Berichten
Agenda September 8
Commissie Kwaliteit en Ontwikkeling voor Consultatie
2 Netwerk Chirurgen
Palliatieve zorg
2
8 Netwerk Diëtetiek 9
Werkgroep Trialondersteuning
9
Werkgroep Palliatieve zorg
9
Intervisie Werkgroep Palliatieve zorg
Scholing Crisisinterventie in de oncologie dag 2 (incompany) voor verpleegkundigen in het Franciscus Ziekenhuis te Roosendaal
6
Commissie Kwaliteit en Ontwikkeling voor Consultatie Palliatieve zorg
9 Regiobijeenkomst Erfelijke tumoren
7
10 Netwerk Patiëntenverenigingen
9 Netwerk Coördinerend oncologieverpleegkundigen
11 Netwerk Maatschappelijk werkers
9 Netwerk Coördinerend oncologieverpleegkundigen
17
Werkgroep Herstel & Balans
11
Internationale dag van de Palliatieve zorg
18
Werkgroep Transmurale/Extramurale verpleegkundige zorg
16
Scholing Crisisinterventie in de oncologie dag 3
18
Kerngroep Chirurgen
(incompany) voor verpleegkundigen in het Franciscus
18
Scholing Crisisinterventie in de oncologie (incompany)
Ziekenhuis te Roosendaal
19
Themadag voor maatschappelijk werkers
Van Rotterdam naar Terneuzen IKR-directeur in Raad van Bestuur ZorgSaam Ziekenhuis
voor verpleegkundigen in het Franciscus Ziekenhuis te
21
Werkgroep Trialondersteuning
“Een jobhopper kun je mij niet noemen”, merkt Joep
40 jaar en ouder werd in die tijd opgestart door toenmalig
Roosendaal
21
Scholing Nieuwe ontwikkelingen bij borstkanker voor
Paulides (directeur IKR) terecht op. Na twintig jaar werkzaam
IKR-directeur Dick van Bekkum en daar wilde ik graag bij
oncologie- en mammacareverpleegkundigen
te zijn geweest bij het IKR (waarvan de laatste tien als
betrokken zijn; ik vond dat een heel goed initiatief.”
IKR-bestuur
22 Netwerk Kinderoncologieverpleegkundigen
27
Werkgroep Gastro-enterologische tumoren
directeur), zwaait het IKR hem uit en gaat hij aan de slag bij
22
Kerngroep Urologische tumoren
28
Bijeenkomst Netwerk Radiotherapeuten
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen. Op het moment van dit
Twintig jaar is lang geleden. Kun je je desondanks de eerste
23
Scholing Veranderingen in seksualiteit voor
30
Vijfde Dick van Bekkum Symposium
interview is de afscheidsreceptie achter de rug en staat het
werkdag bij het IKR herinneren?
oncologieverpleegkundigen
30-31 Scholing Consultatie in de peergroup voor huisartsen en
feest voor de IKR-medewerkers voor de deur. Nog even de
“Jazeker. Op mijn eerste werkdag werd ik ingewerkt in het
tijd om af te ronden, over te dragen, op te ruimen en te
screeningsproces en begon met het afhalen van de röntgen
24
Werkgroep Gynaecologische tumoren
25
Adviesraad Oncologische zorg
25
Training netwerkcoördinatoren Palliatieve zorg
26 Netwerk Coördinerend mammacareverpleegkundigen
verpleeghuisartsen
30
4
Scholing Pijn in de laatste levensfase (herhaling van maart 2008) voor (wijk)ziekenverzorgenden
wennen aan het idee. En natuurlijk om in te gaan op onder-
foto’s van de lichtkast en het afhandelen van de uitslagen, nadat
staande vragen voor IKR-berichten.
ze de vorige avond waren beoordeeld door de radiologen.”
verzorgenden en verpleegkundigen in een
Joep, hoe kwam je bij het IKR terecht?
Wat is je vooral bijgebleven uit die beginperiode?
verpleeghuis
“Na de huisartsenopleiding ging ik aan de slag bij het IKW
“De vasthoudendheid van Dick van Bekkum. Ondanks de
Scholing Dyspnoe voor wijkverpleegkundigen,
als coördinator Preventie. Na zo’n twee jaar ben ik vanwege
weerstand tegen het BOC richtte hij zich op de voorlopers in
verzorgenden en verpleegkundigen in een
het Borstonderzoekcentrum (BOC) naar het IKR gekomen.
Amerika en liet zich niet afremmen. Dat heeft veel indruk op
verpleeghuis
Dit BOC voor de screening op borstkanker voor vrouwen van
me gemaakt.”
November*
30 Netwerk Pathologen 13
Scholing Dyspnoe voor wijkverpleegkundigen,
Oktober
1
14 Regiobijeenkomst ‘Kanker en werk‘ voor psychosociale
Symposium Zorgpad Stervensfase ‘In nieuw perspectief’ voor vernieuwers, managers en directeuren uit de gezondheidszorg. Organisatie: IKR en Erasmus MC.
Voor programma en aanmelding: www.ikcnet.nl/ikr (rode knop ‘symposium’).
Scholing Dyspnoe voor wijkverpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundigen in een verpleeghuis
25 Regiobijeenkomst Netwerk Psychologen
IKR richt werkgroep Pijn op Regionale uitwisseling van kennis en ervaring is nodig voor het efficiënt implementeren van nieuwe landelijke richtlijnen. Daarom richt het IKR de werkgroep Pijn op. Op het programma staan alvast: de conceptindicatoren van het project ‘Ziekenhuistransparantie ontwikkelprogramma 2007’ en de IGZ prestatie indicatoren pijn. Voor meer informatie: Maureen de Boer - Dennert, senior coördinator Organisatie Oncologische Zorg,
[email protected]
IKR berichten – augustus 2008
>>>
zorgverleners 18
* alleen regiobijeenkomsten en scholingen
16
Nieuwsbrief van het Integraal Kankercentrum Rotterdam nummer 3, AUGUSTUS 2008
Inhoud Van Rotterdam naar Terneuzen
1
De beste zorg voor kinderen met kanker
11
Interim-directeur IKR
3
Veranderingen in de consulentendienst
12
Landelijk Platform Palliatieve Zorg geïnstalleerd
3
ZRTI neemt gastvrijheid en patiënten serieus
12
Longkankerzorg - Steeds Beter gaat van start
4
Nederlandse richtlijnen in Engelse en Amerikaanse database
13
Trainingsdagen leveren positieve bijdrage aan consultatiedienst
5
www.sibopmaat.nl geëvalueerd
13
Chirurgisch ingrijpen bij spinale epidurale metastasen
5
Uit de werkgroep Longtumoren
13
Gespecialiseerd verpleegkundige op de poli Urologie
6
Overlevingscijfers van patiënten met kanker bekendgemaakt
14
Nieuwe richtlijnen Oncoline
6
VIKC ontwikkelt richtlijn ‘Nacontrole bij kanker’
14
IKR-regiobijeenkomst Urologische tumoren druk bezocht
7
Incidentiecijfers tot en met 2005 beschikbaar via IKCnet
14
Het Lievensberg ziekenhuis is er al 40 jaar voor ons!
7
Dick van Bekkum Symposium 2008: Meten en weten...
15
Het IKR-trialbureau stelt zich voor
8
Colofon
15
Publicatie over introductie schildwachtklierprocedure
10
Agenda
16
Duidelijke rol van huisartsen bij darmkankerscreening
11
“Een ander voorbeeld betreft de bewuste keuze om ons te
trouwens een van de ziekenhuizen in de IKR-regio, dus mijn
richten op de zorgverleners en instellingen - en niet meer
betrokkenheid bij het IKR blijft!”
rechtstreeks op patiënten. Wél bleven de patiëntenverenigingen deel uitmaken van onze doelgroep en daarmee
Heb je een boodschap voor de IKR-medewerkers?
het netwerk. Deze keuze betekende dat we stopten met
“Blijf in contact met de instellingen en zorgverleners in de
het geven van voorlichting, de bakentelefoon en gespreks-
regio en blijf scherp op de missie en positionering van het
groepen, waarmee ik overigens niet wil zeggen dat dit geen
IKR. Waak voor bureaucratie en blijf kritisch ten aanzien van
belangrijke activiteiten zijn geweest in de eerste 20 jaar van
wat het IKR wél en níet onderneemt.”
het IKR. Er waren inmiddels voldoende goede alternatieven. Het gaf ons de ruimte voor nieuwe activiteiten.”
