Beginselen van Ruimtelijke ordenings-, milieu- en energierecht

Beginselen van Ruimtelijke ordenings-, milieu- en energierecht FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 34 A 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E [email protected] W www.forumadvocaten.be

1

INLEIDING

2

Inleiding  Overzicht ruimtelijke ordenings-, milieurecht en energierecht  Beperkte tijd: focus op Bronnen en beginselen Geen details

3

Inhoud  Deel Staatsordening:  Bevoegdheidverdeling binnen de federale gedecentraliseerde staat  Wetsconflicten tussen de normen van de verschillende bestuursniveaus  Deel ruimtelijke ordening  Deel milieu  Deel omgevingsrecht  Deel aanverwante materies  Handelsvestigingsvergunningen  Energierecht  Deel rechtsbescherming in het ruimtelijke ordenings- en milieurecht 4

BEVOEGDHEIDSVERDELING

5

De federale gedecentraliseerde staat  Uitgangspunt: België is een federale staat België is een gedecentraliseerde staat  Gevolg: Complexe bevoegdheisdverdeling tussen diverse bestuursniveaus Noodzakelijk hier aandacht aan te besteden, anders is de rest onbegrijpbaar 6

De federale gedecentraliseerde staat 

Federale staat:  Federale overheid  3 Gemeenschappen o Vlaamse Gemeenschap o Franse gemeenschap o Duitstalige gemeenschap

 3 Gewesten o Vlaams Gewest o Waals Gewest o Brussels-Hoofdstedelijk Gewest

 4 taalgebieden o o o o





Eentalig Nederlands Eentalig Frans Eentalig Duits Tweetalig Nederlands-Frans

Gedecentraliseerd:  Provincies  Gemeenten  Functionele decentralisatie (zie verder) De diverse entiteiten beschikken elk over eigen bevoegdheden (zie verder)

België is een federale staat

Federale staat

Belgische nationale eenheidsstaat

Diverse staatshervormingen (1970 – 1980 – 1993 – 2002 – 2012-2014 - …)

Gemeenschappen

Gewesten

8

De federale staat Productnormering

Bescherming tegen ioniserende stralingen met inbegrip van radioactief afval

Federale staat

Nog enkele voorbehouden bevoegdheden op vlak van milieu

De doorvoer van afvalstoffen

Bescherming van het mariene milieu Interne politie van gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven Bepaalde aspecten van energiebeleid

9

De staatsmachten van de federale overheid  Wetgevende macht:  Samenstelling: drie takken o Kamer o Senaat o Koning

 De normen: (federale) wetten  Uitvoerende macht:  Samenstelling: o Koning o Ministers o Staatssecretarissen

 De normen: Koninklijke Besluiten, Ministeriële besluiten…  Rechterlijke macht:  Hoven en rechtbanken  Vonnissen en arresten

De gemeenschappen en de gewesten

De gemeenschappen

Onderwijs

Gemeenschappen

Geen bevoegdheden inzake milieu

Taal

Cultuur

13

De Gewesten

Ruimtelijke ordening

Monumenten- en landschapszorg

De bescherming van het leefmilieu

Het waterbeleid

Gewesten

Toegewezen bevoegdheden inzake milieu (zwaartepunt)

De landinrichting

Het natuurbehoud

De landbouw

De zeevisserij

Het wetenschappelijk onderzoek en het energiebeleid

15

De Staatsmachten van de gemeenschappen en gewesten  

Naar het beeld en de gelijkenis van de federale overheid, maar:  Zonder eigen rechterlijke macht  Zonder eigen Grondwet Wetgevende macht:  Samenstelling o Parlement o Regering

 Normen: o Decreten o Ordonnanties (enkel voor Brussels Hoofdstedelijk Gewest)



Uitvoerende macht:  Samenstelling: o Regering (collegiaal) o Ministers



 Normen: regeringsbesluiten, ministeriële besluiten Rechterlijke macht: geen  Maar onder (strikte) voorwaarden kunnen administratieve rechtscolleges opgericht worden o Vb. Raad voor vergunningsbetwistingen o Vb. Milieuhandhavingscollege

De gewesten  Elk gewest oefent autonoom zijn gewestbevoegdheden uit.  Gevolg:  Vroeger: 1 stedenbouw”wet”  Thans: o Vlaams Gewest:  “Decreet” houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening (Vlaamse Codex ruimtelijke ordening)  Uitvoeringsbesluiten

o Waals Gewest:  CWATUPE: Code Wallon de l'Aménagement du Territoire, de l'Urbanisme, du Patrimoine et de l'Énergie  Uitvoeringsbesluiten

o Brussels Hoofdstedelijk Gewest:  BWRO: Het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening  Uitvoeringsbesluiten

 Idem voor Milieu etc…  Onmogelijk dit allemaal te bespreken 17

Het Vlaams Gewest: algemeen  Vlaams Gewest oefent in Vlaanderen de gewestelijke bevoegdheden inzake ruimtelijke ordening en leefmilieu uit:  Maakt decreten o Decreet houden de organisatie van de ruimtelijke ordening (Vlaamse Codex ruimtelijke ordening) o Milieuvergunningendecreet o Bodemdecreet o Afvalstoffendecreet o Omgevingsvergunningsdecreet o…

 Maakt (regerings)besluiten: o Vb. VLAREM: Vlaams reglement inzake milieu o Vb. VLAREBO: Vlaams Regelement inzake bodem o Vb. Besluit van de Vlaamse regering tot bepaling van de nietvergunningsplichtige handelingen 18

Organisatiestructuur van de Vlaamse overheid  Kaderdecreet bestuurlijk beleid  Principes  Minister: Beleidsbepaling in zijn beleidsdomein  Departementen: Beleidsondersteuning en beleidsvoorbereiding  Agentschappen: Beleidsuitvoering

Organisatiestructuur van de Vlaamse overheid

De Vlaamse regering 

Afbeelding van http://www.skynet.be/nieuws-sport/nieuws/dossier/981963/wie-is-wie-in-de-vlaamse-regering#ldmain

Ben Weyts, NVA, Mobiliteit Geert Bourgeois, NVA, Minister-President Joke Schauvliege, CD&V Leefmilieu, Ruimtelijke Ordening en Landbouw

Annemie Turtelboom, Open VLD, Energie

21

Beleidsdomein Ruimtelijke ordening

Beleidsdomein Leefmilieu, natuur en energie

De gedecentraliseerde staat  Decentralisatie  Vorm van gezagsspreiding waarbij aan aparte publiekrechtelijke rechtspersonen een eigen beslissingsmacht wordt toevertrouwd  Territoriale decentralisatie: o voor een algemeen omschreven, doch territoriaal beperkt belang  

