Basisbegrippen Leefbaarheid in luchthavenregio’s
2
Inhoud Het QLAIR-project . ................................................................................. 4 Inleiding.................................................................................................. 6 Leefbaarheid............................................................................................ 7 Luchthavenregio’s.................................................................................... 8 Beleid.................................................................................................... 11 Governance .......................................................................................... 12 Hinderbeperking.................................................................................... 14 Individuele compensatie ....................................................................... 15 Investering in de omgeving................................................................... 16 Deelnemers........................................................................................... 19
3
Het QLAIR-project
D
e Airport Regions Conference, ARC, is een samenwerkingsverband van regionale overheden. Een gemeenschappelijke noemer is dat in de betreffende regio’s luchthavens zijn gelegen die van nationaal belang zijn. De leden van ARC ontwikkelen onder andere projecten op basis van aanbevelingen met betrekking tot de luchtvaart, luchthavenontwikkeling, regionaal beleid en milieuvraagstukken. Het ARC project Quality of Life in Airport Regions (QLAIR) beoogt een bijdrage te leveren aan het in evenwicht brengen van de economische welvaart die luchthavens genereren mét de negatieve effecten hiervan op de burgers die in de buurt van die luchthavens wonen. Een grote luchthaven in de nabijheid van woonkernen heeft significante invloed op de leefbaarheid. Dit stelt lokale en regionale overheden voor grote uitdagingen. Het doel van QLAIR is om ervaringen in verschillende Europese landen en regio’s met elkaar te delen en zo de balans tussen negatieve en positieve effecten in eigen regio te verbeteren. QLAIR is een initiatief van ARC en acht luchthavenregio’s om binnen Europa bij het verbeteren van de leefbaarheid rond luchthavens dezelfde doelstellingen, uitgangspunten en basiseisen te hanteren (level playing field). Daarnaast is het doel van QLAIR om, naast aanbevelingen, nieuwe (innovatieve) instrumenten te ontwikkelen op het gebied van hinderbeperking, compensatie en investeringen in de regio. De volgende luchthavenregio’s, allen lid van ARC, hebben deel genomen aan de eerste fase van het QLAIR-project in 2007 en 2008: • Schiphol (Provincie Noord-Holland, Gemeente Haarlemmermeer); • London Gatwick (West Sussex County Council); • Frankfurt (Planungsverband Ballungsraum Frankfurt/Rhein Main); • Paris CDG (Conseil Générale de Val d’Oise); • Barcelona (El Prat de Llobregat); • Dublin (Fingal County Council); • Warsaw (Provincie Mazovia); • Mallorca (Consell de Mallorca).
4
De ARC brengt een grote en gevarieerde hoeveelheid kennis en ervaring op het gebied van luchtvaart en lokaal en regionaal beleid bijeen. Daartoe werkt de ARC nauw samen met de Europese Commissaris voor Transport en met de Directoraten-Generaal voor Transport, Milieu en de Regio’s. Het QLAIR-project is een goed voorbeeld van de werkwijze van ARC bij het verwezenlijken van haar doelstellingen, en toont daarbij de meerwaarde van internationale samenwerking aan. De ARC en haar leden hebben een gezamenlijk belang om op het gebied van duurzame luchthavenontwikkeling de Europese dimensie en daarbinnen gelijke uitgangspunten (level playing field) voor leefbaarheid te verkennen, ontwikkelen en te bevorderen. Dit is vooral van belang omdat het vergroten van de luchthavencapaciteit in veel van de regio’s op de politieke agenda staat. Wij zijn van mening dat dit eerste rapport van het QLAIR-project een belangrijke eerste stap is in de richting van verbeterde leefbaarheid rond luchthavens op basis van gelijkwaardige Europese uitgangspunten. n
Laila Driessen Gedeputeerde Province Noord-Holland Lead Partner
Anne Devitt Voorzitter ARC
5
Inleiding
H
et QLAIR-project is in 2007 gestart en heeft zich in eerste instantie gericht op drie belangrijke activiteiten: • het opstellen van een naslagwerk om een gemeenschappelijk begrippenkader voor beleid en maatregelen met betrekking tot leefbaarheid in luchthavenregio’s te ontwikkelen; • het beschrijven en vergelijken van verschillende bestuurlijke (governance) modellen, met name de bestuurlijke en politieke structuren die op dit moment worden gebruikt voor ontwikkeling en implementatie van maatregelen op gebied van leefbaarheid; • het voorbereiden van grotere QLAIR-projecten die in 2008 en 2009 zullen worden uitgevoerd.