Tot slot: wat zou je tegen het netwerk willen zeggen? “Ik wil de zorgverleners in de regio bedanken voor het in
“Verder heeft het IKR in de afgelopen tien jaar een professio-
mij gestelde vertrouwen. Ik kijk met ontzettend veel plezier
naliseringsslag gemaakt. Vroeger zaten wij met de familie op
terug op de jarenlange samenwerking met hen. Samen
zondag nog folders te vouwen. Het Directorium (TNO, Daniel
hebben we veel bereikt. Als boodschap zou ik hen mee
Weet je nog wat de eerste verandering was onder jouw
den Hoed, Dijkzigt, medische faculteit) werd omgevormd tot
willen geven dat zij zich bewust blijven van het feit dat het
directeurschap?
Beleidsadviesraad. Dat kon omdat ik me fulltime kon inzetten
IKR haar bestaansrecht ontleent aan de zorgverleners en
“Dick van Bekkum was zelf een topautoriteit op oncologisch
als directeur (Van Bekkum deed het IKR-werk ‘erbij’ naast zijn
hun actieve participatie.” n
gebied. Dàt drukte natuurlijk een stempel op het beleid van
directeurschap van het Radiobiologisch Instituut TNO). Daar-
het IKR. Mijn beleid richtte zich op het stimuleren van de
door kon ik me ook meer inzetten voor de VIKC. De samen-
inbreng van de zorgverleners en instellingen in de regio, het
werking op landelijk niveau heb ik altijd belangrijk gevonden.
IKR moest meer van henzelf worden. Deze opstelling heeft
Vroeger had elke regio voor elke tumorsoort een eigen
het IKR geen windeieren gelegd: er ontstond een nieuwe
richtlijn, wat als ontwikkeling niet verkeerd was, omdat het
dynamiek in de werkgroepen en dit alles leidde zelfs tot het
de betrokkenheid van de zorgverleners bij de oncologische
ontstaan van de nu niet meer weg te denken professionele
zorg enorm bevorderd heeft, maar op een gegeven moment
netwerken. Het IKR-netwerk Chirurgen was een primeur.”
moest dit toch naar landelijk niveau worden getild.”
Kun je nog meer voorbeelden geven van veranderingen die
Is er iets waar je bijzonder trots op bent?
IKR-bestuur ervoor gekozen voor die periode een interim-directeur aan te stellen. Inmiddels is een aantal kandidaten
onder jouw hoede zijn ingezet?
“Het IKR heeft meerdere malen voorop gelopen. Wij zijn
benaderd. Hoewel de gesprekken in een afrondende fase zijn, was bij het ter perse gaan van dit nummer van IKR-berichten
“De Oncologiecommissies in de algemene ziekenhuizen
bijvoorbeeld op initiatief van de Medische Adviesraad met
nog niet bekend wie benoemd wordt tot interim-directeur van het IKR. n
hebben zich heel sterk ontwikkeld en vele werden van stafcom-
Oncoline gestart. De Medische Adviesraad vond dat we van
missie ziekenhuiscommissie. Dit werd mede gestimuleerd door
de richtlijnen op papier (een losbladig systeem) af moesten
de visitaties; die hebben een enorme impuls gegeven aan de
en dat er een overstap gemaakt moest worden naar
ontwikkeling en profilering van de Oncologiecommissies. Met
internet. Ondanks aanvankelijke koudwatervrees bij een
de aanbevelingen van de visitatie in de hand konden ze zich
aantal IKC’s en Wetenschappelijke Verenigingen is Oncoline
beter profileren richting Medische staf en Raad van Bestuur.
nu een groot succes.”
Foto’s: afscheidsreceptie 17 juni jl.
Interim-directeur IKR Bij het IKR wordt in de komende maanden de governance-structuur aangepast. Met het oog op deze wijziging heeft het
Binnen het Erasmus MC is deze structuur overgenomen, zij het in een wat aangepaste vorm van tumorwerkgroepen.”
Landelijk Platform Palliatieve Zorg geïnstalleerd Op 18 juni jl. installeerde Jet Bussemaker het Landelijk
In hoofdlijnen kent het Plan van Aanpak drie thema’s:
En dan de hamvraag: waarom verlaat je het IKR?
Platform Palliatieve Zorg. VWS, ZonMW en vertegenwoor-
– ‘Organisatie en financiering van de palliatieve zorg’
“Ik ging nog iedere dag met veel plezier naar het IKR, maar
digers van relevante veldpartijen – waaronder de VIKC,
– ‘Verbeteren van kwaliteit van palliatieve zorg en
zo rond de 50, realiseerde ik me dat ik graag nog iets anders
Agora, netwerken palliatieve zorg, High Care Hospices en
wilde doen en dat ik dan niet te lang meer moest wachten.
de kenniscentra – maken er deel van uit. Ria Koppejan,
Mijn grote ambitie was het bestuur van een ziekenhuis. Ik
directeur IKMN en landelijk programmaleider palliatieve
wilde graag weer dichter bij het zorgproces betrokken zijn en
zorg, was aanwezig namens de VIKC.
deze wens gaat nu dus in vervulling.”
IKR berichten – augustus 2008
transparantie’ – ‘Onderwijs en deskundigheidsbevordering’ Voor de palliatieve zorg als geheel, maar zeker ook voor het nieuwe accent in de palliatieve zorg -‘het eerder markeren
De staatssecretaris sprak de ambitie uit om de palliatieve
van de palliatieve fase’ - is verdere ontwikkeling van het
En wat ga je precies doen?
zorg in Nederland te verbeteren: internationaal moeten
vakgebied door (wetenschappelijk) onderzoek noodzake-
“Ik ga naar ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen, daar word ik
wij bij de top behoren. In het Plan van Aanpak Palliatieve
lijk. In deze kabinetsperiode zal dit zeker ook de nodige
lid van de Raad van Bestuur. ZorgSaam is een prachtige
Zorg (2008-2010) krijgt het Platform nadrukkelijk een
aandacht krijgen. n
organisatie met een breed zorgaanbod van ziekenhuiszorg,
– adviserende – rol. Een advies van het Platform zal door de
thuiszorg, woonzorg en ambulancedienst. Dat spreekt mij
Staatsecretaris en ZonMW zwaar worden meegewogen in de
bijzonder aan, omdat het zoveel kansen biedt om door
uiteindelijke besluitvorming over beleid en ontwikkelingen in
goede samenwerking de zorg voor de inwoners van Zeeuws-
de palliatieve zorg. Het Platform bekijkt jaarlijks welke actie-
Meer informatie: Anneke Dekkers, hoofd afdeling
Vlaanderen goed op elkaar af te stemmen. ZorgSaam is
punten worden uitgewerkt, uitgevoerd of voortgezet.
Palliatieve Zorg, (010) 440 58 39,
[email protected]
IKR berichten – augustus 2008
Longkankerzorg Steeds Beter gaat van start
Trainingsdagen leveren positieve bijdrage aan consultatiedienst Dit jaar was het thema van de trainingsdagen voor consulenten palliatieve zorg ´Elkaar inspireren´. Op 3 en 4 april 2008 zijn 40 consulenten uit de regio
Aansluitend op het project Doorbraak Longcarcinoom gaat, op initiatief van het VIKC en onder begeleiding van de
enthousiast met elkaar aan de slag gegaan.
verschillende IKC’s, dit najaar het project Longkankerzorg - Steeds Beter (LZSB) van start. In dit project worden de ziekenhuizen uitgedaagd om in ruim een jaar tijd verbeteringen door te voeren binnen de longkankerzorg (niet-klein-
Karin van de Rijt, internist-oncoloog
eens lastig) en hoe werken het risico-
cellig longcarcinoom, NSCLC). Op basis van (inter-)nationale ‘best practices’ worden met praktische verbetermethodes
bij het ErasmusMC, heeft in haar
profiel, het zorgplan en het zorgpad
drie ambitieuze doelen nagestreefd. Het continu meten van de prestaties speelt daarbij een belangrijke rol.
lezing de laatste ontwikkelingen rond
Delier.