Provincies Gemeenten

 Functionele decentralisatie: o voor een welbepaalde materie o gespecialiseerde diensten met specifieke taken

De gedecentraliseerde staat  Belangrijke bevoegdheden inzake ruimtelijke ordening en milieu bij de gedecentraliseerde overheden:  Gemeenten:  Stedenbouwkundige vergunningen (eerste aanleg)  Milieuvergunningen (klasse 2)  Handelsvestigingsvergunningen  Provincies:  Administratief beroep tegen (weigering van) stedenbouwkundige vergunningen  Beroep tegen (weigering van) milieuvergunningen (klasse 2)  Milieuvergunningen (klasse 1)  Functioneel gedecentraliseerde diensten:  Vb. OVAM: Vlaamse Openbare afvalstoffenmaatschappij  Vb. VREG: Vlaams Reguleringsinstantie voor de Elektriciteit- en gasmarkt 25

Het Europees niveau  Europa behartigt diverse bevoegdheden inzake leefmilieu

belangrijke

Milieueffectenrapportage

Luchtkwaliteitsnormen

Europees niveau

Eveneens belangrijke bevoegdheden inzake leefmilieu

Vogel- en habitatbescherming

Nitraatrichtlijn

…

26

Conclusie  België verdampt naar Europa en verwatert naar de deelstaten  Naar Europa: o ca. 90% milieuregelgeving is van Europese oorsprong o Veelal richtlijnen die in intern recht moeten omgezet worden o België reeds diverse malen veroordeeld voor niet correcte omzettingen, o.a. inzake milieueffectenrapportage

 Naar de deelstaten o Deelstaten krijgen doorheen staatshervormingen steeds meer bevoegdheden o Zwaartepunt de facto reeds bij deelstaten o Verdere evolutie van federale naar confederale staat?

WETSCONFLICTEN EN HIERARCHIE DER NORMEN

DE

Probleemstelling  Uitgangspunt: de rechtsstaat: alle gezagsdragers zijn onderworpen aan het recht. zij moeten de toepassing ervan verzekeren. hun macht is erdoor beperkt.  Probleem: Zeer veel wetgevers Zeer veel normen  Gevolg: wetsconflicten De ene beveelt wat de ander verbiedt en omgekeerd

Oplossing  Conflicten tussen gedragsregels van eenzelfde overheid regels ingegeven door het gezond verstand: o lex posterior derogat priori (een latere wet heeft voorrang op de vroegere) o lex specialis derogat legi generali (de bijzondere wet heeft voorrang op de algemene) o reglementaire bestuurshandelingen primeren op individuele bestuurshandelingen (patere legem quam ipse fecisti)  Vb. gemeentelijke stedenbouwkundige verordening (= reglement) primeert op een vergunningsbesluit (= individuele bestuurshandeling)

Oplossing  Conflicten tussen gedragsregels van verschillende overheden:  Vermijden door exclusieve bevoegdheden (materieel/territoriaal)  Reglementaire bestuurshandelingen primeren op individuele bestuurshandelingen o Vb. Gewestplan (met aanduiding van bestemmingen = verordenend) moet gerespecteerd worden bij het verlenen van vergunningen (zowel stedenbouwkundige vergunningen als milieuvergunningen).

 Hiërarchie van de overheden – hiërarchie van de normen o suprematie van het internationale en supranationale (Europese) recht op het nationale recht o wat het nationale recht betreft, komt aan de grondwet het hoogste gezag toe o de delen van de staat (gemeenschappen, gewesten, provincies, gemeenten) zijn (in principe) ondergeschikt aan het geheel. o de hiërarchische positie van een overheid is rechtstreeks evenredig met haar democratische legitimiteit: hoe rechtstreekser zij door de burgers is verkozen, hoe groter haar gezag  vb. Decreet ruimtelijke ordening (Vlaams Parlement rechtstreeks verkozen) vs. Besluit van de Vlaamse regering  vb. Besluit van de gemeenteraad (gemeenteraad rechtstreeks verkozen) vs. besluit van het college van Burgemeester en schepenen.

(Internationaal en supranationaal recht) Grondwet

(Bijzondere wetten) Wetten in de formele zin (federale) wetten

Decreten en ordonnanties

Koninklijke besluiten

Regeringsbesluiten

Ministeriële besluiten

Ministeriële besluiten

Provinciale verordeningen van Provincieraad Bestendige deputatie Provinciegouverneur

Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening Koninklijk Besluit 1972 betreffende de inrichting en toepassing van de Gewestplannen

Vlaamse regering: Gewestelijke hemelwaterverordening

Provincieraad: Strengere provinciale hemelwaterverordening

(Agglomeratieverordeningen) (Verordeningen van de gemeenschapscommissies) Gemeentelijke verordeningen van Gemeenteraad College van Burgemeester en Schepenen Burgemeester

Gemeenteraad: Gemeentelijke stedenbouwkundige verordening College van burgemeester en schepenen: Vergunningsbeslissing

RUIMTELIJKE ORDENING

Inleiding

34

Overzicht Ordening

Vlaamse

Codex

Ruimtelijke

DE VCRO 1 Inleidende bepalingen 2 Planning 3 Grootschalige stedenbouwkundige projecten

4 Vergunningenbeleid 5 Diverse bepalingen 6 Handhaving 7 Temporele en overgangsmatige regelen Bijlagen

Evolutie van de wetgeving inzake ruimtelijke ordening en stedenbouw  1962: Stedebouwwet  1972: K.B. Inrichtingsvoorschriften bij gewestplannen  Jaren ‘70-begin jaren ’80: gewestplannen (vastleggen bestemmingen)  Staatshervorming: Gewesten worden bevoegd voor ruimtelijke ordening  Sinds 1 september 2009: inwerkingtreding Vlaamse Codex ruimtelijke ordening

Actoren binnen het veld van de ruimtelijke ordening

Overzicht van de actoren  

Centraal beleid:  Decreetgever: VCRO en wijzigingen hieraan  Vlaamse regering, Minister: uitvoeringsbesluiten Decentralisatie  Provincies o vb. provinciale stedenbouwkundige verordeningen, o Vb. administratieve beroepen tegen (weigering van) stedenbouwkundige vergunning

 Gemeenten o College van burgemeester en schepenen: vergunningen o Gemeenteraad: tracé van de wegen (vb. bij aanleg verkaveling met nieuwe wegenis)



Handhavingsbeleid  College van burgemeester en schepenen (stakingsbevel)  Stedenbouwkundig Inspecteur (stakingsbevel)  Politie (vaststellen inbreuken)  Hoge Raad voor het handhavingsbeleid (advies over herstelvorderingen)  Hoven en rechtbanken (veroordelen tot bijvoorbeeld herstel van de plaats in oorspronkelijke toestand)

