Beschermingsdossier: Hogeschoolplein in Leuven - stadsgezicht INHOUDELIJK DOSSIER A. BESCHRIJVEND GEDEELTE. a. Historisch overzicht

Beschermingsdossier: Hogeschoolplein - stadsgezicht

Beschermingsdossier: Hogeschoolplein in Leuven - stadsgezicht

INHOUDELIJK DOSSIER A. BESCHRIJVEND GEDEELTE a.

Historisch overzicht

Het Hogeschoolplein werd aangelegd tussen 1807 en 1812, in het midden van de ’s Meiersstraat, die de Muntstraat verbond met de Naamsestraat. Tot dan was de ’s Meiersstraat een zeer smalle straat, gedomineerd door de grote gebouwen van het Standonckcollege, de pedagogie ‘Het Varcken’ en het tegenoverliggende Paus Adrianus VI-college. De eerste ideeën voor de aanleg van een plein dateren van 1786, toen het Pauscollege omgevormd werd tot Seminarie-Generaal. Architect Louis-Joseph Montoyer (1749-1811), die toen de bouw van de oostelijke vleugel van het Pauscollege leidde, lanceerde het plan om het Standonckcollege, de pedagogie ‘Het Varcken’ en de huizen tussen de huidige Lakenweversstraat en de Standonckstraat af te breken om zo een grote openbare ruimte aan te leggen tussen het Pauscollege en de Lakenhalle aan de Naamsestraat. De plannen werden echter opgeborgen na felle reacties van de bevolking. Omwille van hun slechte staat en naar verluidt omdat ze bewoond werden door ‘une quantité de femmes et filles de mauvaise vie” (Van Even 1895: 234) werden de gebouwen van ‘Het Varcken’ en het Standonckcollege in 1807 toch grotendeels afgebroken in opdracht van de stad. Stadsarchitect C(harles?)-François de Rare werd belast met het ontwerp van een nieuw plein dat de monumentale gevel van het Pauscollege meer tot zijn recht moest doen komen. De ‘place Impériale’, zoals het Hogeschoolplein toen heette, werd een stemmig rechthoekig plein met een typisch 19deeeuwse aanleg: rondom gekasseid en in het midden voorzien van een rechthoekig (gras)veld dat in 1812 beplant werd met een omzomende, dubbele rij lindebomen. Het Pauscollege werd trekpleister van het plein en nam nagenoeg de volledige oostelijke pleinzijde in. De behouden 18de-eeuwse bebouwing - de resten van het Standonckcollege (Hogeschoolplein 6 en 7) en de panden Hogeschoolplein 5 en 15 – werden volgens de toenmalige mode in neoclassicistische stijl aangepast en voorzien van een gladde gevelbepleistering. De resterende percelen op het plein – de westzijde en een deel van de noordoostzijde - werden tussen 1840 en 1961 bebouwd met statige burgerhuizen van drie bouwlagen onder schild- en zadeldaken met neoclassicistische, wit bepleisterde lijstgevels, zoals de stedelijke voorschriften het wilden. Vanaf 1838 werd op het plein markt gehouden: eerst in ijzerwaren en allerhande recipiënten, waardoor het plein in de volksmond de ‘Pottekensmarkt’ werd genoemd. Vanaf 1886 werd er wild verhandeld (Van Even 1895: 234) en rond de jaren 1920 pluimvee (Peeters M. 1983, 160), waardoor het plein ook de naam ‘Kiekenmarkt’ kreeg. In 1922 werd het Hogeschoolplein heraangelegd naar aanleiding van de inhuldiging van het standbeeld voor André Dumont: de lindebomen werden gerooid, het middenveld werd omzoomd met kastanjebomen met rustbanken ertussen, en aan de zuidoostzijde van het (gras)veld werd een ovaal plantsoen aangelegd voor het standbeeld van André Dumont, afgeboord met een geprofileerde kalkzandstenen plint waarop een smeedijzeren hekje. André Dumont (1847-1920) was geoloog, mijnbouwkundige en hoogleraar aan de Katholieke Universiteit van Leuven toen hij in 1901 steenkool ontdekte in Limburg. Naar aanleiding van zijn overlijden in 1920 en omwille van zijn nationale verdienste gaf de door hem opgerichte Vereniging van Mijnbouwingenieurs van de K.U. Leuven aan beeldhouwer Paul Van de Kerckhove (1876-?) de opdracht een standbeeld te maken. Emile Goethals, ingenieur-architect en eveneens hoogleraar aan de Leuvense Universiteit, ontwierp de sokkel en allicht ook de afscheiding met smeedijzeren balustrade. Het geheel werd plechtig ingehuldigd op 12 november 1922.

Dossiernummer: 4.001/24062/115.1

Pagina 1 van 12


In 1938 werden in de noordoostelijke hoek van het Hogeschoolplein twee panden gesloopt om plaats te maken voor de modernistische woning, Hogeschoolplein 1, gelegen op de hoek met de ’s Meiersstraat. De woning verving een minstens tot de 17de eeuw opklimmend breedhuis met centraal getrapt dakvenster en een hoekhuis dat allicht ook een oudere kern had. Het nieuwe pand naar ontwerp van de Leuvense architect Léon Dierickx, werd ingeplant op de in 1843 goedgekeurde rooilijn die de oudere bebouwing links van het Pauscollege trof. Even later, in 1956, werd ten noordoosten van het Pauscollege, op de plaats van het voormalige College de Bay en de gelijknamige kazerne, een nieuw stedelijk zwembad opgetrokken naar ontwerp van de Brusselse architect Maxime Brunfaut (1909-2003). De toegang tot het zwembad bevond zich tussen het Pauscollege en de modernistische hoekwoning. De bebouwing rond het Hogeschoolplein werd voltooid in de jaren 1960, met de bouw van het burgerhuis (1961), uiterst links in de noordoostelijke pleinwand, en het woningenblok (1963) op de hoek met de Standonckstraat. Beide vervingen oudere, minstens tot de 18de eeuw opklimmende woningen die ingeplant waren op de oude rooilijn en voorafgegaan werden door een spievormige voortuin die de nieuwe rooilijn markeerde. Vermoedelijk in dezelfde periode werd het centrale grasperk omzoomd met blauwe hardsteen en een lage taxushaag die, tot enkele decennia geleden, achter het standbeeld van André Dumont een halve boog vormde. In 2006 moest het zwembad plaats ruimen voor meergezinswoningen en werd de noordelijke zijgevel van het Pauscollege opnieuw vrijgemaakt waardoor een doorgang ontstond naar het Jan Cobbaertplein, vernoemd naar de Leuvense kunstenaar wiens monumentale muurschildering “Strand, zon, zee,…” (1960) eertijds de hal van het stedelijk zwembad sierde. Aanvankelijk haast uitsluitend gekenmerkt door gebouwen met een woonfunctie, wordt die bestemming thans gemengd met horeca. b.

