Beleidsplan AOF 2010 en verder Verbreding en verbinding
1.
Meer nadruk op de brede benadering Het AOF heeft als eerste doel het werk van huisartsen1 in achterstandsgebieden te verlichten. Het fonds is ingesteld omdat de werkdruk van huisartsen in achterstandsgebieden veel hoger is dan die in andere wijken in Nederland. Sinds de instelling van het fonds in 1997 is er vooral aandacht geweest voor de directe ondersteuning van de huisartsenpraktijken in de achterstandsgebieden. Weliswaar werd ook aandacht besteed aan projecten met een bredere benadering maar de nadruk lag op de individuele praktijken. Het AOF bestuur wil de komende jaren het accent meer leggen op de brede benadering die ook effecten heeft op de werkdruk en het werkplezier van huisartsen in achterstandswijken. Veel patiënten in achterstandswijken kampen op meerdere terreinen met problemen, die hun gezondheid ongunstig beïnvloeden. Dat kunnen zowel psychische en sociale problemen als leefstijlproblemen zijn, samenwerking met andere hulpverleners is daarom noodzakelijk om deze problemen aan te pakken. Korte lijnen naar fysiotherapie, beweegprogramma’s, diëtisten, thuiszorg, maatschappelijk werk, schuldhulpverlening, eerstelijns en tweedelijns psychi(atri)sche hulpverlening zijn onontbeerlijk, maar staan steeds meer onder druk. Het bestuur wil het AOF beleid vanuit deze brede benadering versterken en intensiveren. In dit nieuwe beleidsplan ligt daarom de focus op verbreding van een samenhangende eerstelijnszorg naar zorg en welzijn, meer aandacht voor resultaten bij patiënten en op een betere gezondheid van de achterstandspopulatie.
2.
Wat wil de huisarts in een achterstandsgebied De huisartsen in achterstandsgebieden willen in staat gesteld worden om goede huisartsenzorg te leveren, samen met hun medewerkers in de praktijk en samen met andere zorgverleners in de wijk. Ze hebben behoefte aan voldoende kennis over de patiënten(groepen) in hun praktijk. De huisartsen willen voldoende tijd hebben om goede zorg te leveren. Ook hebben ze behoefte aan korte lijnen naar andere hulpverleners in de eerste lijn. En ze willen efficiënt met hun tijd omgaan en in overleg met anderen de focus op de (individuele) patiënt houden. Zij willen dat hun stem als deskundige over de gezondheid van hun patiënten en de voorwaarden om die gezondheid te bevorderen gehoord wordt, zonder in allerlei breed beleidsoverleg te worden betrokken. Dat moet op een efficiënte en adequate manier worden georganiseerd en gefinancierd.
1
In dit stuk heeft het woord ‘huisarts’ betrekking op alle medewerkers in de praktijk, zoals POH’s en assitentes.
pagina 1 van 11
De huisartsen die actief zijn binnen bestuur en klankbordgroep van het AOF willen meer huisartsen in achterstandswijken actief bij de activiteiten en projecten van het AOF betrekken om zo met elkaar een betere patiëntenzorg te realiseren. Ze willen ook meer erkenning van de specifieke problematiek in achterstandsgebieden: beleid voor de eerstelijnszorg, voor preventie, bijvoorbeeld in de ketenzorg voor chronische patiënten, en de samenhang met het gemeentelijk gezondheidsbeleid. Het AOF staat open voor projectvoorstellen op deze gebieden en zal daar zelf ook initiatieven in nemen.
3.
Wat wil de achterstandspatiënt: weten we genoeg? In achterstandsgebieden leven mensen veel korter en hebben een slechtere laatste levensfase dan inwoners van andere wijken in de stad. Lager opgeleiden leven gemiddeld 7 jaar korter dan hoog opgeleiden (bron CBS). De gezonde levensverwachting is zelfs 17 jaar minder. Er is in de afgelopen 10 jaar geen verbetering in deze verschillen geconstateerd. Er is onderzoek gedaan naar wat patiënten belangrijk vinden in het contact met de huisarts. Of de verwachtingen en wensen van patiënten in achterstandwijken overeenkomen met die van de gemiddelde Nederlander, is niet vaak onderzocht. Preventieve programma’s slaan vaak niet aan bij achterstandspatiënten, de veronderstelling is dat culturele aspecten in den brede zin onvoldoende meegenomen worden bij de samenstelling van deze programma’s.
