BACHELOR FYSIOTHERAPIE. 4e STUDIEJAAR

BACHELOR FYSIOTHERAPIE 4e STUDIEJAAR 2006 – 2007

Studenten: Nicole Bosman en Christel Gremmen SLB’er: Marjan van Roon e 2 assessor: Jan Oosterhof AK docent: Herman Berndt AK: F4F

CureTape®, een nieuwe fysiotherapeutische interventie voor lymfoedeem?

Abstract Background Lymph edema of the arm is a serious consequence of breast carcinoma treatment. Pain, a lack of physical wellbeing and emotional wellbeing and shoulder disabilities are common to occur secondary to the lymph edema. A new intervention is coming up in practices of physical therapists in the Netherlands. This new intervention is called CureTape®. Objective The objective of this quantitative, prospective cohort study was to identify the influence of regular lymph edema therapy and lymph edema therapy in combination with CureTape® on lymph edema, pain, wellbeing and shoulder activities. Methods The study was carried out in several practices in the provinces Gelderland and Noord-Brabant. Eight physical therapists participated in this study, they included 33 patients. The primary outcome measure was lymph edema, the secondary outcome measures included pain, wellbeing and shoulder activities. Changes in the volume of both upper limbs were assessed with circumferential measurements, Pain was assessed with the NRS-11 scale, wellness with the SF-36 and shoulder activities with the Shoulder Disability Index. The outcomes were assessed after one, four and eight weeks. 19 patients were treated with regular lymph edema therapy and 14 patients had regular lymph edema therapy in combination with CureTape®. Results There was a significant difference in volume measured over eight weeks in the subgroup were regular lymph edema therapy was combined with CureTape®. There was also a significant difference found in the shoulder activities in this group. The subgroup regular lymph edema therapy achieved no significant differences over eight weeks. Conclusion CureTape® in combination with regular lymph edema therapy appears to be affective on reducing the volume of lymph edema and improving shoulder activities.

© Nicole Bosman en Christel Gremmen

2


Voorwoord Na een jaar lang hard werken presenteren wij u hierbij ons afstudeerproject. Dit hebben wij uitgevoerd in het kader van het laatste jaar van de opleiding fysiotherapie aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Dit zou niet zijn gelukt wanneer er geen goede onderlinge samenwerking zou zijn geweest. Wij hebben veel steun aan elkaar gehad gedurende het vierde jaar. Tevens hebben we elkaar gemotiveerd, aangevuld en kritisch naar elkaar gekeken. Wij mogen dan ook terecht zeggen dat wij trots zijn dat wij dit eindproduct binnen een jaar hebben weten te realiseren. Daarnaast zijn er nog een aantal mensen die wij willen bedanken. Zonder hun hulp zou het lastig zijn geweest om dit eindproduct te voltooien. Als eerste willen wij onze AK-docent Herman Berndt bedanken. Daarnaast de leden van de afstudeerkring F4F: Victorine, Hanna, Marije, Inge, Sanne, Katrin en Kathrin. Dankzij jullie kritische blik en steun zijn we tot dit eindproduct gekomen. Voor de externe begeleiding willen wij graag Dr. E. Hendriks bedanken voor zijn ondersteuning in dit onderzoek. Tevens willen wij onze hoofdsponsor, Fysiotape Nederland bv, met name Gert-Jan Olthoff, bedanken voor zijn bijdrage aan dit onderzoek door middel van het aanleveren van de CureTape® en de cursus lymftaping. Daarnaast willen wij Disporta Nederland bedanken voor het aanbieden van de inleidende cursus CureTape®. Dit onderzoek hadden wij nooit kunnen uitvoeren zonder de enthousiaste inzet van de fysiotherapeuten en patiënten die hebben deelgenomen aan het onderzoek. Nicole Bosman en Christel Gremmen Mei 2007


3


Inhoudsopgave Abstract ............................................................................................................. 2 Voorwoord .......................................................................................................... 3 Inhoudsopgave .................................................................................................. 4 Hoofdstuk 1 Inleiding van het onderzoek........................................................... 5 1.1 Achtergrond ...................................................................................... 5 1.2 Centrale vraagstelling ...................................................................... 6 Hoofdstuk 2 Methode en Technieken ................................................................ 7 2.1 Design .............................................................................................. 7 2.2 Steekproef ........................................................................................ 7 2.2.1 Fysiotherapeuten................................................................. 7 2.2.2 Inclusie- en exclusiecriteria patiënten.................................. 7 2.2.3 Populatie patiënten.............................................................. 8 2.2.4 Informed consent................................................................. 8 2.3 Variabelen ........................................................................................ 8 2.4 Beschrijving meetinstrumenten ........................................................ 8 2.5 Beschrijving van de meetprocedure ............................................... 10 2.6 Visualisatie onderzoeksmodel ........................................................ 10 Hoofdstuk 3 Beschrijving resultaten ................................................................ 11 3.1 Resultaten primaire uitkomstmaat lymfoedeem ............................. 11 3.2 Resultaten secundaire uitkomstmaten ........................................... 12 3.3 Prognostische factoren ................................................................... 14 Hoofdstuk 4 Interpretatie en conclusies .......................................................... 4.1 Interpretatie resultaten primaire uitkomstmaat lymfoedeem .......... 4.2 Interpretatie resultaten secundaire uitkomstmaten ......................... 4.3 Prognostische factoren .................................................................. 4.4 Conclusie .......................................................................................

