Beste leerling, We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Trainingsboek Aardrijkskunde VWO 2015

Beste leerling, Welkom op de examentraining Aardrijkskunde VWO! Het woord examentraining zegt het al: trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de examenstof in blokken en oefenen we ermee. Daarnaast besteden we ook veel aandacht aan de vaardigheden voor je examen; je leert handigheidjes, krijgt uitleg over de meest voorkomende vragen en leert uit welke onderdelen een goed antwoord bestaat. Verder gaan we in op hoe je de stof het beste kunt aanpakken, hoe je verder komt als je het even niet meer weet en vooral ook hoe je zorgt dat je overzicht houdt. Naast de grote hoeveelheid informatie die je krijgt, ga je zelf ook aan de slag met examenvragen. Tijdens dit oefenen zijn er genoeg trainers beschikbaar om je verder te helpen, zodat je leert werken met de goede strategie om je examen aan te pakken. Hierbij is de manier van werken belangrijk, maar je kunt natuurlijk altijd inhoudelijke vragen stellen, ook over de onderdelen die niet klassikaal behandeld worden. De stof die behandeld wordt komt uit de syllabus, die te vinden is op www.examentraining.nl en de oefenvragen zijn gebaseerd op eerdere examenvragen. Ook de eerdere examens zijn te vinden op www.examentraining.nl . Voor iedere vraag zijn er uiteraard uitwerkingen beschikbaar, maar gebruik deze informatie naar eigen inzicht. Vergeet niet dat je op je examen ook geen uitwerkingen krijgt. Sommige vragen worden klassikaal besproken, andere vragen moet je zelf nakijken. Na de tips volgt het programma voor vandaag. We verwachten niet dat je alle opgaven binnen de tijd af krijgt, maar probeer steeds zo ver mogelijk te komen. Als je niet verder komt, vraag dan om hulp! Het doel van de training is immers te leren hoe je er wél uit kunt komen. En onthoud goed, nu hard werken scheelt je straks misschien een heel jaar hard werken… We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining, Eefke Meijer Hoofdcoördinator

Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2015

2

Tips en trics voor voorbereiden en tijdens je examens Examens voorbereiden Tip 1: Je bent al voor een belangrijk deel voorbereid. Laat je niet gek maken door uitspraken als “Nu komt het er op aan”. Het examen is een afsluiting van je hele schoolperiode. Je hebt er dus jaren naartoe gewerkt en hebt in die tijd genoeg kennis en kunde opgedaan om examen te kunnen doen. In al die jaren ben je nooit wakker geworden om vervolgens te ontdekken dat al je Engelse kennis was verdwenen. De beste garantie voor succes is voorbereiden, en dat is nu net wat je al die jaren op school hebt gedaan. Tip 2: Maak een planning voor de voorbereiding die je nog nodig hebt. Deze voorbereidingen bestaan uit twee onderdelen: leren en vragen oefenen. Als je hiermee aan de slag gaat, plan dan niet teveel studie-uren achter elkaar. Pauzes zijn noodzakelijk, maar zorg ervoor dat ze kort blijven, anders moet je iedere keer opnieuw opstarten. Wissel verschillende taken en vakken af, want op die manier kun je je beter concentreren. Wat je concentratie (en je planning) ook ten goede komt, is leren op vaste tijdstippen. Je hersenen zijn dan na een paar keer voorbereid op die specifieke activiteit op dat specifieke moment. Tip 3: Leer op verschillende manieren (lezen, schrijven, luisteren, zien en uitspreken) Alleen maar lezen in je boek verandert al snel naar staren in je boek zonder dat je nog wat opneemt. Wissel het lezen van de stof in je boek dus af met het schrijven van een samenvatting. Let op dat je in een samenvatting alleen belangrijke punten overneemt, zodat het ook echt een samenvatting wordt. Veel docenten hebben tegenwoordig een eigen youtube-kanaal. Maak daar gebruik van, want op die manier komt de stof nog beter binnen omdat je er naar hebt kunnen luisteren. Met mindmaps zorg je er voor dat je de stof voor je kunt zien en kunt overzien. Het werkt tot slot heel goed om de stof aan iemand uit te leggen die de stof minder goed beheerst dan jij. Door uit te spreken waar de stof over gaat merk je vanzelf waar je nog even in moet duiken en welke onderdelen je prima beheerst. Tip 4: Leer alsof je examens zit te maken Oefenen voor je examen bestaat natuurlijk ook uit het voorbereiden op de situatie zelf. Dit betekent dat je je leeromgeving zoveel mogelijk moet laten lijken op je examensituatie. Zorg dus voor zo min mogelijk afleiding (lees: leg je telefoon een uurtje weg), maak je tafel zo leeg mogelijk. Je traint op deze manier je hersenen om tijdens je echte examensituatie niet veel aandacht aan de omgeving (en het gemis van je telefoon) te hoeven besteden.


3

Zorg voor jezelf! Tip 1: Verdiep je in ontspanningstechnieken Rust in je hoofd is van groot belang tijdens het leren. Sommigen weten dit prima uit zichzelf voor elkaar te krijgen, maar anderen kost dit wat meer moeite. Gelukkig zijn hier trucs voor, die we ontspanningsoefeningen noemen. Ademhalingsoefeningen kunnen al genoeg zijn maar ook yoga helpt je zeker om tot rust te komen. Voor deze ontspanningsoefeningen hoef je geen uren uit te trekken, 10 minuten is al voldoende. Sporten kan ook een goede ontspanningstechniek zijn, al kost dat natuurlijk meer tijd. Bijkomend voordeel is dan wel weer dat je beter kunt denken (en dus leren) als je fit bent. Tip 2: Vergeet niet te slapen Chinese en Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt waarom slapen goed is voor je geheugen. Tijdens je slaap worden er namelijk nieuwe synapsen opgebouwd. Dit zijn verbindingen tussen je hersencellen. Hoewel het onderzoek is uitgevoerd bij muizen, zeggen de onderzoekers dat ook stampende scholieren hier een les uit kunnen trekken: Langdurig onthouden lukt beter als je na het leren gaat slapen, in plaats van eindeloos door te blijven leren. Want, muizen die een uurtje leerden en daarna gingen slapen haalden betere resultaten dan muizen die drie uur trainden en daarna wakker gehouden werden. Tip3: Let op wat je eet Het onderzoek naar het verband tussen voeding en geheugen staat weliswaar nog in de kinderschoenen, toch zijn er al belangrijke, handige zaken uit naar voren gekomen. En waarom zou je daar geen gebruik van maken? Zo is het inmiddels duidelijk dat je hersenen veel energie nodig hebben in periodes van examens, dus ontbijt elke dag goed. Let dan wel op wat je eet, want brood, fruit en pinda’s leveren meer langdurige energie dan koekjes. Koffie, thee en sigaretten hebben geen positief effect op je geheugen, dus vermijd deze zaken zo veel mogelijk. En dan het examen zelf En dan is de dag gekomen. Je zit in de gymzaal, het ruikt een beetje vreemd, je voelt je een beetje vreemd. De docent of misschien zelfs wel de rector begint te gebaren en dan begint het uitdelen. Dan het grote moment: je mag beginnen. Tip 1: Blijf rustig en denk aan de strategieën die je hebt geleerd Wat doe je tijdens het examen? - Rustig alle vragen lezen - Niet blijven hangen bij een vraag waar je het antwoord niet op weet - Schrijf zoveel mogelijk op maar…. voorkom wel dat je onzinverhalen gaat schrijven. Dat kost uiteindelijk meer tijd dan dat het je aan punten gaat opleveren. - Noem precies het aantal antwoorden, de redenen, de argumenten, de voorbeelden die gevraagd worden. Schrijf je er meer, dan worden die niet meegerekend en dat is natuurlijk zonde van de tijd. - Vul bij meerkeuzevragen duidelijk maar één antwoord in. Verander je je antwoord, geef dit dan duidelijk aan.


4

- Ga je niet haasten, ook al voel je tijdsdruk. Tussendoor even een mini-pauze nemen en je uitrekken is alleen maar goed voor je concentratie. En het helpt ook om stijve spieren te voorkomen. - Heb je tijd over? Controleer dan of je volledig antwoord hebt gegeven op álle vragen. Hoe saai het ook is, het is belangrijk, je kunt immers gemakkelijk per ongeluk een (onderdeel van een) vraag overslaan. Tip 2: Los een eventuele black-out op met afleiding Mocht je toch een black-out krijgen, bedenk dan dat je kennis echt niet verdwenen is. Krampachtig blijven nadenken versterkt de black-out alleen maar verder. Het beste is om even iets anders te gaan doen. Ga even naar de WC, rek je even uitgebreid uit. Als je goed bent voorbereid, zit de kennis in je hoofd en komt het vanzelf weer boven. En mocht het bij die ene vraag toch niet lukken, bedenk dan dat je niet alle vragen goed hoeft te hebben om toch gewoon je examen te halen.


5

Programma Blok 1

Vaardigheden

Blok 2

Aarde

Blok 3

Wereld

Blok 4

Water

Blok 5

Steden

Blok 6

Zuidoost Azië


6

___________________________________ ___________________________________ Welkom op de examentraining Aardrijkskunde VWO

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Eindexamentraining

___________________________________

• Geen eindpunt maar een beginpunt! • Schrijf op wat je niet weet • Wat moet ik wel en wat moet ik niet leren?

___________________________________

• Overzicht alle stof van het Aardrijkskunde CE

___________________________________

• PowerPoint toegestuurd • Social Media afkickdag • Pauzes en WC

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Eindexamen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

donderdag 21 mei 2015 09:00-12:00

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


7

Voorstellen

___________________________________

• Wie zijn wij?

___________________________________ • Wie zijn jullie? • Naam, school, woonplaats, leeftijd • Geografisch begrip dat van toepassing is op jou of je leefomgeving • Waar heb je moeite mee?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Peter Oosterloo

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Junior

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


8

___________________________________

Secret Story

___________________________________

• Ik heb… • Ooit was ik…

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Vaardigheden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geografische Vragen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ • • • • •

Beschrijvend Verklarend Voorspellend Waarderend Probleemoplossend

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


9

Formulering geografische vragen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

• Beredeneer – Antwoord moet uit minstens twee stappen bestaan (bijv. een vergelijking en een gevolg/conclusie).

___________________________________

• Leg uit – Antwoord bevat vaak een oorzaak-gevolg relatie.

___________________________________

• Verklaar – Antwoord moet vaak een beschrijving van de situatie bevatten. Waarover gaat het? Het kan ook zo zijn dat het antwoord een algemene regel of verklarend principe moet bevatten.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Stappenplan

___________________________________

• Lezen – Lees de hele opgave door (bronnen: legenda’s en titels!) – Onderstreep de begrippen/het gebied – Wat weet je van de begrippen? Wat weet je van het gebied? Wat staat er in de atlas?

___________________________________

• Beantwoorden – – – –

Wat voor soort vraag is het? Hoeveel punten levert het op? Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)! Gebruik hele zinnen. Herhaal/gebruik begrippen/algemene regels

___________________________________

• Controleren – Lees je antwoord en de vraag na! – Kloppen het aantal punten? – Leg je alles uit?

___________________________________

o Overslaan? Schrijf het even op je antwoordblad

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Stappenplan

___________________________________

• Lezen – Lees de hele opgave door (bronnen: legenda’s en titels!) – Onderstreep de begrippen/het gebied – Wat weet je van de begrippen? Wat weet je van het gebied? Wat staat er in de atlas?