De Basisbegrippen wordt in de talen van de deelnemende regio’s uitgegeven. Op deze wijze wordt de transparantie, betekenis en interpretatie van de basisbegrippen verbeterd en gedeeld, zodat zoveel mogelijk een eenduidige terminologie kan worden gebruikt in de verschillende regio’s. Een gemeenschappelijk begrippenkader is een voorwaarde voor het formuleren van een Europees luchthavenbeleid. Maar ook is het gebruiken van hetzelfde begrippenkader een conditio sine qua non voor bespreken van problemen, het creëren van dialoog en het formuleren van oplossingen, overeenstemming en compromis. De implementatie van luchthavenbeleid leidt vaak tot conflicten en juridische actie, in veel gevallen zijn lokale overheden, burgers en milieu organisaties betrokken, juist vanwege de invloed van het luchthavenbeleid op de leefbaarheid. Het QLAIR-project zoekt alternatieven, die regionale en lokale overheden kunnen gebruiken om de communicatie over besluitvorming en uitvoering met de mensen in de omgeving te verbeteren. Uitgangspunt daarbij is het boeken van concrete resultaten. Eenduidigheid in begrippen is daarvoor een eerste vereiste. Op het gebied van bestuurlijke modellen heeft in het voorjaar van 2008 in Frankfurt een seminar plaatsgevonden met inbreng van experts uit de partnerregio’s. Dit seminar was een belangrijke stap op weg naar een beter begrip van de verschillende bestuurlijke modellen in de deelnemende luchthavenregio’s. Gebleken is dat beleid dat in de ene regio van Europa goed werkt, niet zonder meer naar andere regio’s kan worden overgezet. In dat opzicht is “governance” de grootste uitdaging bij het realiseren van een level playing field op het gebied van luchthavenbeleid ten aanzien van leefbaarheid. In oktober 2008 is gestart met de tweede fase van QLAIR. Hierbij werken de QLAIR partners aan het vaststellen van aanbevelingen binnen vier deelprojecten. Ook wordt een langetermijnperspectief voor een volgende fase van QLAIR vastgesteld. Dit document is een eerste aanzet voor het begrippenkader rond leefbaarheid. Begripsomschrijving is niet hetzelfde als definitie. Toch moet een begrippenkader per hoofdstuk een stuk duidelijkheid en transparantie bieden, dat juist op lokaal niveau toegevoegde waarde moet krijgen. n
6
Leefbaarheid
M
aterieel welzijn (welvaart), gemeten naar bnp (bruto nationaal product) per hoofd van de bevolking, voldoet als maat niet meer om het algemene welzijn in een land of regio uit te drukken. Het algemene welzijn van een samenleving kan worden uitgedrukt in de mate waarin mensen tevreden zijn over hun leefomstandigheden. Dit komt tot uitdrukking in sociale statistieken. Zo wordt leefbaarheid uitgedrukt als een combinatie van factoren: • materieel welzijn; • gezondheid; • politieke stabiliteit en veiligheid; • gezinsleven; • gemeenschapsleven; • klimaat en geografie; • zekerheid werkgelegenheid; • politieke vrijheid; • gelijkheid van man en vrouw; • woonwaarde en –kwaliteit; • mobiliteit. Bronnen: Economic Intelligence Unit: The world in 2005, 2006, en Richard Layard (2005) Happiness
Een hoge mate van leefbaarheid betekent: in staat zijn te genieten van een omgeving waarin individuele burgers en/of groepen existeren, dit alles binnen de context van de culturele en maatschappelijke normen waarin zij leven. In de westerse maatschappij zal een hoge mate van leefbaarheid voor velen ook betekenen dat men beschikt over een goed betaalde baan, een comfortabel huis, een schone en veilige leefomgeving, een goede gezondheid en een goede relatie met familie en anderen in hun omgeving. Leefbaarheid is dus een complex geheel, waarbij de perceptie en waardering van burgers vaak wordt beïnvloed door andere mensen, regio’s of landen. De mate van leefbaarheid wordt ook bepaald door overheidsbeleid (nationaal, regionaal, lokaal) en de persoonlijke houding van burgers. n