Overzicht van de actoren  Adviserende instanties:  SARO (Strategische adviesraad Ruimtelijke Ordening)  VLACORO (Vlaamse Commissie Ruimtelijke Ordening)  PROCORO (Provinciale commissie Ruimtelijke ordening)  GECORO (Gemeentelijke commissie ruimtelijke ordening)  Agentschappen (natuur en Bos, Wegen en verkeer, Waterwegen en Zeekanaal,…)  Ambtenaren:  Gewestelijke, provinciale en gemeentelijke stedenbouwkundige ambtenaren  De stedenbouwkundig inspecteur  …

Planning

Soorten plannen  Oud systeem: Gewestplannen Bijzonder Plan van Aanleg (BPA)  Nieuw systeem: Ruimtelijke Structuurplannen Ruimtelijke Uitvoeringsplannen

De oude planningsinstrumenten: Gewestplan en BPA

Gewestplan / BPA  Gewestplanning  Algemene bestemmingen: o o o o o

Wonen (rood) Industrie (paars) Groengebied (groen) Recreatie (oranje) Enz…

 KB 1972: o Woongebied is bestemd voor wonen, kleinhandel, open ruimte,… o Industriegebied is bestemd voor … o Enz…

    

Opgemaakt door Gewest Grote schaal Gebiedsdekkend Voor het volledig Vlaams (en Waals) grondgebied (25 kaartbladen) Geen toekomstvisie

Gewestplan buurt Sportpaleis

Gewestplan / BPA  Bijzonder plan van aanleg  Gedetailleerde invulling gewestplan (concrete bouwvoorschriften)  Kleine schaal  Opgemaakt door stad/gemeente  Voor een bepaald deel van de stad/gemeente  Vb. In dat specifieke woongebied (volgens het gewestplan) is volgens het BPA toegelaten: bouwen met drie verdiepingen en een zadeldak met een helling van 45°.  Geen toekomstvisie

BPA deel binnenstad

Gewestplan / BPA  Voordeel Gewestplannen en BPA: Rechtszekerheid: men weet wat waar kan  Nadeel: Hangen in beleidsvacuüm Weinig flexibel  Oplossing: twee nieuwe planningsinstrumenten: Ruimtelijke Structuurplannen (beleidsplan) Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (bestemmingsplan)

Algemene principes nieuwe plannen  Eerst structuurplan, dan pas uitvoeringsplan mogelijk  Uitvoeringsplan moet in overeenstemming met ruimtelijk structuurplan  Subsidiariteit: welk niveau is bevoegd?  Het meest geschikte?! o Gewest o Provincie o Gemeente

Ruimtelijke structuurplannen

Ruimtelijke structuurplannen  Beleidsdocument:

 een kader  lange termijnvisie  om samenhang te brengen in voorbereiding, vaststelling en uitvoering van beslissingen die de ruimtelijke ordening aanbelangen

 3 delen:  Bindend  Richtinggevend  Informatief  Structuurplannen worden opgemaakt op 3 niveaus:  Gewest  Provincie  Gemeente

 Geen beoordelingsgrond voor afgifte van vergunningen!

Ruimtelijke structuurplannen  Informatief gedeelte: Inhoud: o beschrijving bestaande fysische ruimtelijke toestand o onderzoek behoeften o verbanden met hogere plannen o mogelijke alternatieven voor gewenste structuur

geen rechtskracht, maar moet wel aanwezig zijn

Ruimtelijke structuurplannen  Richtinggevend gedeelte:  Inhoud: o doelstellingen en prioriteiten o beschrijving gewenste ruimtelijke structuur o maatregelen, middelen, instrumenten en acties voor de uitvoering

 “Auteur” en ondergeschikte besturen mogen “in principe” niet afwijken, behalve: o onvoorziene ontwikkelingen ruimtelijke behoeften o dringende sociale, economische of budgettaire redenen

Ruimtelijke structuurplannen  Bindend gedeelte: Bindend voor de overheid die het plan opmaakt en ondergeschikte besturen Inhoud: te bepalen door overheid die het plan opmaakt o Vb. Er zal een ruimtelijk uitvoeringsplan opgemaakt worden voor de omvorming van een woonuitbreidingsgebied naar effectief woongebied

Ruimtelijke structuurplannen  krachtlijnen:  “Een” beleidsdocument (naast vele anderen, zoals mobiliteitsplannen, afvalplannen etc…)  Het legt geen bestemmingen vast  Zij binden de overheid, niet de burger die bv. om een vergunning vraagt  Het structuurplan moet uitgevoerd worden in een ruimtelijk uitvoeringsplan (het ruimtelijk uitvoeringsplan legt de bestemmingen vast)

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP)  Uitvoering Ruimtelijke structuurplannen  Eveneens op 3 niveaus: Gewest Provincie Gemeente  Wél beoordelingsgrond voor vergunningen!

Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP)  Inhoud:  grafisch plan van het gebied  voorschriften inzake o bestemming, o inrichting of o beheer

 relatie met structuurplan

 Rechtskracht: verordenend Een vergunning wordt hieraan getoetst

Relatie tussen de planningsinstrumenten

verschillende

 RUP slechts mogelijk indien reeds ruimtelijk structuurplan  Gewestplannen en bijzondere plannen van aanleg blijven tot ze vervangen worden door een RUP Dus op heel veel plaatsen nog gewestplan van toepassing

Planning op het gewestelijk niveau  Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen (RSV) Voor het eerst opgemaakt 1997 Herzien 2003 Nadien opnieuw herzien

Planning op het gewestelijk niveau  Gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen over: Afbakeningen stedelijke gebieden, bv. o Afbakening grootstedelijk gebied Gent  lijst van 32 stedelijke projecten rond wonen, werken, open ruimte en verkeer.

Planning op het gewestelijk niveau Strategische stedelijke projecten, bv. o HST- station Antwerpen - omgeving Kievitplein  In de bindende bepalingen van het Ruimtelijke Structuurplan Vlaanderen (RSV) is het Hoge Snelheidstrein - station Antwerpen-Centraal geselecteerd als poort op Vlaams niveau  mogelijkheid creëren voor de realisatie van nieuwe kantoren, woningen en andere stedelijke activiteiten.