Beschrijving met inbegrip van erfgoedkenmerken en erfgoedelementen

Rechthoekig plein met 19de-eeuwse, typisch neoclassicistische aanleg, gedomineerd door het monumentale Paus Adrianus VI-college en getypeerd door het centrale, met kastanjebomen omzoomde grasveld waarin het standbeeld van André Dumont te midden een plantsoen prijkt. De omliggende bebouwing wordt gekenmerkt door 18de-eeuwse panden die dateren van voor de aanleg van het plein in 1807 en burgerhuizen in neoclassicistische stijl uit de 19de en 20ste eeuw. De oudere bestrating van regelmatige porfierkasseien, heden bedekt met een laag asfalt, is nog zichtbaar in de goten en op de plaatsen waar het asfalt beschadigd is. Hogeschoolplein zonder nummer. Centraal grasveld met standbeeld van André Dumont en omringend plantsoen. Levensgrote en realistische voorstelling van André Dumont (1847-1920), hoogleraar aan de Leuvense Universiteit en ontdekker van de steenkoolbekkens in Limburg, in brons verbeeld en voorgesteld in toga, de ogen neergeslagen en met plan/kaart in de handen en boeken aan de voeten. Het beeld staat op een hoge sokkel in blauwe hardsteen: vierkant aan de basis en overgaand in een octogoon, decoratief uitgewerkt met bladwerk en festoenen en gesigneerd “E. GOETHALS, ING.-ARCH”. Drie zijden van de sokkel dragen een opschrift: "ANDRÉ DUMONT / 1874-1920 / …IL DÉCOUVRIT LE BASSIN BROUILLER / DU NORD DE LA BELGIQUE", "ASCH, 2 VIII, 1901" en "ANDRÉ DUMONT / 1874-1920 / … HIJ ONTDEKTE DE STEENKOOL IN DE DIEPTE VAN DE KEMPENGROND". Het standbeeld wordt omgeven door een ovaal plantsoen met hortensia’s in de buitenrand en een op het einde van de jaren 1990 aangeplante thujahaag waarbinnen voornamelijk lage juniperusstruiken, cotoneaster en opschot van vlier en hulst die de geprofileerde kalkzandstenen plint van het oorspronkelijke perk volledig overwoekeren. Het geheel van standbeeld en plantsoen


Pagina 2 van 12


maakt deel uit van het centraal op het Hogeschoolplein gelegen grasveld, rechthoekig met afgeschuinde hoeken, afgeboord met blauwe hardsteen en een lage taxushaag en omzoomd door gekandelaarde witte paardenkastanjes (Aesculus hippocastanum). https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/14526 (geraadpleegd op 29 juli 2015) PEETERS M. 1983, Gids voor Oud-Leuven, Antwerpen, 160. REMS M. 1981, De Leuvense standbeelden, Arca Lovaniensis, jaarboek, 38.

Hogeschoolplein 1. Hoekwoning in modernistische stijl, naar ontwerp van de Leuvense architect Léon Dierickx (1907-1994) in 1938 opgetrokken op de in 1843 vastgelegde rooilijn ter vervanging van een minstens tot de 17de eeuw opklimmend dubbelhuis. In gele baksteen opgetrokken, kubusvormig volume van twee bouwlagen met halfronde erkers en dito balkons onder een mansardedak dat in het oorspronkelijke ontwerp voorzien was met kopergroene dakpannen maar na interventie van het Raadgevend Comiteit voor Stadsschoon werd uitgevoerd in een neutrale kleur. Horizontale geleding, geaccentueerd door de metalen relingen en diefijzers, evenals de wit geschilderde, als doorlopende platte band uitgewerkte betonnen lekdrempels en lateien. Deurtravee in de ’s-Meiersstraat, met vleugeldeur tussen twee halfzuilen, bovenaan geflankeerd door twee nagenoeg vierkante venstertjes met over de zuilen doorlopende horizontale diefijzers onder een halfronde, tot in de kroonlijst doorlopende erker met metalen reling en vlaggenstok. De hoeksituatie wordt beklemtoond door over de hoek doorlopende vensters en balkon. Met uitzondering van de deur en het venster erboven, werd het stalen schrijnwerk - oorspronkelijk voorzien van fijne roeden - volledig vervangen. De aan het pand grenzende garage in rode baksteen en similisteen (plint en latei) werd gerealiseerd na goedkeuring van de plannen in 1957 (arch. G. Jotthier, Heverlee). De tuinpoort, oorspronkelijk opgehangen tussen hekpijlers met gewitte betonnen deksteen, werd verwijderd. Heden door een dakterras overbouwde poortdoorgang waarachter een stadstuin met merkwaardige tuinmuur, opgetrokken in natuursteen met verwerking van ijzerzandsteen, vermoedelijk restanten van het Baiuscollege, later kazerne De Bay. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 59338 (bouwvergunning 15.03.1897); dossier 99012 (bouwverg. 24.05.1938).