7
Luchthavenregio’s
L
eefbaarheid in luchthavenregio’s is gebaseerd op dezelfde factoren als leefbaarheid elders. Echter, in luchthavenregio’s wegen bepaalde luchthaven- en luchtvaartgerelateerde factoren, zoals materieel welzijn, gezondheid, woonwaarde en mobiliteit, zwaarder dan in andere regio’s. QLAIR gaat in op die aspecten van leefbaarheid die moeilijk te kwantificeren of te meten zijn, zowel met betrekking tot de huidige luchthavenoperaties als de ontwikkeling van luchthavens. Daarnaast zijn er aspecten die wel te kwantificeren zijn, zoals startbanen, geluidscontouren of emissies. Deze meetbare factoren hebben ook effect op het evenwicht tussen lasten en lusten van luchthavenontwikkeling. Voorbeelden van positieve meetbare effecten zijn: • materieel welzijn; • mobiliteit. Voorbeelden van negatieve meetbare effecten zijn: • toegenomen gezondheidsrisico’s door lawaai en emissies; • Waardevermindering van woningen door gezondheidsrisico’s. Het te zoeken evenwicht tussen lusten en lasten van een luchthaven vindt niet plaats binnen een geocentrische cirkel, maar wordt bepaald door de geluidscontouren en de bevolkingsdichtheid. Afbeelding 1 is indicatief voor wat betreft de relatie tussen afstand, en de positieve en negatieve effecten van een luchthaven. Deze afstand wordt mede bepaald door de vliegroutes van en naar de luchthaven. De relatie tussen de afstand tot de luchthaven en de positieve effecten enerzijds en de negatieve effecten anderzijds is dus verschillend. Dichtbij de luchthaven en onder vliegroutes zijn de negatieve effecten op de leefbaarheid groter dan de positieve, verder
Afbeelding 1.
Effecten
Ongelijke (matige) spreiding van effecten QLAIR-gebied Positief Negatief Afstand tot de luchthaven
8
weg van de luchthaven zijn de positieve effecten voor de leefbaarheid groter dan de negatieve. Het QLAIR-project richt zich voornamelijk op het gebied waar de (vermeende) balans tussen positieve en negatieve effecten negatief is, of waar de ervaren effecten duidelijk verschillen van de effecten die beleidsmakers hadden voorzien (verschil tussen meten, berekenen en ervaren). Leefbaarheid wordt vaak onderwerp van discussie als het aantal vluchten toeneemt, nieuwe vliegroutes in gebruik worden genomen of nieuwe soorten vliegtuigen worden geïntroduceerd. Dit is onder andere het geval wanneer de luchthaven wordt uitgebreid met een nieuwe start- en landingsbaan. Ook wijzigingen in vliegroutes leiden veelal tot effecten op gebieden en mensen die voorheen geen last van de luchthaven hadden. Extra, gewijzigde of nieuwe vluchten resulteren vaak in het gevoel bij omwonenden geen controle (meer) te hebben over individuele leefomstandigheden. Daarnaast ervaren mensen die dicht bij de luchthaven wonen, vaak alleen de negatieve effecten en niet de mogelijk positieve effecten. Dit is nog sterker bij omwonenden die vroeger geen last hadden van negatieve effecten op de leefbaarheid als gevolg van luchthavenontwikkeling. Door de toename van de negatieve effecten verschuift het snijpunt van de positieve en negatieve affecten naar rechts waardoor het gebied rondom de luchthaven, waar de balans negatief is, groter wordt, zoals op afbeelding 2 is te zien. Afbeelding 2.