Planning op het gewestelijk niveau Zones voor nutsvoorzieningen o Bv. Hoogspanningslijn o Bv. gesloten jeugdinstelling Everberg

Ontginningen o Bv. Oppervlaktedelfstoffenzone Leem in ZuidLimburg

Infrastructuur o Bv. Noordelijke ontsluiting van de luchthaven Brussel Nationaal

Planning op het gewestelijk niveau Historisch gegroeide bedrijven o Vb. Aertssen in Stabroek o Vb. Cordeel in Hoeselt o Vb. Lotus Bakeries in Kaprijke o Vb. Drukkerij Verstraete te Knesselare o Vb. Agristo te Harelbeke

Planning op het gewestelijk niveau Regionale bedrijventerreinen o Vb. Regionaal Bedrijventerrein Chartreuse te Brugge en Zedelgem o Vb. Gemengd regionaal bedrijventerrein Simla NV te Grimbergen o Vb. Bestaand regionaal bedrijf Makro

Planning op het gewestelijk niveau Zeehavens en Luchthavens o Vb. Zeehavengebied Antwerpen - Waaslandhaven fase 1

Lijninfrastructuren o Oosterweelverbinding (mobiliteit rond Antwerpen verbeteren door “rondmaken” van de Ring)

Planning op het gewestelijk niveau Leidingen o Vb. Leidingstraat Herentals Zoersel

Zandhoven –

 Mogelijk maken uitbreiding van het aardgasnetwerk van Fluxys om de bevoorrading van de distributiemaatschappijen, de industrie en de KMO’s in de provincie Antwerpen te kunnen blijven verzekeren.

Planning op het provinciaal niveau  Provinciale ruimtelijke structuurplannen: Elke provincie heeft een structuurplan o Vb. Provincie Antwerpen  Definitieve vaststelling 25 januari 2001  Goedgekeurd op 10 juli 2001

Planning op het provinciaal niveau  Provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen (PRUP): PRUP’S Antwerpen o Voor economische structuur

 Regionale bedrijventerreinen  Kleinhandelslinten

o Open ruimte  Wachtbekkens, overstromingsgebieden  Rioolwaterzuiveringsinstallaties

o Recreatie  Campings  Golfterreinen

o Verkeer en vervoer  Park & ride  Knooppunt openbaar vervoer

Planning op het gemeentelijk niveau  Vele steden en gemeenten hebben reeds een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, niet allemaal  Vb. Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Antwerpen

Gemeentelijk Antwerpen

Ruimtelijk

Structuurplan

 Inhoud o Vb. rond “werken”:  Nieuwe kleinhandel: slachthuissite (25.000 m2)  Grootschalige kleinhandel: slachthuissite en Lobroekdok (herlocalisatie omgevingszonevreemde bedrijven)  Selectie kantoorzones: Luchthaven Deurne is troef voor kantorenlocatie  Omgeving kanaal Deurne geselecteerd als te herstructureren bedrijvenzone

Planning op het gemeentelijk niveau  Heel wat steden en gemeenten hebben reeds één of meerdere ruimtelijke uitvoeringsplannen Waar geen ruimtelijke uitvoeringsplan geldt, blijft het gewestplan en/of bijzonder plan van aanleg gelden.

Stedenbouwkundige verordeningen

Stedenbouwkundige verordeningen  Wat:  Abstracte groep van regels, toepasselijk op onbepaald aantal gevallen  Waarover:  M.b.t. ruimtelijke aspecten o o o o o

fraaiheid van gebouwen, (brand)veiligheid, bewoonbaarheid van de woningen, aanleg van groen en beplantingen …

 Opnieuw op drie niveaus:  Gewest  Provincie  Gemeente  Territoriaal: voor het geheel of een aangeduid deel van het gebied van resp. Gewest/Provincie/Gemeente

Stedenbouwkundige verordeningen  Voorbeeld: de gewestelijke verordening inzake hemelwaterputten edm.  bevat minimale voorschriften voor de lozing van nietverontreinigd hemelwater, afkomstig van verharde oppervlakken.  in de provincie Vlaams-Brabant geldt een provinciale, strengere regeling met een eigen formulier  ook gemeentes kunnen een eigen (strengere) regeling voorzien

 Voorbeeld: Bouwcode van stad Antwerpen:  bevat heel wat regels inzake minimale lichtinval, grootte en hoogte van de ruimtes, beplantingen, aanbrengen van reclame,…

Een complex kluwen “Gewest”

Gewestplan

Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen

Gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan

Gewestelijke stedenbouwkundige verordeningen

Provincie

-

Provinciaal ruimtelijk structuurplan

Provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan

Provinciale stedenbouwkundige verordeningen

Gemeente

Bijzonder plan van aanleg

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan

Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan

Gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen

Vergunningen

Stedenbouwkundige vergunning  Vergunningsplichtige handelingen:  Het is verboden zonder stedenbouwkundige vergunning bepaalde handelingen uit te voeren (uitgezonderd instandhoudingswerken)  Zie lijst in Vlaamse Codex ruimtelijke ordening, art. 4.4.1: o Bouwen, verbouwen,… o Functiewijzigingen doorvoeren o Aantal woongelegenheden wijzigen o Ontbossen o Vellen hoogstammige bomen o grond gewoonlijk gebruiken of aanleggen voor stallen van wagens o…

Stedenbouwkundige vergunning  Van vergunningsplicht vrijgestelde handelingen: Principieel vergunningsplichtig, maar worden vrijgesteld Zie uitvoeringsbesluit Vlaamse regering Veelal kleinere werken, zoals plaatsen van brievenbussen, tuinornamenten, speeltuigen etc..  Meldingsplichtige handelingen: Zie besluit van de Vlaamse regering Vb. veranda aanbouwen als aan bepaalde voorwaarden voldaan is

Vergunningen en meldingen

79

Stedenbouwkundige vergunning  Opgelet voor lokale voorschriften: provinciale en gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen kunnen: o de vergunningsplichtige handelingen aanvullen; o Voor meldingsplichtige handelingen een vergunningsplicht invoeren; o voor vrijgestelde handelingen een meldingsplicht kunnen invoeren.

Verkavelingsvergunning  Verkavelen:  een grond vrijwillig verdelen in twee of meer kavels  om ten minste één van deze kavels te verkopen of te verhuren etc.…  zulks met het oog op woningbouw of de oprichting van constructies  Verkavelingsvergunningsplicht  woningbouw  Verkavelingsvergunningsmogelijkheid  voor het verkavelen voor de aanleg en het bebouwen van terreinen voor andere functies dan woningbouw

Procedure  Eerste aanleg:  Aanvraag o Indienen bij college van burgemeester en schepenen

 Soms openbaar onderzoek o Gevallen geregeld in een besluit van de Vlaamse regering

 Adviezen o Gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar (voor bepaalde niet ontvoogde gemeenten) o Agentschap Wegen en Verkeer o Agentschap natuur en bos o…

 Beslissing college van burgemeester en schepenen (75 tot 105 dagen) 82

Procedure  Administratief Beroep bij de Deputatie (Provincie) mogelijkheid om gehoord te worden doet de volledige beoordeling opnieuw beslissing binnen 75 tot 105 dagen  Beroep bij Raad voor vergunningsbetwistingen  Eventueel Cassatieberoep bij Raad van State