Deelnemende ziekenhuizen kunnen rekenen op een inspirerend en stimulerend project, omdat er door middel van
symptoomcontrole en de rol van het
werkconferenties uitwisseling plaatsvindt tussen de deelnemende ziekenhuizen.
academisch ziekenhuis hierbij uiteen-
Tijdens workshoprondes discussieerden
dering in combinatie met het onder-
gezet. Een tweede inspirerende lezing
consulenten in kleine groepen over
ling uitwisselen van ervaringen uit de
Goede ervaringen – ‘best practices’
animo voor het project) werkconferenties georganiseerd voor
werd verzorgd door Marjolein Bannink,
uitdagingen in de praktijk van de
consultatieve praktijk zeer inspirerend
Eén van de belangrijkste resultaten van het deelnemen aan
de projectteams van de ziekenhuizen. In 2010 ronden wij het
hoofd psychosociale zorg en Hanneke
consultatie. De onderwerpen die
voor de consulenten. Ook deze achtste
het project Doorbraak Longcarcinoom is dat men inzicht
project af.
Monster-Veldhuijzen, verpleegkundig
besproken werden, waren: sedatie,
bijeenkomst op rij heeft weer zichtbaar
consulent psychiatrie (beiden uit het
euthanasie, toediening van vocht en
een positieve inhoudelijke bijdrage geleverd aan de consultatiedienst! n
verkrijgt in het eigen functioneren. Door de registratie zien ziekenhuizen waar de knelpunten liggen en waar men gericht
Deelnemers
ErasmusMC - Daniel den Hoed). Zij
voeding in de palliatieve fase, telefo-
aan kan gaan werken. Ook de verkorting van de doorloop-
Alle ziekenhuizen uit de IKR-regio kunnen deelnemen aan dit
brachten het onderwerp Delier onder
nisch versus bedside consultatie en
tijden in de diagnostiek en de verkorting van de wachttijd
project. De ziekenhuizen dienen projectteams te formeren
de aandacht. Hierbij kwam een aantal
de functie van het lijden.
tot de poli zijn resultaten waar men niet omheen kan. Om
waarin alle disciplines zijn vertegenwoordigd die bij de long-
thema’s aan de orde, zoals: hoe kan
dat te bereiken, hebben sommige ziekenhuizen een klinisch
kankerzorg betrokken zijn. Bij voorkeur is de longarts daarbij
een delier vroegtijdig gesignaleerd
Aan het eind van de training bleek
Breggen, coördinator Palliatieve Zorg,
pad opgesteld of afspraken gemaakt over PET-plaatsen en
de projectleider. Ook wordt de deelname van een beleids-/
worden (dit blijkt in de praktijk nogal
deze vorm van deskundigheidsbevor-
[email protected]
de logistiek van de diagnostiek. Betere afstemming, een
kwaliteitsfunctionaris geadviseerd. De coördinator van het
betere monitoring van patiëntenstromen en een verbetering
IKR begeleidt de teams.
Meer informatie: Mathilde van der
van de kwaliteit van zorg zijn het gevolg. Ook is er een sterke groei in de aandacht voor de psychosociale zorg te zien, een
Aanmelding en informatie
Chirurgisch ingrijpen bij spinale epidurale metastasen
onontbeerlijk deel van de zorg voor longkankerpatiënten.
Alle ziekenhuizen in de IKR-regio zijn eind juni per brief bena-
Vier ziekenhuizen in de IKR-regio participeerden in het
derd om deel te nemen aan dit project. Nadat een ziekenhuis
Doorbraak Longcarcinoom project, waaraan in Nederland in
zich heeft aangemeld wordt een kennismakingsgesprek
Spinale Epidurale Metastasen (SEM) met compressie
patiëntenselectie meer aandacht behoeft alvorens deze
totaal 22 ziekenhuizen deelnamen. In IKR-berichten van mei
gevoerd waarin de onderlinge verwachtingen besproken
van het ruggenmerg is een invaliderende en vaak voor-
ingrijpende, grote en dure operaties uitgevoerd worden. De
2008 werd al geschreven over de positieve ervaringen van
worden. Bij deelname volgt het ondertekenen van de samen-
komende complicatie bij kankerpatiënten. Indien tijdig
inclusiecriteria uit de studie van Patchell lijken ruim en ook de
het Sint Franciscus Gasthuis en het MCRZ. Deze en andere
werkingsovereenkomst waarin onder andere de projectteam-
behandeld blijven de meeste bij diagnose ambulante
richtlijn geeft hierin weinig houvast.3 De werkgroep heeft een
ervaringen worden gebruikt bij het Longkankerzorg - Steeds
leden zijn vermeld. Deze samenwerkingsovereenkomst wordt
patiënten ook ambulant na de behandeling. Dit resulteert
flowchart ‘Operatie-indicatie bij patiënten met SEM’ ontwik-
Beter project.
getekend door de Raad van Bestuur van het ziekenhuis en de
in een hogere kwaliteit van leven.
keld. Deze kaart verschijnt in augustus als quick reference
coördinator van het IKR. n
kaart. Door het beantwoorden van zes korte vragen kunnen
Doelstelling
Uit de studie van Patchell komt een duidelijke winst naar
die patiënten geselecteerd worden die mogelijk baat hebben
De landelijke EBRO-richtlijn voor het niet-kleincellig longcar-
voren van een operatie binnen 48 uur bij myelumcompressie
bij chirurgisch ingrijpen. Het zorgpad voor patiënten met
cinoom ligt ten grondslag aan het LZSB-project. De doelstel-
door SEM in vergelijking met alleen radiotherapie. De
SEM wordt momenteel verder ontwikkeld. n
lingen zijn:
landelijke LWNO-richtlijn ‘Spinale epidurale metastasen’
– wacht- en doorlooptijden verminderen
stelt daarom: ‘Operatieve behandeling gevolgd door
– organiseren van multidisciplinair overleg voor alle
radiotherapie is een effectieve behandeling die nadrukkelijk
patiënten voor de start van de behandeling – optimaliseren van de psychosociale zorg
1
Vanuit het IKR is Petra van Namen bij dit project betrokken.
overwogen dient te worden als behandelingsmodaliteit bij
Ziekenhuizen in de regio kunnen zich bij haar aanmelden.
patiënten met SEM. Operatieve behandeling dient daarbij zo
1
Patchell RA et al. Direct decompressive surgical resection in the treatment of spinal cord compression caused by metastatic cancer: a randomised trial.
spoedig mogelijk (<24 uur) plaats te vinden na het ontstaan
Lancet 2005; 366: 643.
Wanneer?
Zie ook:
van een (partiële) dwarslaesie.2 Dit vereist een multidiscipli-
2
www.oncoline.nl, richtlijn ‘Spinale Epidurale Metastasten’ 2006.