4.
Beleid op langere termijn
4.a.
Bredere ondersteuning Op wijk/stadsdeelniveau wil het AOF verbindingen vanuit de huisartsenvoorziening met andere eerstelijnszorgaanbieders en gezondheidsbevorderende programma’s vanuit de gemeente faciliteren. Omdat de problematiek niet alleen binnen de zorg is op te lossen, maar een bredere benadering vraagt, waarin gemeente inclusief de GGD als aanbieders betrokken zijn en de AWBZ en WMO als financieringskanalen. Een goed georganiseerde en gefaciliteerde lobby naar deze partijen, waarin de huisartsen hun agendapunten op tafel leggen, vormt onderdeel van het nieuwe beleid. Een belangrijk agendapunt is ‘samenhang’: een meer coherent beleid, wat zich in de praktijk bewezen heeft , in plaats van reeksen van losse projectjes, waarop niemand meer zicht heeft.
pagina 2 van 11
Het AOF zal huisartsen ondersteunen die deelnemen aan overleg op regioniveau en zorgdragen voor een adequate financiering voor deelname aan dit overleg. Op termijn zal dit beleid ertoe leiden dat er minder geld uit het fonds direct naar de individuele huisartsenpraktijken zal gaan in de vorm van budgetten voor directe praktijkondersteuning. Er zal langzaamaan meer nadruk komen te liggen op samenhang en samenwerking in de eerstelijnszorg en van daaruit met andere zorggebieden en welzijn. Overeind zal blijven dat het bij het AOF gaat om geld voor huisartsenzorg en dat het niet besteed kan worden aan andere soorten van zorg- of hulpverlening.
4.b.
Aandacht voor cultuurgebonden aspecten Ook zullen cultuurgebonden aspecten van de gezondheidszorg een prominentere rol krijgen in het AOF beleid. Daarvoor zal een onderzoek worden gedaan, in samenwerking met 1ste Lijn Amsterdam en achterstandsartsen in Rotterdam en met financiering van Universiteit Tilburg. Daarin wordt de vraag van de achterstandspatiënt via focusgroepen in kaart gebracht en wordt onderzocht wat de wensen en vragen van de achterstandshuisarts zijn. Het AOF wil bevorderen dat er meer groepsgerichte preventieve programma’s komen en een extra aanbod in de programma’s voor chronische patiënten, zoals voedingsvoorlichting voor mensen met een laag inkomen en stoppen met roken voor Turkse mannen. Daarnaast wil het AOF groepsreizen voor hulpverleners naar landen van herkomst organiseren om kennis op dit terrein te bevorderen en een beter wederzijds begrip te ontwikkelen van de relatie tussen verschillende culturen en gezondheid.
4.c.
Waarborgen adequate financiering Achterstandspatiënten vergen meer tijd en aandacht van de huisartsenvoorziening. Met de steeds gedifferentieerder financiering van de huisartsenzorg is dat een gegeven dat bij alle veranderingen en vernieuwingen mee moet wegen. Het AOF wil onderzoek naar de zorgzwaarte van patiëntenzorg in achterstandswijken binnen ketenzorgprogramma’s ondersteunen. Ook wil het AOF geld uittrekken voor de lobby voor een adequate financiering van de zorg voor achterstandspatiënten in de huisartsenpraktijk, inclusief het faciliteren van huisartsen voor participatie aan die lobby activiteiten.
pagina 3 van 11
5.
Criteria Om in dit nieuwe beleid verantwoorde keuzes te kunnen maken, moeten de beoordelingscriteria worden uitgebreid. Bestaande criteria: 1. Werkplezier vergroten. 2. Werkdruk verlagen. 3. Niet elders te financieren zijn.
Nieuwe criteria: 4. De gehele praktijk betreffen, niet alleen huisarts. 5. Multidisciplinaire wijkgerichte samenwerking ondersteunen en bevorderen in relatie
tot multi-probleem patiënten. 6. Bijdragen aan gezondere leefstijl en gezondheid van achterstandspatiënten, die gro-
tere gezondheidsrisico’s hebben dan de gemiddelde patiënt. 7. Kennis en deskundigheid van de huisarts en medewerkers in de praktijk over ge-
zondheid(sbevordering) en ziekte(beleving) van doelgroepen in achterstandsgebieden vergroten. 8. Bijdrage tot ondersteuning van adequate financiering van de huisartsenzorg in achterstandswijken.