___________________________________

• Beantwoorden – – – –

Wat voor soort vraag is het? Hoeveel punten levert het op? Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)! Gebruik hele zinnen. Herhaal/gebruik begrippen/algemene regels

___________________________________

• Controleren – Lees je antwoord en de vraag na! – Kloppen het aantal punten? – Leg je alles uit?

___________________________________

o Overslaan? Schrijf het even op je antwoordblad

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


10

___________________________________

Geografische kenmerken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Ruimtelijke kenmerken – absolute/relatieve ligging | bevolkingsdichtheid • Gebiedskenmerken – reliëf, klimaat, infrastructuur, nederzettingspatroon • Bevolkingskenmerken – godsdienst, welvaart, leeftijdsopbouw,

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geografische kenmerken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Ruimtelijke kenmerken – absolute/relatieve ligging | bevolkingsdichtheid • Gebiedskenmerken – reliëf, klimaat, infrastructuur, nederzettingspatroon • Bevolkingskenmerken – godsdienst, welvaart, leeftijdsopbouw,

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Atlas Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Ingangen • Algemene legenda • Algemene inhoudsopgave: NL – EU – Wereld • Statistiek • Bladwijzer: overzichtskaarten • Landenregister • Register van topografische namen • Geografische coördinaten • Trefwoordenregister: kaarten over bepaald onderwerp

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


11

___________________________________

Atlas Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Zoek op in de atlas. Schrijf op welke kaart op welke bladzijde je gebruikt en welke ‘ingang’ je gebruikt hebt. • • • •

Hoe hoog is de Kilimanjaro? Welk Europees land heeft het laagste sterftecijfer? Wat is de code van Köppen voor een woestijnklimaat? Noem 2 gemeentes in Noord-Brabant die te maken hebben met sterke verdroging. • Hoe laat is het nu in Mokpo? • Op welke diepte vinden de meeste aardbevingen plaats in Japan?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Atlas Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Antwoorden • 5895m • Albanië / Turkije • BW • Deurne & Asten • +9 uur • 0-50m

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Atlas Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Statistiek: eenheid en jaartal

___________________________________

• Schaal nauwkeuriger?

___________________________________

1:150.000? 1:10.000 of 1:100.000?

• Kaarten vergelijken – Zelfde schaal – Zelfde type gegevens (absoluut / relatief) – Gegevens uit hetzelfde jaar

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


12

___________________________________

Oefenen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Planning Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Aarde Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


13

___________________________________

Aarde Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

De aarde als natuurlijk systeem samenhang en diversiteit • Natuurlijke processen binnen de aardkorst en vorming reliëf (endogene processen)

___________________________________

• Natuurlijke processen aan de buitenkant van de aardkorst (exogene processen)

___________________________________

• Klimaat en luchtcirculatie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Opbouw van de Aarde Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Lithosfeer vast materiaal: korst en vaste deel van de buitenmantel • Atmosfeer: lucht gassen rond de aarde – Troposfeer = onderste laag • Hydrosfeer water, inclusief waterdamp en sneeuw • Biosfeer (plantenwereld) planten en dieren • Antroposfeer: mensen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Opbouw van de Aarde Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


14

___________________________________

Deel 1: Plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geologie en geomorfologie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Actualisme/actualiteitsbeginsel • Ouderdomsbepaling – Relatieve ouderdomsbepaling (bv. Fossielen) – Absolute ouderdomsbepaling (radioactief verval C-14)

___________________________________ ___________________________________

• Aardmagnetisme

• Platen en Schilden

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klassenopdracht: plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

• Wat is plaattektoniek?

• Hoe is plaattektoniek aan te tonen?

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


15

Klassenopdracht: plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________

• Wat is plaattektoniek? Verschuiving van continenten. Door convectiestromen breekt de lithosfeer en aardkorst in platen die zich verplaatsen.

___________________________________

• Hoe is plaattektoniek aan te tonen? Vormen van continenten passen in elkaar Overeenkomst van flora en fauna op uiteengelegen continenten Overeenkomst in gesteenteformaties op uiteengelegen continenten Paleomagnetisme toont aangroeien oceanische korst bij midoceanische rug Patroon ouderdom gesteenten aan weerszijden mid-oceanische rug Satellieten meten bewegingen van aardplaten

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Schematiseren: plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Lithosfeer Platen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


16

___________________________________

Plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Convergent: platen bewegen naar elkaar toe (subductie of continentale botsing). • Divergent: platen bewegen van elkaar af • Transform: platen bewegen langs elkaar. • Hotspots: platen bewegen over een mantelpluim heen. • Oceanische plaat/korst = basalt • Continentale plaat/korst = graniet • Basalt is zwaarder dan graniet

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Plaattektoniek Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Hotspots Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


17

___________________________________

Paleomagnetisme Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Ontstaan Nieuwe Oceaan Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Tektonische Opheffing

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Tsunami Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

• Golving wordt versterkt door ondiep kustwater • Verwoestend voor kustgebieden • Waarheen vluchten?

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


18

___________________________________

Vulkanen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Golving wordt versterkt door ondiep kustwater • Verwoestend voor kustgebieden • Waarheen vluchten?

___________________________________ ___________________________________

Vulkanisme (explosieve en effusieve eruptie) Caldera

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Vulkanische as Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• • • • • •

Fijnste materiaal grote afstanden door de atmosfeer Hete aswolk kan bewoond gebied verwoesten. Vulkanische as en lava zijn ook zeer vruchtbaar. rode zonsondergangen en lagere temperaturen. Uitbarsting op IJsland (2010): gevolgen voor luchtvaart door schade aan straalmotoren van vliegtuigen • Lahars (Jökulhlaups)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

• Opgave 1 & 2

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Onderstreep de begrippen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


19

___________________________________

Deel 2: kringlopen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Gesteente kringloop Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Processen van buitenaf • Verwering

___________________________________

– Chemisch – Fysisch (mechanisch)

___________________________________

• Erosie – Afbraak – Transport

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Verwering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


20

___________________________________

Opbouw Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Sedimentatie – – – –

Glaciaal Eolisch Fluviatiel Marien

– Organisch – Antropogeen

door ijs door wind door water door zee

(morenen en keileem) (loss, dekzand, duinzand) (rivierklei, riviergrind) (strandzand, schelpen, zout en zeeklei)

door organismen door mensen

___________________________________ ___________________________________

(veen en kalk) (terp, dijken)

– Fluvioglaciaal?!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Hydrologische kringloop Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Stralingsbalans / Albedo Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


21

Klimaatsysteem van Köppen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

• Indeling hoofdklimaat op grond van temperatuur, vegetatie en neerslag.

___________________________________



         

A-klimaat: tropisch regenklimaat B-klimaat: droog klimaat Bw-klimaat: woestijnklimaat, zeer droog Bs-klimaat: steppeklimaat, overgang naar vochtiger klimaat C-klimaat: zeeklimaat/gematigd maritiem klimaat D-klimaat: landklimaat/continentaal klimaat E-klimaat: polair klimaat Eh-klimaat: hooggebergteklimaat, Et-klimaat: toendraklimaat

___________________________________ ___________________________________

w : "wintertrocken" = droge winter s : "sommertrocken" = droge zomer f : "fehlt” = hele jaar door regen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klimaatsysteem van Köppen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

• Indeling hoofdklimaat op grond van temperatuur, vegetatie en neerslag.

___________________________________



         

A-klimaat: tropisch regenklimaat B-klimaat: droog klimaat Bw-klimaat: woestijnklimaat, zeer droog Bs-klimaat: steppeklimaat, overgang naar vochtiger klimaat C-klimaat: zeeklimaat/gematigd maritiem klimaat D-klimaat: landklimaat/continentaal klimaat E-klimaat: polair klimaat Eh-klimaat: hooggebergteklimaat, Et-klimaat: toendraklimaat

___________________________________ ___________________________________

w : "wintertrocken" = droge winter s : "sommertrocken" = droge zomer f : "fehlt” = hele jaar door regen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Landschapszones Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


22

___________________________________

Landdegradatie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Verlies aan vruchtbare grond (en dus economische waarde!) De 3 V’s: • Versnelde bodemerosie • Verwoestijning • Verzilting • Verlies vruchtbare landbouwgrond

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

– Overbeweiding – Duurzaam landgebruik: voorbeelden?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Thermohaline (Oceaan) Circulatie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Diepwaterpomp Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


23

___________________________________

Luchtcirculatie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië



Oorzaak: verschil in temperatuur

___________________________________



Warme lucht stijgt = condenseren = neerslag = lage druk

___________________________________



Koude lucht daalt = geen neerslag = hoge druk

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Atmosferische luchtcirculatie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


24


Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

– De wind waait van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied (Wet van Buys-Balot) – Winden en stromen buigen op het noordelijk halfrond af naar rechts en op het zuidelijk halfrond naar links (Coriolis-effect).

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

– Passaatwinden en westenwind • De naam van de wind is gebaseerd op waar deze vandaan komt

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

ITCZ Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Directe instraling van de zon verandert door helling van de aarde

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


25

___________________________________

ITCZ Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

De ITCZ verplaatst naar het noorden in “onze zomer” http://home.kpn.nl/kalsb004/geobronnenbb/an imaties/ITCZ-animatie.html

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Regensoorten Vaardigheden

 



Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Stijgingsregen Stuwingsregen  Loef/Lij Aanlandige wind/Aflandige wind

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Regensoorten: Moesson Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


26

___________________________________

El Niño en La Niña Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• http://www.youtube.com/watch?v=yCsMmajL YG4 • http://esminfo.prenhall.com/science/geoanim ations/animations/26_NinoNina.html

___________________________________

• Schematiseren beide situaties

___________________________________

___________________________________

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

El Niño: Gevolgen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Hoorn van Afrika • Hardere passaat winden stuwen water richting ZO-Azië vanaf Zuid-Amerika. • 2010-2012 La Nina • Zorgt voor toenemende droogte in de Hoorn van Afrika • Sterkere zuidwestelijke moesson in India

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Natuur- en milieurampen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Een natuurramp wordt veroorzaakt door natuurkrachten (endogeen en exogeen). Plotseling

___________________________________ ___________________________________

• Een milieuramp wordt veroorzaakt door verstoring van de natuur door de mens. Meestal geleidelijk (Versterkt broeikaseffect, gat in de ozonlaag, landdegradatie)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


27

___________________________________

Broeikaseffect Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Toepassen: Middellandse Zeegebied ___________________________________ Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geologie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


28

___________________________________

Subductie en Rollback Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Subductie en Rollback Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klimaat(verandering) Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


29

___________________________________

Landschap Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Aanpassing vegetatie (hoe?) • Traditionele en moderne irrigatielandbouw • Overbeweiding

___________________________________

• Verdroging en Verwoestijning • Verzilting • Verlies aan vruchtbare grond (landdegradatie)

___________________________________

• Mediterranean Action Plan (lastige samenwerking!)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

• Opgave 3 & 4 • Opgave 5 (thuis)

Steden

ZO-Azië

Wat staat er al in de atlas?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


30

___________________________________

Wereld Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Wereld Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Landen vergelijken: mondiale spreidingspatronen

___________________________________

• Globalisering

___________________________________

• Wereldsteden

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Wereld Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Benaderen op demografische, economische en sociaal-culturele manier

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


31

___________________________________

Deel 1: Landen vergelijken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Mondiale spreidingspatronen

___________________________________

• Globalisering

___________________________________

• Vergelijken Groot-Brittannië en India

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Landen vergelijken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Landen vergelijken en classificeren/groeperen