Vanaf eind oktober 2008 wordt het registratiedocument ter
http://longkankerzorgsteedsbeter.ikcnet.nl
naire aanpak waarbij neuroloog, radiotherapeut, internist-
3
Kienstra GEM, Peul WC. Diagnostiek en behandeling van spinale epidurale
beschikking gesteld aan de deelnemende ziekenhuizen. De
http://doorbraak.ikcnet.nl
oncoloog, neurochirurg en orthopeed betrokken zijn.’
voor de ziekenhuizen. Vanaf januari 2009 gaat het LZSB-
Meer informatie: Petra van Namen, coördinator Organisatie
De IKR/IKW-werkgroep Neuro-oncologische tumoren stelde
Meer informatie: Marjolein van der Pol, senior coördinator
project echt van start. In het project worden (bij voldoende
Oncologische zorg, (010) 440 58 32,
[email protected].
in maart 2007 tijdens een regiobijeenkomst vast dat de
Regionale Samenwerking Oncologie,
[email protected]
metastasen. Ned Tijdschr Oncol 2008; 5:20.
periode tot december 2008 wordt gezien als de opstartfase
IKR berichten – augustus 2008
IKR berichten – augustus 2008
Gespecialiseerd verpleegkundige op de poli Urologie
IKR-regiobijeenkomst Urologische tumoren druk bezocht
Er is steeds meer behoefte aan de inzet van gespecialiseerde
tijdens en na het slechtnieuwsgesprek, in de tijd tot de
Op 26 mei jl. organiseerde de IKR-werkgroep Urologische tumoren haar jaarlijkse regiobijeenkomst. Aan de orde kwamen:
verpleegkundigen die de oncologische patiënt ondersteunen
operatie en tijdens het verblijf op de afdeling. Daarnaast
kwaliteitsindicatoren, de nieuwe website voor urologische trials en gevolgen van behandeling.
en begeleiden tijdens het gehele patiëntentraject. Na het
speelt de begeleiding ook een grote rol in het natraject.
succesvolle IKR-project waarin de gynaecologische oncologie patiënt wordt ondersteund door een gespecialiseerd verpleegkundige, is het IKR op dezelfde manier van start gegaan binnen het vakgebied van de Urologie. In 2007 heeft de werkgroep Urologie – in het kader van het project ‘kwaliteitsindicatoren diagnostiek en behandeling urologische tumoren’ – interviews gehouden met urologen
Ruim 500 deelnemers werden geteld op de drukbezochte
Gevolgen van behandeling
bijeenkomst. Uit de IKR-regio waren urologen, radiothera-
Dr. J.A. Gietema, internist-oncoloog UMCG, hield een voor-
peuten, datamanagers, nurse practitioners, verpleegkun-
dracht over de late effecten van chemotherapie bij patiënten
taken die de begeleiding van de patiënt betreffen over te
digen, pathologen en internisten aanwezig. De waardering
met een testiscarcinoom. 28% van de overlevers van kanker
dragen aan de verpleegkundige.
voor de werkgroepdag was opnieuw (zeer) goed: de
krijgt te maken met een ernstige of levensbedreigende
bijeenkomst voldeed aan de verwachtingen, de kennis over
bijwerking (graad 3 of 4) die tot vele jaren na de chemothe-
de besproken onderwerpen is verhoogd en de dag was zeer
rapie kan optreden. Patiënten met een testiscarcinoom die
geschikt voor het aanhalen van regionale contacten.
met Cis-platina zijn behandeld hebben later bijvoorbeeld
– Het maken van afspraken over de taakverdeling tussen de verschillende verpleegkundige professionals wordt verbeterd. – De specialist en de huisarts krijgen de mogelijkheid
– De instelling heeft de beschikking over een verpleegkundige die gespecialiseerd is in de urologische oncologie. – De verpleegkundige overdracht tussen de afdelingen
uit de regio. Hieruit kwam de behoefte aan een gespeciali-
binnen het ziekenhuis en overige instellingen zal meer
seerd verpleegkundige die de oncologische urologie patiënt
gestructureerd plaatsvinden.
betere psychosociale ondersteuning kan bieden ook duidelijk
een sterk verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen.
Kwaliteitsindicatoren
Prof. dr. H.J. Hoekstra, chirurg UMCG, informeerde ons over
De voorzitter van de IKR-werkgroep Urologische tumoren,
de goede resultaten van chirurgische resectie van residuale
naar voren. Om dit te realiseren is het IKR in drie zieken-
Ondertussen zijn de eerste gesprekken geweest. De teams
dr. J.H.M. Blom, uroloog in het Sint Franciscus Gasthuis,
retroperitoneale tumor van non-seminoma testistumoren na
huizen in de regio gestart met het implementatieproject
zijn allemaal zeer enthousiast over het project en de onder
opende met de vorderingen van het project ‘Kwaliteitsindi-
chemotherapie. Dr. G. van Andel, uroloog OLVG, liet zien
‘Inzet oncologieverpleegkundigen binnen de urologische
steuning die het IKR daarbij kan bieden. Het IKR gaat
catoren urologische tumoren’. IKR-medewerkers gaven een
aan welke criteria een goede kwaliteit van leven studie moet
oncologie’. De deelnemende ziekenhuizen zijn ZorgSaam
binnenkort verder met de oriënterende gesprekken en
presentatie van de ontwikkeling van indicatoren op basis van
voldoen (longitudinale meting met behulp van gevalideerde
Ziekenhuis Zeeuws-Vlaanderen, Vlietland Ziekenhuis en
begint met de 0-metingen waardoor de beoogde kwaliteits-
landelijke richtlijnen. Ook toonden zij de eerste resultaten
vragenlijsten die door de patiënt zelf worden ingevuld, met
Franciscus Ziekenhuis Roosendaal.
verbetering zichtbaar gemaakt kan worden. In de volgende
voor indicatoren op het gebied van het niercelcarcinoom
voldoende respons die anoniem worden geanalyseerd met
IKR-berichten houden wij u op de hoogte van de vorde-
(mw. dr. M.K.A. Sloover), het prostaatcarcinoom (mw. drs.
adequate statistische methoden). De studies naar prostaat-
ringen van het project. n
A.M.J. Reedijk) en het blaascarcinoom (F. Werdmölder).
carcinoom die aan deze criteria voldoen blijken op een hand
Resultaten De inzet van een gespecialiseerd verpleegkundige op de poli
te tellen en onderling niet vergelijkbaar door verschillen in
Urologie zal het volgende opleveren:
Nieuwe website voor urologie trials
de gebruikte vragenlijsten, meetmomenten en/of statistische
– De ondersteuning en begeleiding van de urologische
Dr. P.C.M.S. Verhagen, uroloog Erasmus MC, presenteerde
analyses. Hierdoor kan kwaliteit van leven tot op heden niet
patiënt wordt meer gestructureerd georganiseerd. De
Meer informatie: Inez Joung, hoofd Regionale Samenwerking
de nieuwe website van de afdelingen Urologie en Interne
worden gebruikt als een solide uitkomstmaat in (urologische)
verpleegkundige zal de patiënt psychosociaal begeleiden
Oncologie,
[email protected]
Oncologie: www.erasmusmc.nl/urotrials. De site geeft een
klinische trials. n
overzicht van alle actuele urologische trials; ook zijn via de site gemakkelijk de samenvatting, in- en exclusiecriteria en patiënt
Nieuwe richtlijnen Oncoline – Medische beslissingen rond het levenseinde bij mensen
(voorzitter dr. R.A. van Lingen, kinderarts-neonatoloog,
Haan, arts verstandelijk gehandicapten): de PDF van
Isala Klinieken Zwolle): de PDF van deze evidence-based
deze consensus based richtlijn is sinds april 2008 op
richtlijn is sinds juli 2008 te raadplegen
Meer informatie: Inez Joung, hoofd Regionale Samenwerking
door gebruik te maken van het digitale aanmeldingsformulier.
Oncologie,
[email protected]
Het Lievensberg ziekenhuis is er al 40 jaar voor ons!
– Richtlijn Beentumoren (vooriztter Prof. dr. P.C.W. Hogendoorn, patholoog LUMC): deze consensus based
Met het oog op het 40- jarige jubi-
en Ruikes, leden van de Raad van
De Vries jr. hield een inspirerende
Links, internist-endocrinoloog, Universitair Medisch
richtlijn is herzien en sinds juli 2008 te raadplegen in
leum van het Lievensberg ziekenhuis
Bestuur, over verleden, heden en
presentatie over ‘een diamant in
Centrum Groningen): deze evidence-based richtlijn is in
Oncoline format
in Bergen op Zoom werd op 26 juni
toekomst van het Lievensberg zieken-
een papieren prop’. Tenslotte was er
jl. een symposium georganiseerd.
huis. De heer Nuis sprak als voorzitter
aandacht voor kunstwerken van de
zich abonneren op de mailservice van Oncoline.