Effecten
Gebied neemt toe met wijzijingen QLAIR-gebied
Extra vluchten
Extra vluchten
Positief Negatief Afstand tot de luchthaven
Burgers die verder van de luchthaven wonen (rechts van de zwarte lijn in Afbeelding 3) profiteren in het algemeen van nieuwe luchthavenontwikkeling in termen van maatschappelijke positieve effecten. Deze bewoners zien de toename van negatieve effecten gelijkertijd gecompenseerd worden door een stijging van de positieve effecten. De meeste mensen die dichtbij de luchthaven wonen (links van de zwarte lijn) gaan
9
er alleen maar op achteruit in leefbaarheid. Voor deze bewoners die het meest worden geraakt door de effecten van (uitbreiding van) luchthavens ontwikkelt het QLAIR-project innovatieve benaderingen om de leefbaarheid in hun omgeving te verbeteren. Het QLAIR-project heeft daarom als doel beleid en programma’s te ontwikkelen die de negatieve effecten zullen beperken en de positieve effecten doen toenemen. Het gebied waar de balans negatief is, kan zo worden verkleind. QLAIR streeft door het ontwikkelen en implementeren van nieuw regionaal omgevingsbeleid naar drie effecten: • verkleining van het gebied waar de balans tussen positieve en negatieve effecten negatief is; • stimulering van positieve effecten van luchthavenactiviteiten in de omgeving van de luchthaven; • beperking van de negatieve effecten van luchthavenactiviteiten in de omgeving van de luchthaven. Afbeelding 3.
Effecten
3 effecten van het QLAIR-beleid
Extra vluchten
Extra vluchten
Positief Negatief Afstand tot de luchthaven
De leefbaarheid in luchthavenregio’s kan slechts ten dele worden gerelateerd aan de luchthaven zelf. De leefbaarheid in luchthavenregio’s wordt verder vorm gegeven door andere economische en sociale activiteiten. Daarnaast is leefbaarheid subjectief en wordt vaak individueel bepaald. Leefbaarheid is voor een gemeenschap dus niet hetzelfde als leefbaarheid voor een individu. Wat de een als positief ervaart kan door een ander als negatief worden ervaren. Dat maakt het ontwikkelen van beleid met betrekking tot leefbaarheid zo’n uitdaging. Een verdere complicatie is de mogelijkheid dat beleid op lokaal of regionaal niveau een heel ander effect heeft dan op nationaal, Europees of mondiaal niveau. Een goed voorbeeld daarvan is het verminderen van CO2 emissies. n
10
Beleid
H
et doel van het QLAIR-project is beleid ontwerpen en implementeren ter verbetering van de leefbaarheid rond luchthavens. Dit wordt gedaan door middel van een innovatieve benadering waarbij nieuwe bestuurlijke modellen centraal staan. Immers zonder bestuurlijke modellen geen uitvoering van beleid. Daarnaast zijn er binnen QLAIR drie beleidsthema’s vastgesteld waarbinnen specifieke projecten zullen worden uitgewerkt.
Governanceprojecten
Hinderbeperking
Individuele compensatie
Investeringen in de omgeving (collectief)
Spécifieke projecten
Het QLAIR-project richt zich dus op de volgende vier onderwerpen: • Reductie van negatieve effecten (door middel van emissiereductie bij de bron en/ of operationele maatregelen); • individuele compensatie (gericht op bepaalde huishoudens of individuen); • investeringen in de omgeving; • governance en coördinatie in overheidsbeleid. Verbetering van de leefbaarheid in luchthavenregio’s is dus meer dan alleen maar het verminderen van geluidsoverlast door vliegtuigen. Het is een complex en dynamisch proces. In dat proces komen verschillende begrippen voor, die hieronder worden benoemd.