___________________________________

– drie soorten: economisch, sociaal-cultureel en demografisch – Indicatoren – spreidingspatroon

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Sociaal-Cultureel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Sociaal-cultureel/maatschappelijk – Indicatoren: godsdienst, positie van de vrouw, .. – Patroon: cultuurgebieden

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


32

___________________________________

Sociaal-Cultureel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Spreidingspatroon:

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Economisch Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Indicatoren: • BNP/hoofd, koopkracht • Let wel op: 1) excl. informele sector, 2) o.b.v. flexibele wisselkoers, 3) regionale/ sociale verschillen, 4) BNP en koopkracht zijn niet hetzelfde

___________________________________

• Verdeling beroepsbevolking (3 sectoren)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Spreidingspatroon • - centrum-periferiemodel •

Internationale arbeidsverdeling • Centrum: hoogwaardige sectoren (tertiair) • Semi-periferie: overgang primair naar secundair • Periferie: lage-loon productie (primair/secundair)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geen vaststaand patroon!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


33

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

BRIC/MIT

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

global shift: verschuiving economisch zwaartepunt (landen in transitie: BRIC-MIT) (machtsoceaan)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Demografisch Vaardigheden

• • • •

Aarde

Wereld

Water

Steden

Geboorte- en sterfte cijfer Immigratie en emigratie Migratie binnenlands Leeftijdsdiagram/bevolkingspiramide

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


34

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Demografische druk • Grijze en groene druk

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Groene druk het aantal personen jonger dan 20 jaar als percentage van het aantal personen van 20-64 jaar.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klassenopdracht: demografisch transitiemodel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


35

Klassenopdracht: demografisch transitiemodel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

•

Pretransitiefase: hoog sterftecijfer, hoog geboortecijfer door kinderen als inkomstenbron en hoge zuigelingensterfte, stabiele bevolkingsomvang. Vooral in agrarische maatschappij.

___________________________________

•

2 Transitiefase: verandering door economische ontwikkeling (vanaf industriële revolutie). - 1e deel transitiefase: daling sterftecijfer door betere hygiëne en gezondheidszorg - 2e deel transitiefase: daling geboortecijfer door daling zuigelingensterfte/kindersterfte, anticonceptie, meer welvaart, minder kinderen nodig.

___________________________________

•

3 Posttransitiefase: laag geboortecijfer, sterftecijfer stijgt licht (vergrijzing), bevolkingsomvang stabiel, vooral in dienstenmaatschappij.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

K!asseopdracht: Demografisch Transitiemodel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________

• Levensverwachtingsindex • Onderwijsindex • Inkomensindex

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Landen groeperen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

• Politiek - economisch • Politiek – Arabische Liga, VN, NAVO • Economisch – G8, OPEC, BRIC-MIT , NIC’s

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

–Europese Unie?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


36

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

• Opgave 6

Steden

ZO-Azië

Wat voor soort vraag is het?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Deel 2: Globalisering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Globalisering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Voortdurend proces van wereldwijde economische, culturele en politieke integratie. Centraal staat de wereldwijde arbeidsverdeling.

___________________________________ ___________________________________

• Kenmerken: – Schaalvergroting – Wereldwijd kapitalisme – Verspreiding consumptiecultuur

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


37

___________________________________

Globalisering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Oorzaken: Tijd-ruimte compressie • Dalende transportkosten • Communicatietechnologie (economisch en sociaal-culturele factor) • Liberalisering en vrijhandel • MNO en opsplitsing productieketen • Toenemende consumptie en preferenties

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Oorzaken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Gevolgen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

• Gevolgen (spread + en backwash -): Economisch:

– Economische eenwording en verbrokkeling – Economische blokken – triade – Ruilvoetverslechtering

Sociaal-cultureel: – – – –

Culturele eenwording en verbrokkeling Culturele diffusie: verspreiding en vermenging Amerikanisering, maar ook lokalisering en fundamentalisme Polarisatie fast vs. slow world

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Demografisch:

– Braindrain en zuid - noord migratie – Urbanisering in periferie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


38

___________________________________

Gevolgen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Voor nieuw ontsloten gebieden

___________________________________

• Spread: positieve invloeden van contact met centrum: economische groei en overdracht van kennis dit leidt tot ontwikkeling gebied.

___________________________________

• Backwash: negatieve invloeden van contact met centrum: vertrek van beste arbeidskrachten en onttrekking grondstoffen dit leidt tot afroming van de economie in de periferie en uitbuiting.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Fragmentarische modernisering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

Fast world – Slow world • Toename regionale ongelijkheid: economische verschillen tussen gebieden nemen toe. • Toename sociale ongelijkheid: niet alle groepen profiteren. niet voor ieder gebied negatief

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Bedrijfsmigratie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Uitschuiving • Offshoring = verplaatsen delen van het bedrijf • Outsourcing = productie uitbesteden • Sleutelbegrip efficiëntie (comparatief voordeel)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


39

___________________________________

Bedrijfsmigratie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• positieve uitleg • negatieve uitleg

___________________________________ • Vliegende ganzen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Migratie |Theorie van Ullman Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________

1. Complementariteit 2. Transporteerbaarheid/verplaatsbaarheid

___________________________________

Geen geografische hindernissen

3. Geen tussenliggende mogelijkheden (intervening oppertunities)

___________________________________

4. Interpersoonlijke relaties

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Migratie |Op stap met Ullman Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


40

___________________________________

Migratie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Aangedreven door push en pull factoren – Push: oorlog, droogte, armoede – Pull: welvaart, vrede

• Volgmigratie

___________________________________

– gezinsherenigende migratie – gezinsvormende migratie (2e generatie) – Kettingmigratie (als er 1 chinees over de dam is..)

___________________________________

• Cirkelmigratie • Getrapte migratie • Selectie bij migratie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Migratie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Aangedreven door push en pull factoren – Push: oorlog, droogte, armoede – Pull: welvaart, vrede

• Volgmigratie

___________________________________

– gezinsherenigende migratie – gezinsvormende migratie (2e generatie) – Kettingmigratie (als er 1 chinees over de dam is..)

___________________________________

• Cirkelmigratie • Getrapte migratie • Selectie bij migratie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

K!asseopdracht: Jongeren in Maastricht Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


41

___________________________________

Deel 3: Wereldsteden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Knooppunt van informatie, geld- en goederenstromen • Grote politieke invloed in de wereld • Grote invloed in wereldeconomie via mondiale transporten informatienetwerken • Centra van innovatie en creativiteit • Belangrijke plaats in nationaal en internationaal stedelijk netwerk • Aanwezigheid van clusters • Hoofdrol in internationale dienstverlening • Kosmopolitisme • New York Washington D.C. Los Angeles

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Amerikaanse Steden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Central Business District (CBD) • Overgangszone: ghetto’s: een buurt waarin >50% van de mensen bestaat uit sociaal-economisch achtergestelde etnische minderheidsgroepen • Woonwijken • Voorsteden: edge cities: stad aan de rand van dichtbevolkt stedelijk gebied. Alle functies zijn aanwezig: werk, winkels, voorzieningen. Gunstige locatie bij snelwegen. • Gated communities: ontstaan waar groepen zich onveilig voelen vanwege criminaliteit. Wijken achter een hek met beveiliging en pasjes. Voor de rijkeren, in suburbs, maar ook in centrale stad.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

• Opgave 7 • Opgave 8 (thuis)

Water

Steden

ZO-Azië

Hoeveel punten levert de vraag op?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


42

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Leefomgeving: Water Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Leefomgeving: Water Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

• Vraagstukken van overstromingen en wateroverlast door rivieren • Vraagstukken van overstromingen en wateroverlast door de zee

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


43

___________________________________

Deel 1: Rivieren Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Rivieren Vaardigheden

Aarde

Stroomgebied

Wereld

Water

Regiem Verhang

Oeverwal

Steden

ZO-Azië

Verval Debiet

Vertragingstijd Kommen Estuarium Benedenloop Middenloop Uiterwaard Winterbed

___________________________________

Kwel

Delta Bovenloop Zomerdijk

Maak met bovenstaande begrippen een schema waarin duidelijk wordt wat de verbanden tussen de begrippen zijn: schematiseren = leren

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Natuurlijke Rivier Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


44

___________________________________

Bedijkte Rivier Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ Lengte doorsnede rivier (verval en verhang) Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Begrippen Rivier Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Debiet is hoeveelheid water op een bepaald moment uitgedrukt in kubieke meter per seconde • Regiem is verloop van de waterafvoer gedurende het jaar (=regelmatig of onregelmatig) – Smeltwaterrivier – Regenrivier – Gemengde rivier • Verval = hoogteverschil tussen bron en monding (m) • Verhang = hoogteverschil per kilometer (uitgedrukt in m/m of in m/km)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


45

___________________________________

Regiem Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Klimaatverandering – Piekafvoer groter

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Stroomgebied en vertragingstijd Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________

• Debiet is hoeveelheid water op een bepaald moment uitgedrukt in kubieke meter per seconde • Regiem is verloop van de waterafvoer gedurende het jaar (=regelmatig of onregelmatig) – Smeltwaterrivier – Regenrivier – gemengde rivier

___________________________________

• Verval = hoogteverschil tussen bron en monding (m) • Verhang = hoogteverschil per kilometer (uitgedrukt in m/m of in m/km)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Estuarium/delta Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


46

___________________________________

Ruimtelijke inrichting Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Verstelijking en verstening • Rivierregulatie – Kribben, sluizen, kanalisatie

___________________________________

• Aanleg infrastructuur – Spoorbruggen

___________________________________

• Inpoldering – Inklinking, bodemdaling oxidatie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Ontbossing Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Verstelijking en verstening • Rivierregulatie – Kribben, sluizen, kanalisatie

___________________________________

• Aanleg infrastructuur – spoorbruggen

___________________________________

• Inpoldering – Inklinking, bodemdaling oxidatie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Rivierenbeleid Vaardigheden

Aarde

Wereld

Drietrapsstrategie • Vasthouden • Bergen • Beheren

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


47

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Functiecombinaties • • • • •

Productiefunctie Recreatiefunctie Draagfunctie Natuurfunctie Reguleringsfunctie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klassenopdracht: Rivierenbeleid Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ Filmpje ‘Ruimte voor de Rivier (3 min.)