Hogeschoolplein 3. Pauscollege. Vierkant complex, gevormd door vier vleugels rond een rechthoekige binnenkoer, met axiale doorgang van het Hogeschoolplein naar de Charles Deberiotstraat en het Alfons Smetsplein/Tiensestraat. Imposante straatvleugel van vijftien traveeën en twee bouwlagen onder een pannen zadeldak, voorzien van een symmetrische lijstgevel die gevat is tussen de kopse gevels van de dwarsvleugels, en gekenmerkt wordt door een hoge hardstenen plint, rechthoekige vensters in geriemde omlijsting met diamantkopsluitsteen, een vijf traveeën breed middenrisaliet met zandstenen parement, een bekronend fronton met het wapen van paus Adrianus VI en een kroon- en tandlijst. Het middenrisaliet wordt getypeerd door zes oplopende pilasters met composietkapiteel, rondboogvensters met oorspronkelijk schrijnwerk en waaiervormig bovenlicht, een twee bouwlagen hoge rondboog met afgeschuinde dagkanten, een verdiepte korfboogpoort in hardstenen omlijsting onder het opschrift "Collegium Adriani VI Pont. Max./fundatum anno MDXXIII' en een gedrukt rondboogvenster in het boogveld. Flankerende dwarsvleugels met kopse gevels van twee traveeën en drie bouwlagen, voorzien van een zandstenen parement en gekenmerkt door rondboogvensters in de eerste en de tweede bouwlaag en rechthoekige vensters in de derde bouwlaag, alle gevat in een geriemde, hardstenen omlijsting en gescheiden door oplopende pilasters die een gebogen fronton ondersteunen met oculus en draperieën in het boogveld. Op het Jan Cobbaertplein uitkijkende vrijstaande noordelijke zijgevel, opgetrokken in baksteen op een hoge kalkzandstenen plint, verankerd en getypeerd door diverse bouwsporen, rechthoekige vensteropeningen met natuurstenen onderdorpels, neg- en hoekblokken en een strak geritmeerde reeks dakkapellen boven de uitkragende kroonlijst.


Pagina 3 van 12


https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/42171 (geraadpleegd op 29 juli 2015) Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, Archief, Hogeschoolplein, beschermingsdossier MariaTheresia-, Veteranen- en Pauscollege (05.01.1973). COUTTENIER J. 1985, Adrianus VI en het Pauscollege te Leuven, Meer Schoonheid 32. 3, 81-90. DE MAESSCHALCK E. 1977, Kollegestichtingen aan de universiteit te Leuven 1425-1530, Leuven. PAESMANS G. 1992, De 18de-eeuwse universitaire colleges te Leuven, M&L 4. 11, 23-35. S.n. 1959, Paus Adrianus VI. Gedenkboek (tentoonstellingscatalogus), Utrecht/Leuven. VAN AERSCHOT P. 1971, Le Collège du Pape à Louvain, Environnement 7-8. 275-282.

Sint-Michielsstraat 6. Maria Theresiacollege. In 1583 door de jezuïeten gesticht college op de site tussen het Pauscollege, de Sint-Michielsstraat, het Koningscollege en de Charles Deberiotstraat. De aankoop, in 1595, van drie huizen -waaronder het "Hof van Chièvres", de woning van de hertog van Aarschot, voorheen die van Lodewijk Pynnock- was de aanzet van wat algauw zou uitgroeien tot een groot complex. Volgens een kopergravure van R. Blokhuysen (1725) en een grondplan uit 1779 bestond het uit een in 1610 opgetrokken, langgerekte vleugel aan de huidige Sint-Michielsstraat, een aansluitend lager poortgebouw dat grensde aan het Pauscollege, drie vermoedelijk oudere dwarsvleugels waartussen binnenkoeren en een tuin, en de kerk, gebouwd tussen 1650 en 1666. De gebouwen waren door middel van muren gescheiden van een grote tuin, verdeeld in kwadranten waarvan een gedeelte dienst deed als moestuin. De opheffing van de jezuïetenorde in 1773 en de herbestemming van de gebouwen, achtereenvolgens als "Collegium Veteranorum" (verblijfplaats voor oud-studenten theologie, 1778), Seminarie-Generaal (1786), hospitaal (1801), opslagplaats (1810) en afdeling scheikunde van de pas opgerichte Rijksuniversiteit (1816), was de aanzet van een reeks ingrijpende aanpassingen aan het tot dan toe vermoedelijk weinig veranderde complex. Tussen 1779 en 1813/1815 - de optekening van de eerste kadasterkaart van Leuven - en vermoedelijk circa 1800 werden alle dwarsvleugels en tuinmuren afgebroken, verdween de tuin en kwam er een reeks nieuwe gebouwen. Deze stonden haaks op de langgerekte straatvleugel uit 1610, waren verbonden met het Pauscollege (Hogeschoolplein 3) en de kerk, en lagen rond twee binnenkoeren. Van deze aanleg getuigen vandaag nog de vleugel tussen het Maria-Theresia- en het Veteranencollege, de haaks daarop ingeplante vleugels als verbinding met het Pauscollege en met de bibliotheek Godgeleerdheid (Charles Deberiotstraat 24-26) en de structuur van de gekasseide binnenkoeren. In bak- en natuursteen opgetrokken, rond 1800 te dateren en in de 20ste eeuw met een halve verdieping verhoogde, langgerekte straatvleugel van acht traveeën onder een pannen zadeldak met schild. Het geheel wordt gekenmerkt door een ontpleisterde lijstgevel met een hoge natuurstenen plint, licht getoogde muuropeningen waarin houten schrijnwerk met roedeverdeling en een monumentale poort van anderhalve bouwlaag hoog, getypeerd door afgeschuinde hardstenen opstanden onder een bakstenen boog met brede, afgeschuinde dagkanten en blind boogveld waarop "Maria-Theresia/college / grote en kleine aula". https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/42170 (geraadpleegd op 29 juli 2015) Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, Archief, Hogeschoolplein, beschermingsdossier MariaTheresia-, Veteranen- en Pauscollege (05.01.1973). DE MAESSCHALCK E. 1977, Kollegestichtingen aan de universiteit te Leuven 1425-1530, Leuven. PAESMANS G. 1992, De 18de-eeuwse universitaire colleges te Leuven, M&L 4. 11, 23-35.

Hogeschoolplein 5-5A. Minstens tot de 18de eeuw opklimmend hoekhuis van drie bouwlagen onder een pannen zadeldak met aandaken, muurvlechtingen en schouderstukken. Het pand telde in oorsprong zes traveeën en werd na 1850 opgesplitst in twee woningen: één toegankelijk via de Sint-Michielsstraat, en één met toegang op het Hogeschoolplein. Het pand vertoont nog zichtbare sporen van de 18de-eeuwse toestand: de zijtuitgevel aan de Sint-Michielsstraat met kalkzandstenen plint, hoekketting, negblokomlijstingen rond de vensters van de begane grond, schouderstukken en topstuk en het aandak met schouderstuk en muurvlechtingen in de grotendeels vrijstaande, blinde westelijke zijgevel.


