Openbare versie
Nederlandse Mededingingsautoriteit
BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet.
Nummer
5453
Betreft zaak:
Kuoni Travel/Avontuur.nu
Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet. I.
MELDING
1. Op 5 december 2005 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: de Raad) een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Kuoni Travel Nederland B.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Avontuur.nu Topholding B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 240 van 9 december 2005. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. II.
PARTIJEN
2. Kuoni Travel Nederland B.V. (hierna: Kuoni) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Kuoni richt zich onder verschillende merknamen voornamelijk op het organiseren van individuele toeristische reizen naar verre bestemmingen, waaronder ook zon- en strandvakanties. 3. Avontuur.nu Topholding B.V. (hierna: Avontuur.nu) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Avontuur.nu is een houdster- en financieringsmaatschappij. Haar dochterondernemingen The Shoestring Company B.V., K.A.T. Groep B.V. en Koning Aap B.V.B.A. zijn actief op het gebied van de organisatie van voornamelijk verre toeristische reizen met een avontuurlijk karakter. 4. Andere dochterondernemingen van Avontuur.nu zijn Ticket2Go B.V., Travelxs.com en Adventure Now B.V. Ticket2Go B.V. is actief als ticket-consolidator1 en Travelxs.com verkoopt via haar travel portal op internet toeristische reizen door consumenten te verbinden met 1
Consolidating activiteiten zijn activiteiten waarbij een touroperator ten behoeve van andere toeristische organisaties
tickets boekt.
1
Openbare versie
Openbare versie
reisagenten in bestemmingslanden. Adventure Now B.V. maakt geen onderdeel uit van de voorgenomen overname van Avontuur.nu door Kuoni. III.
DE GEMELDE OPERATIE
5. De gemelde operatie betreft de verwerving door Kuoni van alle aandelen in Avontuur.nu. De voorgenomen transactie is vastgelegd in een door partijen bij de melding overgelegde “share purchase agreement” d.d. 1 december 2005. IV.
TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
6. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 5, omschreven transactie leidt er toe dat Kuoni uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Avontuur.nu. 7. Betrokken ondernemingen zijn Kuoni en Avontuur.nu (met uitzondering van Adventure Now B.V., zie punt 4). Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde 8. concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V.
BEOORDELING
A.
RELEVANTE MARKTEN
Relevante productmarkten 9. Kuoni en Avontuur.nu zijn beide actief op het gebied van de organisatie van toeristische reizen. Organisatie van toeristische reizen 10. In eerdere besluiten2 is binnen de markt voor de organisatie van reizen uitgegaan van een onderscheid tussen zakelijke en toeristische reizen. Kuoni en Avontuur.nu zijn geen van beide actief op het gebied van het organiseren van zakelijke reizen. Derhalve zal in dit besluit enkel worden ingegaan op de posities van partijen op de markt voor de organisatie van toeristische reizen.
2
Zie onder andere het besluit van 15 december 2003 in zaak 3782/BCD – Sudtours, punt 19, het besluit van 16 juni 2000 in
zaak 1904/Hotelplan – Reisburo van Staalduinen, punt 11, het besluit van 29 oktober 1999 in zaak 1556/Travel Unie – Kras
Holding, punt 11 en het besluit van 11 januari 2005 in zaak 4660/Holidaybreak – Djoser, punt 10.
2
Openbare versie
Openbare versie
Mogelijk nader te onderscheiden markten 11. In eerdere besluiten3 is binnen de markt voor het organiseren van toeristische reizen een mogelijk onderscheid gemaakt naar verschillende typen toeristische reizen zoals langeafstands- en korte-afstandsvakanties, langdurende en kortdurende vakanties, reizen in groepsverband of individueel, avontuurlijke reizen, zon- en strandvakanties en wintersportvakanties. Daarnaast geven partijen aan actief te zijn op het gebied van het aanbieden van consolidating activiteiten.4 Evenals in deze eerdere besluiten kan ook in onderhavige zaak in het midden blijven of moet worden uitgegaan van een markt voor de organisatie van toeristische reizen of dat er nader onderscheid moet worden gemaakt naar bovengenoemde verschillende typen reizen, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 21). Relevante geografische markten 12. Partijen geven aan dat voor alle (mogelijk nader te onderscheiden) productmarkten in ieder geval Nederland als relevante markt dient te worden aangemerkt. De relevante markt omvat mogelijk ook België. Partijen geven aan dat alleen Avontuur.nu op beperkte schaal actief is in België. De marktaandelen zullen derhalve lager zijn wanneer wordt uitgegaan van een markt die België en Nederland dan wanneer wordt uitgegaan van een geografische markt die enkel Nederland omvat. 13. Evenals in eerdere besluiten5 zal in onderhavige zaak worden uitgegaan van een nationale markt voor de organisatie van toeristische reizen en mogelijk nader te onderscheiden productmarkten hierbinnen. In hoeverre de geografische markt mede België omvat kan evenals in de eerdere besluiten in het midden blijven, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed. B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE Organisatie van toeristische reizen
3
Zie onder andere het besluit in zaak 3782/BCD – Sudtours, reeds aangehaald, punt 20, het besluit van 20 oktober 2003 in
zaak 3677/Globe Reisburo – Rabobank Reisbureaus, punt 13 en het besluit van 11 januari 2005 in zaak 4660/Holidaybreak
– Djoser, punt 11. 4
Zie voetnoot 1.