19 19 19 19 19

Hoofdstuk 5 Discussie .................................................................................... 20 Literatuurlijst ................................................................................................... 22 Bijlage I Bijlage II

Vragenlijsten fysiotherapeuten T0, T1, T2 .............................. 24 Vragenlijsten patiënten T0, T1, T2 ......................................... 28


4


Hoofdstuk 1

Inleiding van het onderzoek

1.1 Achtergrond Jaarlijks krijgen 11.000 vrouwen in Nederland borstkanker.1 Bij 8-38% van deze behandelde vrouwen ontstaat lymfoedeem.2 Lymfoedeem ten gevolge van een mammacarcinoom wordt secundair lymfoedeem genoemd. Dat kan ontstaan indien door een bepaalde aandoening of ingreep een voordien “normaal” lymfsysteem beschadigd raakt. Het lymfsysteem kan zowel anatomisch, functioneel of door een combinatie van beide aangetast zijn.3 Bij secundair lymfoedeem na oncologische therapie wordt aangenomen dat dit veroorzaakt wordt door een verstoring van de lymfafvoer als gevolg van beschadiging van lymfbanen. Hierbij is de capaciteit van lymfafvoer uit de extremiteit verminderd.2 Het optreden van lymfoedeem na behandeling van mammacarcinoom hangt sterk af van: • Het type operatie • Wel of geen lymfklierdissectie • Wel of geen nabestraling • Seroomproductie of bloeduitstorting drukkend op de overgebleven lymfebanen • Leeftijd en gewicht • Complicaties zoals ontsteking of huidnecrose • Preëxistent suboptimaal lymfsysteem3 Vaak stelt de huisarts of specialist de diagnose lymfoedeem. Zij kunnen de patiënt dan doorverwijzen naar een fysiotherapeut, die gespecialiseerd is in (lymf)oedeemtherapie. Er zijn verschillende interventies waarvan de fysiotherapeut gebruik kan maken. Over het algemeen bestaat de fysiotherapeutische behandeling van secundair lymfoedeem uit een combinatie van de onderstaande interventies: • Manuele lymfdrainage • Oefentherapie • Bandageren/zwachtelen • Lymfpress • Elastische kous • Aanleren zelfmanagement technieken • Lymftaping vanuit het Medical Taping Concept Deze laatste interventie wint snel terrein. Bij het Medical Taping Concept wordt gebruik gemaakt van CureTape®. CureTape® komt qua elasticiteit en gewicht overeen met de menselijke huid. Er wordt gebruik gemaakt van de elasticiteit van de tape ten opzichte van de elasticiteit van de huid, waardoor de tape een soort ‘liftende werking’ heeft op de opperhuid. Er wordt aangenomen dat de subcutane bloedcirculatie hierdoor verbetert en de lymfafvoer wordt bevorderd. De initiële lymfevaatjes kunnen zich door de drukverlaging meer openen. Dit komt exact overeen met de doelstelling van de manuele lymfdrainage. 4 Ervaringen van therapeuten en patiënten wijzen uit dat het Medical Taping Concept (CureTape®) effect lijkt te hebben. Ervaren effecten van patiënten zijn minder oedeem, minder pijn en minder belemmering in activiteiten. Tot op heden is voor dit ogenschijnlijke effect nog geen wetenschappelijk bewijs. 1,5


5


1.2 Centrale vraagstelling Dit onderzoek richtte zich op de volgende hoofdvraagstelling: • Wat is de invloed van reguliere lymfoedeemtherapie1 en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® op oedeem, gemeten over een periode van acht weken? Daarnaast waren er twee subvragen: • Wat is de invloed van reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® op pijn, functie en welbevinden, gemeten over een periode van acht weken? • Welke prognostische factoren zijn van invloed op de mogelijke verschillen in resultaten tussen reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®, gemeten over een periode van acht weken? De patiëntensteekproef bestond uit vrouwen die chirurgisch zijn behandeld voor een mammacarcinoom en waarbij secundair lymfoedeem is vastgesteld. De patiënten waren onder behandeling bij een fysiotherapeut. Over een periode van acht weken zijn de deelnemende patiënten gevolgd en vonden er drie meetmomenten plaats. Gemeten zijn de volgende uitkomstmaten: lymfoedeem, pijn in de aangedane arm, activiteiten van de aangedane schouder en algemeen welbevinden.