Pagina 4 van 12


De bovenbouw van de linkse helft van het pand heeft aan de pleinzijde een vroeg-19deeeuws uitzicht – geheel in de geest van de neoclassicistische pleinaanleg uit 1812 - en wordt getypeerd door rechthoekige vensters met hardstenen lekdrempels. De rechter helft van het pand, met toegang op het plein, werd in 1935 intern verbouwd en kreeg gelijktijdig een nieuwe gevelordonnantie met een guillotinevenster, een deur en een garagepoort op de begane grond en in de bovenbouw, twee traveeën met brede, drieledige ramen en een trapeziumvormige erker. In 1974 werd de deur aan de SintMichielsstraat opnieuw gedicht en werden beide woningen opnieuw kadastraal samengevoegd. Gelijktijdig werd het guillotineraam versmald en kreeg de deur een negblokomlijsting. Door de uniforme bovenbouw - gepleisterd, wit geschilderd en in de rechterhelft van schijnvoegen voorzien - heeft het geheel heden een homogeen voorkomen. Vermoedelijk in het midden van de 20ste eeuw toegevoegde dakkapellen en recent schrijnwerk in de bovenbouw. https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/72545 (geraadpleegd op 29 juli 2015) Stadsarchief Leuven, Modern Archief, doss. 95770 (bouwverg. 28.08.1935); doss. 123.908 (bouwverg. 23.08.1974).

Hogeschoolplein 6. Op de oude rooilijn gelegen en door een voortuin voorafgegaan restant van het voormalige Standonckcollege, de pedagogie die ten behoeve van de armste studenten in 1500 gesticht werd door Jan Standonck (1443-1504) en waarvan de gebouwen zich uitstrekten in het bouwblok tussen het huidige Hogeschoolplein, de Standonckstraat en de Naamsestraat. Het geheel werd in 1807 in opdracht van de stad bijna volledig afgebroken en de resterende delen - aan het Hogeschoolplein en in de Standonckstraat - werden in gebruik genomen als woning. Het aan het Hogeschoolplein 6 bewaarde geheel dateert volgens gevelopschrift uit 1763 en bestaat uit een tweelaags hoofdvolume en een haaks daarbij aansluitend lager bijgebouw. Het geheel bleef ruim een eeuw ongewijzigd. In 1877 werd het zadeldak van het bijgebouw verwijderd en vervangen door een plat dak met balustrade waarop een fraaie koepelvormige serre of tuinkamer opgetrokken werd. In 1945 kwam het pand in het bezit van architect Louis Mispelter. Datzelfde jaar nog diende hij een aanvraag in voor ‘restauratie’ van het pand, meer bepaald voor het “vernieuwen van het dak, afkappen van de voorgevel en aanbrengen van een nieuwe deuropening” (Stadsarchief Leuven, bouwdossier 101173). De vergunning werd verleend in januari 1946, onder de voorwaarden de gevel “in witte kleur” te behouden, het afsluitingshekken op te knappen en de voortuin “met vakkennis” aan te leggen. De neobarokke deuromlijsting werd gelijktijdig toegevoegd. Enkele jaren later, in 1948, werd het haakse bijgebouw aan de straatzijde voorzien van een opening met rolluik, heden een garagepoort. De haaks op het hoofdvolume ingeplante constructie, gevormd door een tweelaags, nagenoeg vierkant volume dat paalt aan de garage bestond al in 1976 maar is niet gedocumenteerd door een bouwvergunning. Het geheel is heden in gebruik als studentenhuisvesting met conciërgerie. Langgerekt hoofdvolume, opgevat als een zes traveeën en twee bouwlagen tellend breedhuis onder een pannen zadeldak met aandak en nieuwe dakkapellen. De verankerde lijstgevel, opgetrokken in baksteen met verwerking van zandsteen voor vensteromlijstingen en (gedichte) steigergaten, is bepleisterd in de onderbouw en wordt getypeerd door de neobarokke deuromlijsting en door de rechthoekige vensters, beluikt op de begane grond en in de bovenbouw voorzien van negblokken en 19de-eeuwse gietijzeren parapets. Haakse dienstgebouwen onder plat dak met bepleisterd en wit geschilderd parement, samengesteld uit een tweelaags, nagenoeg vierkant volume met rechthoekige muuropeningen en vensters met glas-in-lood, en de eenlaagse garage met twee traveeën aan de koer, voorzien van rechthoekige spaarvelden en een smeedijzeren wenteltrap en balustrade die van het plat dak een dakterras maken. De nagenoeg volledig beklinkerde voortuin wordt afgesloten door middel van een hekwerk, gevormd door een plint in witte natuursteen waarop gietijzeren hekkens met


Pagina 5 van 12


pijlpunten tussen acht vierkante pijlers, waarvan er zes gecementeerd zijn en twee groter, in kalkzandsteen uitgewerkt en getopt door een hardstenen deksteen en bekronende siervaas. Nieuwe toegangspoort. https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/42186 (geraadpleegd op 29 juli 2015). Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 31106 (bouwvergunning 31.05.1877); dossier 104173 (bouwvergunning 31.01.1946); dossier 106461 (bouwvergunning 14.05.1948); dossier R093/71/874.1 (bouwvergunning 22.07.1993). DE MAESSCHALCK E. 1968, Het Standonckcollege van Leuven. Ontstaan en eerste groei (15001536), onuitgegeven licentiaatsverhandeling), Katholieke Universiteit Leuven. LAMEERE J.B. 1986, Aenteekeningen van merkweerdige geschiedenissen voorgevallen binnen loven (en omliggende) 1784-1835, Leuven, 87. VAN EVEN E. 1895, Louvain dans le passé et dans le présent, Leuven, 587. S.n. 1975, 550 jaar universiteit Leuven. 1425-1975 (tentoonstellingscatalogus), Leuven, 78-79. S.n. 1975, Van Vicus Artium tot nieuwbouw. 550 jaar Faculteitsgeschiedenis (tentoonstellingscatalogus), Leuven, 28-29.