83

MILIEUVERGUNNING

Regelgevend kader  Decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning  Afgekort milieuvergunningsdecreet  Besluit van de Vlaamse Regering van 6 februari 1991 houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning  Afgekort: VLAREM I

 Besluit van de Vlaamse regering van 1 juni 1995 houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne  Afgekort: VLAREM II

Regelgevend kader  VLAREM I regelt o.a. volgende aangelegenheden:  De vergunningsaanvraag (art. 5-6)  Procedure voor behandeling milieuvergunningsaanvragen (art. 34-42)  Openbaar onderzoek (art. 17-19)  De adviezen (art. 20-21)  Beroepen (art. 49-55)  Verval, schorsing en opheffing van de vergunning (art. 46-48)  Koppeling milieu- en bouwvergunning (art. 46-48) …

Regelgevend kader  Vlarem II regelt o.a. volgende aangelegenheden:  Algemene milieuvoorwaarden o voor alle hinderlijke inrichtingen

 Sectorale milieuvoorwaarden o voor specifieke categorieën van inrichtingen

 Mogelijkheden tot vergunningsvoorwaarden

het

opleggen

o Op te leggen in de vergunning

 Milieuvoorwaarden voor niet ingedeelde inrichtingen

van

bijzondere

Integratie van verschillende vergunningen  Huidige milieuvergunning omvat milieuhygiënische vergunningen:        

verschillende

vroegere

Exploitatievergunning Lozingsvergunning Vergunning voor vernietigen giftig afval Vergunning voor verwijdering van afvalstoffen Vergunning voor grondwaterwinning Vergunning voor activiteiten die grondwater kunnen verontreinigen Vergunning voor groeven en graverijen Vergunning voor wedstrijden, test- en oefenritten of vaarten met motorvoertuigen- of vaartuigen

 (Nog) niet:  vergunning voor capteren van oppervlaktewater  vergunningsstelsels in de sfeer van landschapsberscherming  de stedenbouwkundige vergunning

natuurbehoud

en

Vergunningsplicht inrichtingen

/

Meldingsplicht

ingedeelde

 Vergunnings- / meldingsplicht voor als hinderlijk ingedeelde inrichtingen (art. 4 MVD):  Hinderlijke inrichtingen:

o Inrichting: fabrieken, werkplaatsen, opslagplaatsen, machines, installaties, toestellen en handelingen die op een door de Vlaamse Regering op te stellen lijst voorkomen o Ingedeeld: zie bijlage I Vlarem I

Vergunningsplicht / ingedeelde inrichtingen

Meldingsplicht

 Indeling van inrichtingen:  bijlage I bij Vlarem I  3 klassen, naar gelang aard en belangrijkheid van de milieueffecten: o Klasse 1 (meest milieubelastend): vergunning aanvragen bij Deputatie (Provincie) o Klasse 2: vergunning aanvragen bij College van burgemeester en schepenen (gemeente) o Klasse 3: meldingsplicht (bij gemeente)

 Wanneer een inrichting onder toepassing valt van verschillende indelingsrubrieken, behorend tot verschillende klassen: o inrichting van hoogste klasse bepaalt de te volgen procedure (art. 9, §4, MVD) o enkel betrekking op vergunningsplichtige inrichtingen: meldingsplichtig blijft meldingsplichtig ook indien deel van bv. inrichting van klasse 2

90

Vergunnings/Meldingsplicht ingedeelde inrichtingen

Vergunningsplicht / ingedeelde inrichtingen

Meldingsplicht

92

Vergunningsplicht / ingedeelde inrichtingen

Meldingsplicht

 Vb. rubrieken van toepassing op een supermarkt

93

Procedure  Vb. klasse 2 

Procedureschema op (http://www.agentschapondernemen.be/content/bedrijf-en-milieu)

94

Procedure  Beroep (klasse 2)

95

Koppeling vergunning

milieu-

en

stedenbouwkundige

 Gecombineerde aanvraag?  Samenvoeging aanvragen mogelijk als College van Burgemeester en Schepenen voor beiden bevoegd is  Uniek loket  Specifieke procedureregelen  Men werkt aan een ‘omgevingsvergunning’ met integratie van de stedenbouwkundige vergunning en de milieuvergunning

 Koppeling in eindfase  Uitvoerbaarheid ene vergunning is afhankelijk van het verkrijgen van de andere vergunning (= schorsing zolang andere niet definitief verleend)  Op dag definitieve weigering ene vergunning, vervalt de andere vergunning van rechtswege

Beoordeling milieuvergunningen stedenbouwkundige vergunningen

en

 Bij de beoordeling van een stedenbouwkundige vergunning kan rekening gehouden worden met hinderaspecten en dus ook met milieuhinder  Omgekeerd, bij de beoordeling van een milieuvergunning dient ook rekening gehouden te worden met:  De bestemmingsplannen (gewestplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen,…)  De verenigbaarheid van de aanvraag met de goede ruimtelijke ordening…

De diverse sectorale toetsen  Via diverse sectorale toetsen (inzake natuur, water, milieu,…) infiltreert de milieubeoordeling in de materie van ruimtelijke ordening  Vb. natuurtoets:  verhinderen van vermijdbare schade aan de natuur bij verlenen van stedenbouwkundige vergunningen  Vb. watertoets:  voorkomen van schadelijke effecten aan het watersysteem bij verlenen van stedenbouwkundige vergunningen/verkavelingsvergunningen…  (zie navolgend informatief overzicht) 98

Natuurtoets

Habitattoets

Ventoets

Watertoets

Landschapstoets

Basis

Art. 16 Natuurdecreet

Art. 36 ter Natuurdecreet

Art. 26bis Natuurdecreet

Art. 8 DIW

Art. 29 Landschapsdecreet

Doel

Voorkomen van vermijdbare schade

Voorkomen van betekenisvolle aantasting

Voorkomen van vermijdbare schade

Voorkomen van schadelijke effecten

Voorkomen van betekenisvolle schade

Toepasingsgebied ratione loci

Vlaanderen

Habitat- of vogelrichtlijngebied en aanvragen met effect op dat gebied

VEN-gebieden en aanvragen met effect op dat gebied

Vlaanderen

In erfgoedlandschappen

Structuurplan

Nee

Ja

Nee

Nee

Ja

BPA

Nee

Ja

Nee

Ja

Ja

RUP

Nee

Ja

Nee

Ja

Ja

Stk. Verordening

Nee

Nee

Nee

Nee

Ja

Stk. Vergunning of verkavelingsaanvraag

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja (indien aanvraag door overheid)

