Basiscursus amfibieën & reptielen 2007 RAVON Nijmegen

Basiscursus amfibieën & reptielen 2007 © RAVON Nijmegen

soortherkenning amfibieën

salamanders: 1 familie 2 geslachten, 5 soorten landsalamanders 1. vuursalamander watersalamanders 2. kleine watersalamander 3. kamsalamander 4. Alpenwatersalamander 5. vinpootsalamander

kikkers & padden: - schijftongkikkers 1. vroedmeesterpad 2. geelbuikvuurpad - knoflookpadden 3. knoflookpad - echte padden 4. gewone pad 5. rugstreeppad

5 families, 6 geslachten, 11 soorten - echte kikkers 6. bruine kikker 7. heikikker 8. meerkikker 9. poelkikker 10. bastaardkikker (hybride) (= middelste groene kikker) - boomkikkers 11. boomkikker


vuursalamander

• zwart met gele vlekken, • staart rolrond • tot ca. 20 cm lang, • paratoidklieren achter op de kop


kamsalamander man • rug donkerbruin-zwart • oranjegele buik met grillig gevormde, zwarte vlekken • rugkam mannetje los van staartkam • tot ca. 15 cm lang

Eiwitten voor de eiproductie

Gifafscheiding bij bedreiging


Alpenwatersalamander man • rug donker blauw-zwart tot bruingroen • buik helder oranje, zonder vlekken • rugkam vrij laag en glad met blokpatroon • flanken blauw met zwarte vlekjes • tot ca. 12 cm lang


Alpenwatersalamande r vrouw


Alpenwatersalamander, landfase drogere, fluwelige huid


kleine watersalamander man • rug geelbruin • rugkam mannetje gegolfd en doorlopend in staartkam • buik oranjegeel met ronde zwarte vlekken • tot ca. 11 cm lang


vinpootsalamander man • tot ca. 9,5 cm lang, vaak kleiner • rug geelbruin, buik geelbeige en meestal ongevlekt

in paartijd: • lage, gladrandige rugkam, loopt door in staartkam; • achtervoeten met zwemvliezen en recht staarteinde met draadvormig aanhangsel


vinpootsalamander vrouw

• rug geelbruin • nauwelijks onderscheid met vrouw kleine watersalamander • indien kort draadje aanwezig: vrouwtje vinpootsalamander


larven vuursalamander • lichte vlekken bij aanhechting van poten (“zwembandjes”) • kop breder dan lichaam (bovenaanzicht) • tot ca. 6,5 cm lang


larve kamsalamander • rug donker bruinzwart • buik oranje-geel met meestal grillig gevormde, zwarte vlekken • lange, dunne tenen • tot ca. 15 cmlang


larve Alpenwatersalamander • donkerbruin • stompe staart, met soms klein puntje • zonder duidelijke hals • tot ca. 5 cm lang


larve kleine water-/ vinpootsalamander • lichtbruin • staart loopt langzaam uit in een punt • met duidelijke hals • tot ca. 5 cm lang

eieren watersalamanders

overige soorten: kleiner, ei witgrijs, eiwitbol rond elk ei afzonderlijk tussen blaadje gevouwen

kamsalamander – ei groter, (rooom)wit, eiwitbol ovaal


vroedmeesterpad • grijsbruin, wrattige huid • trommelvlies goed zichtbaar • tot ca. 5 cm lang • verticale pupil, (overdag) spleetvormig


geelbuikvuurpad

• bovenzijde geelbruin, veel wratten • buik oranjegeel met blauwzwarte vlekken • trommelvlies onzichtbaar, hartvormige/driehoekige pupil • tot ca. 5 cm lang


knofookpad -1• minder wrattige huid dan andere padden • diverse kleuren: vuilwit, olijfgroen, soms rode vlekjes


knoflookpad -3grote graafknobbel aan achterpoot

soortherkenning amfibieën Gewone pad

“amplex”

Gifafscheiding bij bedreiging


rugstreeppad

• vaak duidelijker vlekkenpatroon dan gewone pad • rughuid wrattiger, met meestal duidelijke gele rugstreep


boomkikker

• donkere oogstreep-zijlijn • trommelvlies goed zichtbaar • rughuid glad, zonder vlekken of ruglijsten


bruine kikker

• variabel: bruin, okerkleurig, roodachtig tot olijfgroen • allerlei donkere strepen en vlekken • meestal donkere driehoek achter oog • relatief stompe snuit , trommelvlies goed zichtbaar • “plompere uitstraling” dan heikikker, tot ca. 10 cm lang


heikikker -1-

• geel- tot beigebruin • meestal donkere driehoek achter oog • vaak brede beige rugstreep die doorloopt tot tussen de ogen! • relatief spitse snuit, trommelvlies goed zichtbaar • “sportievere uitstraling” dan bruine kikker, tot ca. 8 cm. lang (meestal kleiner)


heikikker -2-

bruine kikker: kleine graafknobbel

heikikker: grote graafknobbel


heikikker -3voortplantingsperiode bruine kikker en heikikker: vroeg, korte tijd en massaal


heikikker -4mannetjes heikikker in paartijd:

blauw !!


poelkikker Vaak gelig-groen, met weinig vlekken en gladde huid Gemiddeld kleiner dan andere groene kikkers