Hogeschoolplein 7. Op de recente toegangstravee na, aan de zijde van het Hogeschoolplein nagenoeg volledig ingebouwd volume dat volgens de kadasterkaarten van 1813 en 1850, een restant is van het voormalige Standonckcollege, de pedagogie die ten behoeve van de armste studenten in 1500 gesticht werd door Jan Standonck (14431504) en waarvan de gebouwen zich uitstrekten in het bouwblok tussen het huidige Hogeschoolplein, de Standonckstraat en de Naamsestraat. Het geheel werd in 1807 in opdracht van de stad bijna volledig afgebroken en de resterende delen werden in gebruik genomen als woning. Volgens de kadasterkaarten van 1813 en 1850 maakte het pand Hogeschoolplein 7 deel uit van een groter, L-vormig volume dat zich uitstrekte tot halverwege de Standonckstraat. De oksel van het gebouw, met tuitgevel en spievormige voortuin aan het Hogeschoolplein, werd in 1964 afgebroken om plaats te maken voor het huidige woningenblok, Standonckstraat nr 6. Minstens tot de 18de eeuw opklimmend pand met een typisch 18de-eeuws silhouet, gevormd door een baksteenbouw van twee bouwlagen onder een rood pannen zadeldak met aandak. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 115807 (bouwvergunning 29.08.1963) Stadsarchief Leuven, Kadasterkaart 1813 Stadsarchief Leuven, Kadasterkaart 1850

Standonckstraat 6. Ter vervanging van een minstens 18de-eeuws L-vormig complex – een restant van het voormalig Standonckcollege - in 1964 naar ontwerp van architect Louis Mispelter opgetrokken woningenblok van vier bouwlagen onder een plat dak, met drie traveeën aan het Hogeschoolplein, één afgeschuinde hoektravee en vier traveeën aan de Standonckstraat. Door rechthoekige vensters strak geritmeerd geheel, opgetrokken in baksteen met schaarse verwerking van witte natuursteen voor de hoekblokken van de vensters en blauwe hardsteen voor plint en lekdrempels. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 115807 (bouwvergunning 29.08.1963)

Hogeschoolplein 8. Hoekhuis dat samen met het aanpalende pand Hogeschoolplein 9 figureert op het kadasterplan van 1813 en dus opgetrokken werd tijdens of net na de aanleg van het Hogeschoolplein (1807-1812). Het pand werd twee maal aangepast: een eerste maal in 1845, toen de deur van de tweede naar de eerste (hoek)travee verplaatst werd, en een tweede maal in 1906 door toevoeging van het balkon dat, volgens de voorschriften in de vergunning, vervaardigd moest worden in blauwe hardsteen of in cement op ijzeren profielen. De dakkapellen werden vermoedelijk in het derde kwart van de 20ste eeuw toegevoegd. Oorspronkelijk uniform bepleisterd, sober neoclassicistisch hoekhuis van drie bouwlagen onder een pannen zadeldak met schild, met een heden ontpleisterde lijstgevel van vijf traveeën aan het Hogeschoolplein en twee traveeën aan de Standonckstraat. De gevels zijn horizontaal geleed door de hardstenen plint, de kordonvormende lekdrempels in


Pagina 6 van 12


kalkzandsteen en de regelmatige ordonnantie van naar boven toe verkleinende vensters met hoekblokken onder de met schijven afgedekte steigergaten en de kroonlijst. Typisch neoclassicistisch zijn het centrale balusterbalkon op ijzeren profielen, wit geschilderd en geschraagd door voluutconsoles met gestileerde bladmotieven, de ijzeren parapets voor de ramen in de tweede bouwlaag en de heden in een portaal geplaatste houten vleugeldeur met spiegels, gevat in een omlijsting van diamantkoppen, gegroefde stijlen en voluutconsoles onder een blokfries en bovenlicht. Nagenoeg blinde zijgevel met in de bovenverdieping twee vensters, gevat in oorspronkelijke, gestucte en geriemde vensteromlijstingen met trapeziumvormige sluitsteen, voorzien van gestileerde bladmotieven. Bewaard T-vormig schrijnwerk. Hardstenen schamppaal op de hoek van voor- en zijgevel. Stadsarchief Leuven, Modern (bouwverg. 26.12.1906)

Archief,

doss.

7304

(bouwverg.

27.05.1845);

doss.

68587

Hogeschoolplein 9. Burgerhuis dat samen met het aanpalende hoekpand Hogeschoolplein 8 figureert op het kadasterplan van 1813 en dus opgetrokken werd tijdens of net na de aanleg van het Hogeschoolplein (1807-1812). Enkelhuis van vier traveeën en drie bouwlagen onder een pannen zadeldak met dakkapel. Oorspronkelijk bepleisterde, heden wit geschilderde sobere lijstgevel, horizontaal geleed door de hardstenen plint, de kordonvormende lekdrempels in kalkzandsteen en de regelmatige ordonnantie van naar boven toe verkleinende vensters met hoekblokken onder de met schijven afgedekte steigergaten en de kroonlijst. Typerend zijn de beluikte vensters, de eenvoudige, blauwe hardstenen deuromlijsting op de begane grond en de sierlijke gietijzeren parapets voor de vensters van de tweede bouwlaag. Accoladevormige windborden onder de lateien van de bovenbouw en recente glazen luifel boven de deur. Bewaard T-vormig schrijnwerk. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, doss. 13928 (bouwverg. 30.04.1840).

Hogeschoolplein 10 tot 13. Vier enkelhuizen met repeterend schema, volgens de in 1866 goedgekeurde bouwplannen (gesigneerd “GVdD”) als één geheel opgetrokken in baksteen met verwerking van blauwe hardsteen. De in oorsprong bepleisterde lijstgevels tellen drie bouwlagen en in totaal twaalf traveeën onder een heden deels pannen, deels leien zadeldak met schild (nr. 13) en dakvlakvensters. In neoclassicistische stijl uitgewerkte uniform geheel, sterk horizontaal geleed door de hardstenen plint, de kordonlijst boven de begane grond, de doorlopende onderdorpels van de vensters op de bovenverdiepingen en de kroonlijst op voluutconsoles met bladmotief. Registers van naar boven toe verjongende vensters, op de verhoogde begane grond rechthoekig en oorspronkelijk allemaal beluikt en in de bovenbouw gevat in een geriemde stucomlijsting met afgeronde bovenhoeken en rocaillesluitsteen. Voorts typisch neoclassicistische, vlakke deuromlijstingen in blauwe hardsteen. De oorspronkelijke zijgevel (nr. 13) – gevormd door twee traveeën met rechthoekige vensters - werd in 1962 volgens de nieuwe rooilijn aangepast en kreeg ter hoogte van de eerste bouwlaag een nieuwe ordonnantie door ontdubbeling van de rechter travee. Het rondboogvenster in de achtergevel begeleidt de achterliggende traphal. Nr. 10 met oorspronkelijk schrijnwerk, voorzien van een metalen roedeverdeling en accoladevormige windborden onder de latei. Nr. 11 met oorspronkelijke deur en vernieuwde ramen. Nr. 12 met bewaarde deur en oorspronkelijke vensters met in de eerste bouwlaag later ingebracht glas-in-lood met medaillons, voorzien van taferelen uit het dagelijkse leven en in de bovenbouw metalen roeden. De vensters van de derde bouwlaag hebben gietijzeren parapets. Nr. 13 met behouden deur en vensters, later voorzien van glas-in-lood dat in de eerste bouwlaag is voorzien van medaillons met taferelen uit het dagelijkse leven. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, 117333/5523 (bouwverg. 29.11.1962).


dossier

10897

(bouwverg.