1

Onder reguliere lymfoedeemtherapie wordt in dit onderzoek verstaan, manuele lymfdrainage, advies over het bewegen met de arm en aanleren van zelfmanagement technieken. © Nicole Bosman en Christel Gremmen

6


Hoofdstuk 2:

Methode en technieken

2.1 Design Er is een prospectieve cohort studie verricht. Hierbij werd nagegaan of het gebruik van CureTape® als middel in de behandeling van lymfoedeem verschillen in effecten geeft ten opzichte van een fysiotherapeutische behandeling voor lymfoedeem waarbij geen gebruik wordt gemaakt van deze tape. Ook werd er onderzocht welke prognostische factoren van invloed waren op de ontwikkeling van oedeem, pijn welbevinden en schouder activiteiten. Na de werving van therapeuten en patiënten is er een cohort van 33 patiënten ontstaan. Hierna heeft een meetperiode van acht weken plaatsgevonden. In deze periode zijn er drie uitkomstmetingen geweest, in week één, week vier en week acht. Nadat de meetperiode was afgerond zijn de data gelabeld en ingevoerd in het statistisch computerprogramma SPSS. Het cohort werd na het invoeren van de data opgedeeld in twee subgroepen. Deze indeling vond plaats aan de hand van de onderzoeksvragen. Om deze te beantwoorden zijn de volgende twee subgroepen ingedeeld: Subgroep één bestond uit patiënten die alleen reguliere lymfoedeemtherapie kregen, subgroep twee bestond uit patiënten die reguliere lymfoedeemtherapie kregen in combinatie met CureTape®. 2.2 Steekproef 2.2.1 Fysiotherapeuten In de periode van begin november 2006 tot eind januari 2007 werden fysiotherapeuten geworven die patiënten met lymfoedeem behandelden. Voor het werven van de fysiotherapeuten is gebruik gemaakt van het adressenbestand op de website van de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie. Van de 50 aangeschreven fysiotherapeuten in Gelderland en Noord-Brabant hebben er acht deelgenomen aan deze studie. 2.2.2 Populatie patiënten Voor het samenstellen van de steekproef zijn onderstaande inclusie- en exclusiecriteria gehanteerd. Inclusiecriteria: • Vrouwen die een behandeling voor mammacarcinoom hebben ondergaan. • Vrouwen die secundair lymfoedeem in de arm hebben Exclusiecriteria: • Mannen die een behandeling voor mammacarcinoom hebben ondergaan • Vrouwen met ernstige infecties • Vrouwen met primair lymfoedeem in de arm • Vrouwen na mammacarcinoom zonder lymfoedeem • Vrouwen die niet in staat zijn om aan het onderzoek deel te nemen • Vrouwen die de Nederlandse taal niet beheersen • Vrouwen met cognitieve beperkingen © Nicole Bosman en Christel Gremmen

7


Gedurende een periode van één maand hebben de deelnemende fysiotherapeuten 33 patiënten geworven. Al deze patiënten waren reeds onder behandeling bij de fysiotherapeut, hierdoor was de behandeling met of zonder CureTape® al bepaald. T0 was niet de start van de behandelepisode, de patiënt is gedurende de meetperiode behandeld door haar eigen fysiotherapeut; Op T0 zijn van alle patiënten door middel van metingen gegevens verzameld. Van drie patiënten zijn niet alle gegevens bekend. Op T1 kon er van één patiënt geen gegevens verzameld worden in verband met ziekte. Op T2 konden twee andere patiënten niet gemeten worden vanwege ziekte en vakantie. In tabel 2.1 zijn de sociaal-demografische kenmerken van de geïncludeerde en deelnemende patiënten opgenomen. Tabel 2.1 Sociaal-demografische gegevens deelnemende patiënten N

%

Gem.

Sd

59,4 jaar 71,1 kg. 1,64 m.

11,8 jaar 14,7 kg. 0,05 m.

I. Sociaal-demografische eigenschappen Leeftijd Gewicht Lengte

33 33 33

100,0 100,0 100,0

Burgerlijke staat (gehuwd) Opleiding laag Opleiding midden Opleiding hoog Werk (ja)

26 17 11 5 15

78,8 51,5 33,3 15,2 45,5

N = aantal patiënten, % = percentage patiënten, Gem. = gemiddelde en Sd = standaard deviatie

In tabel 2.1 is af te lezen dat van de 33 patiënten de gemiddelde leeftijd 59 jaar was. Het gemiddelde gewicht was 71 kg. en de gemiddelde lengte 1,64 m. Daarnaast was 78% procent van de deelnemende patiënten gehuwd. 51% van de patiënten is hoogopgeleid, 33% is gemiddeld opgeleid en 15% is laagopgeleid. In de tabel is af te lezen dat 45% van de deelnemende patiënten werkzaam was. 2.2.3 Informed consent Alle patiënten hebben voor aanvang van het onderzoek een informed consent ondertekend. Hiermee verklaarden zij op de hoogte te zijn van de inhoud van het onderzoek en toestemming te geven voor deelname. 2.3 Variabelen De primaire uitkomstmaat was de mate van lymfoedeem. Deze heeft invloed op de pijn, de schouder activiteiten en het welbevinden. Pijn, schouder activiteiten en het welbevinden waren in dit onderzoek de secundaire uitkomstmaten.6 2.4 Beschrijving van de meetinstrumenten Voor dit onderzoek zijn vijf meetinstrumenten gebruikt. Dit zijn een algemene vragenlijst, NRS-11, SF 36, Shoulder Disability Index en het meten van de omtrek van de bovenarm door middel van circumferentiemetingen. In tabel 2.2 wordt het doel, de betrouwbaarheid, de validiteit en de bruikbaarheid per meetinstrument beschreven. © Nicole Bosman en Christel Gremmen

8


NRS-11

Circumferentie meting

Shoulder Index

Disability

SF 36

Algemene vragenlijst

Tabel 2.2 Beschrijving meetinstrumenten

Doel

Betrouwbaarheid

Validiteit

Bruikbaarheid

Door middel van de algemene vragenlijst werden een aantal persoonlijke gegevens van de patiënt geregistreerd die de uitkomstmaat van het onderzoek zouden kunnen beïnvloeden. De SF 36 is een multidimensionele vragenlijst voor de gezondheidstoestand. De vragenlijst bestaat uit 36 vragen gericht op de lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid.