Stk. attest

Nee

Nee

Nee

Ja

Nvt

Planologisch attest

Nee

Ja

Nee

Ja

Nvt

Toepasingsgebied ratione materiae

milieueffectenrapportage

100

Milieueffectenrapportage  Voor bepaalde projecten dient een milieueffectenrapport opgemaakt te worden of dient bij de aanvraag minstens een milieueffecten-screeningsnota gevoegd te worden  Daarin worden de potentiële milieueffecten besproken  Dit is het geval voor stadsontwikkelingsprojecten  Zeer ruime definitie o Winkelcentra en parkeerterreinen, woonontwikkeling, ziekenhuizen, universiteiten, sportstadia,… o Maar ook “handel” kan hieronder vallen  kleinschalige handelszaak met een lokaal bedieningsgebied (bvb. bakker, slager, kapperszaak, nachtwinkel of krantenwinkel) wordt niet als een stadsontwikkelingsproject beschouwd.  Andere worden wel als stadsontwikkelingsproject aanzien • In dat geval: minstens screeningsnota vereist

101

OMGEVINGSRECHT

102

Omgevingsrecht

OMGEVINGSRECHT

Ruimtelijke Ordening & Stedenbouw

Grond- en pandenbeleid

Milieurecht (sensu strictu)

Energie

Mobiliteit Handelsvestigingen

…

Omgevingsrecht  Vaststelling:  “To the vast majority of lawyers the areas of land use planning and environmental regulation are distinct. The subjects are treated in separate courses in law schools, zoning ordinances differ from environmental laws, and professionals are identified as land use planners or environmental consultants” (N. SPYKE). o Minister ruimtelijke ordening – Minister Milieu (recent één minister bevoegd); Minister energie, minister mobiliteit o Specialisten ruimtelijke ordening – Specialisten milieurecht o Handboeken ruimtelijke ordening en Handboeken milieurecht

 Nochtans zijn er belangrijke interferentie tussen beide takken o Men tracht te komen naar één geïntegreerde omgevingsvergunning

Problematiek  Het realiseren van belangrijke investeringsprojecten binnen een redelijke termijn wordt steeds moeilijker voor publieke en private investeerders  Vlottere en snellere procedures zijn noodzakelijk  Procedures waardoor administratieve lasten tot minimum worden herleid én bijdragen tot rechtszekere en betere besluitvorming

Oplossing?  Decreet betreffende de omgevingsvergunning  Ontwerp goedgekeurd op 19 juli 2013

 Procedures van de milieuvergunning en de stedenbouwkundige vergunning integreren in één vergunning:  één geïntegreerde vergunningsprocedure o één aanvraag indienen o één openbaar onderzoek o één adviesronde

 één globale beoordeling op milieu-, stedenbouwkundig vlak gebeurt volgens  één beslissing

ruimtelijk

en

Toepassingsgebied decreet  Het decreet is van toepassing op projecten die onderworpen zijn aan de vergunningsplicht of aan de meldingsplicht voor:  Stedenbouwkundige handelingen  Verkavelen van gronden  Milieuvergunningen (klasse I en II)  Meldingsplichtige handelingen (klasse III en/of stedenbouwkundige handelingen waarvoor een meldingsplicht nodig is)

Voordelen geïntegreerde vergunning  Voordelen geïntegreerde vergunningverlening:  Tijdswinst: o Wegvallen van verschillende procedures want 1 vergunningsaanvraag, 1 openbaar onderzoek, 1 adviesronde en dus 1 vergunning o Beperkte proceduretermijnen + sanctie bij overschrijding (= vervaltermijnen)

 Integrale beoordeling: o Volwaardige geïntegreerde beoordeling stedenbouwkundige aspecten

van

zowel

milieutechnische

als

 Reductie administratieve lasten: o Slechts 1 geïntegreerd aanvraagdossier

 Voorkomen van tegenstrijdige beslissingen: o De overheid spreekt zich met 1 stem uit over toelaatbaarheid van zowel de milieu- als de stedenbouwkundige aspecten

 Juridische problemen ingevolge bouwvergunning komen te vervallen:

koppeling

milieu-

en

Onbepaalde duur  Omgevingsvergunning van onbepaalde duur:  Vroeger o Stedenbouwkundige vergunning: onbepaalde duur o Milieuvergunning: bepaalde duur (maximum 20 jaar)

 Omgevingsvergunning: o Principe: van onbepaalde duur o Uitzondering: bepaalde duur (vb. vergunning op proef)

Voordelen vergunning onbepaalde duur  Voordelen van de omgevingsvergunning van onbepaalde duur:  Economisch voordeel: o kosten van het opstellen en indienen van een vergunningsaanvraag te vervallen

 Grotere rechtszekerheid: o vergunninghouder moet voor het uitvoeren van bedrijfsinvesteringen geen rekening houden met de eindigheid van zijn vergunning

 Waarborgen voor de bescherming van mens en leefmilieu: o Inspraak van bevolking over de exploitatie moet gewaarborgd blijven! • •

Na elke exploitatieperiode van 20 jaar kunnen er gemotiveerde opmerkingen worden geformuleerd over de verdere exploitatie door het publiek De omgevingsvergunning kan in voorkomend geval bijgesteld worden (wijziging van de milieuvoorwaarden, beperken van het voorwerp, beperken van de duur van de exploitatie)

Besluit  Omgevingsvergunning komt eraan  Belangrijke procedurele vereenvoudiging  Integratie van stedenbouwkundige vergunning en milieuvergunning  Nog geen integratie van andere vergunningen en machtigingen Vb. socio- economische machtiging voor handelsvestigingen (zie hierna)

111

DE SOCIO ECONOMISCHE MACHTIGING (HANDELSVESTIGINGEN)

112

Wetgevend kader  Wet van 13 augustus 2004 betreffende de vergunning van handelsvestigingen (B.S. 5 oktober 2004) gewijzigd door de wet van 22 december 2009 tot aanpassing van sommige wetgevingen aan de Richtlijn 2006/123/EG van het Europees Parlementen de Raad betreffende diensten op de interne markt

113

Toepassingsgebied  Ontwerpen van handelsvestiging Definiëring via de term kleinhandelsbedrijf: o de distributie-eenheid waarvan de activiteit bestaat uit het wederverkopen op gewone wijze, in eigen naam en voor eigen rekening, van goederen aan consumenten, zonder deze goederen andere behandelingen te doen ondergaan dan die welke in de handel gebruikelijk zijn; o vb: supermarkten

114

Socio-economische machtiging

< 400 m²

Geen socio-economische machtiging vereist

400 – 1000 m²

Socio-economische machtiging

Handelsvestiging

> 1000 m²

Socio-economische machtiging

College van burgemeester en schepenen beslist autonoom

Beroep: in Vlaanderen bij agentschap ondernemen

College van burgemeester en schepenen beslist

Beroep: in Vlaanderen bij agentschap ondernemen

Advies vereist van het nationaal sociaal en economisch comité voor de distributie (NSECD)