20.08.1866);

dossier

Pagina 7 van 12


Hogeschoolplein 15/‘s Meiersstraat. Grootschalig ensemble, samengesteld uit drie kadastraal samengevoegde burgerhuizen, waarvan het meest rechtse en een deel van het middelste pand mogelijks restanten zijn van de 18de-eeuwse bebouwing aan de ’s Meiersstraat aangezien ze figureren op de Ferrariskaart (1776) en het kadasterplan van 1813. In de tweede helft van de 20ste eeuw zou het geheel geleidelijk aan zijn huidige uitzicht verkrijgen, waarbij het rechtse pand als model voor de uitbreidingen diende. Het middelste pand, dat in oorsprong in de bovenbouw slechts uit drie traveeën bestond, verkreeg in 1958 zijn huidige breedte van vier traveeën. In de bouwvergunning is de verplichting opgenomen de hoek te voorzien van een hoekketting in witte natuursteen, “aard en kleur van de reeds bestaande” (SAL, doss. 114398). Op de plaats van het linker pand stond op dat moment nog een in kern 18de-eeuws woonhuis dat dateerde van voor de aanleg van het Hogeschoolplein en schuin ingeplant was ten opzichte van de nieuwe rooilijn, waardoor een spie-vormige voortuin (later koer met bijgebouwen) ontstond. Deze gebouwen moesten in 1961 plaats maken voor het huidige pand dat onder leiding van architect Louis Mispelter gebouwd werd naar het model van de aanpalende huizen. Gelijktijdig werd het dak voorzien van zeven dakkapellen. In zijn huidige voorkomen, ensemble van drie door kalkzandstenen hoekkettingen afgelijnde burgerhuizen van drie bouwlagen onder een pannen zadeldak met dakkapellen, zijtrapgevel (links) en schild (rechts). De uniforme lijstgevels met laatclassicistische inslag zijn opgetrokken in baksteen met verwerking van zandhoudende kalksteen voor plint, hoekkettingen, lateien, neg- en hoekblokken en steigergaten. Het geheel is sterk horizontaal geleed door registers van rechthoekige, naar boven toe verkleinende vensters, door plint, puilijst, kordonvormende lekdrempels in de eerste en lekdrempels op voluutconsoles in de tweede bouwlaag en door de uitkragende bakgoot. De gevels van het middelste en het rechtse pand werden ontpleisterd en vertonen sporen van muurankers in de bovenbouw. Gelijkaardig uitgewerkte, drie traveeën tellende zijgevel aan de ’s Meiersstraat. Blinde zijtrapgevel aan de Lakenweversstraat. Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 17119 (bouwvergunning 26.05.1854); dossier 79036 (bouwvergunning 14.11.1919); dossier 87870 (bouwvergunning 27.04.1928) ; dossier 91338 (bouwvergunning 24.10.1930); dossier 99280 (bouwvergunning 12.08.1938);dossier 101688 (bouwvergunning 08.10.1941); dossier 103877 (bouwvergunning 13.01.1947); dossier 114398 (bouwvergunning 23.07.1958); dossier 116947 (bouwvergunning 27.06.1961); dossier 123537 (bouwvergunning 20.09.1973).

c.

Fysische toestand

Behoudens verborgen gebreken, bevinden de gebouwen zich in goede bouwfysische toestand. De panden Hogeschoolplein 8 tot en met 13 staan sinds geruime tijd leeg en hebben onderhoud/herstel nodig (schrijnwerk, stucwerk, kroonlijsten, bedaking). De gekandelaberde kastanjebomen verkeren, behoudens verborgen gebreken, in goede gezondheid. Zoals overal zijn de bomen aangetast door de Paardenkastanjemineermot (Cameraria ohridella). In vergelijking met andere kastanjebomen in Leuven is de aantasting zeer beperkt. Van de verschillende beschermingsmaatregelen die worden genomen, blijkt het zorgvuldig opruimen van de bladval de meest effectieve. De aantasting van de Paardenkastanjemineermot heeft hoogstens een beperkte invloed op de gezondheid van de bomen. De bomen hebben weinig (snoei)wonden en het kandelaberen is tot nog toe deskundig gebeurd. De plantvakken zijn eerder beperkt en de bodem is verdicht. Dit is geen optimale toestand. De asfaltlaag vertoont her en der schade waardoor de oude kasseibestrating zichtbaar is en de hardstenen boord rond het grasperk is plaatselijk verzakt. d.

Overgangszone

De overgangszone verbindt het beschermde stadsgezicht met de site van het als monument beschermde Sint-Annacollege (M.B.08.12.2000) en bevat twee panden:


Pagina 8 van 12


Sint-Michielsstraat 13. 19de-eeuws burgerhuis, opgevat als een enkelhuis van drie traveeën en drie bouwlagen onder een zadeldak, met een heden ontpleisterde lijstgevel van baksteen met verwerking van blauwe hardsteen voor lateien en lekdrempels en zandhoudende kalksteen voor plint, steigergaten, hoeken negblokken. Bewaarde deur. Sint-Michielsstraat 15. 19de-eeuws enkelhuis van twee bouwlagen en twee traveeën onder een zadeldak, met ontpleisterde en verankerde lijstgevel, opgetrokken in baksteen met verwerking van blauwe hardsteen voor lateien en lekdrempels en zandhoudende kalksteen voor plint, steigergaten en hoekblokken. B.

EVALUEREND GEDEELTE

a.