___________________________________

• http://www.youtube.com/watch?v=S54sX9LwG5I

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


48

___________________________________

Overstromingsrisico Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klimaatverandering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• • • • • •

Natte winter Onregelmatiger regiem Hogere piekafvoer (in de winter) Bedreiging van zee (sluiten waterkering) Droge zomer Hinder voor scheepvaart (lagere afvoer in de zomer) • Waterkwaliteit neemt af in droge zomer • Lastige afwatering door stijgend zeeniveau • Binnendringen (zout) zeewater

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Deel 2: Kustbescherming Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


49

___________________________________

Geschiedenis: 1953 Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Deltawerken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Deltawerken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


50

___________________________________

Dwarsdoorsnede kust Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kustprocessen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Erosie en sedimentatie van duinen

___________________________________

• Eb en vloed

___________________________________

– getijde openingen Waddenzee

___________________________________

• Zeestroming – kustparallelestroming

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kustprocessen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


51

___________________________________

Kustprocessen: duinafslag Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kustbescherming: 2 typen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• • • • •

Zachte kust Waddenkust Duinenkust Estuarium/deltakust Dynamisch

• • • •

Harde kust Hondsebosse zeewering Groningen/Friesland (waarom daar?) Dijken en rip raps

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Hondsbossche Zeewering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


52

___________________________________

Texel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kustbeleid: dynamisch Handhaven Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

• “Zacht waar het kan, hard waar het moet”

___________________________________

• Aan de hand van de basiskustlijn 1990 • Ecologische waarde mag niet ten koste gaan van de economische waarde

___________________________________ ___________________________________

• Zandsuppletie en Zandmotor • Beperken bolwerkvorming: beperking bouw van huizen, gebouwen etc. waardoor er harde kust moet komen.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Zeespiegelstijging Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Absoluut: zeeniveau stijgt door het smelten van landijs en/of het uitzetten van water • Relatief: stijging van de zeespiegel ten opzichte van het land door bodemdaling of een combinatie van bodemdaling en absolute zeespiegelstijging

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


53

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Toename overstromingsgevaar

___________________________________

• Kust Binnendringen van zout zeewater door de verhoogde zeespiegel ten opzichte van het land.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klassenopdracht: Zandmotor Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


54

___________________________________ Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Water opgaven • Samenvattend

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Leefomgeving: water & steden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________

Crossover: Water in de Stad

Verstenig

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

• Opgave 9 • Opgave 10 (thuis)

Water

Steden

ZO-Azië

Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


55

___________________________________

Leefomgeving: Steden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Leefomgeving: Steden Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Algemene Begrippen

___________________________________

• Sociaal-economische problemen in de Randstad

___________________________________

• Steden, wijken, buurten en overheidsmaatregelen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Wat is een stad? Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

• Stad – Vaak primaire of secundaire voorzieningen – Aantal inwoners – Stadsrechten

• Agglomeratie

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________

– Centrale stad met voorsteden

• Stadsgewest – Stad met voorsteden + omringend verstedelijkt platteland + groeikernen

___________________________________

• Stedelijke zone – Stadsgewesten die in elkaar overlopen (Randstad)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


56

___________________________________

Ontwikkelingen in Nederland Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ (1) Urbanisatie

STAD

PERIFERIE PLATTELAND

(3) de-surbanisatie (4) re-urbanisatie

___________________________________ ___________________________________

HALFWEGZONE SUBURB/GROEIKERN

___________________________________ 151

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Structuurvisie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Ruimtelijke Nota’s Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Groeikernenbeleid Compacte-stadbeleid VINEX-locatiebeleid Grotestedenbeleid 40-wijkenaanpak (Vogelaar)

___________________________________

• Nota Ruimte (decentralisatie)

___________________________________

• • • • •

___________________________________

• mainport | greenport | brainport 153

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


57

___________________________________

VINEX Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Vierde Nota Ruimtelijke ordening Extra 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Dichtbij bestaande stadscentra Versterking van bestaande winkelcentra en voorzieningen Beperken van dreigende leegloop van (middel)grote steden Beschermen van open gebieden door verstedelijking te concentreren rond bestaande (middel)grote steden Beperken van automobiliteit tussen wonen, werken en voorzieningen

___________________________________ ___________________________________

Concentratie van groei in stadsgewesten en vermindering van suburbanisatie Versterken van het voorzieningenniveau en handhaven ruimtelijke kwaliteit platteland

154

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Re-Urbanisatie: Gentrification Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

young urban professionals (YUPpies)

___________________________________

aanbod winkels verandert Verdringing (?) Leefbaarheid wordt beter

___________________________________

155

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Gentrification Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Door het imago van een armere buurt trekt deze kapitaalkrachtige mensen aan, door particuliere bestedingen neemt de leefbaarheid van de buurt toe. Vaak ten koste van de oorspronkelijke bewoners.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


58

Klassenopdracht: gentrification Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________

Prijzen Sociale Cohesie

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Klassneopdracht: gentrification Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________


___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ Centrale Plaatsen | Theorie van Christaller Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

• Rangorde van steden naar soort diensten dat wordt aangeboden. • Reikwijdte: maximale afstand die klant wil afleggen naar voorziening, dus afstand van voorziening tot rand verzorgingsgebied. • Verzorgingsgebied: gebied waarin bedrijf/ instelling zijn goederen of diensten levert, dus vanuit voorziening gezien. • Drempelwaarde: minimaal aantal klanten dat een voorzieningen nodig heeft om te bestaan.

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


59

Centrale Plaatsen | Theorie van Christaller Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Vestigingsplaatsen bedrijven Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

Ondernemersklimaat Hoogwaardige bedrijven (goederen en diensten) agglomeratie-effect (clusters) Kennis Arbeidskrachten Goede bereikbaarheid: infrastructuur IMAGO!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Publiek-private samenwerking

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Vestigingsplaatsen bedrijven Vaardigheden

   

Aarde

Wereld

Water

Steden

Centrum Stationslocatie Agglomeratievoordelen Snelweglocatie Sainportlocatie mainport | greenport |brainport

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


60

___________________________________

Stedelijke vraagstuken Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

•

Congestievraagstukken (afnemende bereikbaarheid en

•

Locatievraagstukken (ruimtebehoefte en concurrentie om

•

Innovatievraagstukken (bedreiging van stad als centrum van

•

Duale arbeidsmarkt (aanbod hoogwaardige banen, maar ook

•

Bestuurlijk-ruimtelijke vraagstukken (bestuurlijke indeling

•

Sociaal-culturele vraagstukken (leidt tot ruimtelijke en

stagnatie stedelijke distributie) ruimte)

vernieuwing)

___________________________________

veel aanbod laagwaardige banen en werkloosheid) belemmert krachtdadig bestuur)

___________________________________

sociale polarisatie, individualisering)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

• Opgave 12

Steden

ZO-Azië

Lees je antwoord en de vraag na!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Deel 2: Wijken en buurten Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


61

___________________________________

Buurtprofiel Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Woningkenmerken – Ouderdom – Eigendom (huur / koop) – Woningtype – Onderhoud

___________________________________

• Bewonerskenmerken – Grootte van huishoudens – Etniciteit – Inkomen (koopkracht) – Gezinsfase

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kenmerken Vaardigheden

• • • • • • • • •

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Historische binnenstad monumentale panden 19e-eeuwse binnenstad etagewoningen WOI-WOII tuinwijken (groen) Jaren vijftig portiekflats Jaren zestig galerijflats en suburbs Zeventig/tachtig eengezinswoningen Sinds Jaren 80 appartementen Jaren 90 – 00 VINEX Nu Stationsgebieden en herontwikkeling

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Kenmerken Vaardigheden

• • • • • • • • •

Aarde

Wereld

Water

Steden

Historische binnenstad monumentale panden 19e-eeuwse binnenstad etagewoningen WOI-WOII tuinwijken (groen) Jaren vijftig portiekflats Jaren zestig galerijflats en suburbs Zeventig/tachtig eengezinswoningen Sinds Jaren 80 appartementen Jaren 90 – 00 VINEX Nu Stationsgebieden en herontwikkeling

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


62

___________________________________

Leefbaarheid Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Leefbaarheid – – – – –

Openbare ruimte prettig Woningkenmerken, aanzien wijk Criminaliteit/overlast Geluid en stankoverlast Verpaupering

___________________________________

Oplossing van ‘slechte’ wijken: functiemenging? herstructurering? revitalisering?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Integratie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Segregatie scheiding tussen inkomensgroepen, etnische groepen of leefijdsgroepen – Ruimtelijk – Sociaal

___________________________________

• Sociale polarisatie Toenemen van spanningen tussen groepen die veroorzaakt wordt door vijandige houding en intolerantie.

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

• Opgave 11

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Klopt het aantal punten?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


63

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Zuidoost-Azië Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Afbakening Zuidoost-Azië met gebiedskenmerken • Zuidoost-Azië als macroregio in de wereld • Ontwikkelingsprocessen: interne en externe factoren

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


64

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Één regio? – grote diversiteit – bufferregio

___________________________________

• ASEAN / APEC • Geleide democratie – Sterke sturing door één politieke partij – vaak overgang naar (militaire) dictatuur

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Geografische Kenmerken Zuidoost-Azië ___________________________________ Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Ruimtelijk: • Landlocked vs. archipel

___________________________________

• Geologisch: – 4 aardplaten die voornamelijk subductie vertonen – Eilandenboog, explosieve vulkaanerupties, lahar, tsunami, vruchtbare bodem, continentaal plat

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


65

___________________________________

Klassenopdracht: Geologie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

klassenopdracht: Geologie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Vulkanisme in Indonesië Vaardigheden

• • • •

Aarde

Wereld

Water

Java: 37 werkende vulkanen Heftig en explosief Uitbarsting Merapi, Java Verklaring geologie?

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


66

___________________________________

Water teveel en tekort Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Historische Dimensie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Exploitatiekolonie: na handelskolonialisme leverancier van grondstoffen en landbouwproducten; en afzetgebied van industriële producten. Alleen Thailand is geen kolonie geweest Dekolonisatie na WOII: oorlog en Japanse bezetting hebben koloniale moederlanden verzwakt

___________________________________ ___________________________________

Politiek conflictgebied: Koude Oorlog tussen VS en Sovjet-Unie werd er deels uitgevochten Werkplaats van de wereld: door verplaatsing lagelonenindustrie, en later ook diensten. Bevorderd door politieke stabiliteit na 1975

___________________________________

Groeiende interne verschillen: Laos, Cambodja en Myanmar achterblijvers

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Koloniale erfenis Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Problemen: • Infrastructuur op buitenland gericht, • Etnische conflicten, • Onvoldoende scholing, • Slecht ondernemingsklimaat

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


67

___________________________________

Demografische dimensie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Bevolking – Bevolkingsspreiding bepaald door de natuur/geologie – Etnische conflicten door verschil in groepen tijdens de koloniale tijd. • Toen: Verdeel en heers • Nu: nation building – Late onafhankelijkheid van veel landen

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Urbanisatie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

• Urbanisatiegraad: in ontwikkelde landen vanaf IR tot WOII

___________________________________

• Urbanisatietempo: tegenwoordig in ontwikkelingslanden

___________________________________

Hoe hoger de ontwikkeling, hoe hoger de urbanisatiegraad en hoe lager het urbanisatietempo

___________________________________

hoge urbanisatie door aantrekkingskracht stedelijke industrie en diensten. In ontwikkelingslanden nog steeds relatief lage urbanisatiegraad.

hoog. Veroorzaakt door slechte omstandigheden op platteland en grote verwachtingen over stad.

• Verstedelijking: soms wordt urbanisatiegraad bedoeld, soms urbanisatietempo!

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Demografisch transitie model Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

___________________________________

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


68

___________________________________

Sociaal-culturele dimensie Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Economische dimensie Vaardigheden

• • • •

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

Fossiele brandstoffen onder continentaal plat Vruchtbare bodems (vulkanisme) Extensieve landbouw Intensieve landbouw

___________________________________ ___________________________________

• Natuurlijke hulpbronnen en ontwikkelingskansen zijn vaak gekoppeld

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Economische ontwikkeling Vaardigheden



 



 

Wereld

Water

Steden

Aantrekkelijk vestigingsgebied voor buitenlandse ondernemingen/investeerders 



Aarde

Verbetering relatieve ligging Zuidoost-Azië Beschikbaarheid productiefactoren Politieke stabiliteit

Agrarische transitie: overgang traditionele naar moderne landbouw. Vervanging traditionele, arbeidsintensieve methoden door moderne en gebruik kunstmest en betere zaden. Vooral grote boeren profiteerden. Rurale differentiatie: verschillen in agrarische gebieden groter, bijv. in inkomen en bedrijfsgrootte.