Met deze criteria wil het AOF: a. b. c. d. e.
Kwaliteit van zorg aan de patiënten in achterstandswijken verhogen. Bijdragen aan versterking samenhang en samenwerking in de eerste lijn. Projecten honoreren, die een redelijk aantal achterstandspatiënten betreffen. Stimulering van/in gang zetten van nieuwe ontwikkelingen. Nieuwe projecten als pilot zien met evaluatie, geen precedentwerking.
pagina 4 van 11
6.
Concretisering van: Verbreding - Culturele Aspecten - Financiering. omschrijvingen, criteria en voorbeelden
6.1.
Verbreding
6.1.a.
Extra POH inzet Omschrijving: - Extra inzet van POH ten behoeve van complexe situaties of bewerkelijke groepen patiënten waarbij relaties met andere voorzieningen in de wijk cruciaal zijn. - Het namens een aantal praktijken ontwikkelen en onderhouden van relaties met relevante gezondheidszorg- en welzijnsvoorzieningen op wijkniveau ten behoeve van complexe casuïstiek of complexe patiëntengroepen en ten behoeve van de ontwikkeling van wijkgezondheidsbeleid.
Criteria en voorwaarden: - Het komt de patiëntenzorg ten goede. - Het betreft een samenwerkingsverband van meerdere huisartsenpraktijken. - In geval van POH inzet is er een arbeids(deel)contract met een duidelijke taakomschrijving, die binnen de titel van deze voorziening valt en onderscheiden is van andere POH-taken. - De vergoeding is maximaal acht uur per week voor drie normpraktijken. - De POH of de coach neemt deel aan een stedelijk (intervisie) overleg, zodra dit gerealiseerd is. - Er wordt jaarlijks een verslag gemaakt van de patiënt- of regiocontacten en verdere activiteiten. - Het AOF maakt hiervoor een eenvoudig format. - Op basis van de rapportage wordt jaarlijks beslist over voortzetting van de financiering.
VOORBEELDEN
POH ‘connect’ ten behoeve van patiëntengroep Een groep huisartsen wil voor de doelgroep ouderen iemand aanstellen die de verbinding vormt tussen de huisartsenvoorziening en allerlei externe partijen: - CIZ voor machtiging; - verzorgingshuis voor de regeling noodbedden; - het maatschappelijk werk voor schuldhulpverlening;
pagina 5 van 11
- het breed wijkoverleg; - de ouderenadviseur voor de gemeente. Taken liggen op het organisatorisch vlak, onderhoud van contacten en het maken van samenwerkingsafspraken en kunnen incidenteel liggen op terrein van individueel case management. “Coach” Er is vaak een kleine groep patiënten die zeer bewerkelijk is en zorgt voor veel werkdruk. Die bovendien met problematiek komt die in de zorg voor een groot deel niet oplosbaar is: schuldhulpverlening, woonproblematiek, enz. Een coach kan dit beperkt aantal patiënten met deze vragen helpen en hierin een constante niet-medische vraagbaak zijn.
6.1.b.
Mogelijk maken van vertegenwoordiging naar wijkoverleggen met “aanpalende” sectoren Omschrijving: Vertegenwoordiging van huisartsenpraktijken of eerstelijnsvoorzieningen bij overleggen op wijkniveau, multidisciplinair van karakter, rond het beleid voor groepen patiënten of breed gezondheidsbeleid. Er wordt een uurvergoeding door het AOF gegeven voor deze vertegenwoordiging
Criteria en voorwaarden: - Het betreft multidisciplinair overleg. - Het overleg kan niet als verrichting/visite/module gedeclareerd worden. - Het overleg kan niet beschouwd worden als behorend tot de reguliere taken van de huisartsenvoorziening. - Een vertegenwoordiging van de huisartsenpraktijk neemt deel aan het overleg. - Er zijn vastgelegde afspraken over de vertegenwoordiging en rapportage aan de hagro/praktijken in de wijk. - Steekproefsgewijze controle door opvragen verslagen van bijgewoonde bijeenkomsten en afspraken over vertegenwoordiging.