Linda van Beeck – senior coördi-
van de Raad van Toezicht zijn felici-
Bergse kunstenaars Mart Franken en
– Richtlijn Schildkliercarcinoom (voorzitter mw. dr. T.P.
juli uitgebreid met een hoofdstuk over de invloed van hoge dosis I-131 op de mannelijke fertiliteit
– Mailservice over nieuwe richtlijnen: bezoekers kunnen Abonnees ontvangen een bericht als er een nieuwe
nator Organisatie Oncologische
taties uit en ging in op het Lievens-
Corrie Hagenaars, die speciaal voor
Hordijk, KNO-arts, UMC Utrecht): deze nieuwe evidence-
richtlijn of een nieuwe versie van een richtlijn openbaar
Zorg – was daarbij.
berg ziekenhuis als ‘thuisziekenhuis’.
deze gelegenheid waren gemaakt. En
based richtlijn is bijna gereed, aan de richtlijn wordt nog
komt op de website. Men kan zich abonneren voor een
Hoewel hij op 26 juni jl. verhinderd
het bloemstuk met orchideeën dat ik
informatie toegevoegd over slik- en stemrevalidatie, de
specifiek onderwerp of op meerdere onderwerpen. n
“Het was een mooie bijeenkomst
was, kon hij door de moderne techno-
namens het IKR heb overhandigd, viel
met toespraken van de heren Ensing
logieën toch aanwezig zijn. De heer
in de smaak!” n
– Richtlijn Larynxcarcinoom (voorzitter prof. dr. G.J.
PDF is sinds juli 2008 te raadplegen
procedure vereenvoudigd: tijdens kantooruren per telefoon of
– Richtlijn Pijnmeting en behandeling van pijn bij kinderen
met een verstandelijke beperking (voorzitter drs. K. de
Oncoline en Pallialine te raadplegen
informatie formulieren te verkrijgen. Ook is de aanmeldings-
IKR berichten – augustus 2008
IKR berichten – augustus 2008
Het IKR-trialbureau stelt zich voor
Lopende studies van het IKR-trialbureau Borstkanker (BOOG)
Colon & Rectum kanker (DCCG)
Overig
Lopende studies
DATA, TEAM-2, OMEGA
SCRIPT, CAIRO-3
NEPRO
Gesloten studies (Follow-up)
ATAC, HERTAX, TBP
CAIRO-1, CAIRO-2
De uitkomsten van wetenschappelijke studies komen de kwaliteit van zorg ten goede. Daarom hebben de integrale kankercentra het datamanagement voor wetenschappelijke studies in de algemene ziekenhuizen op zich genomen. Dit zijn studies die door de Commissie voor Klinisch Toegepast Onderzoek (CKTO) van het KWF zijn goedgekeurd,
Nieuwe studies
2-2-6, ALTTO, Pregnancy
afkomstig zijn van de BOOG (Borstkanker Onderzoek Groep) of de DCCG (Dutch Colorectal Cancer Group), of die door een van de IKR-netwerken of - werkgroepen zijn aangemerkt als regiotrial.
Waarom een IKR-trialbureau?
Wat doet het IKR-trialbureau?
Inclusies in de IKR-regio in 2007
Informatie over het IKR-trialbureau is terug te vinden op
In de IKR-regio werd het feitelijke datamanagement voor
De voornaamste taken van de datamanagers (Carla, Bertie en
In 2007 werden er in de IKR-regio 247 nieuwe patiënten in
http://ikr.trialbureau.ikcnet.nl
deze studies verzorgd door datamanagers van verschillende
Ineke) zijn:
CKTO-goedgekeurde trials geïncludeerd; 220 in het Erasmus
trialbureaus uit Erasmus MC. Nadat het Trialbureau Interne
– vastleggen van vereiste gegevens in CRF’s (Case Report
MC en 27 in de algemene ziekenhuizen. Naast de inclusie
De regionale trials staan in het trialoverzicht: http://ikr.trialoverzicht.ikcnet.nl
Oncologie van het Erasmus MC had aangekondigd te
Forms) door het verzamelen, analyseren en vertalen van
in CKTO-goedgekeurde studies is er ook een aanzienlijk
stoppen met het datamanagement in de algemene
de medische gegevens uit het patiëntendossier
deel geïncludeerd in trials waarvoor geen CKTO goedkeu-
ziekenhuizen, en geen van de andere trialbureaus uit het Erasmus MC dit structureel wilde overnemen, is het IKR in september 2007 een eigen trialbureau gestart. Het IKRtrialbureau verricht het datamanagement voor nieuwe studies op het gebied van de interne oncologie, maar heeft ook de lopende studies van het Trialbureau Interne Oncologie van
– nagaan of de aangemelde patiënt volgens vastgesteld protocol behandeld en gevolgd wordt – signaleren en registreren van mogelijke afwijkingen van een protocol en van ontbrekende gegevens – oplossen en beantwoorden van vragen betreffende de
ring is aangevraagd. Deze trials zijn afkomstig van landelijke
Vanaf het najaar kunt u per e-mail op de hoogte gehouden
vakverenigingen zoals BOOG, DCCG en HOVON (stichting
worden over nieuws rond de trials, zoals patiënteninclusies in
Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland). In deze
lopende trials in de IKR-regio, informatie over nieuwe trials
trials zijn 131 patiënten geïncludeerd in de algemene zieken-
en andere zaken die betrekking hebben op klinisch verge-
huizen en 52 patiënten in het Erasmus MC in het jaar 2007.
lijkend onderzoek. Daarover leest u meer in de volgende
ingevulde CRF’s
IKR-berichten.
Overzicht inclusie trialbureau IKR 2008
het Erasmus MC overgenomen.
– begeleiden van Clinical Research Monitors
Wie werken er bij het IKR-trialbureau?
De voornaamste taak van de trialconsulent (Sigrid) is om
weergegeven dat tot en met juni 2008 is aangemeld bij het
Het IKR-trialbureau bestaat uit een trialconsulent (Sigrid
de (nieuwe) trials in de ziekenhuizen onder de aandacht
trialbureau IKR en waar wij het datamanagement
Oomen) en drie datamanagers. Sigrid werkt in de gehele
te brengen en waar nodig ondersteuning te bieden aan
voor verzorgen.
IKR-regio; het werkgebied van de datamanagers is
onderzoekers en research-/trialverpleegkundigen. Dit alles
opgedeeld in twee regio’s: Carla Janssen-Adjodhia verricht
met het oog op de bevordering van de participatie aan trials :
Contact IKR-trialbureau
het datamanagement voor het noordelijke deel van de
– promoten van deelname aan trials
Alle datamanagers en de trialconsulent van het IKR zijn te
regio (Rijnmond en Drechtsteden), en Bertie van Zwam en
– ondersteuning leveren aan medisch specialisten bij het
bereiken via
[email protected].
In onderstaande grafieken staat het aantal patiënten
Ineke van Reijswoud voor het zuidelijke deel van de regio (Noord-Brabant en Zeeland). Inez Joung (hoofd Regionale Samenwerking Oncologie) is eindverantwoordelijk voor het IKR-trialbureau.
verkrijgen van goedkeuring voor een trial – aanleveren van studie specifieke documenten, zoals o.a. checklist, flowchart, verpleegkundig protocol – trialoverzicht op de website up-to-date houden – rapporteren van ontwikkelingen en vorderingen
Inclusie IKR-trialbureau 2008 t/m juni
Inclusie IKR-trialbureau 2008 t/m juni (studie)
100
40 35
80
Welk trialbureau verricht datamanagement voor welke studies in welk ziekenhuis?