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Ontwikkeling industriële en dienstensector na 1975 Internationale samenwerking (APEC, WTO, ASEAN)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


69

___________________________________

Secundaire sector Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Neokolonialisme Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

formeel zelfstandig maar nog steeds op veel gebieden afhankelijk van voormalig moederland of nieuwe machtige staten “donor-darlings” - Exploitatie van hulpbronnen door buitenland - Afhankelijk van koloniale moederlanden (centrum-periferieverhouding en donor darlings) - Economisch dualisme (modale verdeling in moderne en traditionele sector) - Fragmentarische modernisering (grote verschillen tussen delen in maatschappij)

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Ruilvoetverslechtering Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

Ruilvoet: hoeveel je kunt importeren van de opbrengst van de export

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


70

___________________________________

Handelsbalans Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Tertiaire sector Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________

• Informele sector: dienstverlening mondiaal georiënteerd • Formele sector: lokale dienstverlening • Toename van overplaatsing van de diensten naar lagelonenlanden door Westerse landen

• Toeristische sector: steeds meer werk zowel formeel als informeel

___________________________________ ___________________________________

• Pacific Rim

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


Aarde

Wereld

• Opgave 13, 14 • Opgave 15 (thuis)

Water

Steden

ZO-Azië

Welke geografische dimensie?

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


71

___________________________________


Aarde

Wereld

Water

Steden

ZO-Azië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Differentiatiemoment Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Indonesië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Secret Story Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Indonesië

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


72

___________________________________

Het examen Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Indonesië

___________________________________

• examenweek – geen feesten – ontspanning

___________________________________

• Atlas • woordenboek Nederlands • Rekenmachine

___________________________________

• 5 minuten pauze

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Evaluatie en afsluiting

___________________________________

[email protected]

Laat ons weten wat je van de training vond:

___________________________________

www.examentraining.nl/evaluatie

Enthousiast na deze training? Kijk op www.examentraining.nl voor al je andere vakken

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Succes!!! Vaardigheden

Aarde

Wereld

Water

Steden

Indonesië

• https://www.youtube.com/watch?v=IcrbM1l_ BoI

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________


73

Stappenplan Aardrijkskunde Lezen    

Lees de hele opgave door (bronnen: legenda’s en titels!) Welke dimensie? Onderstreep de begrippen/het gebied Wat weet je van de begrippen? Wat weet je van het gebied? Wat staat er in de atlas?

Beantwoorden  Wat voor soort vraag is het? (Beschrijvend, Verklarend, Voorspellend, Waarderend, Probleemoplossend)  Beredeneer Het antwoord moet uit minstens twee stappen bestaan (bijv. een vergelijking en een gevolg/conclusie).  Leg uit Het antwoord bevat vaak een oorzaak-gevolg relatie.  Verklaar Het antwoord moet vaak een beschrijving van de situatie bevatten. Waarover gaat het? Het kan ook zo zijn dat het antwoord een algemene regel of verklarend principe moet bevatten.   

Hoeveel punten levert het op? Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)! Gebruik hele zinnen. Herhaal/gebruik begrippen en algemene regels

Controleren  Lees je antwoord en de vraag na!  Klopt het aantal punten?  Leg je alles uit?


74

Klassenopdrachten Beneden vind je klassenopdrachten. Dit zijn opdrachten die we klassikaal doen tijdens de presentatie. 1. Plaattektoniek • Wat is plaattektoniek?

•

Hoe is plaattektoniek aan te tonen?

2. Antarctica


75

3. ICTZ

4. Het Demografisch Transitie-model


76

5. Maastricht


77

6. Ruimte voor de rivier

1.

6.

2.

7.

3.

8.

4.

9.

5. 7. Zandmotor


78

8. Gentrification

1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0



79

9. Geologie van Indonesië


80

Opgaven Aarde 1. Plaattektoniek in het Caribisch Gebied (VWO 2012 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. Gebruik bron 2 en de atlas. De tektonische omstandigheden in Haïti en Chili zijn verschillend. 1. (2pt) Zet ‘Haïti’ en ‘Chili’ onder elkaar op je antwoordblad. Geef achter elk land aan hoe daar de aardbeving ontstond. Aardbevingen komen vaak voor op plaatsen waar ook opstijgende magmastromen (en dus vulkanen) voorkomen. In Haïti is dat niet het geval, maar in Chili wel. 2. (2pt) Beschrijf hoe de opstijgende magmastromen in Chili ontstaan. Er is een groot verschil in het aantal slachtoffers dat viel bij de aardbeving op Haïti en de aardbeving bij Chili. 3. (2pt) Geef twee oorzaken voor het verschil in het aantal slachtoffers. Gebruik bron 2. In het oostelijk deel van het Caribisch gebied komen ook veel aardbevingen voor. Deze aardbevingen vinden op verschillende dieptes plaats. 4. (3pt) Beschrijf het spreidingspatroon van de diepte van de aardbevingshaarden in het oostelijk deel van het Caribisch gebied. Leg uit hoe dit spreidingspatroon ontstaat. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten. 2. Aardbevingen (VWO 2010 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. Gebruik bron 1. Op de foto is een deel van de San Andreasbreuk te zien. Behalve horizontale verplaatsing is er langs de breuk ook verticale verplaatsing opgetreden. 5. (1pt) Welke kant van de breuk ligt het hoogst, A of B? Welke aanwijzing geeft de foto daarvoor? Gebruik de bronnen 2a, 2b en 2c. De bronnen 2a, 2b en 2c geven een beschrijving van drie aardbevingen met een vergelijkbare magnitude. De gevolgen van de drie aardbevingen zijn echter zeer verschillend. 6. (3pt) Maak duidelijk waarom aardbevingen van vergelijkbare magnitude kunnen leiden tot zulke grote verschillen in aantallen slachtoffers en schade. Ga in je antwoord op alle drie de aardbevingen in. Gebruik bron 3. In de figuur zijn op verschillende plaatsen bewegingen van stukken aardkorst aangegeven. 7. (3pt) Waar in de figuur kun je de zwaarste beving verwachten? Kies uit: − tussen A en B − tussen C en D − tussen B en D


81

− tussen C en E − tussen E en F Leg je keuze uit. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten. 3. Zeestromen (VWO 2012 tijdvak 2) Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje. Gebruik bron 1.De Spanjaarden maakten in de zestiende eeuw gebruik van het systeem van winden zeestromen bij de kolonisatie van de Filipijnen. 8. (1pt) Vanuit welk (al eerder door de Spanjaarden gekoloniseerd gebied) vertrokken zij? Gebruik bron 1. De laatste tientallen jaren zijn op bepaalde plekken in de oceanen opeenhopingen van plastic afval ontstaan. 9. (3pt) Bij welk cijfer in de bron heeft zich het meeste plastic afval opeengehoopt? Geef een fysisch-geografisch argument en een sociaal-geografisch argument voor je keuze. Gebruik kaart 196A (52e druk: 182A). Sommige onderzoekers denken dat de ijskap op Groenland versneld kan afsmelten en dat dit kan leiden tot een kouder klimaat in WestEuropa. 10. (3pt) Beredeneer hoe dit kan gebeuren aan de hand van de werking van de diepwaterpomp. Begin je redenering met de zin: Door het afsmelten van de ijskap op Groenland komt er veel zoet water in de noordelijke Atlantische Oceaan terecht. 4. De Falaises in Normandië (VWO 2013 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. Gebruik bron 1. Bron 1 laat een deel van de Normandische kust van Frankrijk zien: de Falaises. Deze klifkusten bestaan grotendeels uit kalksteen. 11. (2pt) Tot welke hoofdgroep van gesteenten behoort de kalksteen waaruit deze klifkusten bestaan? Waaraan is dat te zien in bron 1? Gebruik de bronnen 1 en 2. 12. (3pt) Beschrijf in drie stappen hoe de massabeweging is ontstaan die zichtbaar is in bron 1. De massabeweging die in bron 1 te zien is, werd mede veroorzaakt door twee typen verwering. 13. (2pt) Noteer beide typen verwering op je antwoordblad. Geef bij elk type verwering een manier waarop deze bij de Falaises plaatsvindt. Gebruik bron 3. In het zuiden van Engeland bevindt zich ook een kalksteengebied met kliffen zoals in Normandië. 14. (2pt) Beschrijf met behulp van de bron hoe in het Pleistoceen de kalksteengebieden in het zuiden van Engeland en het noorden van Frankrijk van elkaar gescheiden werden. 5. Klimaat in China (VWO 2013 tijdvak 2) Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. Gebruik bron 1 en de atlas. De klimaatgrafieken a tot en met d zijn, in willekeurige volgorde, van de steden Beijing (Peking), Hongkong (Xianggang), Shanghai en Ürümqi.


82

15. (2pt) Neem de letters a tot en met d over op je antwoordblad. Schrijf achter elke letter de naam van de juiste stad. Gebruik bron 2. In de periode mei tot en met oktober valt in Haikou veel neerslag. 16. (2pt) Leg uit waardoor er juist in deze periode veel neerslag valt in Haikou. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten. Gebruik kaart 196 (52e druk: 182). Het klimaatsysteem van Köppen onderscheidt vijf hoofdklimaten: A, B, C, D en E. 17. (2pt) Welke twee hoofdklimaten komen vooral voor in het westen van China? Geef bij elk hoofdklimaat de belangrijkste oorzaak van het voorkomen van dat klimaat in het westen van China. Gebruik de atlas. In een groot deel van China komt het Chinaklimaat (Cw-klimaat) voor dat gekenmerkt wordt door natte zomers en droge winters. 18. (2pt) Leg uit waardoor de droge winters in het Chinaklimaat ontstaan. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten.

Wereld 6. BBP en bevolkingsomvang in Japan, India en de Verenigde Staten (VWO 2013 tijdvak 2) Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje. Gebruik bron 1. 19. (1pt) Welke invloed heeft de ontwikkeling van de bevolkingsomvang op de groei van het bruto binnenlands product (bbp)? Het bruto binnenlands product per inwoner (bbp per inwoner) van India is in 2013 nog steeds laag. De regering van India ziet dit graag stijgen. 20. (2pt) Geef twee maatregelen die de regering van India kan nemen om de groei van het bbp per inwoner te stimuleren. Volgens bron 1 zal het bruto binnenlands product (bbp) van Japan zich anders ontwikkelen dan dat van de Verenigde Staten. Een oorzaak hiervoor is het verschil in de ontwikkeling van de bevolkingsomvang. Daarnaast is ook de huidige ontwikkeling van de grond- en brandstofprijzen voor de economie van Japan ongunstiger dan voor de economie van de Verenigde Staten. 21. (2pt) Beredeneer waarom de huidige ontwikkeling van de grond- en brandstofprijzen ongunstiger is voor de economie van Japan dan voor de economie van de Verenigde Staten. Gebruik bron 1. Stelling: Japan is in 2050 nog steeds een centrumland in het wereldsysteem. 22. (2pt) Geef met behulp van de bron een argument voor en een argument tegen deze stelling. 7. Ontwikkelingen in de mondiale autoproductie (VWO 2013 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje.


83

Gebruik bron 1. 23. (1pt) Met welk begrip wordt de mondiale verandering aangeduid die zichtbaar is in bron 1? Zowel in Japan als China is in de periode 1960-2007 de autoproductie toegenomen (zie bron 1). Toch bestaan er verschillen tussen de opkomst van de autoproductie in Japan en China. 24. (2pt) Geef een verschil tussen de opkomst van de autoproductie in Japan en China. Vanaf ongeveer 1990 is de werkgelegenheid in de auto-industrie in de centrumlanden veranderd. 25. (2pt) Geef aan hoe de werkgelegenheid in de auto-industrie in de centrumlanden is veranderd sinds 1990 door in te gaan op  

de omvang van de werkgelegenheid; het type werkgelegenheid.