Duurzaamheid Een van de manieren om leefbaarheid te verbeteren is duurzaam handelen. Duurzame ontwikkeling komt tegemoet aan de behoeften van de huidige generaties terwijl toekomstige generaties de mogelijkheid houden om in hun behoeften te voorzien. Dit concept steunt betere economische en sociale ontwikkeling, vooral van mensen met een lage levensstandaard. Het onderstreept het belang van bescherming van natuurlijke bronnen en het milieu. Economisch en sociaal welzijn kan niet worden verbeterd door maatregelen die het milieu belasten. Solidariteit tussen generaties is eveneens cruciaal: bij elke ontwikkeling dient rekening te worden gehouden met de kansen voor toekomstige generaties. n
11
Governance
G
overnance is een breder begrip dan alleen bestuur. Governance heeft ook te maken met de interactie tussen formele instellingen en de maatschappij. Governance is een proces van handelingen waarbij bestuurlijke instanties macht, autoriteit en invloed op beleid en besluiten aangaande het openbare- en maatschappelijke leven uitoefenen. Voor het luchthavenbeleid bestaat de governancestructuur uit tenminste vier lagen, elk met eigen verantwoordelijkheden. Hieronder worden deze in hoofdlijnen gegeven. Verantwoordelijkheden
Europa - Evenwichtige benadering voor luchthavens; - Europees cohesiebeleid; - Eenwording Europese markt; - Lissabonagenda; - Duurzame ontwikkelingsstrategie.
Regionaal - Werkgelegenheid; - Huisvesting (verschilt per regio); - Openbaar vervoer; - Coördinatie van maatregelen ter handhaving en bevordering van de leefbaarheid.
Nationaal - Connectiviteit; - Economische clusters; - Overheidsuitgaven.
Lokaal - Geluidsbeperking en -(her)verdeling; - Huisvesting (verschilt per regio); - Leefbaarheid/omgevingskwaliteit
Gezamenlijke besluitvorming
Gezamenlijke besluitvorming is het proces waarbij degenen die beslissingen nemen op basis van gelijkheid met elkaar samenwerken en waarbij rekening wordt gehouden met belangen van andere partijen. Door uitwisseling van gegevens en kennis kan men op basis van consensus tot een kwalitatief beter besluit komen. Door het uitwisselen van ervaringen kunnen standpunten van alle partijen worden beoordeeld en afgewogen. Gezamenlijke besluitvorming vormt de basis van veel bemiddelingsprocessen. Connectiviteit
Connectiviteit is het aantal verbindingen, de vervoersmodaliteit en de kwaliteit van deze verbindingen met andere regio’s, steden, of metropolen waar ook ter wereld. Level playing field
Level playing field is een situatie waarbij luchthavenregio’s in de EU met elkaar concurreren onder gelijkwaardige en min of meer gelijke regulatoire omstandigheden. Concurreren kan dan in principe alleen nog op economische factoren welke niet worden verstoord door verschillen in regelgeving. De EU-regelgeving voor wat betreft de “balanced approach”-benadering bij de beleidsvorming rond luchtvaart is een belangrijk instrument om een level playing field in Europa te creëren. Mediation
Mediation is een proces waarbij twee of meer partijen worden geholpen door een onafhankelijke derde partij om tot een oplossing/-standpunt te komen voor een bepaald
12
probleem/bepaalde kwestie die/dat voor alle partijen aanvaarbaar is. Het doel daarbij is het vinden van een win-winsituatie. Onderhandeling
Onderhandeling is het proces waarbij twee of meer partijen een oplossing proberen te vinden voor een probleem waarbij uitgegaan wordt van het maximaliseren van eigenbelang. Zo veel mogelijk onderdelen uit het eigen standpunt worden gehandhaafd. Het streven van onderhandelaars kan win-win, win-loose of zelfs loose-loose zijn. Uitkomst van onderhandelingen ter verbetering van de leefbaarheid kan bijvoorbeeld financiële of niet-financiële compensatie op individueel niveau zijn of investeringen in de omgevingskwaliteit rond de luchthaven. Culturele verschillen spelen vaak een belangrijke rol in onderhandelingen. Not in my back yard (niet in mijn achtertuin)