De betrouwbaarheid van de algemene vragenlijst is niet bekend.

De validiteit van de algemene vragenlijst is niet bekend.

De bruikbaarheid van de algemene vragenlijst is niet bekend.

De betrouwbaarheid van de SF 36 is 7,8 gewaarborgd.

Het gebruik van de SF 36 is valide 7 bevonden.

De betrouwbaarheid van de Shoulder Disability Index is 10 gewaarborgd.

Het gebruik van de Shoulder Disability Index is valide 11-14 bevonden.

Het is een Nederlandstalige vragenlijst. Voorafgaand aan iedere vraag wordt er uitleg gegeven over de invulswijze Het invullen van de vragenlijst kost 8 ongeveer 9 min. De vragenlijst is Nederlandstalig. Voorafgaand aan de vragen wordt er een handleiding aangereikt over het invullen van de 15 vragenlijst.

Hoe meer circumferentiemetingen, des te hoger is de betrouwbaarheid (methode van Kühnke; 16-23 4-cm-methode).

De validiteit van het meten van de omtrek van de bovenarm is vergroot door gebruik te maken van een meetprotocol.

De Shoulder Disability Index bevat zestien vragen over dagelijkse handelingen (fysieke bewegingen of activiteiten) waarbij schouderpijn kan optreden. Met behulp van de vragenlijst kan een functionele status voor klachten (pijn en/of bewegingsbeperking) in de schouderregio gemaakt 9 worden. Bij de circumferentiemeting wordt er gebruik gemaakt van de methode van Kühnke. Om de vier centimeter wordt vanaf het styloid ulnare een markeerpunt geplaatst. Dit gebeurd tot aan de okselplooi. Bij deze markeringspunten wordt de omtrek gemeten van de arm. Dit wordt zowel links- als rechtzijdig toegepast. De NRS-11 is een alternatief voor de VAS-score. De schaal bestaat uit de cijfers nul tot en met tien. De patiënt kan voor de pijn en beperkingen een cijfer scoren.


De methode is gemakkelijk en snel uitvoerbaar en geeft een goede indicatie van een omtrekverandering.

24

16-23

De betrouwbaarheid van de NRS11 is 25-33 gewaarborgd.

Het gebruik van de NRS11 is valide 25-33 bevonden.

De vragenlijst is gemakkelijk, snel uitvoerbaar en Nederlandstalig. Voorafgaand aan de vragenlijst staat een korte omschrijving over hoe de vragenlijst moet worden ingevuld.

9


2.5 Beschrijving van de meetprocedure Bij de drie metingen werd de patiënt gevraagd een half uur voor aanvang van de behandeling naar de praktijk te komen om eerst de algemene vragenlijst, NRS-11, SF 36 en de Shoulder Disability Index in te vullen. Tegelijkertijd vulde de therapeut de vragenlijst in voor de desbetreffende patiënt. Na het invullen van de vragenlijsten werd gecontroleerd of deze correct waren ingevuld. Voor het meten van de omtrek van de bovenarm werd een meetlint gebruikt. Het styloid van de ulna was het beginpunt en werd gemarkeerd. Hierna werd om de vier centimeter een markeringspunt gezet tot aan de okselplooi. Bij ieder markeringspunt werd de omtrek gemeten, dit werd schriftelijk vastgelegd. 2.6 Visualisatie onderzoeksmodel Werven van de therapeuten

Werven van de patiënten door de therapeuten

In- en excluderen van de patiënten Therapeut bepaalt naar eigen inzicht de behandeling Meetmoment T0 4 weken Meetmoment T1 4 weken Meetmoment T2

Cohort N=33

Subgroep 1 N=19

Subgroep 2 N=14

Resultaat Verwerking

Analyse

Conclusie © Nicole Bosman en Christel Gremmen

10


Hoofdstuk 3:

Beschrijving resultaten

3.1 Resultaten primaire uitkomstmaat oedeem In tabel 3.1 staan de resultaten rondom de primaire uitkomstmaat oedeem weergegeven. Hiervoor werd het verschil in volume gemeten. Dit gebeurde door het volume van de niet aangedane arm af te trekken van het volume van de aangedane arm. Hoe kleiner het verschil in volume, des te minder oedeem was er aanwezig. Tabel 3.1 Resultaten primaire uitkomstmaat

Oedeem(ml) T0

Oedeem(ml) T1

Oedeem(ml) T2

n

gem.

sd

n

gem.

sd

n

gem.