Evaluatie van de erfgoedwaarden

Stedenbouwkundige waarde: Het Hogeschoolplein ontstond tussen 1807 en 1812, op de plaats waar de gebouwen van de pedagogie ‘Het Varcken’ en het Standonckcollege stonden. Het idee om een openbare ruimte aan te leggen tussen de Lakenhalle aan de Naamsestraat en het Pauscollege aan de ’s Meiersstraat ontstond al in 1786, ten tijde van de uitbreiding van het Pauscollege. Hevig protest van de bevolking zorgde er echter voor dat het project voor bijna een kwarteeuw opgeborgen werd. In het begin van de 19de eeuw, onder leiding van stadsarchitect C.-F. de Rare, kregen de plannen voor de aanleg van een plein voor het Pauscollege een nieuwe kans onder de vorm van sanering van de inmiddels verloederde buurt. Op bevel van het stadsbestuur werden bijna alle gebouwen van ‘Het Varcken’ en het Standonckcollege gesloopt. De vrijgekomen, nagenoeg rechthoekige ruimte werd genivelleerd en centraal voorzien van een grasveld, omzoomd met bomen. De bebouwing rond het plein met het Pauscollege als blikvanger, zou 18de-eeuwse panden aan de oosten zuidzijde combineren met nieuwbouwwoningen die in de loop van de 19de en de 20ste eeuw aan de west- en de noordzijde van het plein gebouwd werden. Het Hogeschoolplein is daarmee niet het resultaat van een globaal bouwproject, zoals bijvoorbeeld de planmatige aanleg in 1838 van de Rijschoolstraat, maar wel de vrucht van individuele initiatieven die aan strenge stedelijke bouwvoorschriften en vormvereisten waren onderworpen. Het Hogeschoolplein is hierin geen unicum voor Leuven: ook het Monseigneur Ladeuzeplein (1806), het Sint-Jacobsplein (1824) en het Herbert Hooverplein (1829) zijn volgens dit principe ontstaan. Wel uniek aan het Hogeschoolplein is het feit dat het stedenbouwkundig concept, de bebouwing en de groenaanleg doorheen de jaren zo goed bewaard bleven. Het Hogeschoolplein is een kenschetsend voorbeeld van een neoclassicistisch plein waarbij aanleg, aanplant en bebouwing bewust op elkaar afgestemd werden. Het Hogeschoolplein is hiermee een representatief voorbeeld van de vroeg-19de-eeuwse stadsvernieuwingsprojecten in Leuven en heeft – door de nagenoeg intacte bewaring van de bebouwing, het centrale grasveld met bomen, standbeeld en plantsoen en de omlopende bestrating – niet alleen een belangrijke ensemblewaarde, maar ook een hoge graad van authenticiteit. Het Hogeschoolplein is daarnaast een goed bewaard en representatief voorbeeld van een historisch gegroeid architecturaal ensemble waarin bestaande classicistische bebouwing uit de 18de eeuw gecombineerd werd met 19de- en 20ste-eeuwse nieuwbouwwoningen in neoclassicistische stijl. Onder het strenge oog van het Raadgevend Comiteit voor Stadsschoon, dat alle bouwaanvragen toetste aan esthetiek en stedenbouwkundige voorschriften, evolueerde het Hogeschoolplein tot een harmonieus en stemmig ensemble dat doorheen de tijd zijn 19de-eeuwse concept en allures wist te bewaren. b.

Motivering van het type bescherming

Het ensemble van het Hogeschoolplein en de belendende bebouwing wordt beschermd als stadsgezicht, als representatieve getuige van de vroeg-19de-eeuwse


Pagina 9 van 12


stadsvernieuwingsprojecten in de Leuvense binnenstad en omwille van het waardevolle ensemble van aanleg, bebouwing en grasveld met bomen, standbeeld en plantsoen. Bij het stadsgezicht wordt een kleine overgangszone afgebakend. Deze zone bevat twee 19de-eeuwse woonhuizen, gelegen Sint-Michielsstraat 13 (met kadasternummer 965G) en 15 (kadasternummer 957H) die grenzen aan het stadsgezicht Hogeschoolplein en het als monument beschermde Sint-Annacollege (M.B. 08.12.2000). Beide panden zijn de visueel-ruimtelijke verbinding tussen het stadsgezicht en het beschermde monument en hebben als, als begeleidende architectuur, een ondersteunende functie voor beide beschermde sites. c.

Motivering van de afbakening

Het stadsgezicht Hogeschoolplein omvat de openbare ruimte met centraal grasveld, standbeeld met plantsoen en stratenpatroon, en de aan het plein grenzende bebouwing. Gezien het pand Standonckstraat 6 een waarde heeft binnen de bebouwde context van het plein wordt dit tevens opgenomen binnen de afbakening van het stadsgezicht. Het gebouw is belangrijk omwille van zijn locatie als aangrenzend hoekpand op het plein en vormt hierdoor een onmisbare “schakel” in de omlopende pleinwand. Met een opname binnen de afbakening zullen de toekomstige beheersmaatregelen met betrekking tot dit pand stringenter afgestemd blijven op de bebouwde context van het plein, steeds met het oog op een geïntegreerde, begeleidende architectuur. Dit is van cruciaal belang voor de beeldwaarde en beleving van het stadsgezicht. De panden Sint-Michielsstraat 13 (met kadasternummer 965G) en 15 (kadasternummer 957H) in de overgangszone vormen samen de visueel-ruimtelijke verbinding tussen het stadsgezicht Hogeschoolplein en de site van het als monument beschermde SintAnnacollege (M.B. 08.12.2000). d.

Juridische toestand

Gewestplanbestemming: woongebied met culturele, historische en/of esthetische waarde. BPA L6 Naamsestraat. Beschermd erfgoed: Maria-Theresia-, Veteranen- en Pauscollege (monument, K.B. 5 januari 1973). Inventaris van het bouwkundig erfgoed: geheel (ID 14526), vastgestelde bouwkundige relicten (ID 42170, ID 42171, ID 42186, ID 42187, ID 72543, ID 72545, ID 72547, ID 72548, ID 72587). C.

BEHEERSVISIE

a.