115

Socio-economische machtiging  Vooralsnog aparte machtiging  Vlaams regeerakkoord voorziet in een integratie met de omgevingsvergunning

116

Energierecht

117

Energierecht  Bevoegdheden inzake energie zijn verdeeld tussen federale overheid en gewesten  De federale overheid is bevoegd voor: o de “aangelegenheden die wegens hun technische en economische ondeelbaarheid een gelijke behandeling op nationaal vlak behoeven”, met name:    

de cyclus van de nucleaire brandstof; de grote infrastructuur op het vlak van opslag en productie van energie; de tarieven. het vervoer van energie, met name het transmissienet van 150 kV tot 380 kV (beheer door Elia)

o de windmolenparken in zee

 De gewesten zijn bevoegd voor: o de distributie en het lokaal transport van elektriciteit via netten met een nominale spanning tot en met 70 kV. o de hernieuwbare energiebronnen en het rationeel energiegebruik.

 Overleg is georganiseerd in een samenwerkingsakkoord 118

Energierecht  Op Vlaams niveau: Minister voor energie (Turtelboom) is andere dan deze van leefmilieu (Schauvliege) Belangrijkste instantie in Vlaams Gewest: de Vlaamse reguleringsinstantie voor de elektriciteits- en gasmarkt (VREG) o Zorgt voor de regulering van, de controle op en de bevordering van de transparantie van de elektriciteitsen gasmarkt in het Vlaamse Gewest

 Zeer technische materie Daarom enkel een overzicht van de relevante regelgeving 119

Regelgevend kader  Europese Unie Richtl. 2009/72/EG E.P. en de Raad 13 juli 2009 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit en tot intrekking van Richtlijn 2003/54/EG (PB. L 211, 14 augustus 2009) Richtl. 2009/73/EG E.P. en de Raad 13 juli 2009 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor aardgas en tot intrekking van Richtlijn 2003/55/ EG (PB. L 211, 14 augustus 2009) 120

Regelgevend kader  Federaal:  Elektriciteit o Wet 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt (B.S., 11 mei 1999) o K.B. 11 oktober 2000 betreffende de toekenning van individuele vergunningen voor de bouw van installaties voor de productie van elektriciteit (B.S., 1 november 2000) o K.B. 11 oktober 2000 tot vaststelling van de criteria en de procedure voor toekenning van individuele vergunningen voorafgaand aan de aanleg van directe lijnen (B.S., 1 november 2000)

 Gas o Wet 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige producten en andere door middel van leidingen (B.S., 7 mei 1965) o K.B. 12 juni 2001 betreffende de algemene voorwaarden voor de levering van aardgas en de toekenningsvoorwaarden van de leveringsvergunningen voor aardgas (B.S., 5 juli 2001) o K.B. 14 mei 2002 betreffende de vervoervergunning voor gasachtige producten en andere door middel van leidingen (B.S., 5 juni 2002) 121

Regelgevend kader  Vlaams Gewest Decr. Vl. Parl. 20 december 1996 tot regeling van het recht op minimumlevering van elektriciteit, gas en water (B.S. 8 februari 1997) Decr. Vl. Parl. 8 mei 2009 houdende algemene bepalingen betreffende het energiebeleid (B.S. 7 juli 2009) B. Vl. Reg. 19 november 2010 houdende algemene bepalingen over het energiebeleid (B.S. 8 december 2010) 122

Regelgevend kader 

Brussels Hoofdstedelijk Gewest  Elektriciteit o Ord. Br. Hoofdst. R. 19 juli 2001 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (B.S., 17 november 2001) o B. Br. Hoofdst. Reg. 18 juli 2002 houdende de criteria en de procedure tot toekenning, hernieuwing, overdracht en intrekking van een leveringsvergunning voor elektriciteit (B.S., 6 november 2002) o B. Br. Hoofdst. Reg. 6 mei 2004 betreffende de promotie van groene elektriciteit en van kwaliteitswarmtekrachtkoppeling (B.S., 28 juni 2004)

 Gas o Ord. Br. Hoofdst. R. 1 april 2004 betreffende de organisatie van de gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreffende wegenisretributies inzake gas en elektriciteit en houdende wijziging van de ordonnantie van 19 juli 2001 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (B.S., 26 april 2004) o B. Br. Hoofdst. Reg. 6 mei 2004 houdende de criteria en de procedure tot toekenning, hernieuwing, overdracht en intrekking van een leveringsvergunning voor gas en houdende wijziging van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 18 juli 2002 houdende de criteria en de procedure tot toekenning, hernieuwing, overdracht en intrekking van een leveringsvergunning voor elektriciteit (B.S., 28 juni 2004)

123

RECHTSBESCHERMING

Rechtsbescherming Bij het bestuur

Administratieve beroepen

Vb. Georganiseerd administratief beroep bij de Deputatie, bij de Minister…

Raad van State Rechtsbescherming

Raad voor Vergunningsbetwistingen Bij de rechter

Jurisdictionele beroepen Milieuhandhavingscollege

Hoven en rechtbanken

125

Rechtsbescherming  Bestuurlijke beroepen: Bij een bestuur (van een hoger niveau) Vb. Beroep bij de Deputatie (provincie) tegen: o (De weigering van) van een stedenbouwkundige vergunning door het college van burgemeester en schepenen o (De weigering van) een milieuvergunning (klasse 2) door het college van burgemeester en schepenen

Vb. Beroep bij de Minister tegen: o (De weigering van) een milieuvergunning (klasse 1) door de Deputatie

Rechtsbescherming 

Jurisdictionele rechtsbescherming:  Bij de Raad van State o o o o

Tegen ruimtelijke uitvoeringsplannen Tegen stedenbouwkundige verordeningen Tegen een in laatste administratieve aanleg verleende of geweigerde milieuvergunning Tegen beslissingen van de Raad voor Vergunningsbetwistingen (Raad van State treedt op als Cassatierechter)

 Bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen o Tegen een in laatste administratieve aanleg verleende of geweigerde stedenbouwkundige vergunning

 Bij het milieuhandhavingscollege o Vb. tegen opgelegde bestuurlijke geldboeten bij milieuinbreuken

 Bij de strafrechter o Vb. inzake stedenbouwkundige inbreuken en herstelmaatregelen

 Bij de burgerlijke rechter o Vb. inzake stedenbouwkundige inbreuken en herstelmaatregelen o Vb. opheffing van een stakingsbevel o Vb. burenhinder (verkrijgen van een vergunning is geen vrijgeleide om abnormale hinder te creëren)

127

Meer weten? 