Interne oncologie
Trialbureau IKR
Trialbureau Interne Oncologie
Hematologie
Trialbureau Hematologie
Trialbureau Hematologie
Urologie
Unit Trials & Research Coordination Urologie
Unit Trials & Research Coordination Urologie
Overig (o.a. long, radiotherapie, gynaecologie, interne oncologie, urologie
Trials & Statistiek Trialbureau Daniel den Hoed
Trials & Statistiek Trialbureau Daniel den Hoed
Kinderoncologie
Trialbureau Sophia
IKR berichten – augustus 2008
20
Erasmus MC
Trialbureau Sophia
40
15 aantal patiënten
Algemene Ziekenhuizen
25
60
aantal patiënten
Studies
30
20
0 jan
mrt
mei
jul
sep
nov
10 5 0 NEPRO
OMEGA
DATA
CAIRO-3
totaal
IKR berichten – augustus 2008
Duidelijke rol van huisartsen bij darmkankerscreening
Vier vragen aan de medewerkers van het IKR-trialbureau 1. Kun je in het kort vertellen wat je doet? 2. Wat vind je leuk aan dit werk?
Hoe kan een bevolkingsonderzoek naar darmkanker optimaal worden georganiseerd? Dat is een van de deelvragen in het proef-bevolkingsonderzoek Medewerkers trialbureau IKR (foto: Levien Willemsen) v.l.n.r. Inez Joung (afdelingshoofd Regionale Samenwerking Oncologie en hoofd Trialbureau), Bertie van Zwam, Sigrid Oomen, Carla Janssen-Adjodhia, Ineke van Reijswoud
in de regio Groot-Rijnmond. In deze gerandomiseerde studie werden twee verschillende faeces occult bloed testen (FOBT) en sigmoidoscopie vergeleken. Om deze vraag te beantwoorden, is naar de betrokken huisartsen een
3. Wat is er lastig?
evaluatievragenlijst gestuurd. Tijdens het Nationaal Congres Volksgezondheid,
4. Wanneer is een werkdag voor jou geslaagd?
op 10 april jl. in Groningen, presenteerde Sandra van der Togt (coördinator RSO
Sigrid Oomen - trialconsulent – Ik hoop mensen wegwijs te maken op het gebied van trials in de regio en duidelijk te maken waar het IKR kan ondersteunen. – De contacten. Ik ben heel veel in gesprek en vind het leuk om bij de mensen langs te gaan. – Soms is het lastig om je weg te vinden in de brei van studies. Het aanbod is heel groot en constant in beweging. – Als iemand in een ziekenhuis door mij geholpen is en met de informatie die ik geef weer verder kan.
Bertie van Zwam - datamanager
bij het IKR en trialcoördinator van het proef-bevolkingsonderzoek) de resultaten
– Ik ondersteun artsen die zich bezighouden met weten-
van deze evaluatie.
schappelijk onderzoek. Aan de hand van de statussen van de patiënten vul ik (volgens het protocol) het Clinical
Vragenlijst huisartsen
darmkankerscreening. Bijna 40% van de
Het verwijsprotocol bleek goed te
Report Form (CRF) in en bespreek dat met de arts.
Voorafgaand aan de studie werden
huisartsen heeft de vragenlijst ingevuld.
werken voor 87% van de huisartsen;
de huisartsen schriftelijk en veelal
De huisartsen in Capelle aan den IJssel
84% van hen pleit voor een soortgelijke
veel verschillende ziekenhuizen. Daarnaast moet ik mijn
ook mondeling geïnformeerd over het
hielden bij hoeveel tijd zij besteedden
organisatie bij een toekomstig landelijk
hersens gebruiken, de arts kan wat over het hoofd zien!
verwijsprotocol. Bij een positieve FOBT-
aan deelnemers van het proef-bevol-
bevolkingsonderzoek.
– Soms is het eenzaam. De mensen in de ziekenhuizen zijn
uitslag wordt de huisarts telefonisch op
kingsonderzoek.
– Het is heel veelzijdig, ik heb veel contact met mensen in
nooit echt je collega’s. – Als de CRF’s zijn ingevuld, alle gegevens bijgewerkt, de statussen compleet en ik met de arts heb gesproken..
Carla Janssen - datamanager – Ik creëer voorwaarden voor onderzoek in de ziekenhuizen. Ik verzamel correcte data voor de studies en zorg dat het goed georganiseerd wordt. – Dat ik ook op deze manier (van oudsher ben ik verpleegkundige) bij kan dragen aan de zorg voor de patiënt. – Ik ben eigenlijk nooit klaar. Omdat ik best wel perfectionistisch ben, is dat soms lastig. – Wat ik doe, doe ik zo goed mogelijk. Als ik op een dag gedaan heb wat ik voor ogen had, ben ik tevreden!
de hoogte gesteld, waarna de huisarts
De resultaten zijn goed ontvangen en
de deelnemer informeert en verwijst voor
Uitkomsten
spelen een rol in de besluitvorming
een colonoscopie. Conform afspraken
De meeste huisartsen zijn zeer
rondom de invoering van een landelijk darmkankerscreeningsprogramma. n
met de regionale ziekenhuizen kan
tevreden over de voorlichting voor-
Ineke van Reijswoud - datamanager
een colonoscopie binnen twee weken
afgaand aan de studie. Tijdens de
– Ik ondersteun de artsen met de administratieve verwerking
worden gepland. Naar 259 huisartsen is
studie is 85% van hen tijdig en duidelijk
een evaluatievragenlijst gestuurd. Daarin
geïnformeerd over de deelnemers.
werd gevraagd naar de tijdsbesteding,
Gemiddeld had een huisarts 24 deel-
Meer informatie: Sandra van der
de informatievoorziening, de ervaringen
nemers in de praktijk, waarvan er 1,4
Togt - van Leeuwen, coördinator
met het verwijsprotocol en de ideeën
op het spreekuur kwamen en met 1,6
Regionale Samenwerking Oncologie,
over de toekomstige organisatie van
een telefoongesprek werd gevoerd.
[email protected]
van onderzoek in protocollair verband. – De diversiteit van onderzoeken en de veelzijdigheid van het werk en de daarbij behorende contacten in de ziekenhuizen. – Het plannen van afspraken met de artsen over de gerezen vragen. – Als er ingewikkelde dingen spelen en ik daaruit ben gekomen. Daarin ligt voor mij de uitdaging. n
De beste zorg voor kinderen met kanker
Publicatie over introductie schildwachtklierprocedure
De IKR-werkgroep Kinderoncologie hield op 30 mei jl.
ling in een centrum en in de regio. Bovendien is optimale
het tiende Kinderoncologiesymposium ‘Met recht in de
zorg niet klaar aan het einde van de intensieve behandeling.
kinderoncologie’. Diverse experts bespraken de voor-
Het optreden van late bijwerkingen van therapie geeft de
waarden voor optimale zorg voor kinderen met kanker.
behandelaars de plicht te zorgen voor adequate opsporing en behandeling van deze late effecten; ex-patiënten hebben
Door wetenschappelijk onderzoek is de genezingskans van te krijgen. In de IKR-regio werd de SWK in 2006 bij 83% van
kinderen met kanker de laatste 40 jaar gestegen van 10%
schildwachtklierprocedure (SWK) bij patiënten met borst-
de indicaties toegepast. Geïnteresseerden kunnen via het IKR
naar 70%. Onderzoek naar (nieuwe) geneesmiddelen bij
Tot slot kreeg Federike Hakvoort, die na 35 jaar dienstver-
kanker (T1-2, cN0, cM0) in Nederland. Het artikel is geba-
een exemplaar van de publicatie aanvragen. n
kinderen loopt echter vaak achter bij dat van volwassenen.
band afscheid nam van het Kinderoncologisch Centrum
Om de genezingskans verder te verhogen is hiervoor inten-
Rotterdam, een lintje opgespeld. Zij is tot officier in de orde
seerd op gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie en beschrijft hoe de toepassing van deze methode toenam
Publicatie: ‘Implementation of sentinel node biopsy in
siever onderzoek bij kinderen noodzakelijk. De beste zorg
van Oranje-Nassau geridderd vanwege haar grote bijdrage
van 9% in 1998 naar 71% in 2003. Daarbij bleken duidelijke
breast cancer patients in the Netherlands.’
betekent ook behandeling door de grootste experts, dus
aan de behandeling van kanker bij kinderen. n
regionale verschillen te bestaan in de snelheid van implemen-
Ho et al. European Journal of Cancer, 2008: 683-691.
de aanwezigheid van sterk gecentraliseerde zorg en tegelij-
tatie. Hoewel de toepassing van de SWK al werd aanbevolen
10
recht op deze nazorg.