5
Zie onder andere het besluit van in zaak 3782/BCD – Sudtours, reeds aangehaald, punt 25, het besluit in zaak 3677/Globe
Reisburo – Rabobank Reisbureaus, reeds aangehaald, punt 15 het besluit in zaak 1556/Travel Unie – Kras Holding, reeds aangehaald, punt 18 en het besluit in zaak 4660/Holidaybreak – Djoser, reeds aangehaald, punt 12.
3
Openbare versie
Openbare versie
14. De omvang van de Nederlandse markt voor de organisatie van toeristische reizen bedroeg in 2004 ruim EUR 3,3 miljard6. Uitgaande van deze marktomvang bedraagt het gezamenlijke marktaandeel van partijen op de markt voor de organisatie van toeristische reizen circa [0-10]%. Mogelijk nader te onderscheiden markten 15. De activiteiten van partijen overlappen niet op het gebied van zon- en strandvakanties, wintersportvakanties, kortdurende vakanties en korte -afstandsreizen. Op deze mogelijk te onderscheiden markten wordt hieronder derhalve niet nader ingegaan. 16. Op een aantal andere mogelijk te onderscheiden markten ligt het gezamenlijk marktaandeel van partijen beneden de 10%. Het betreft de mogelijke markt voor het organiseren van lange-afstandsreizen, individuele reizen, reizen in groepsverband en langdurende reizen en consolidating activiteiten. Ook op deze mogelijk te onderscheiden markten wordt derhalve niet nader ingegaan. Avontuurlijke reizen 17. Partijen geven aan dat zij onder een avontuurlijke reis verstaan een reis waarbij een reiziger meerdere plaatsen aandoet, die culturele en natuurelementen bevat en waarbij de reizigers tijdens de reis in accomodaties van ‘toeristenklasseniveau’ verblijven. Circa twintig marktpartijen bieden avontuurlijke reizen aan. Als belangrijkste aanbieders worden onder meer genoemd Fox Vakanties, Djoser, Baobab/Summum, Kras, SNP en Sawadee reizen. 18. Partijen geven aan dat de door Kuoni georganiseerde reizen veelal niet als avontuurlijke reis kunnen worden aangemerkt, omdat het een zon- en strandvakantie betreft, de reis geen avontuurlijke bestemming heeft, of de reis een luxueus karakter draagt. Wanneer wordt uitgegaan van de door partijen gehanteerde definitie bedraagt het marktaandeel van Avontuur.nu [0-10]% en het marktaandeel van Kuoni [0-10]%. 19. In een eerder besluit7 is aangegeven dat de omvang van de mogelijk te onderscheiden Nederlandse markt voor avontuurlijke vakanties in 2003 naar schatting circa EUR 250 mln8 bedroeg. Bij deze schatting is gebruik gemaakt van de Sectorstudie Touroperators en reisbureaus van het Economisch Bureau ING van oktober 2003 (hierna: de Sectorstudie). Hierin
6
Bron: DIT Top 40 touroperators op basis van omzet, september 2005.
7
Zie het besluit in zaak 4660/Holidaybreak – Djoser, reeds aangehaald, punt 16.
8
Schatting gebaseerd op omzetgegevens van de 10 belangrijkste aanbieders van avontuurlijke reizen. Bronnen: DIT
Reismanagement, augustus/september 2004, en Economisch Bureau ING: Sectorstudie Touroperators en Reisbureaus, oktober 2003.
4
Openbare versie
Openbare versie
is een avontuurlijke reis gedefinieerd als “een vrije tijdsbezigheid die plaatsvindt in een verafgelegen of onontgonnen ‘wilde’ bestemming”. Marktpartijen hebben bevestigd dat deze schatting aannemelijk is. 20. Kuoni merkt op basis van de definitie die wordt gehanteerd in de Sectorstudie EUR 30 miljoen van de door haar in 2004 behaalde omzet aan als omzet behaald met de organisatie van avontuurlijke reizen. Hiervan uitgaande heeft Kuoni een marktaandeel van circa [10-20]%.9 Het marktaandeel van Avontuur.nu bedraagt, ingeval de definitie uit de Sectorstudie wordt gehanteerd, circa [10-20]%, waarmee het gezamenlijk marktaandeel van partijen op de mogelijk te onderscheiden markt voor de organisatie van avontuurlijke reizen circa [20-30]% is. In de Sectorstudie is aangegeven dat er een aantal gelijkwaardige concurrenten op het gebied van avontuurlijke reizen actief is, zoals Djoser, Fox Vakanties en SNP. (vii)
Conclusie
21. Gelet op het bovenstaande is niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie op de markt voor de organisatie van toeristische reizen, of op mogelijk nader te onderscheiden markten, een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. VI.