Beheersdoelstellingen voor het beschermd onroerend goed

De bescherming van het stadsgezicht Hogeschoolplein beoogt het behoud van het stedenbouwkundig en stilistisch concept van het plein: het centrale grasveld met standbeeld, plantsoen en omzomende bomenrij, het stratenpatroon en de (neo)classicistische vormentaal van de bebouwing, met bijzondere aandacht voor gevelafwerking, schrijnwerk en decoratie. Volgende ingrepen of aanpassingen ondersteunen of versterken de gemotiveerde erfgoedwaarden en zijn aanbevolen: 1° het (opnieuw) aanbrengen van een bleek geschilderde, gladde pleisterlaag op het baksteenparement van de panden met kadasternummers 989R (Paus- en MariaTheresiacollege), 958D (Hogeschoolplein 6), 933M (Hogeschoolplein 8), 933N


Pagina 10 van 12


2° 3° 4° 5° 6° 7°

(Hogeschoolplein 9-10), 934P (Hogeschoolplein 11), 936R (Hogeschoolplein 12), 936P (Hogeschoolplein 13), 932F (Hogeschoolplein 15); het herstel van decoratieve elementen zoals stucomlijstingen, kordons, klossen, consoles, kroonlijsten,…; het opnieuw aanbrengen van houten vensterluiken; het opwaarderen van het plantsoen en het standbeeld van André Dumont, onder meer door het vrijmaken van de decoratieve sokkel en het perk errond; 5het verwijderen van de taxushaag rond het grasplein om de toegankelijkheid te verhogen; het herstel van de porfierkasseibestrating door verwijdering van de bedekkende asfaltlaag; het regelmatig en deskundig kandelaberen van de kastanjebomen.

b. Bijzondere voorschriften voor het beschermd onroerend goed De zakelijkrechthouders en de gebruikers van de beschermde goederen zijn verplicht de instandhouding en het onderhoud ervan te verzekeren door: 1° het goed als een goede huisvader te beheren en de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal, vandalisme, wind of water; 2° de toestand van het goed regelmatig te controleren; 3° regulier onderhoud uit te oefenen; 4° onmiddellijk passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen te nemen in geval van nood. Binnen de afbakening van het beschermde stadsgezicht is het verboden: 1° het uitzicht van de hierna vermelde panden te wijzigen qua gabarit, gevelordonnantie, materialen en detaillering, met uitzondering van aanpassingen in functie van het herstel van de oorspronkelijke ordonnantie, het oorspronkelijke uitzicht of de oorspronkelijke stedelijke voorschriften: 994K (Hogeschoolplein 1), 989R (Paus- en Maria-Theresiacollege), 957K (Hogeschoolplein 5), 958D (Hogeschoolplein 6), 959N (Hogeschoolplein 7), 933M (Hogeschoolplein 8), 933N (Hogeschoolplein 9-10), 934P (Hogeschoolplein 11), 936R (Hogeschoolplein 12), 936P (Hogeschoolplein 13), 932F (Hogeschoolplein 15); 2° de rooilijnen te wijzigen; 3° het centrale grasveld te verharden. c.

Bijzondere voorschriften voor de overgangszone

Voor de panden met kadasternummers 965G (Sint-Michielsstraat 13) en 957H (SintMichielsstraat 15), gelegen in de overgangszone, is het verboden het uitzicht te wijzigen qua gabarit, gevelordonnantie en dakvolume. d.

Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed

Voor de volgende handelingen aan of in het beschermde stadsgezicht moet een toelating worden aangevraagd: 1° het plaatsen, slopen, verbouwen of heropbouwen van een constructie; 2° het uitvoeren van de volgende werken aan het dak en de buitenmuren van constructies: a) het verwijderen, vervangen of wijzigen van dakbedekking en gootconstructies; b) het aanbrengen of vervangen van de kleur, textuur of samenstelling van de afwerkingslagen; c) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of wijzigen van buitenschrijnwerken, deuren, ramen, luiken, poorten, inclusief de al dan niet figuratieve beglazing, beslag, hang- en sluitwerk;


Pagina 11 van 12


d) e)

3° het a) b) c)

d) e) f) g)

het aanbrengen, verwijderen, vervangen of wijzigen van aard- en nagelvaste elementen, smeedijzer en beeldhouwwerk, inclusief nieuwe toevoegingen; het aanbrengen, vervangen of wijzigen van opschriften, publiciteitsinrichtingen of uithangborden, met uitzondering van verkiezingspubliciteit en met uitzondering van publiciteitsinrichtingen waarbij wordt bekendgemaakt dat het goed te koop of te huur is, op voorwaarde dat de totale maximale oppervlakte niet meer bedraagt dan 4 m²; uitvoeren van de volgende omgevingswerken: het plaatsen of wijzigen van boven- en ondergrondse nutsvoorzieningen en leidingen; het plaatsen of wijzigen van afsluitingen; het vellen of beschadigen van bomen en struiken die opgenomen zijn in het beschermingsbesluit of goedgekeurd beheersplan, en elke handeling die een wijziging of aantasting van de groeiplaats, groeivorm en/of conditie van de bomen en de struiken tot gevolg kan hebben; het aanplanten van nieuwe bomen; het wijzigen van de bodem, de vegetatie en het microreliëf; het wijzigen van verharding; het aanleggen van parkeerplaatsen.

Er is geen toelating vereist voor het onmiddellijk nemen van passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen in geval van nood, noch voor de uitvoering van regulier onderhoud van beschermde goederen. D. BRONNEN Stadsarchief Leuven, Kadasterkaart 1813 Stadsarchief Leuven, Kadasterkaart 1850 AUBERT R. en anderen 1988: De Universiteit te Leuven. 1425-1985, Leuven, 57. LAMEERE J.B. 1986: Aenteekeningen van merkweerdige geschiedenissen voorgevallen binnen loven (en omliggende) 1784-1835, Leuven, 87-88, 261. MEULEMANS A. 1981: Atlas van Oud-Leuven, Leuven, 17, 19, 30, 35. PEETERS M. 1983: Gids voor Oud-Leuven, Antwerpen, 159-161. VAN EVEN E. 1895: Louvain dans le passé et dans le présent, Leuven, 294-295, 565, 583-584. ROEGIERS J. 1975: 550 jaar universiteit Leuven. 1425-1975 (tentoonstellingscatalogus), Leuven, 71-72. S.n. 1975: Van Vicus Artium tot nieuwbouw. 550 jaar Faculteitsgeschiedenis, (tentoonstellingscatalogus), Leuven, 28-29. E.

FOTOBIJLAGE BIJ HET DOSSIER

Afzonderlijk document F.

OMGEVINGPLAN BIJ HET DOSSIER

Afzonderlijk document

Sibylle de Sadeleer i.s.m. Claartje Verloove, 16 februari 2016


Pagina 12 van 12

Beschermingsdossier: Hogeschoolplein in Leuven - stadsgezicht INHOUDELIJK DOSSIER A. BESCHRIJVEND GEDEELTE. a. Historisch overzicht

Recommend Documents