Faciltiering AOF: De klankbordgroep van het AOF vormt een stedelijk kader voor deze projecten en stelt een agenda op van onderwerpen en projecten die vanuit het perspectief van de huisarts relevant zijn, zoals sport- en speelvoorzieningen voor kinderen, leefstijl en voedingsvoorlichting, preventie eenzaamheid ouderen. Per stadsdeel zullen verschillende thema’s interessant zijn.
pagina 6 van 11
Stedelijk wordt gelobbyd voor goede voorwaarden voor dergelijk overleg: redelijke tijdstippen, efficiënte inzet deskundigheid huisarts, invliegen op het relevante onderwerp etc. Zie hiervoor ook punt 3 lobbyactiviteiten. Onderzoeken of het mogelijk is dat steunpunt huiselijk geweld/ steunpunt buurtoverlast en politie ook melding doet bij de huisarts van probleemsituaties.
VOORBEELDEN
“Mid office”/ Multiprobleemgezinnenoverleg Er zijn op een aantak plekken in Amsterdam initiatieven die beogen op wijkniveau een gestructureerde vorm van het bespreken en volgen van complexe patiënten in te richten. Hulpverleners gaan op indicatie met elkaar om de tafel rond specifieke probleempatiënten met brede problematiek. Beoogd wordt de zorg op elkaar af te stemmen en te voorkomen dat het zicht op deze ingewikkelde groep kwijt raakt. Het is zeer zinnig als er ook een huisarts namens de huisartsen in de wijk of buurt in dit overleg structureel is vertegenwoordigd. De uren die hiermee zijn gemoeid worden door het AOF vergoed. Preventieve wijk/regio programma’s vanuit WMO gelden De regio/buurt/hagro stelt een huisarts voor een aantal uur per maand vrij om hen te vertegenwoordigen bij het bespreken/ontwerpen/ begeleiden van projecten van het stadsdeel in het kader van de WMO of het gezondheidsbeleid.
6.2.
Aandacht voor culturele aspecten Omschrijving: - Het vergroten van de kennis en vaardigheden in het omgaan met verschillende culturen. - Het mogelijk maken van een specifiek zorgaanbod wat rekening houdt met specifieke cultuur aspecten.
Criteria en voorwaarden: - Vergroot de kennis en deskundigheid van de huisarts en medewerkers in de praktijk over gezondheid(sbevordering) en ziekte(beleving) van doelgroepen in achterstandsgebieden. - Draagt bij aan gezondere leefstijl en gezondheid van achterstandspatiënten, die grotere gezondheidsrisico’s hebben dan de gemiddelde patiënt. - Betreft een probleem, dat bij de doelgroep significant anders is dan bij de gemiddelde patiënt.
pagina 7 van 11
- Bij uitvoeringsprojecten wordt gebruik gemaakt van nieuwe inzichten/beproefde methodes. - In geval van onderzoek wordt aangesloten bij wetenschappelijke instituten of wordt eigen kwalitatief onderzoek uitgevoerd op kleine schaal. - Toekenning op basis van het projectplan en de begroting. - Verslag / rapportage aan het eind van het project.
Facilitering AOF: - Marktconforme uurvergoeding voor de inzet van huisartsenuren (of POH-uren). - Eenvoudige declaratiemogelijkheid. - De betreffende adviseur van 1ste Lijn Amsterdam kan worden ingeschakeld om onderstaande voorzieningen aan te vragen, voor te bereiden en zo nodig bij de uitvoering te ondersteunen.
VOORBEELDEN
Kennisvermeerdering van cultuurspecifieke aspecten van de zorg Het AOF organiseert of faciliteert onderzoek en nascholing op het gebied van interculturele ( in brede zin) benadering en competenties. Groepsreizen naar landen van herkomst voor wederzijds begrip over cultuur en gezondheid. Het AOF organiseert studiereizen naar landen van herkomst van de grootste migrantengroepen voor huisartsen en POH’s. De organisatiekosten van deze reizen zijn voor rekening van het AOF. Deelnemers betalen de reis- en verblijfskosten. In 2009 is een reis naar Ghana gefaciliteerd en in 2010 heeft het AOF een reis naar Marokko georganiseerd. Een tweede reis naar Marokko en één naar Turkije zijn in voorbereiding. Specifieke zorgprogramma’s a. Spreekuur seksuele gezondheid - voorkomen soa en zwangerschappen jonge leeftijd - verwijzen naar seksuoloog die gespecialiseerd is in cultuurgebonden seksuele
voorlichting Steekproefsgewijze controle door opvragen verslagen van bijgewoonde bijeenkomsten en afspraken over vertegenwoordiging. Problematiek - verwijzing wordt vergoed
pagina 8 van 11
b. Stoppen met roken
Onderzoek naar succesvolle interventies voor bepaalde culturele groepen. Deze cultuurspecifieke programma’s aanbieden in samenwerking met Jellinek. c. Groepsgerichte voedingsvoorlichting voor allochtone diabetespatiënten
In navolging van Marokko: vrouwen gaan samen “gezonde” boodschappen doen. Daarna bespreken zij met diëtiste of verpleegkundige of dit inderdaad gezonde producten zijn voor diabetici. Er wordt ook samen gekookt.