De Chinese autoproducent Geely heeft in 2010 het Zweedse merk Volvo gekocht. 26. (2pt) Geef twee redenen waarom Geely denkt met de overname van Volvo op termijn meer winst te maken. Geely wil bij Shanghai een nieuwe Volvo-vestiging openen. In deze vestiging staat de ontwikkeling van nieuwe modellen centraal. 27. (1pt) Wat is de belangrijkste reden voor Geely om deze onderzoeks- en ontwikkelingsvestiging juist in een stad als Shanghai te vestigen? Volvo heeft autofabrieken in Zweden en België. Daar is overwegend positief, maar ook wel negatief gereageerd op de overname door Geely. 28. (2pt) Beredeneer dat er in Zweden en België zowel positief als negatief werd gereageerd op de overname van Volvo door Geely. 8. Chinese investeringen in Ethiopië en Sudan (VWO 2013 tijdvak 2) Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje. China investeert in Sudan en Ethiopië onder andere in brandstoffen en infrastructuur. Deze twee investeringen houden verband met elkaar. 29. (2pt) Beredeneer welk belang China heeft bij het investeren in zowel brandstoffen als infrastructuur. China investeert in Ethiopië behalve in brandstoffen en infrastructuur ook in overheidsgebouwen. 30. (2pt) Beredeneer dat er een verband bestaat tussen deze twee typen investeringen. Gebruik de atlas. China investeert in Sudan in waterkrachtcentrales. Hiervoor worden stuwdammen aangelegd. De stuwmeren die daarbij ontstaan worden gebruikt voor irrigatie. 31. (3pt) Welk land wordt benadeeld door de aanleg van stuwdammen in Sudan? Geef twee redenen waarom de watervoorziening van dit land kwetsbaar is voor ingrepen zoals de aanleg van stuwdammen. De bevolking van Ethiopië en Sudan profiteert niet optimaal van de Chinese investeringen. 32. (2pt) Geef hiervoor twee oorzaken.


84

Leefomgeving: Water 9. Ruimte voor het water in Zuidwest-Nederland (VWO 2011 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. De Noordwaard, centraal gelegen op de kaart van bron 1, is een gebied dat aan de NieuweMerwede ligt. In de Noordwaard moet ruimte voor het water gemaakt worden. Dat kan onder andere door de Noordwaard helemaal vrij te geven voor het water, of via het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ (bron 2). Dit laatste alternatief had bij de inspraakprocedure het meeste draagvlak onder de plaatselijke bevolking. Gebruik bron 2. 33. (2pt) Geef zowel een argument vóór als een argument tégen het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ in vergelijking met volledige ontpoldering. Gebruik de bronnen 1 en 2 en atlaskaart 53E (52e druk: 47E). Door de ontpoldering van de Noordwaard kan bij hoogwater in de Bergsche Maas ten oosten van Drimmelen het water uit die rivier niet goed afgevoerd worden. 34. (2pt) Beredeneer hoe deze stagnatie van de waterafvoer als gevolg van de ontpoldering van de Noordwaard plaatsvindt. Zie atlaskaart 42-43 (52e druk: 38-39). Het Volkerak staat gepland als bergingsgebied van water. 35. (2pt) Bij welke combinatie van twee natuurlijke omstandigheden zal het Volkerak ingezet moeten worden voor de berging van water? Het Volkerak en de Biesbos zijn aangewezen als waterbergingsgebieden. Of deze gebieden geschikt zijn als bergingsgebied is onder meer afhankelijk van het schaalniveau waarop je kijkt. 36. (2pt) Beredeneer de geschiktheid van deze gebieden als bergingsgebied − op regionale schaal; − op fluviale schaal (de schaal van het stroomgebied). 10. Zandsuppletie voor de Hondsbossche Zeewering (VWO 2014 tijdvak 2) Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje. Gebruik bron 2. In de middeleeuwen brak de zee ter hoogte van de huidige Hondsbossche Zeewering door de duinenrij, waarbij een gat in de duinenrij ontstond. Het duurde tot 1880 voor dit gat met de aanleg van de Hondsbossche Zeewering volledig gedicht werd. Voor 1880 werden ook al maatregelen genomen om het binnendringen van de zee via het gat in de duinenrij tegen te gaan. 37. (1pt) Welke aanwijzing geeft bron 2 hiervoor? Gebruik de bronnen 1 tot en met 3. Sinds de aanleg van de Hondsbossche Zeewering in 1880 heeft er bolwerkvorming plaatsgevonden. 38. (3pt) Geef aan:


85

  

hoe je uit de bronnen kunt afleiden dat er bolwerkvorming heeft plaatsgevonden; waardoor deze bolwerkvorming is ontstaan; waardoor deze bolwerkvorming ertoe bijdraagt dat de Hondsbossche Zeewering tegenwoordig een zwakke schakel is in het Nederlandse kustsysteem.

Rijkswaterstaat versterkt de dijk en de aangrenzende duinen door een grote zandsuppletie toe te passen. Direct achter de Hondsbossche Zeewering ligt het natuurgebied “De Putten”. Dit natuurgebied kent een brakwatermilieu. 39. (2pt) Leg uit welk effect de zandsuppletie voor de Hondsbossche Zeewering zal hebben op het brakwatermilieu in het natuurgebied “De Putten”. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten. Door de zandsuppletie voor de Hondsbossche Zeewering zal ook de kust ten noorden van deze zeewering uiteindelijk worden versterkt. 40. (3pt) Beschrijf in drie stappen op welke wijze de zandsuppletie uiteindelijk bijdraagt aan versterking van de duinen ten noorden van de Hondsbossche Zeewering.

Leefomgeving: Steden 11. Gentrification in Amsterdam (VWO 2012 tijdvak 2) Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen in het bronnenboekje en daarnaast atlaskaartblad 26 (52e druk: 24). Volgens de gemeentelijke nota over gentrification in het stadsdeel Oud-West hebben de negentiende-eeuwse wijken in Amsterdam sinds ongeveer 1990 allemaal in meer of mindere mate met gentrification te maken. Delen van het stadsdeel Oud-West waren, net als andere negentiende-eeuwse wijken van Amsterdam, verpauperd en toe aan vernieuwing. De herwaardering van de negentiende-eeuwse woningvoorraad die heeft plaatsgevonden, heeft Oud-West behoed voor grootschalige sloop en nieuwbouw. 41. (2pt) Geef twee kenmerken van de negentiende-eeuwse wijken die ervoor zorgen dat er in deze wijken gentrification kan optreden. Gebruik bron 2. In deze bron zijn de overheersende kenmerken van de oorspronkelijke bewoners vervangen door de letter A en de kenmerken van de nieuwe bewoners door de letter B. 42. (2pt) Geef twee sociaaleconomische kenmerken van de oorspronkelijke bewoners die in de bron bij de letter A horen. Gebruik bron 2. 43. (2pt) Geef twee voorbeelden van groepen wijkbewoners die in de bron bij de letter B horen. In steden in de Verenigde Staten is in de chique fase van gentrification vaak sprake van een volledige verdringing van de oorspronkelijke bewoners. In Nederlandse steden komt dit veel


86

minder voor. 44. (2pt) Beredeneer waarom dit in Nederlandse steden veel minder voorkomt. Ontbrekende titel (VWO 2014 tijdvak 2) Gebruik de atlas. De kenniseconomie concentreert zich vooral in een bepaald deel van de Randstad. 45. (2pt) Geef aan:  

in welk deel van de Randstad de kenniseconomie zich vooral concentreert; uit welke atlaskaart je dit kunt afleiden.

12. Veemarkt Tilburg (VWO 2011 tijdvak 1) Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje. Gebruik de bronnen 2 en 3. Uit de bronnen blijkt dat het Veemarktkwartier in Tilburg probeert een bepaald type bedrijven aan te trekken. 46. (2pt) Geef een kenmerk van het Veemarktkwartier waardoor het een aantrekkelijke vestigingsplaats is voor dit type bedrijven. Welke ontwikkeling op nationale schaal zorgt ervoor dat er steeds meer van dit type bedrijven ontstaan? In tegenstelling tot de traditionele industrie (in het geval van Tilburg ging het onder andere om textiel en de daarmee samenhangende chemische industrie) kan de nieuwe creatieve bedrijvigheid zich goed in (binnen)steden of wijken met een duidelijke woonfunctie vestigen. 47. (2pt) Geef twee argumenten waarom het ruimtegebruik van de creatieve industrie en de woonfunctie beter samengaan dan het ruimtegebruik van de traditionele industrie en de woonfunctie. De nieuwe werkgelegenheid in het Veemarktkwartier hoeft niet te leiden tot congestie. 48. (2pt) Geef daarvoor twee argumenten. Uit bron 3 blijkt dat er in de herontwikkeling van het Veemarktkwartier samenwerking tussen de gemeente Tilburg en een projectontwikkelaar plaatsvindt. 49. (2pt) Hoe wordt deze vorm van samenwerking genoemd? Geef twee redenen waarom het financiële risico voor beide partijen gering is.

Zuidoost-Azië 13. Fysisch-geografische verschijnselen in Zuidoost-Azië (VWO 2013 tijdvak 2) Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje. Gebruik de atlas. De hoogste berg van Myanmar, Hkakabo Razi (5.881 m), ligt in het uiterste noorden van het land. Deze berg maakt deel uit van een groot grensoverschrijdend gebergte. 50. (1pt) Door welke plaattektonische beweging is dit gebergte ontstaan? Betrek in je antwoord de namen van de platen die bij deze beweging betrokken zijn. Gebruik bron 1. De Kinabalu is een berg in Maleisië, in het noorden van het eiland Borneo. Het landschap rondom deze hoogste bergtop van Borneo is uniek op het eiland. 51. (2pt) Beschrijf hoe erosie dit landschap heeft gevormd.


87

Gebruik de atlas. De Irrawaddy en de Salween zijn twee rivieren in Zuidoost-Azië. Het gemiddelde debiet van de Irrawaddy is ongeveer drie keer zo groot als dat van de Salween. 52. (2pt) Geef twee oorzaken voor dit verschil in het gemiddelde debiet. Bijna alle bodems op het vasteland van Zuidoost-Azië zijn weinig vruchtbaar. Uitzondering daarop vormen enkele dichtbevolkte kustgebieden. 53. (2pt) Wat is de oorzaak van de geringe vruchtbaarheid van de bodems op het vasteland van Zuidoost-Azië? Waarom zijn enkele dichtbevolkte kustgebieden wel vruchtbaar? Gebruik de atlas. Het gevaar voor tsunami’s is niet langs alle kustgebieden in Zuidoost-Azië even groot. Zo worden de Thaise badplaatsen aan de Golf van Thailand nauwelijks bedreigd door tsunami’s. 54. (2pt) Geef twee oorzaken waardoor het kustgebied aan de Golf van Thailand nauwelijks bedreigd wordt door tsunami’s. 14. Zuidoost-Azië als ‘tussen’ regio (VWO 2012 tijdvak 1) Zuidoost-Azië is een moeilijk af te bakenen gebied omdat het in verschillende opzichten ‘een regio tussen’ is. Het ligt namelijk tussen Australië en de opkomende grootmachten China en India en bevindt zich economisch, politiek en demografisch in een overgangsfase. 55. (2pt) Geef een korte beschrijving van de   

economische overgang; politieke overgang; demografische overgang

die Zuidoost-Azië de laatste dertig jaar doormaakt. Gebruik de atlas. De regio Zuidoost-Azië kun je in het (zuid)westen, zuiden en oosten geologisch begrenzen. 56. (3pt) Geef aan:   

hoe je daar Zuidoost-Azië geologisch kunt begrenzen; welk gebied in Indonesië dat doorgaans wel tot Zuidoost-Azië gerekend wordt, bij deze begrenzing niet tot Zuidoost-Azië gerekend kan worden; uit welke atlaskaart op mondiale schaal je dit kunt afleiden.