sd

Reguliere lymfoedeemtherapie

19

490,3

569,3

19

460,9

632,9

19

309,2

404,7

Reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®

14

249,8

271,4

14

238,7

138,8

14

104,2

89,6

N = aantal patiënten, gem = gemiddelde en sd = standaard deviatie

De subgroep van de reguliere lymfoedeemtherapie bestond uit 19 patiënten. Bij vergelijking van deze 19 patiënten tussen T0 en T1 is in de tabel af te lezen dat er een afname van 29,4 ml plaatsvond. Tussen T1 en T2 vond er een afname van 151,7 ml plaats. Wanneer er wordt vergeleken tussen T0 en T2 vond er een afname van 181,1 ml plaats. De subgroep van de reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® bestond uit 14 patiënten. Bij vergelijking van deze 14 patiënten tussen T0 en T1 is in de tabel af te lezen dat er een afname van 11,1 ml plaatsvond. Tussen T1 en T2 vond er een afname van 134,5 ml plaats. Wanneer er wordt vergeleken tussen T0 en T2 vond er een afname van ml 145,6 plaats. De verschillen tussen de gegevens zijn in tabel 3.1 getoetst op significantie door de Paired Samples T-Test. Hiervoor is gekozen omdat de data metrisch en continu zijn. In tabel 3.2 staan de uitkomsten hiervan beschreven. Tabel 3.2 Overzicht Paired Samples T-Test

Oedeem T0 Oedeem T1

Oedeem T1 Oedeem T2

Oedeem T0 Oedeem T2

Reguliere lymfoedeemtherapie

0,429

0,085

0,223

Reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®

0,743

0,032*

0,034*

Significantie

* P < 0,05


11


In tabel 3.2 is af te lezen dat er bij reguliere lymfoedeemtherapie tussen T0 en T1 een P waarde van 0,429 was, tussen T1 en T2 een P waarde van 0,085 en tussen T0 en T2 een P waarde van 0,223. Deze waardes zijn allen groter dan P 0,05, dit betekent dat er over 8 weken geen significant verschil gevonden is bij reguliere lymfoedeemtherapie. In tabel 3.2 is af te lezen dat er bij reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® tussen T0 en T1 een P waarde van 0,743 was, tussen T1 en T2 een P waarde van 0,032 en tussen T0 en T2 een P waarde van 0,034. Tussen T0 en T1 is de P waarde groter dan P 0,05. Dit houdt in dat er tussen T0 en T1 geen significant verschil is gevonden. Tussen T1 en T2, en tussen T0 en T2 is P kleiner dan 0,05. Gemeten over acht weken is er een significant verschil in volumeafname gemeten bij patiënten die reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® kregen. 3.2 Resultaten secundaire uitkomstmaten In tabel 3.3 staan de resultaten weergegeven van de secundaire uitkomstmaten pijn, schouder activiteiten en welbevinden bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie. Bij pijn wijst een lagere score op minder pijn, bij lichamelijk en geestelijk welbevinden wijzen hogere scores op een betere gezondheid en minder lichamelijke pijn. Bij schouder activiteiten wijst een hogere score op meer schouderbeperkingen. Tabel 3.3 Resultaten secundaire uitkomstmaten reguliere lymfoedeemtherapie

T0

T1

n

gem.

Pijn

19

2,6

Lichamelijk welbevinden

19

Geestelijk welbevinden Schouder activiteiten

sd

T2

n

gem.

2,9

19

2,5

51,8

5,2

19

19

44,4

4,1

19

62,2

24,3

sd

n

gem.

sd

2,5

19

2,8

2,5

50,8

4,7

19

51,3

4,8

19

44,0

3,9

19

44,7

2,9

19

60,7

26,1

19

55,2

28,9

N=aantal patiënten, gem= gemiddelde en sd= standaard deviatie

In tabel 3.3 is af te lezen dat uitkomsten varieerden bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie. Bij pijn, lichamelijk welbevinden en geestelijk welbevinden tussen T0 en T1 nam de gemiddelde score af. Bij schouder activiteiten nam de score tussen T0 en T1 volgens de tabel nam de score af. Bij pijn, lichamelijk en geestelijk welbevinden nam de score toe tussen T1 en T2. Bij schouder activiteiten nam de score af. Bij pijn, lichamelijk welbevinden en schouder activiteiten nam de score over een periode van acht weken af. Bij geestelijk welbevinden nam de score toe over acht weken.


12


De gegevens in tabel 3.3 zijn getoetst op significantie door de Paired Samples TTest. In tabel 3.4 staan de uitkomsten hiervan beschreven Tabel 3.4 Overzicht Paired Samples T-Test bij reguliere lymfoedeemtherapie

T0

Significantie

T1

T1

T2

T0

Pijn

0,655

0,842

0,719


0,601

0,702

0,514

Geestelijk welbevinden

0,471

0,450

0,860

Schouder activiteiten

0,605

0,053

0,116

T2

* P < 0,05

Geen van de verschillen die zijn weergegeven in tabel 3.4 zijn significant te noemen. Alle P waarden zijn groter dan 0,05 bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie. In tabel 3.5 staan de resultaten weergegeven van de secundaire uitkomstmaten bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie én CureTape®. Tabel 3.5 resultaten secundaire uitkomstmaten reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®

T0

T1

n

Gem.