Recent is een artikel verschenen over de introductie van de
kertijd optimale ‘shared care’ in de buurt van de woonplaats
in de landelijke richtlijn van 1999 heeft het verschillende jaren
Meer informatie: Ronald Damhuis, hoofd Kankerregistratie &
van het kind. Ouders en kinderen hebben derhalve recht op
Meer informatie: Marjolein van der Pol, senior coördinator
gekost om deze voorziening voor alle patiënten beschikbaar
Onderzoek,
[email protected]
participatie in onderzoek en op de juiste mix van behande-
Regionale Samenwerking Oncologie (
[email protected])
IKR berichten – augustus 2008
IKR berichten – augustus 2008
11
Veranderingen in de consulentendienst
Nederlandse richtlijnen in Engelse en Amerikaanse database
In de bespreking op 16 juni jl. met consulenten en (voor-
Het IKR stelt een voorstel tot gewijzigd beleid op. De belang-
Twee jaar geleden begon de VIKC met het vertalen van oncolo-
raadplegen via Oncoline (www.oncoline.nl); zij hebben al meer
zitters van) oncologiecommissies van de ziekenhuizen in
rijkste verandering die daarin zijn weerslag zal krijgen, is dat er
gische richtlijnen in het Engels: een eerste stap om de interna-
dan 18.000 bezoekers getrokken. De Engelstalige richtlijnen
de regio werd duidelijk dat het doel van de Multidiscipli-
oncologiebesprekingen komen met en zonder consulent. Elke
tionale samenwerking op het gebied van richtlijnontwikkeling te
zijn van meet af aan opgenomen in de databank van GIN
naire oncologiebespreking (MDO) (zorgen dat de patiënt
consulent maakt samen met de betreffende oncologiecom-
bevorderen. Hiertoe participeert de VIKC ook in het Europese
(Guidelines International Network, http://www.g-i-n.net/.
de best denkbare oncologische zorg krijgt, zo dicht
missie afspraken over welke patiënten worden ingebracht in een
project ’Coördination of Cancer Clinical Practice Guidelines
Vanaf juli jl. zijn de vertalingen van de negen evidence-based
mogelijk bij huis) de toets van de huidige tijd doorstaat.
bespreking zonder een consulent (bijvoorbeeld patiënten die
Research in Europe’ (CoCanCPG) dat het coördineren van onco-
richtlijnen ook opgenomen in de databases van de National
Tegelijkertijd werd duidelijk dat er bij de invulling van de
conform de richtlijn behandeld kunnen worden) en welke in een
logierichtlijnen in Europa tot doel heeft. Medische specialisten
Clearing House (de Amerikaanse database met zeer veel
consulentendienst vernieuwing nodig is.
bespreking mét consulent (bijvoorbeeld patiënten met ernstige
kunnen de door hen ontwikkelde richtlijn nu met buitenlandse
internationale, Engelstalige richtlijnen op vele ziektegebieden:
comorbiditeit of complicaties). Het uitgangspunt blijft dus wel dat
collega’s bespreken en leden van de richtlijnwerkgroep kunnen
http://www.guideline.gov/ en de database van ECRI http://
Een van de factoren die de vernieuwing noodzakelijk maken
alle oncologiepatiënten in een MDO worden besproken. Naast
de richtlijn op internationale congressen presenteren.
www.ecri.org.uk/. De VIKC is de eerste Nederlandse richtlijn-
is het succes van de oncologiebesprekingen. Meer en meer
deze verandering worden nog andere aspecten die aan de orde
worden door alle specialismen de patiënten in de bespreking
zijn gekomen om de consulentdienst te verbeteren, uitgewerkt.
Inmiddels zijn vijftien richtlijnen, waarvan er negen evidence-
prestigieuze databases. Dit geeft eens te meer aan dat onze
ingebracht, waardoor de vraag naar consulenten toeneemt.
Uitgangspunt bij de vernieuwing is dat gewerkt wordt naar een
based zijn, vertaald in het Engels. Deze richtlijnen kunt u
evidence-based richtlijnen van goede kwaliteit zijn! n
Verder is van belang dat de specialisten in de ziekenhuizen zelf
consulentendienst op maat. n
ontwikkelaar waarvan richtlijnen worden opgenomen in deze
steeds beter onderlegd zijn. De consulenten uit het Erasmus MC zijn meer de ‘superspecialisten’ en juist van die kwaliteit
Meer informatie: Orande Mensink, hoofd Organisatie
moet in de consulentendienst beter gebruik worden gemaakt.
Oncologische Zorg,
[email protected]
ZRTI neemt gastvrijheid en patiënten serieus
www.sibopmaat.nl geëvalueerd Kankerpatiënten willen informatie krijgen over de bijwerkingen
teringen geformuleerd waarvan diverse al zijn aangepakt.
van hun medicijnen. Met ‘SIB op maat’ kunnen zorgverleners
Ook de teksten zullen inhoudelijk worden nagekeken: zij moeten
die geven, toegesneden naar de individuele patiënt.
goed aansluiten op de adviezen uit de richtlijnen van Oncoline en Pallialine. Ook worden de bijwerkingen geclusterd, zodat infor-
‘SIB op maat’ is een internettoepassing. In het voorjaar is deze
matie van verwante bijwerkingen onder elkaar op de print komt. n
Dàt zijn ook de bevindingen van
geëvalueerd onder gebruikers. Niet-gebruikers is gevraagd
Orande Mensink - sinds maart van dit
waarom zij niets met de toepassing doen en wat in hun ogen
Meer informatie: Petra van Namen, coördinator Organisatie
jaar hoofd van de afdeling Organi-
moet worden aangepast. Inmiddels heeft de redactie verbe-
Oncologische Zorg,
[email protected], telefoon: (010) 440 58 32
satie Oncologische Zorg van het IKR. In mei bracht zij een bezoek aan het Zeeuws Radio-Therapeutisch Insti-
Uit de werkgroep Longtumoren
tuut (ZRTI) in Vlissingen. Hieronder haar impressie.
Werken met modulen
Tijdens de junivergadering besloot
“Na een algemene rondleiding heb ik
de werkgroep haar naam te wijzigen
stap voor stap het traject van de patiënt
in ‘Long- en mediastinale tumoren’;
mogen meelopen. Bij de voorlichting
dit past beter bij het aandachts
aan de patiënt wordt gebruik gemaakt
gebied van de werkgroep. Eerder
van beeldmateriaal op de computer en
was al besloten om met een kern-
van animaties die inzicht geven in hoe
groep te gaan werken. Hierin
– P. D. de Rooij (chirurg, MCRZ)
EBUS verrichtingen in de regio, heeft ze
de behandeling gaat plaatsvinden. Daar
hebben zitting:
– J.C.C.M. in ’t Veen (longarts, SFG)
een projectgroep opgericht. De project-
– dr. R.J. van Klaveren (voorzitter,
Nieuwe projectgroep
met daarin kwaliteitsindicatoren voor
EUS en EBUS zijn nieuwe technieken die
het verrichten van EUS en EBUS. n
– mw. dr. I.M.A. Joung (hoofd Regionale Samenwerking Oncologie, IKR) – dr. A.P.W.M. Maat (thoraxchirurg, Erasmus MC) – dr. J. Nuyttens (radiotherapeut Erasmus MC)
blijft het niet bij. Bij elke vervolgstap longarts Erasmus MC)
de daadwerkelijke bestraling) geven de medewerkers van het ZRTI een
nist, van arts en medisch manager tot
deze openheid wel gestimuleerd door
toelichting en nemen de patiënt op een
radiotherapeutisch laborant - is enthou-
het vele licht dat het gebouw in kan
volwassen manier ‘aan de hand mee’.