De regio Zuidoost-Azië heeft een aantal fysisch-geografische kenmerken. 57. (1pt) Geef een fysisch-geografisch kenmerk dat voor vrijwel heel Zuidoost-Azië gelijk is. De regio Zuidoost-Azië ligt tussen de opkomende economische grootmachten China en India. Een combinatie van twee gegevens maakt dat China en India te beschouwen zijn als opkomende grootmachten. 58. (2pt) Welke twee gegevens zijn dat? De ontwikkelingen in de opkomende grootmachten China en India kunnen bedreigingen vormen voor de landen in Zuidoost-Azië. 59 (2pt) Geef twee van deze mogelijke bedreigingen voor de landen in Zuidoost-Azië. 15. Migratie in Zuidoost-Azië (VWO 2012 tijdvak 1) Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort in het bronnenboekje.


88

Singapore telt vergeleken met de andere landen in Zuidoost-Azië veel immigranten uit de Verenigde Staten, Australië en de Europese Unie. 60. (2pt) Geef hiervoor twee redenen. De Filipijnen zijn een emigratieland. Vooral de Verenigde Staten zijn een populaire bestemming. In 2005 woonden er in de Verenigde Staten 1,6 miljoen Filipino’s. 61. (1pt) Geef de historische oorzaak voor het grote aantal Filipino’s in de Verenigde Staten. Gebruik bron 1. Uit de bron blijkt dat er relatief veel geld wordt overgemaakt naar Vietnam. Deze geldovermakingen zijn gerelateerd aan het postkoloniale verleden van Vietnam. 62. (2pt) Beredeneer de relatie tussen het postkoloniale verleden van Vietnam en de geldovermakingen. Gebruik bron 1. Singapore en Cambodja hadden volgens de bron in de periode 2000-2005 nagenoeg een zelfde procentuele bevolkingsgroei. 63. (2pt) Maak duidelijk dat de bevolkingsgroei in Singapore op een andere manier tot stand is gekomen dan in Cambodja.


89

Bijlagen Opgave 1


90


91

Opgave 2


92


93

Opgave 3


94

Opgave 4


95


96


97

Opgave 5


98

Opgave 6


99

Opgave 7


100

Opgave 8


101

Opgave 9


102


103

Opgave 10


104


105


106

Opgave 11


107


108

Opgave 12


109


110

Opgave 13


111

Opgave 15


112

Antwoorden Opgave 1 1. (2pt) • Haïti: de aardbeving ontstond als gevolg van een plaatbeweging langs een transforme breuk/platen die langs elkaar bewegen 1 • Chili: de aardbeving ontstond als gevolg van een convergente plaatbeweging/subductie 1 2. (2pt) Uit de beschrijving moet blijken dat • bij Chili subductie plaatsvindt 1 • waarbij relatief licht materiaal in de mantel smelt/waarbij veel gasvorming ontstaat 1 3. (2pt) Voorbeelden van juiste oorzaken zijn: − De aardbevingshaard bij Haïti lag minder diep dan die bij Chili. − Het epicentrum van de aardbeving bij Haïti lag dichtbij dichtbevolkt gebied, terwijl het epicentrum van de aardbeving in Chili in zee lag/wat verder van dichtbevolkt gebied lag. − Verschillen in hazard management tussen de twee landen (of voorbeelden daarvan). per juiste oorzaak 1 4. (3pt) • Uit de beschrijving moet blijken dat naar het westen toe de aardbevingshaarden steeds dieper liggen 1 Een voorbeeld van een juiste uitleg is: • De onderschuivende plaat duikt steeds dieper (naar het westen) weg (oorzaak) 1 • waardoor op steeds grotere diepte contact wordt gemaakt met het bovenliggende materiaal (gevolg) 1 Opgave 2 5. (1pt) • gebied A 0 • In gebied A hebben de rivieren zich ingesneden 1 6. (3pt) Uit het antwoord moet blijken dat: • de aardbeving in San Francisco (bron 2a) tot veel schade leidde omdat het een dichtbevolkt gebied betrof, maar het aantal slachtoffers bleef beperkt vanwege het goede hazardmanagement ter plekke, of een omschrijving daarvan 1 • de aardbeving in Izmit (bron 2b) tot veel slachtoffers en veel schade leidde omdat het een dichtbevolkt gebied betrof met matig hazardmanagement ter plekke. of een omschrijving daarvan 1 • de aardbeving in Nieuw-Zeeland (bron 2c) niet tot slachtoffers en zware schade leidde omdat het een dunbevolkt gebied betrof (waardoor er geen beroep werd gedaan op hazardmanagement, of een omschrijving daarvan) 1 7. (3pt) • tussen C en D 1 Een voorbeeld van een juiste uitleg is:


113

• Hier bewegen de platen in tegenovergestelde richting langs elkaar (oorzaak) 1 • waardoor daar de meeste druk wordt opgebouwd (gevolg) 1 Opgave 3 8. (1pt) vanuit het huidige Mexico/Midden-Amerika 9. (3pt) • bij 2 1 • fysisch-geografisch argument: 1 Het afval stroomt langzaam naar het midden van de circulatie, waar het vervolgens niet meer uit weg kan. • sociaal-geografisch argument: 1 In Noord-Amerika en Azië is veel consumptie en dus veel afval/tussen Noord-Amerika en Azië is veel scheepvaart en dus veel afval. 10. (3pt) Een voorbeeld van een juiste redenering vanuit de opgegeven beginzin is: • Door het zoeter worden van het zeewater neemt de dichtheid ervan af 1 • waardoor de diepwaterpomp stilvalt/er minder water kan afzinken 1 • zodat er geen/minder relatief warm water richting West-Europa wordt getransporteerd 1 Opgave 4 11. (2pt) • sedimentgesteenten 1 • aan de (interne) gelaagdheid 1 12. (3pt) Uit de beschrijving moet blijken dat • de golven (bij een storm) de kiezels optillen 1 • en tegen de voet van het klif slaan 1 • waardoor het klif wordt ondergraven / instabiel wordt (en uiteindelijk instort) 1 13. (2pt) • fysische/mechanische verwering: 1 Manieren waarop deze vorm van verwering plaatsvindt, zijn: − Door temperatuurwisselingen zet het gesteente uit en krimpt weer in, waardoor het gesteente in stukken breekt. − Plantenwortels groeien in scheuren. Wanneer de wortels in omtrek toenemen duwen ze de scheuren verder uit elkaar. • chemische verwering: 1 Manieren waarop deze vorm van verwering plaatsvindt, zijn: − Neerslagwater lost kalksteen op en maakt zo gaten/gangen in het gesteente. − Planten maken zuren aan, waardoor kalksteen sneller in water oplost. Opmerking Alleen bij een juiste combinatie van het type verwering en een juiste omschrijving van de manier waarop dat type verwering plaatsvindt, dient 1 scorepunt te worden toegekend. 14. (2pt) Uit de beschrijving moet blijken dat


114

• in het Pleistoceen de rivieren (door de ligging van het ijs) werden afgebogen naar het westen 1 • waarbij de rivieren een dal uitschuurden (dat nu het Nauw van Calais/de Straat van Dover is) Opgave 5 15. (2pt) a: Ürümqi b: Beijing (Peking) c: Hongkong (Xianggang) d: Shanghai indien vier antwoorden juist 2 indien drie of twee antwoorden juist 1 indien één of geen antwoord juist 0 16. (2pt) Voorbeelden van een juiste uitleg zijn: • In die periode ligt er ten noorden van Haikou een gebied met lage luchtdruk/ligt de ITCZ in de buurt van Haikou (oorzaak) 1 • waardoor de lucht opstijgt (en er veel condensatie zal plaatsvinden) (gevolg) 1 of • In Haikou is in die periode sprake van zuidwestelijke wind (oorzaak) 1 • waardoor er veel vocht vanaf zee wordt aangevoerd (gevolg) 1 17. (2pt) • E-klimaat/polair klimaat belangrijkste oorzaak: de grote hoogte/ligging in de bergen 1 • B-klimaat/aride klimaat belangrijkste oorzaak: de geringe invloed van de zee/de ligging diep landinwaarts 1 Opmerking Alleen voor de juiste combinatie van het klimaat en de belangrijkste oorzaak dient 1 scorepunt toegekend te worden. 18. (2pt) Voorbeelden van een juiste uitleg zijn: • In de winter waait de wind vooral vanuit het noorden/vanuit Siberië (oorzaak) 1 • waardoor er lucht wordt aangevoerd die een grote afstand boven land heeft afgelegd (en dus droog is) (gevolg) 1 of • In de winter bevindt zich boven China een gebied met hoge luchtdruk (oorzaak) 1 • waardoor de lucht daalt (en er geen neerslag ontstaat) (gevolg) 1 Opgave 6 19. (1pt) Uit het antwoord moet blijken dat een groeiende bevolking een positief effect heeft op de groei van het bbp/een krimpende bevolking de groei van het bbp afremt. 20. (2pt) Juiste maatregelen zijn: − het stimuleren van geboortebeperking


115

− het aantrekken van buitenlandse investeringen − het bestrijden van de bureaucratie/corruptie − het investeren in onderwijs per juiste maatregel 1 21. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • Japan nauwelijks grond- en brandstoffen heeft en de Verenigde Staten wel 1 • zodat door de stijgende prijzen Japan relatief meer geld kwijt zal zijn aan het importeren van grond- en brandstoffen dan de Verenigde Staten Opgave 7 22. (1pt) global shift/uitschuiving 23. (1pt) Juiste verschillen zijn: − In Japan vond de opkomst van de autoproductie eerder plaats dan in China. − In Japan is de autoproductie door Japanse bedrijven ontwikkeld, in China is de toename van de autoproductie voor een groot deel het gevolg van buitenlandse investeringen. 24. (2pt) Uit het antwoord moet blijken dat • de werkgelegenheid is afgenomen 1 • de werkgelegenheid meer gericht is op innovatie/ontwerp/onderzoek/minder gericht is op de productie zelf 1 25. (2pt) Juiste redenen zijn: − Met Volvo haalt Geely moderne technische kennis binnen het bedrijf. − Met Volvo kan Geely de (nog steeds) grote westerse markt beter bedienen dan met (daar onbekende) Chinese auto’s. − Een westers automerk als Volvo is gewild in opkomende markten/China. per juiste reden 1 26. (1pt) Uit het antwoord moet blijken dat in Shanghai een hooggeschoolde arbeidsmarkt aanwezig is. 27. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • er enerzijds door de overname flink geïnvesteerd zou worden in Volvo/het voortbestaan van het Zweedse merk Volvo werd gegarandeerd/de werkgelegenheid in Zweden en België (in ieder geval voorlopig) bleef bestaan 1 • anderzijds de besluiten omtrent de bedrijfsvoering in Chinese handen kwamen/het gevaar bestond dat de productie van Volvo op termijn helemaal naar China zal worden verplaatst 1 Opgave 8 28. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • brandstoffen nodig zijn voor de groeiende economie van China 1 • de aanleg van infrastructuur nodig is om brandstoffen richting havens/China te vervoeren 1