6.3.
Waarborgen voor adequate financiering en andere voorwaardenscheppende activiteiten Omschrijving: Achterstandsproblematiek moet meegenomen worden als apart onderdeel bij nieuwe modules en andere financieringsvormen van huisartsenzorg. Daartoe en daarnaast is onderzoek nodig over achterstandsproblemen in de eerstelijnszorg, gerichte lobby en het voor het voetlicht brengen van achterstandsitems.
Criteria en voorwaarden: - Kennis en deskundigheid van de huisarts en medewerkers in de praktijk over gezondheid(sbevordering) en ziekte(beleving) van doelgroepen in achterstandsgebieden vergroten. - Bijdrage tot ondersteuning van adequate financiering van de huisartsenzorg in achterstandswijken. - Toekenning op basis van onderzoeks/projectvoorstel. - Huisartsen nemen deel aan/nemen initiatief tot onderhandelingen met mandaat van het AOF bestuur.
Facilitering AOF: Het initiatief voor deze taken ligt bij bureau en bestuur/klankbordgroep van het AOF. Er zal een beroep gedaan worden op huisartsen uit de achterstandsgebieden. Ook hun inzet wordt gefinancierd vanuit het AOF.
VOORBEELDEN
No show In kaart brengen hoe groot dit probleem is en hoe het in elkaar zit. Doel: argumentatie bij elkaar te zoeken om tot een tegemoetkoming hiervoor te komen.
pagina 9 van 11
“POH GGZ plus” Adequate financiering voor POH GGZ in achterstandswijken. Lobbyactiviteiten Opzetten van een lobby voor adequate financiering achterstandsartsen bij LHV, ziektekostenverzekeraars, VWS en NZA marktconforme betaling lobbyende achterstandsarts.
pagina 10 van 11
BIJLAGE
Relevante beleidskaders I.
Huisartsenzorg Een nieuwe ontwikkeling in de huisartsenzorg is de ketenzorg voor chronische zieken. In achterstandsgebieden, (zie onderzoek door het AOF naar inzet POH bij diabeteszorg) kost deze zorg meer tijd dan gemiddeld en zijn er meer chronisch zieken.
II.
Overheidsbeleid prachtwijken In achterstandsgebieden is er allerlei overheidsbeleid, gericht op verbetering van woon- en leefomstandigheden. Dit vertaalt zich met name in een overdaad aan projecten, die de sociale kaart steeds groter en gecompliceerder maken. Mede daardoor ontstaat er weer behoefte aan coördinatie. Stadsdelen bieden in het loket zorg en samenleven een wegwijzer voor de burger in dit complex. In de subsidieregeling ‘Op een lijn’ geeft VWS financiële steun voor versterking van lokale samenwerkingsverbanden.
III.
Lokale partijen Agis en de gemeente hebben een convenant gesloten waarin zij gezamenlijk in deze wijken aan de slag willen met een meer coherente aanpak, gericht op betere gezondheid in de brede zin, van alle burgers. Dit is een belangrijk onderdeel van het Programma Grote Steden van Agis, dat zich richt op een betere gezondheid en een hogere kwaliteit en doelmatigheid van de zorg, onder andere door samenwerking met de gemeente in concrete projecten en door het stimuleren van samenwerking en afstemming in de eerstelijnszorg.
IV.
Terugkeer van wijkverpleging in achterstandswijken Het verdwijnen van de wijkverpleging heeft ook politiek aandacht gekregen en er zullen in verschillende achterstandswijken weer wijkverpleegkundigen bij komen via de subsidieregeling ‘ Zichtbare schakel’.
V.
Woonservicewijken Voor ouderen en (andere) mensen met beperkingen worden in de hele stad woon servicewijken ingericht. In deze wijken zijn noodzakelijke voorzieningen, inclusief zorg en welzijn binnen bereikbare afstand en zijn er voldoende zorgwoningen beschikbaar.
pagina 11 van 11