Enkele werken in verband met milieurecht:                     

BILLIET, C., Bestuurlijke sanctionering van het milieurecht, Antwerpen, Intersentia, 2008, 995 p. CEENAEME, J., Bodemsanering en transacties met vastgoed. Gids voor de vastgoed- en bouwsector, Brugge, Vanden Broele, 2004, 198 p. CEENAEME, J. en KERKSTOEL, L., Het nieuwe bodemdecreet en Vlarebo, Brugge, Vanden Broele, 2008, 295 p. DEKETELAERE, K. (ed.), Handboek Milieurecht, Brugge, Die Keure, 2006, 1801 p. DE KOCK, K., Milieueffecten- en veiligheidsrapportering in het Vlaams Gewest, Brugge, Die Keure, 2004, 458 p. DE NAUW, A., FLAMEY, P. en GHYSELS, J., (eds.), Milieustraf- en milieustrafprocesrecht. Actuele vraagstukken, Brussel, De Boeck & Larcier nv, 2005, 576 p. DE PUE, E., LAVRYSEN L. en STRYCKERS, P., Milieuzakboekje, Mechelen, Kluwer Uitgevers, 2004, 1137 p. DE VOS, D. (ed.), Brownfields in Vlaanderen, Mechelen, Kluwer, 2004, 463 p. DE WAELE, T., FLAMEY, P., SOURBRON, P. en VERVOORT P.J., De milieuvergunning in het Vlaams Gewest. Een overzicht van rechtspraak van de Raad van State, Brugge, Vanden Broele, 2009, 523 p. DRAYE, A., De bescherming van het roerend en onroerend erfgoed, Brussel, De Boeck & Larcier nv, 2007, 435 p. GEERTS, H. (ed.), Vlaamse milieureglementering milieuvergunningen, Brugge, Vanden Broele, losbladig. LARMUSEAU, I., DE SMEDT, P. en ROELANDTS, B., Vlaams Omgevingsrecht, Groningen, Europa Law Publishing, 2010, 184. LAVRYSEN, L., Handboek Milieurecht, Mechelen, Kluwer, 2010, 821 p. LAVRYSEN, L., MALFAIT, T. en VAN LANDEGHEM, H., Het begrip ‘afvalstof’ ontsluierd, Brussel, Groep De Boeck, 2008, 176 p. LAVRYSEN, L. (ed.), Het milieuhandhavingsdecreet in de praktijk, Brugge, Die Keure, 2010, 338 p. LINDEMANS, D. (ed), Het bos in het recht, Brugge, Die Keure, 2002, 216 p. MAES, F. En LAVRYSEN, L. (eds.), Integraal waterbeleid in Vlaanderen en Nederland, Brugge, Die Keure, 2003, 358. MEULEMANS, D. (ed.), Recente ontwikkelingen betreffende vastgoed en landeigendom, Antwerpen, Intersentia, 2003, 361 p. MOSKOFIDIS, N., Milieueffectrapportage, Brussel, De Boeck nv, 2009, 398 p. SEBREGHTS, H. en LOIX, Y., “De Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen en het ruimtelijke ordeningsrecht”, in SEBREGHTS, H. (ed.), Zoeken naar recht. Hommage aan mr. Paul L. Goossens, Brugge, Die Keure, 2002, p. 193-235. X., Commentaar Milieurecht, Die Keure.

Meer weten? 

Enkele werken in verband met ruimtelijke ordening:                

BOUCKAERT, B. en DE WAELE, T., Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw in het Vlaamse Gewest, Brugge, Vanden Broele, 2004, 404 p. DEBERSAQUES, G., HUBEAU, B. en LEFRANC, P., De sanctionering van stedenbouwmisdrijven. Handhavingsmaatregelen, Brugge, Die Keure, 2001, 242 p. DESMET, A., SNAET, S. En VEKEMAN, R., Stedenbouw in Vlaanderen, Mechelen, Kluwer, 2004, 312 p. FLAMEY, P. (ed.), De vergunning van handelsvestigingen, Brussel, De Boeck& Larcier, 2006, 169 p. FLAMEY, P., VERVOORT, P.J. en VERHELST, G., Vlaamse codex ruimtelijke ordening. Parlementaire totstandkoming. Deel 1, Brugge, Vanden Broele, 2009, 473 p. FLAMEY, P., VERVOORT, P.J. en VERHELST, G., Vlaamse codex ruimtelijke ordening. Parlementaire totstandkoming. Deel 2, Brugge, Vanden Broele, 2009, 474-813 p. FLAMEY, P. en VERHELST G. (eds.), Ruimtelijke ordening herbekeken. Analyse van de Vlaamse Codex R.O. en het Decreet Grond- en Pandenbeleid, Brugge, Vanden Broel, 2010, 393 p. HUBEAU, B. (ed.), Het nieuwe decreet op de ruimtelijke ordening, Brugge, Die Keure, 1999, 621 p. HUBEAU, B. en VANDEVYVERE, W. (ed.), Handboek Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw, Brugge, Die Keure, 2004, 1084 p. JOLY, L. en BEYERS, F., Bouwen zonder blutsen. Dé gids voor bouwen en verbouwen in Vlaanderen, Amsterdam, De Arbeiderspers, 2000, 144 p. ROGIERS, F. en TEGENBOS, G., Ruimtelijke ordening in woord en beeld, Brugge, Die Keure, 2006 85 p. SEBREGHTS, H. en TIJS, R., Ruimte ordenen. Het juridisch kader, Brugge, Van Den Broele, 2007, 491 p. VAN HOORICK, G., Handboek ruimtelijk bestuursrecht, Antwerpen, Intersentia, 2006, 373 p. VANSANT, P., De herstelmaatregel in het Vlaamse decreet ruimtelijke ordening, Mechelen, Kluwer, 2006, 525 p. VEKEMAN, R., Ruimtelijke ordening en stedenbouw. Planologie, verordeningen en vergunningen, Mechelen, Kluwer, 2004, 656 p. X., Ruimtelijke ordening en stedenbouw Vlaams Gewest. Artikelsgewijze commentaar, Die Keure, losbladig.

Slotwoord en vragen Alles kan beter en het beste moet gelukkig altijd nog komen Uw opmerkingen en suggesties kunnen hierbij helpen en zijn dan ook zeer welkom Voor verdere vragen, aarzelt u niet om mij te contacteren. Ik ben graag bereid u verder te informeren.

Heeft u nog vragen? Allicht wel?!

Contact Forum Advocaten: Altijd bereikbaar. FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 34 A 2000 Antwerpen

T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E [email protected] W www.forumadvocaten.be

FORUM ADVOCATEN  03/369.95.65 [email protected] www.forumadvocaten.be

131