NEVENRESTRICTIES
22. Partijen verzoeken om de bedingen die zijn opgenomen in artikel 12.1 van de Share Purchase Agreement, aan te merken als nevenrestricties. Krachtens dit artikel verbinden de verkopers zich voor een periode van twee jaar dat geen lid van haar groep direct of indirect a. activiteiten uitoefent of betrokken is bij activiteiten die concurrerend zijn met de activiteiten van de overgenomen ondernemingen van Avontuur.nu in Europa; b. klanten of opdrachten werft, voor overeenkomstige goederen die worden geproduceerd of verhandeld of voor diensten overeenkomstig de diensten die worden geleverd door de overgenomen ondernemingen van Avontuur.nu of door welk persoon dan ook die op de transactiedatum of op elk moment in het daaraan voorafgaande jaar een leverancier of afnemer was van de overgenomen ondernemingen van Avontuur.nu., met uitzondering van de activiteiten van Adventure Now B.V.; c. werknemers werft die momenteel in dienst zijn van Avontuur.nu of daar in het voorafgaande jaar in dienst zijn geweest en
9
Overigens merken Partijen op dat naar hun inschatting de omvang van de markt volgens de in de Sectorstudie gegeven
definitie ten minste EUR 500 miljoen bedraagt, omdat op basis van deze definitie ook marktpartijen als OAD, TUI, Traveltrend en De Jong Intra avontuurlijke reizen aanbieden.
5
Openbare versie
Openbare versie
d. klanten werft of zaken doet met klanten van de overgenomen ondernemingen van Avontuur.nu., met uitzondering van de activiteiten van Adventure Now B.V. 23. De materiële en geografische reikwijdte van de onderhavige bedingen gaan verder dan wat redelijkerwijs als noodzakelijk wordt beschouwd voor de verwezenlijking van de concentratie. 24. Het beding zoals opgenomen in artikel 12.1 onder b van de Share Purchase Agreement is aan te merken als nevenrestrictie voor zover dit beperkt is tot het actief werven van klanten of opdrachten voor de in dit artikel genoemde goederen en diensten.10 Hetzelfde geldt voor het beding zoals opgenomen in artikel 12.1 onder d van de Share Purchase Agreement, in die zin dat ook dit beding als nevenrestrictie aangemerkt kan worden voor zover het beding beperkt is tot het actief werven van klanten.11 Daarnaast is het beding opgenomen in artikel 12.1 onder c van de Share Purchase Agreement enkel als nevenrestrictie aan te merken voor zover het werknemers betreft met belangrijke know-how betreffende de activiteiten of klanten van de over te nemen ondernemingen van Avontuur.nu, welke op de overdrachtsdatum in dienst zijn bij de over te dragen ondernemingen van Avontuur.nu.12 25. Verder kunnen de in artikel 12.1 van de Share Purchase Agreement opgenomen bedingen slechts als nevenrestrictie worden aangemerkt voorzover de geografische reikwijdte wordt beperkt tot Nederland en België, aangezien dit het gebied is waarin de verkoper vóór de overdracht de betrokken producten of diensten heeft aangeboden.13 26. Op grond van het voorgaande is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit van oordeel dat voorzover de in punt 22 beschreven bedingen overeenkomsten vormen als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet niet geldt voor deze overeenkomsten voor de duur van twee jaar na de totstandbrenging van de concentratie, met inachtneming van de beperkingen genoemd in punt 24 en 25.
VII.
CONCLUSIE
10
Zie het besluit van 24 juli 2001 in zaak 2569/Compaq-IMD Computer Services, punt 5
11
Zie het besluit in zaak 2569/Compaq-IMD Computer Services, reeds aangehaald, punt 5.
12
Zie bijvoorbeeld het besluit van 21 maart 2005 in zaak ING Bank – NMB Heller, punt 38, en het besluit van 20
september 2000 in zaak 2059/Westvaco – Sony Music Printing, punt 33. 13
Zie de Mededeling van de Commissie betreffende beperkingen die rechtstreeks verband houden met en noodzakelijk zijn
voor de totstandbrenging van concentraties van 5 maart 2005, PbEG [2005] C56/24, punt 22.
6
Openbare versie
Openbare versie
27. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 28. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. 29. Gelet op de punten 23 tot en met 25 is de Raad van oordeel dat, voorzover de in punt 22 omschreven bepalingen overeenkomsten vormen als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet, niet geldt voor deze overeenkomsten, met inachtneming van de beperkingen genoemd in punt 24 en 25. Datum: 30 december 2005 De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze:
W.g. Mr. J. Schönau Directeur Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam
7
Openbare versie