Witte kwaakblazen


meerkikker Vaak donkergroen, met veel donkere vlekken en grovere huid Gemiddeld groter dan andere groene kikkers (attentie: vrouwtje bastaardkikker ook zeer groot!) Grijze kwaakblazen


meerkikker: kleine, lage en asymmetrische graafknobbel

poelkikker: grote, hoge en symmetrische graafknobbel


bastaardkikker

• vertoont overeenkomsten met beide “oudersoorten” • middelgrote, middelhoge en asymmetrische graafknobbel


bruine kikker (links) en gewone pad (rechts)


larven groene kikkers • goudbruin tot bruingroen • ogen uitpuilend • tot ca. 4,5 cm lang (overwinterende larven groter!) • in water van zomer tot herfst (soms lente)


larve knoflookpad

• tot ca. 18 cm (veel groter dan groene kikkerlarven!) • lichtbruin, zonder verdere pigmentatie • “kwabbig” uiterlijk


larven kikkers en padden herkenbaar aan liptandjes (loep)

vroedmeesterpad

knoflookpad


eisnoeren padden gewone pad • 1 tot 2 meter lang • (vers) vaak dubbele rij eitjes • meestal om planten gewikkeld • kernen 1,5-2 mm.

knoflookpad korte streng met meerdere rijen

rugstreeppad • 1 tot 2 meter lang • vaker enkele rij eitjes • meestal op ondiepe, kale plaatsen • kernen 1-1,5 mm.

voedsel amfibieën

• larven salamanders:

dierlijk (watervlooien e.d.)

• larven kikkers en padden:

plantaardig (algen, debris e.d.)

na metamorfose: • salamanders:

ongewervelde dieren (wormen, slakken)

• kikkers en padden:

ongewervelde dieren (insecten, spinnen, wormen)

Larve van libel

Libel

Waterjuffer

Azuurjuffer

Lantaarntje

Vuurjuffer

Koraaljuffer

Bruine winterjuffer

Houtpantserjuffer

Zwervende pantserjuffer

Zwarte heidelibel

Bloedrode heidelibel

Bandheidelibel

Venwitsnuit Noordse witsnuit

Gevlekte witsnuit

Smaragdlibel

Glassnijder

zomer- en winterbiotopen amfibieën

voortplantingsbiotoop (water, poelen) zomerbiotoop (land) winterbiotoop (land) winterbiotoop:

± 1 – 3 mnd ± 4 – 6 mnd ± 4 – 6 mnd

• kan gelijk zijn aan zomerbiotoop • bossen/bosjes, struweel, houtwallen/houtsingels, ruigten, oevervegetaties, kruidenrijke (zoom)vegetaties • diverse vorstvrije plaatsen: spleten en holletjes in de bodem, houtstapels, boomstronken, bladhopen, kelders, schuurtjes, putten, kassen • groene en bruine kikker ook vaak ingegraven in modderbodem

amfibieën, zomerbiotoop: Eisen: beschutting, microklimaat en voedsel • structuurrijke biotopen; overgangen tussen verschillende landschapstypen en elementen • bossen/bosjes, struweel, houtwallen/houtsingels, ruigten, oevervegetaties, kruidenrijke (zoom)vegetaties • voldoende aanwezigheid van voedsel • voldoende aanwezigheid van structuurvariatie om te zonnen, te foerageren en zich te kunnen verschuilen • voldoende aanwezigheid van vochtige terreindelen tegen uitdroging Conclusie: Agrarisch gebied (akkers, graslanden en intensieve begrazing) zijn woestijnen voor flora en fauna

voortplantingsbiotoop -2-

• pH

> 4,5

• geen vis • groot (> 300 m2) • aanwezigheid voldoende geschikt landbiotoop op korte afstand (maximaal op enkele 100-den meters)

Sommige soorten stellen meer specifieke eisen! Bovenstaande regels zijn basisregels voor een “standaardpoel” !

voortplantingsbiotoop -1-

• stilstaand water • weinig beschaduwing • glooiende taluds (min. 1:5) aan de noordzijde • voldoende diep in de zomer, maar niet te diep (vis!) • voldoende aanwezigheid ondergedoken waterplanten • niet overwoekerd door moerasvegetaties en/of kroos • beschutting langs de oever in de vorm van biezen of bramen •rijk aan fyto- en zoöplankton; dus mesotroof tot (zwak) eutroof


voor alle soorten: water- èn landhabitat belangrijk!


habitat heikikker


habitat bruine kikker

Gebufferde poel met veel ondiep water: 7 soorten amfibieën

Zelfde poel in droge zomer

Oeverkruid in gebufferde poel

Bospoel met regenwater Veel veenmos: habitat van de witsnuitlibellen

Bospoelen:

Heidevennen:

pH(4,6)5,6-6,7

weinig of geen planten; redelijk aantal

EC(30)52-120

dieren en typerende soorten: heikikker, alpenwatersalamander, vinpootsalamander

pH5-6.7(7)

weinig planten; redelijk aantal

EC24-51

dieren en typerende soorten

Graslandpoelen pH5,4-6,6(10,1) wisselend aantal planten;wisselend (Natuurgebied)

EC40-250

aantal dieren en typerende soorten heikikker, poelkikker, rugstreeppad

Graslandpoelen pH(6)7-9,8

wisselend aantal planten; wisselend

(Agrarisch gebied) EC160-529

aantal dieren en algemene soorten: bruine kikker, gewone pad, bastaardkikker, kleine watersalamander

Schimmelinfectie

Bekalkingsproef met schelpengrit

Hydrops

Sterrenschot: braakbal van reiger

Made van paddenvlieg

Droogvallen van ondiepe poel

Bunzingvraat

Zonnebaars

Basiscursus amfibieën & reptielen 2007 RAVON Nijmegen

Recommend Documents