116

6 maximumscore 2 Een juiste redenering is: • China kan de investeringen in de brandstoffen en infrastructuur alleen doen met medewerking van de regering van Ethiopië 1 • en met de investeringen in overheidsgebouwen komt China deze regering tegemoet 1 29. (3pt) • Egypte 1 • Juiste redenen zijn: 2 − Egypte ligt helemaal benedenstrooms aan de Nijl (en lijdt dus onder alle ingrepen die verder bovenstrooms worden gedaan). − Egypte is voor de watervoorziening vrijwel helemaal afhankelijk van de hoeveelheid binnenkomend Nijlwater/Egypte heeft nauwelijks andere waterbronnen dan de Nijl. Opmerking Voor iedere juiste reden 1 scorepunt toekennen. 30. (2pt) Juiste oorzaken zijn: − Het grootste deel van de winst vloeit af naar Chinese bedrijven. − De Chinese bedrijven nemen relatief weinig Ethiopische of Sudanese werknemers in dienst/nemen vooral Chinese werknemers in dienst. − De overheden investeren het geld van de Chinese investeringen niet optimaal in zaken die de bevolking ten goede komen. per juiste oorzaak 1 Opgave 9 31. (2pt) Voorbeelden van een juist argument vóór het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ zijn: − Niet alle landbouwgrond/landbouwbedrijven komt/komen dan onder water te staan. − Een deel van het oorspronkelijke polderlandschap blijft bewaard. Voorbeelden van een juist argument tégen het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ zijn: − Er wordt dan minder ruimte gemaakt voor de rivier. − Er zullen dan extra kades moeten worden aangelegd. per juist argument 1 32. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • bij hoogwater er meer water (via de route langs de Petrusplaat) door de Noordwaard naar de Amer zal stromen 1 • waardoor de Amer lokaal minder water kan afvoeren 1 33. (2pt) • stormvloed/extreem hoog water op zee 1 • grote aanvoer van rivierwater uit de Rijn en de Maas/hevige neerslag in Nederland 1 34. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • op regionale schaal bezien het Volkerrak en de Biesbos geschikt zijn als bergingsgebied, omdat daarmee overstromingen in steden als Rotterdam en Dordrecht voorkomen kunnen worden 1


117

• op fluviale schaal bezien het Volkerrak en de Biesbos minder geschikt zijn als bergingsgebied omdat ze te ver stroomafwaarts zijn gelegen (om overstromingen in het grootste deel van het stroomgebied te voorkomen) 1 Opgave 10 35. (1pt) Uit het antwoord moet blijken dat er landinwaarts van de Hondsbossche Zeewering (oude) dijken liggen. 36. (3pt) Uit het antwoord moet blijken dat • uit de bronnen blijkt dat de Hondsbossche Zeewering uitsteekt in zee 1 • dit komt doordat er stukken van de duinenrij ten noorden en ten zuiden van de Hondsbossche Zeewering zijn afgeslagen, terwijl de Hondsbossche Zeewering op dezelfde plek is blijven liggen 1 • door de bolwerkvorming het gevaar bestaat dat het zeewater aan de uiteinden van de zeewering ‘achter’ de dijk langs kan komen 1 37. (2pt) Uit de uitleg moet blijken dat • er door de zandsuppletie minder zout water naar “De Putten” kan stromen (oorzaak) 1 • waardoor het brakwatermilieu zal verdwijnen/het water in “De Putten” zoeter wordt (gevolg) 1 38. (3pt) Uit de beschrijving moet blijken dat • een deel van het zand voor de Hondsbossche Zeewering wordt afgeslagen/geërodeerd 1 • en door de stromingen wordt verplaatst naar de kust/het strand ten noorden van de Hondsbossche Zeewering 1 • waar de wind het zand meeneemt en op de duinen waait 1 Opgave 11 39. (2pt) Voorbeelden van juiste kenmerken zijn: − de ligging vlakbij het centrum − de nabijheid van een treinstation/de aanwezigheid van goed openbaar vervoer − het architectonische karakter van de wijken per juist kenmerk 1 40. (2pt) Voorbeelden van juiste sociaaleconomische kenmerken van de zittende bewoners zijn: − laag inkomen − laag opleidingsniveau/laaggeschoold werk per juist kenmerk 1 41. (2pt) Voorbeelden van juiste groepen wijkbewoners bij B zijn: − studenten − kunstenaars per juiste groep wijkbewoners 1


118

43. (2pt) Een voorbeeld van een juiste redenering is: • In Nederland is het overheidsbeleid/huisvestingsbeleid socialer dan in de Verenigde Staten/In Nederland zijn er meer goedkope huurwoningen/woningen die eigendom zijn van woningbouwverenigingen dan in de Verenigde Staten 1 • waardoor in Nederland ook mensen met een laag inkomen in wijken waar gentrification plaatsvindt, kunnen blijven wonen 1 44. (2pt) • de Noordvleugel 1 • atlaskaart 60C/66C/67C 1 Opgave 12 45. (2pt) • Voorbeelden van een juist kenmerk zijn: 1 − een sfeervolle buurt met historische panden − Van oudsher wonen er veel kunstenaars in het Veemarktkwartier. • Uit het antwoord moet blijken dat de Nederlandse economie zich steeds verder ontwikkelt naar een hoogwaardige diensteneconomie 1 46. (2pt) Voorbeelden van juiste argumenten zijn: − Bij creatieve industrie zijn er geen grote bedrijfsoppervlakten (in eigendom) noodzakelijk, dat is bij traditionele industrie wel het geval. − Bij creatieve industrie vindt er geen grootschalig vervoer van goederen plaats, bij traditionele industrie wel. − Bij creatieve industrie is er geen/nauwelijks vervuiling/overlast, terwijl dit bij traditionele industrie wel vaak het geval is. per juist argument 1 47. (2pt) Voorbeelden van juiste argumenten zijn: − Veel mensen zullen gebruikmaken van het openbaar vervoer gezien de ligging nabij een station (transport van goederen of vervoer per auto is immers niet noodzakelijk). − Bedrijvigheid is minder gebonden aan kantooruren (waardoor er minder kans is op congestie in de spits). − De bedrijfjes worden er weliswaar gevestigd, maar de ontmoetingen tussen bedrijven en klanten zullen ook via internet verlopen (waardoor er minder mensen naar Tilburg toe hoeven te komen dan de groei van de bedrijvigheid impliceert). per juist argument 1 Opgave 13 50. (1pt) door convergentie van de Indisch-Australische plaat en de Euraziatische plaat 51. (2pt) Uit de beschrijving moet blijken dat • de bergtop in het verleden bedekt was door een gletsjer 1 • die (met meegevoerde stenen) het landschap glad schuurde 1


119

52. (2pt) Juiste oorzaken zijn: − Het stroomgebied van de Irrawaddy is groter dan dat van de Salween (dat heel smal is doordat het ingeklemd ligt tussen bergen). − Het bovenstroomse deel van het stroomgebied van de Salween ligt in een droog gebied (Tibet), terwijl het stroomgebied van de Irrawaddy vrijwel helemaal in een gebied met een moessonklimaat ligt. per juiste oorzaak 1 53. (2pt) • de grote uitspoeling van voedingsstoffen/de aanwezigheid van een laterietlaag 1 • In deltagebieden wordt bij overstromingen vruchtbaar slib afgezet 1 54. (2pt) Juiste oorzaken zijn: − De Golf van Thailand ligt beschut ten opzichte van plaatsen waar zeebevingen voorkomen die een tsunami veroorzaken. − De zeebodem in de Golf van Thailand is lang ondiep (waardoor tsunami’s hun kracht al kwijt zijn voor ze het land bereiken). per juiste oorzaak 1 Opgave 14 55. (3pt) • Voorbeelden van een juiste beschrijving van de economische overgang zijn: 1 − Veel landen in Zuidoost-Azië verschuiven van periferie richting semi-periferie of centrum. − Het zwaartepunt van de economie van veel landen in Zuidoost-Azië verschuift van de primaire sector naar de secundaire/tertiaire sector. • Een voorbeeld van een juiste beschrijving van de politieke overgang is: 1 − Veel landen in Zuidoost-Azië maken een overgang mee van een min of meer dictatoriaal bestuur naar een meer democratisch bestuur. • Een voorbeeld van een juiste beschrijving van de demografische overgang is: 1 − De meeste landen van Zuidoost-Azië verkeren in de transitiefase/in de fase waarbij het geboortecijfer lager wordt en het sterftecijfer al laag is/in de fase dat de (hoge) bevolkingsgroei afneemt. 56. (3pt) Uit het antwoord moet blijken dat • Zuidoost-Azië daar wordt begrensd door een plaatgrens 1 • Papua/Irian Jaya bij deze begrenzing niet tot Zuidoost-Azië gerekend kan worden 1 • je dit uit kaart 192B (52e druk: 174B) kunt afleiden 1 Opmerking Bij het eerste antwoordelement mag een antwoord dat subductiezones of zones met veel vulkanisme en/of aardbevingen geeft, goed gerekend worden. 57. (1pt) Voorbeelden van een juist kenmerk zijn: − Vrijwel heel Zuidoost-Azië heeft een tropisch regenklimaat/een A-klimaat. − In vrijwel heel Zuidoost-Azië is de (oorspronkelijke) begroeiing tropisch regenwoud. − Vrijwel heel Zuidoost-Azië is bergachtig. 58. (2pt)


120

De juiste factoren zijn: • de enorme bevolkingsomvang 1 • de snelle economische groei 1 59. (2pt) Voorbeelden van juiste bedreigingen zijn: − de toenemende militaire macht van vooral China − de infiltratie van de economieën van landen in Zuidoost-Azië door met name Chinese bedrijven − De toenemende exploitatie van natuurlijke hulpbronnen kan leiden tot milieuproblemen. per juiste bedreiging 1 Opgave 15 60. (2pt) Voorbeelden van juiste redenen zijn: − Singapore heeft een hoog ontwikkelde zakelijke dienstverlening./Singapore heeft behoefte aan hoog opgeleid personeel. − Singapore is sterk internationaal georiënteerd. − In Singapore spreekt vrijwel iedereen Engels. − Singapore heeft een hoge levensstandaard. per juiste reden 1 61. (1pt) De Filipijnen zijn in het verleden een Amerikaans protectoraat (kolonie) geweest/vielen onder Amerikaans bestuur. 62. (2pt) Uit de redenering moet blijken dat • tijdens en na de Vietnamoorlog veel Vietnamezen naar het buitenland/naar de VS zijn gevlucht/geëmigreerd 1 • en dat zij vervolgens geld gingen overmaken naar achtergebleven familieleden 1 63. (2pt) Uit het antwoord moet blijken dat • de bevolkingsgroei in Singapore vooral is veroorzaakt door migratie (migratiesaldo van 9,6‰ in de periode 2000-2005) 1 • terwijl de bevolkingsgroei in Cambodja vooral is veroorzaakt door de hoge vruchtbaarheid/natuurlijke bevolkingsgroei (3,6 kind per vrouw in de periode 2000-2005) 1


121

Beste leerling, We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Recommend Documents