Dit is een uitdrukking, afgekort ook wel NIMBY genoemd, van iemand die zich verzet tegen (ongewenste) ontwikkelingen als fabrieksgebouwen, gevangenissen, krachtcentrales, chemische bedrijven etc. in zijn eigen buurt of stad. Vertegenwoordiging
Vertegenwoordiging is de uitkomst van een proces waarbij een groep/ bevolking direct (door verkiezingen) of indirect (door gekozen of benoemde personen) bepaalde individuen of partijen kiest om haar belangen te vertegenwoordigen tegenover één of meer partijen die zich met algemene of specifieke kwesties bezighouden. Vertegenwoordiging is het officiële resultaat van een formeel proces zoals verkiezingen. Ondanks dat er sprake is van een formeel proces, voelen veel mensen zich echter niet vertegenwoordigd. Het is van belang om de kwaliteit van het verkiezingsproces en de daaruit voortvloeiende bestuurlijke verhoudingen zodanig te verbeteren dat zoveel mogelijk mensen zich vertegenwoordigd voelen. Stakeholder (belanghebbende)
Een persoon, groep, of organisatie die direct of indirect belangen heeft bij een luchthaven omdat deze groep de activiteiten, doelstellingen en het beleid van de luchthaven kan beïnvloeden, c.q. erdoor beïnvloed kan worden. Bij een luchthaven zijn de belangrijke stakeholders de reizigers, het management, werknemers, de overheid en haar vertegenwoordigers, inwoners, niet-overheidsorganisaties, eigenaren (aandeelhouders), leveranciers, vakbonden, en de gemeenschap waarvan de luchthaven haar inkomsten betrekt. Een stakeholder is vaak zelfbenoemd. Echter, niet alle stakeholders zijn gelijk en er wordt op verschillende wijze rekening gehouden met stakeholders, al naar gelang hun formele zeggenschap en/of politieke invloed. n
13
Hinderbeperking
I
n het geval van luchthavens heeft hinderbeperking meestal betrekking op het reduceren van vliegtuiggeluid en vliegtuig emissies. Het kan hier gaan om deel- of totaaleffecten. Het besluit tot het nemen van een hinderbeperkende maatregel wordt genomen door een daartoe bevoegde partij. De bevoegde partij kan de exploitant van de luchthaven zijn, de luchtverkeersleiding of een bevoegde overheid. Grondlawaai
Laagfrequent geluid dat voor de start of na het landen wordt veroorzaakt door taxiënde vliegtuigen. Op veel luchthavens is dit soort geluidsoverlast niet opgenomen in geluidsmetingen, berekeningen (contouren) of beleid. Isolatie van huizen
Isolatie is een veel gebruikte methode om de geluidsoverlast van vliegverkeer binnenshuis te verminderen door geluidsabsorberend of beschermend materiaal in huizen of andere gebouwen aan te brengen. Lokale footprint CO2-/luchtkwaliteit
De lokale footprint van de luchtkwaliteit laat de ruimtelijke neerslag van de vervuiling van verschillende bronnen zien. Het toont het effect aan van zowel de luchtvaart als ander transport op of rond de luchthaven. Lokale emissies worden voornamelijk veroorzaakt door auto’s, trucks en bussen die op de luchthaven rijden. Zwaar gehinderde personen/huishoudens
Personen of huishoudens, die door vliegtuiggeluid zodanig worden beïnvloed dat zij hiervan bij het wonen en werken last hebben. De bijbehorende gebieden worden beschreven door geluidscontouren die een juridische status hebben. Echter, steeds vaker worden mensen die buiten deze contouren wonen en werken ook negatief beïnvloed, gelet op het aantal klachten afkomstig van bewoners buiten de geluidscontouren. Externe effecten luchtvaart
