenwerking met plattelandsgemeenten (hij noemt hierbij de Middelsee-gemeenten). De burgemeester reageert hierop dat kleinere gemeenten in Nederland de uitdaging die op hen afkomt (door bezuinigingen en decentralisaties e vanuit het Rijk) niet alleen aankunnen. Een kleine organisatie is kwetsbaar (0,5 medewerker op onderwijs bijvoorbeeld). De gemeenteraad heeft besloten niet af te wachten, maar de stap naar herindeling nu te maken zodat er nog iets te kiezen is. • Het is te gek dat we moeten kiezen tussen Noardwest en Leeuwarden: in Leeuwarden is alles goed geregeld, dus we moeten voor Leeuwarden gaan. • Achter de keuzes moet een verhaal zitten: voor- en nadelen van beide opties, anders kun je niet kiezen. De burgemeester geeft hierop aan dat voorafgaand aan het referendum in een voorlichtingskrant informatie van deze aard beschikbaar wordt gesteld waarop de inwoners hun keuze kunnen baseren. • De raad wil graag naar de burgers luisteren: laten ze dan zeggen dat het referendum bindend is. • De zuidelijke dorpen zijn uitermate tevreden over het dorpenbeleid van Leeuwarden. • Het is belachelijk hoe de drie fracties reageren in de Stienser omroeper. • Leer van de les in Sudwest en neem genoeg tijd voor het proces.

Vragen • Wat was de opkomst van de enquête? Er zijn 177 enquêtes binnen gekomen. • Hoe ziet het referendum eruit? De heer Von Grumbkow antwoord hierop dat een referendum eruit ziet als een reguliere verkiezing. Iedere kiesgerechtigde inwoner van Leeuwarderadeel krijgt een oproepkaart en de stembussen zijn van ’s ochtends 7u tot 21u geopend.


PAGINA 30 VAN 31

•

•

Waarom zijn er zoveel verschillen tussen de processen met Leeuwarden en met de Noardwestgemeenten? De heer Von Grumbkow geeft hierop aan dat de uitgangssituatie bij beide opties anders is. Leeuwarden is een gemeente die al bestaan en dit gesprek gaat over de vraag wat Leeuwarden aan Leeuwarderadeel te bieden heeft. De eventuele Noardwest gemeente bestaat nog niet. Dit gesprek gaat over de vraag hoe die nieuwe gemeente er uit kan zien (wat zijn de belangrijkste opgaven in het gebied? Wat zijn de ambities?). Leeuwarderadeel zit in dit proces als partner met de andere 4 gemeenten aan tafel. Waarom vindt het referendum plaats in januari? De burgemeester geeft hierop aan dat de periode van onzekerheid zo kort mogelijk moet duren naar mening van de raad.

Na een kleine pauze is de laatste drie kwartier besteed aan het aanvullen van de kernwaarden, vanuit de vraag Wat is voor u belangrijk voor de toekomst?. Dit leverde de volgende opbrengst op: • Alles wat er nu is moet behouden blijven: het zwembad, de bibliotheek, de sportvelden. • Er zijn verschillen tussen stadse en plattelands-problematiek. • De stad heeft het platteland nodig, het platteland heeft de stad nodig • Ga voor een heterogene groep (stad én platteland), dan kun je elkaar aanvullen. • Onze cultuurhistorie ligt in Leeuwarden • Liever een professioneel bestuur, dan een toevallige bekende • Bestuur moet betrokken en laagdrempelig zijn, de kloof tussen burger en politiek mag niet groter worden.


PAGINA 31 VAN 31

BESTUURLIJKE TOEKOMST LEEUWARDERADEEL

Recommend Documents