Pijn

14

3,3


14

Geestelijk welbevinden Schouder activiteiten

sd

T2

n

gem.

sd

N

gem.

sd

2,5

14

2,8

2,7

14

3,2

2,0

49,4

4,2

14

49,0

3,5

14

49,3

4,1

14

41,6

4,8

14

45,2

2,3

14

44,5

2,7

14

53,3

20,4

14

57,7

20,3

14

45,2

20,7

N=aantal patiënten, gem= gemiddelde en sd= standaard deviatie

In tabel 3.5 is af te lezen dat de uitkomsten varieerden bij reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®. Tussen T0 en T1 nam de score voor pijn en lichamelijk welbevinden af. Bij geestelijk welbevinden en schouder activiteiten nam de score tussen T0 en T1 toe. Bij pijn en lichamelijk welbevinden nam de score toe tussen T1 en T2. Bij geestelijk welbevinden en schouder activiteiten nam de score af. Bij pijn, lichamelijk welbevinden en schouder activiteiten nam de score over een periode van acht weken af. De score van geestelijk welbevinden nam over een periode van acht weken toe.


13


De gegevens in tabel 3.5 zijn getoetst op significantie door de Paired Samples TTest. In tabel 3.6 staan de uitkomsten hiervan beschreven Tabel 3.6 Overzicht Paired Samples T-Test bij reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®

Significantie

T0

T1

T1

T2

T0

T2

Pijn

0,593

0,506

0,938


0,733

0,922

0,789

Geestelijk welbevinden

0,036*

0,506

0,081

Schouder activiteiten

0,648

0,003*

0,011*

* P < 0,05

In tabel 3.6 staat een overzicht van de Paired Samples T-Test bij reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®. Hierin is af te lezen dat tussen T0 en T1 geestelijk welbevinden significant is verbeterd. Tussen T1 en T2 is er een significante verbetering in de schouder activiteiten te zien. Over acht weken vond er alleen een significante verbetering plaats in schouder activiteiten. 3.3 Prognostische factoren In tabel 3.7 staan de prognostische factoren die tijdens de nulmeting zijn vastgelegd. Ook is er een omschrijving van deze prognostische factoren. Het was niet mogelijk om te achterhalen welke prognostische factoren invloed hadden op de verschillen in de resultaten. Hiervoor is een langere looptijd noodzakelijk. Tabel 3.7 Prognostische factoren

II. Psychosociale eigenschappen a Mate van vermoeidheid a Zorgen b Verdriet, ontmoediging, wanhoop a Fysieke conditie c Ervaren gezondheid

N

%

33 33 33 33 33

100,00 100,00 100,00 100,00 100,00

Gem.

4,39 4,21 4,76 5,48 3,45

Vervolg van deze tabel zie volgende pagina

In tabel 3.7 is af te lezen dat er gemiddeld een 4,3 op een schaal van nul tot en met 10 werd gegeven voor de mate van vermoeidheid voor de hoeveelheid zorgen was dit 4,2 en voor fysieke conditie was dit een 5,4. Een lage score stond voor meer vermoeidheid, meer zorgen en minder fysieke conditie. “Bij de vraag: ‘Voelde u zich gedurende de laatste maanden verdrietig, ontmoedigd of wanhopig of had u zoveel problemen dat u zich afvroeg of iets nog de moeite waard was?’ was de gemiddelde score een 4,8. Een lage score staat hier voor extreem veel verdriet, wanhoop en ontmoediging. Gemiddeld ervaren de onderzochte patiënten hun gezondheid ten opzichte van leeftijdsgenoten redelijk tot goed, zij scoorde hier gemiddeld een 3,4, waarbij een lage score staat voor een uitstekende gezondheid.


14


N

%

III. Mammacarcinoom gerelateerde gegevens Erfelijkheid mammacarcinoom (ja) Datum eerste operatie < 2 jaar Datum eerste operatie 3-5 jaren Datum eerste operatie5-10 jaren Datum eerste operatie >10 jaren Borstbesparende operatie Borstamputerende operatie Geheel verwijderde lymfklieren Gedeeltelijk verwijderde lymfklieren Niet verwijderde lymfklieren Bestraling Ontstaan lymfoedeem < 4 weken Ontstaan lymfoedeem 5-20 weken Ontstaan lymfoedeem 21- 52 weken Ontstaan lymfoedeem > 52 weken Status: lymfoedeem toegenomen Status: lymfoedeem gelijk gebleven Status: lymfoedeem afgenomen Beloop: lymfoedeem toegenomen Beloop: lymfoedeem gelijk gebleven Beloop: lymfoedeem afgenomen Infectie aangedane arm

13 19 6 4 4 13 20 25 7 1 21 13 5 11 4 12 14 6 17 9 7 5

39,40 57,50 18,20 12,20 12,20 39,40 60,60 75,80 21,20 3,00 63,60 39,30 15,00 33,40 12,00 36,40 42,40 18,20 51,60 27,30 21,30 15,20

IV. Lichamelijke gezondheid Co-morbiditeit (ja) COPD (ja) Hart-en vaatziekte (ja) Diabetes (ja) Overige (ja) BMI (gem.) BMI < 19 BMI 20-25 BMI > 26