Onder de externe effecten van de luchtvaart worden verstaan: • externe veiligheidsrisico’s; – Bepaalde activiteiten van bedrijven die op de luchthaven actief zijn, vormen ernstige risico’s voor het milieu. Met betrekking tot luchthavens behoren onder andere de risicobeoordeling inzake gebeurtenissen en ongelukken met vliegtuigen, productie, opslag en het gebruik van gevaarlijke materialen en soms activiteiten van strijdkrachten, tot externe veiligheid. Dergelijke activiteiten beïnvloeden het milieu waardoor het nodig wordt veiligheidszones te creëren. • emissies (CO2, NOx, stofdeeltjes); • geluid van opstijgende en landende vliegtuigen; – Het geluid van startende en landende vliegtuigen wordt meestal gemeten of berekend en omgezet in geluidscontouren. De geluidscontouren kunnen in verschillende eenheden worden weergegeven. De nu voorgeschreven Europese standaard is Lden oftewel het (geluids-)niveau dag (Day) – avond (Evening) – nacht (Night). n
14
Individuele compensatie
I
ndividuele compensatie wordt verleend als veranderingen in de regelgeving rond luchtvaart en luchthaven de individuele situatie van mensen negatief beïnvloedt. Individuele compensatie betekent dat de compensatie ten goede komt aan de getroffen individuen die bewezen “schade” lijden. • Voorbeelden van individuele compensatie zijn: – tegemoetkoming in de huidige of toekomstige waardevermindering van onroerend goed – vermindering onroerendgoedbelasting; – andere fiscale tegemoetkomingen; – eenmalige of jaarlijkse financiële compensatie op individueel niveau. Uitkopen
In sommige gebieden staan huizen of openbare gebouwen op locaties dusdanig dichtbij de luchthaven dat zij in geluidszones of externe risico gebieden vallen, waar volgens algemene regels niet te wonen is. Dan is er geen andere oplossing dan deze huizen te slopen. In die gevallen dient de overheid het eigendom tegen de marktwaarde te kopen en de bewoners, eigenaars en/of gebruikers te compenseren voor het verlies (van hun eigendom). Garanties compensatie waardevermindering
Door de luchthaven of regionale/lokale overheid aan huiseigenaren afgegeven garanties dat de eventuele vermindering van de waarde van de woning als gevolg van nieuwe luchthavenactiviteiten, zal worden vergoed tot een overeengekomen bedrag. Verhuisregelingen
Bij een verhuisregeling worden individuele huishoudens die zwaar getroffen zijn door vliegtuigoverlast gecompenseerd. De compensatie is bedoeld om de transactiekosten voor de aankoop en verkoop van een nieuw huis en de verhuiskosten als gevolg van de verhuizing naar een andere omgeving te dekken. n
15
Investeringen in de woonomgeving
O
m de negatieve effecten van een luchthaven in de buurt van woongebieden te compenseren kunnen investeringen in de omgeving worden gedaan. De behoefte aan investeringen doet zich voor indien woongebieden in hun ontwikkeling beperkt worden als gevolg van maatschappelijke en ruimtelijke beperkingen. De behoefte aan extra investeringen doet zich ook voor in situaties waarbij de luchthaven uitbreidt of bij de aanleg van extra start- en landingsbanen. Ondanks de maatregelen die genomen worden om geluidsoverlast in de omgeving van een luchthaven te beperken zullen er altijd woongebieden zijn waar mensen overlast van de luchthaven ervaren. Deze gebieden worden beperkt in hun mogelijkheden tot investeringen in maatschappelijke, ruimtelijke en economische structuren. Door deze beperkingen is er een dringende behoefte tot extra financiële investeringen zodat er meer mogelijkheden worden geschept om voorzieningen voor het publiek in hun eigen woonwijken te