siast en bereid om informatie te geven
stromen?! ZRTI: bij deze mijn dank voor
Het team - van directeur tot receptio-
over wat zij doen. Misschien wordt
de leerzame dag en de gastvrijheid.” n
IKR berichten – augustus 2008
de regio wordt uitgevoerd – inmiddels in zes ziekenhuizen. In de loop van 2008 starten drie ziekenhuizen uit de regio met EBUS. Omdat de werkgroep inzicht wil krijgen in de kwaliteit van de EUS- en
groep stelt een regionaal protocol op
(zoals de CT-scan, de simulator en
12
EUS sinds twee jaar door longartsen in
– mw. dr. F.H. Beverdam (vice-voorzitter, chirurg, Vlietland Ziekenhuis) – P.M. van den Berg (longarts, Albert Schweizer ziekenhuis)
recent zijn toegevoegd aan het diagnostisch arsenaal van de longartsen in de
Meer informatie: Inez Joung, hoofd
IKR-regio. Uit een inventarisatie van het
Regionale Samenwerking Oncologie,
IKR in het najaar van 2007 bleek dat de
[email protected]
IKR berichten – augustus 2008
13
Overlevingscijfers van patiënten met kanker bekendgemaakt In 2007 werden de follow-up gegevens van de Nederlandse
type kanker
Kankerregistratie gecompleteerd met behulp van overlijdensdata uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Dankzij deze GBA-gegevens werd het voor het eerst mogelijk om overlevingscijfers te presenteren voor de IKR-regio. Naast kwaliteit van leven is dit een van de belangrijkste uitkomstparameters van de oncologische zorg. In de tabel hiernaast worden de resultaten voor de meest frequente tumorsoorten weergegeven. n Meer informatie: Ronald Damhuis, hoofd Kankerregistratie & Onderzoek,
[email protected]
Stembandkanker Slokdarmkanker Maagkanker Darmkanker Borstkanker Longkanker Kanker van de eileider Baarmoederkanker Blaaskanker Nierkanker Prostaatkanker Huidmelanoom Leukemie Lymfomen
vooraankondiging
symposium
overlevingspercentage 1995-1999
2000-2004
74 14 21 58 84 13 42 83 54 52 86 85 45 60
68 15 23 61 86 12 42 83 53 56 87 87 46 60
VIKC ontwikkelt richtlijn ‘Nacontrole bij kanker’
Meten en weten:
vergeten of verbeteren? donderdag 30 oktober Op donderdag 30 oktober organiseert het Integraal Kankercentrum Rotterdam voor de vijfde maal het Dick van Bekkum Symposium. Dit symposium – en de prijs die tijdens de bijeenkomst wordt uitgereikt – is vernoemd naar één van de oprichters van het IKR.
De Vereniging van Integrale Kankercentra (VIKC) ontwikkelt
er voor alle tumortypen programma’s van nacontrole beschik-
Zijn meetresultaten een stimulans om de kwaliteit van de patiëntenzorg te verbeteren? En leveren al die resultaten nu echt een
in 2008 een richtlijn ‘Nacontrole bij kanker en een standaard
baar zijn. Reden voor de VIKC om, met subsidie van ZonMw, te
transparante gezondheidszorg op? Of worden zorgverleners zo langzamerhand moe van al dat ‘gemeet’?
nazorgplan voor patiënten’. De richtlijn moet een belang-
starten met de ontwikkeling van een richtlijn op dit gebied. Deze
rijke verbetering geven in de nacontroles en de nazorg voor
moet in mei 2009 klaar zijn. Bij het opstellen van de richtlijn zijn
mensen met kanker.
de wetenschappelijke verenigingen, beroepsverenigingen
zorgverleners – en met ons – van gedachten wisselen, zet dan alvast donderdag 30 oktober 2008 in uw agenda.
en het Nationaal Programma Kankerbestrijding betrokken. Het
Het symposium begint om 16.00 uur en duurt tot circa 20.00 uur. Locatie: Zalencentrum ‘De Raayberg’ in Bergen op Zoom.
In maart 2007 concludeerde de Gezondheidsraad in zijn rapport
Wat is úw mening over dit thema en hoe gaat ú om met de resultaten van allerlei meetprojecten? Wilt u hierover met andere
CBO verleent methodologische ondersteuning. n
‘Nacontrole in de oncologie’ dat de nacontrole en nazorg in de
Het programma is bijgesloten bij dit nummer van IKR-berichten. Daarin staat ook vermeld hoe u zich kunt aanmelden.
oncologie verbeterd moeten worden. Binnen vijf jaar zullen artsen
Het gehele nieuwsbericht kunt u lezen op
voor elke patiënt een persoonlijk nazorgplan opstellen en moeten
www.ikcnet.nl/nieuws.
Of ga naar onze website: www.ikcnet.nl/ikr
De Dick van Bekkum prijs (van € 10.000) is bestemd voor een project dat op unieke wijze heeft bijgedragen aan de verbetering
Incidentiecijfers tot en met 2005 beschikbaar via IKCnet
van de oncologische zorg in de IKR-regio. Tot 30 augustus kunt u uw projectbeschrijvingen indienen. De criteria voor deelname en het aanmeldingsformulier staan op onze website: www.ikcnet.nl/ikr (via de homepage).
Als gevolg van een automatiseringstraject heeft de rappor-
Uit de nieuwe tabellen blijkt dat er in Nederland jaarlijks
tage van incidentiecijfers uit de Nederlandse Kankerregi-
meer dan 81.000 nieuwe tumoren worden gediagnosticeerd.
stratie vertraging opgelopen. Vorige maand is dit hersteld
De meest voorkomende tumorsoorten zijn borstkanker
over IKR Berichten
en zijn de landelijke en regionale cijfers over 2004 en 2005
(12.171), darmkanker (10.851) en prostaatkanker (8.773).
Rotterdam en wordt verspreid onder alle betrokkenen bij de oncologische en palliatieve
toegevoegd aan de cijfergenerator op iKCnet (www.ikcnet.nl
Als belangrijkste trends worden toenames gezien van slok-
zorg in de regio Rijnmond, Drechtsteden, Zuid-Hollandse eilanden, westelijk Noord-
> cijfers > incidentie).
darmkanker, zaadbalkanker en melanomen van de huid.
Brabant en Zeeland. IKR-berichten verschijnt vier maal per jaar. Het volgende nummer
300
In het najaar worden de gegevens over 2006 toegevoegd
verschijnt begin november 2008.
250
aan de website. Ook de regionale cijfers kunnen via internet
200
worden opgevraagd. Bijgaande figuur toont een overzicht
redactieadres
150
van de toename van de incidentie van melanomen van de
telefoon (010) 440 58 00, fax (010) 436 47 84,
[email protected], www.ikcnet.nl/ikr
100
0 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
IKR, afdeling Communicatie, Postbus 289, 3000 AG Rotterdam,
huid in de IKR-regio in de periode 1996-2005. n
vrouw man
50
IKR-berichten is een uitgave van het Integraal Kankercentrum
Eindredactie en productiebegeleiding: Ramona van der Giesen en Jet Heerdink 2005
Meer informatie: Ronald Damhuis, hoofd Kankerregistratie &
Grafisch ontwerp: Bureau mdm, Rotterdam
Onderzoek,
[email protected]
Drukwerk: Segers Offset, Schiedam Oplage: 3050 © Integraal Kankercentrum Rotterdam. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Teksten mogen uitsluitend worden overgenomen in overleg met het IKR.
14
IKR berichten – augustus 2008
15