13 2 7 0 4 33 0 21 12

39,40 6,30 21,20 00,00 10,80 26,27 00,00 63,60 36,40

V. Therapieën 12 36,40 Eerder fysiotherapie gehad Verbetering t.o.v. eerdere fysiotherapie 10 30,30 Onder behandeling andere zorgverlener 4 12,10 Verbetering andere zorgverleners 3 9,10 Andere acties ondernomen 12 36,40 %=percentage patiënten, N=aantal patiënten en Gem.= gemiddelde over de gehele groep.

a

= NRS-11-scale, een schaal van nul tot en met tien waarbij een hoge score staat voor meer vermoeidheid, meer zorgen en minder fysieke conditie. b = een schaal van zes cijfers waarbij een lage score staat voor extreem veel verdriet, wanhoop en ontmoediging. c = Een schaal van vijf cijfers waarbij een lage score staat voor een uitstekende gezondheid in vergelijking met leeftijdsgenoten.


15


Bij 39% van de onderzochte patiënten komt borstkanker in de familie voor. Zoals in tabel 3.7 en in grafiek 3.1 is te zien heeft 57% binnen de eerste twee jaar de eerste operatie ondergaan. Bij 18,2% is de operatie 3-5 jaar geleden bij 12,2% 5-10 jaar gelden en bij 12,2% meer dan 10 jaar geleden. Grafiek 3.1 Datum eerste operatie 70 60

57,5

50 40 30

18,2

20

12,2

12,2

10

Eerste OK < 2 jaar Eerste OK 3-5 jaar Eerste OK 5-10 jaar Eerste OK > 10 jaar

0

Van de 33 patiënten heeft 39,4% een borstbesparende operatie gehad en 60,6% een borstamputerende operatie. Bij 75,8% zijn de lymfeklieren geheel verwijderd en bij 21,2% gedeeltelijk. Bij 3% zijn de lymfeklieren niet verwijderd. Bestraling na de operatie heeft plaatsgevonden bij 63,3% In grafiek 3.2 en in tabel 3.7 is af te lezen dat bij de grootste groep (39%) het lymfoedeem binnen 4 weken na de operatie ontstaat, bij 15% tussen de 5 en 20 weken, bij 34% ontstaat het tussen de 21 en 52 weken en bij 12% ontstaat het pas na 52 weken of meer. Grafiek 3.2 Ontstaan van lymfoedeem na de operatie

Ontstaan lymfoedeem < 4 weken

12% 39%

Ontstaan lymfoedeem 5-20 weken Ontstaan lymfoedeem 21-52 weken

34% 15%


Ontstaan lymfoedeem > 52 weken

16


In grafiek 3.3 en in tabel 3.7 is te zien dat bij 42,4% van de onderzochte patiënten het lymfoedeem ten opzichte van de nulmeting de afgelopen weken gelijk bleef, bij 36,4% was het toegenomen en bij 18,2% was het afgenomen. In grafiek 3.4 is af te lezen dat het beloop van het lymfoedeem voorafgaand aan de behandeling bij de fysiotherapeut bij 51,6% was toegenomen, bij 27,3% gelijk gebleven en bij 21,3% was afgenomen. Grafiek 3.3 Status van het lymfoedeem gedurende de afgelopen weken

45 40 35

42,4 36,4

30

Toegenomen

25 20

18,2

15 10

Gelijk gebleven Afgenomen

5 0

Grafiek 3.4 Beloop van het lymfoedeem voorafgaande aan de behandeling bij de fysiotherapeut

60 50

51,6

40 30 20

Toegenomen Gelijk gebleven

27,3 21,3

Afgenomen

10 0


17


Slechts 15,2% van de onderzochte patiënten heeft ooit een infectie aan de armen gehad. In tabel 3.7 is af te lezen dat 39,3% van de onderzochte patiënten een co-morbiditeit heeft. In grafiek 3.5 is te zien dat hiervan de grootste groep, 21,2%, een hart- en vaatziekte heeft, 6,3% lijdt aan COPD en 10,8% heeft een andere co-morbiditeit. Grafiek 3.5 Soorten co-morbiditeit

6,3 10,8 COPD Hart- en vaatziekte Overig

21,2

Van de 33 onderzochte patiënten was er een gemiddelde body mass index (BMI) van 26,2, zie tabel 3.7. Hiervan hadden 21 patiënten een BMI tussen de 20-25 en 12 patiënten hadden een BMI hoger dan 25. Geen één patiënt had een BMI lager als 20. Volgens de indeling van BMI, in tabel 3.8, had de groep gemiddeld gezien een licht overgewicht had. Hiervan hadden 21 patiënten een goed gezond gewicht en waren 12 patiënten daadwerkelijk te zwaar. Tabel 3.8 Body Mass Index Body Mass Index Minder dan 20 Tussen de 20 en 25 Tussen de 25 en 30 Boven de 30

= = = =

Te laag lichaamsgewicht Goed gezond gewicht Licht overgewicht overgewicht met gezond

In tabel 3.7 is terug te lezen dat 33,6% van de onderzochte patiënten eerder onder behandeling is geweest van een fysiotherapeut. Bij 30,3% van deze patiënten heeft dit voor een verbetering gezorgd. 12,1% is nog steeds onder behandeling bij een andere zorgverlener2. Bij 9,1% van deze patiënten vond er door deze behandeling een verbetering plaats. Van de onderzochte patiënten onderneemt 36,4% nog andere acties om het oedeem te beïnvloeden, zoals zwemmen, thuis oefeningen doen en wielrennen.