ontwikkelen en te steunen. • Voorbeelden van investeringen zijn: - investering in huisvesting, openbare voorzieningen in termen van sociale, culturele-, en sportactiviteiten en multifunctionele voorzieningen voor de burgers; - treinstation op de luchthaven met aansluiting op dorpen en steden in de omgeving; - isolatieplannen op basis van geprognosticeerde groei van luchtvaart; - overeenkomst met de autoriteiten om openbaar vervoer financieel te steunen; - investeringen om belangrijke openbare en particuliere voorzieningen, die sociale cohesie bevorderen, mogelijk te maken (postkantoren, scholen, kerken en winkels); - investeringen om achteruitgang van gebieden te voorkomen of om publieke voorzieningen te realiseren
Gebieden met beperking t.a.v. ruimtelijke ordening/achterstandsgebieden
Door beperkingen ten aanzien van ruimtelijke ordening als gevolg van geluid en externe veiligheidscontouren, worden gebieden beperkt in hun uitbreidingsmogelijkheden voor o.a. openbare en particuliere voorzieningen als scholen, ziekenhuizen en winkels. Vaak worden deze woonwijken of dorpen achterstandsgebieden en vergen ze speciale aandacht van de lokale overheden. Deze gebieden vragen om specifieke investeringen ter compensatie voor de beperkingen ten gevolge van ruimtelijke ordeningsbeleid. Financiering
Financiering van compensatie en/of investeringsprogramma’s in luchthavenregio’s kan worden gerealiseerd door middel van belastingen of fondsen voor milieucompensatie. Fondsen voor milieucompensatie kunnen worden gevoed door aandeelhouders van de luchthaven en/of gebruikers ervan.
16
Landschapsarchitectuur
De luchthavens worden vaak gedomineerd door kantoren en logistieke gebouwen. Een beter geplande en verbeterde landschaparchitectuur kan een aantrekkelijker landschap creëren dat bijdraagt aan een betere leefomgeving voor zowel bedrijven, bewoners als bezoekers. Lokaal openbaar vervoer
Compensatie van een verminderd serviceniveau, vooral in woonkernen waar veel inwoners weg trekken vanwege luchthaven uitbreiding, kan ook geschieden door te zorgen voor een goede bereikbaarheid van de luchthaven voor omwonenden. Hierbij hoort ook de bereikbaarheid van de diensten buiten die woonkernen, Daarnaast kan goed lokaal openbaar vervoer tevens een oplossing bieden voor een vaak voorkomend probleem in de buurt van luchthavens: files. n
17
”Het QLAIR-project is een goed voorbeeld van hoe de ARC-partners de doelstellingen van ARC nastreven en toont daarbij de meerwaarde van internationale samenwerking aan”
Vantaa Helsinki Airport
Fingal County Council, DUB
Noord-Holland Haarlemmermeer, AMS
West Sussex County Council, LGW IAU Aeroports de Paris
Flanders Region, Brussels International Airport Planungsverband Frankfurt Rhein-Main, FRA
El Prat de Llobregat, BCN
18
Mazovia Warsaw, WAR
Deelnemers Lead partners Provincie Noord-Holland Ine Kuipers, Yolanda Schmal Gemeente Haarlemmermeer Jan Jaap Kolpa
Partners West Sussex County Council Ros Howell, Ference van Ham (Helios) Planungsverband Frankfurt Susanna Caliendo, Joachim Wempe El Prat de Llobregat Sergi Alegre Calero Fingal County Council Hazel Craigie Mazovia Region Agnieszka Bech-Prusakiewicz City of Vantaa Gilbert Koskela Flanders Region Pieter Deschamps
Associate partner IAU Etienne Berthon
Project Office Stratagem, The Hague/Brussels Margreet Hak, Luc Laveyne, Bouke Veldman
Planungsverband Ballungsraum Frankfurt/Rhein-Main
WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE
19
”Making the best of your airport” ARC-kantoor Brussel Luxemburgsraat 3, B-1000 Brussel, België Tel: +32 2 501 0835, fax: +32 2 501 0842
[email protected] • www.airportregions.org
20