2

Onder andere zorgverlener wordt verstaan een psycholoog, huidtherapeut, maatschappelijk werk, diëtist of andere zorgverleners.


18


Hoofdstuk 4

Interpretatie en Conclusies

4.1 Interpretatie primaire uitkomstmaat lymfoedeem De uitkomsten in verschil in volume van lymfoedeem bij de subgroepen is terug te vinden in de tabellen 3.1 en 3.2. In tabel 3.1 komt naar voren dat, gemeten over een periode van acht weken, het volume van lymfoedeem in milliliters bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie meer afnam dan bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®. Echter, het totaal volume van lymfoedeem lag over de gehele meetperiode bij de combinatiegroep constant een stuk lager dan bij de reguliere lymfoedeemtherapie. Hierdoor is het beter als er een afname in volume plaatsvindt. Dit is terug te zien in de Paired Samples T-Test van tabel 3.2. Daaruit blijkt dat de resultaten na acht weken lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® significante verbeteringen laten zien, bij alleen reguliere lymfoedeemtherapie is dit niet het geval. 4.2 Interpretatie secundaire uitkomstmaten De invloed van reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® op de uitkomstmaten pijn, welbevinden en schouder activiteiten is terug te vinden in de tabellen 3.3 t/m 3.6. De resultaten varieerden sterk in beide groepen. Over een periode van acht weken is er een trend te ontdekken in de mate van het geestelijk welbevinden en de schouder activiteiten. Deze verbeterden in sterkere mate bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®, dan bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie. Deze verbetering was echter alleen significant als het gaat om de schouder activiteiten. Over acht weken genomen kan men aannemen dat er meer afname was van pijn en lichamelijk welbevinden bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie dan bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®. Dit verschil was echter niet significant. 4.3 Prognostische factoren Met dit onderzoek kan geen antwoord worden gegeven op de vraag welke prognostische factoren van invloed zijn op de mogelijke verschillen tussen de reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® gemeten over een periode van acht weken. 4.4 Conclusie Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de interventie lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® een significante afname in oedeem geeft over een periode van acht weken. Dit is niet het geval bij de subgroep waar alleen de reguliere lymfoedeemtherapie werd toegepast. Reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® gaf tevens over acht weken een significante positieve invloed op de schouder activiteiten. Op de andere secundaire uitkomstmaten pijn en welbevinden had deze interventie geen significante invloed. Prognostische factoren die dit verschil verklaren dienen nader onderzocht te worden.


19


Hoofdstuk 5

Discussie

Uit hoofdstuk 4 blijkt dat op de hoofdvraagstelling en de eerste subvraagstelling door middel van dit onderzoek antwoord kan worden gegeven. De hoofdvraagstelling luidde: • Wat is de invloed van reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® op oedeem, gemeten over een periode van acht weken? De eerste subvraagstelling luidde: • Wat is de invloed van reguliere lymfoedeemtherapie en reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® op pijn, functie en welbevinden, gemeten over een periode van acht weken? De volgende discussiepunten moeten echter in acht worden genomen. Vanwege de beperkte tijd die voor het onderzoek beschikbaar was, kon slechts een relatief kleine steekproef behaald worden (n=33). Deze steekproef is minder generaliseerbaar doordat niet gekeken is wanneer de operatie heeft plaatsgevonden. Tevens is er sprake van een onevenredige verdeling tussen de twee subgroepen (n=19 en n=14). Hierdoor zijn de groepen binnen het onderzoek minder vergelijkbaar. De algemene vragenlijst, om prognostische factoren vast te leggen, is voorafgaande aan het onderzoek niet getoetst op betrouwbaarheid, validiteit en bruikbaarheid. Er is uitgegaan van een zekere mate van expert validiteit door de vragenlijsten voor te leggen aan de afstudeerkring en Dr. E Hendriks. Hierdoor rijst de vraag of de algemene vragenlijst werkelijk de informatie opleverde die de onderzoekers wilden genereren. In dit onderzoek is er voor gekozen om het volume van het lymfoedeem te meten door middel van circumferentiemetingen. De gouden standaard voor volumemetingen van lymfoedeem is echter de waterverplaatsingsvolumetrie. Deze meetmethode was in dit onderzoek niet realiseerbaar omdat dit te kostbaar en tijdrovend was. Om de circumferentiemetingen meer betrouwbaar en valide te maken is er een meetprotocol opgesteld. Tevens hebben de onderzoekers ervoor gekozen om dit protocol voorafgaande aan het onderzoek te testen. Dit werd getest bij proefpersonen waarbij geen sprake was van lymfoedeem. Er is getracht om de metingen binnen het onderzoek op vaste dagen en tijdstippen te laten plaatsvinden. Dit was op kleine schaal niet altijd haalbaar, hierdoor zouden er verschillen in de metingen kunnen zijn ontstaan. De beginwaarden van het volume lymfoedeem in milliliters waren bij de nulmeting verschillend tussen de subgroepen. Bij de subgroep reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape® was het gemiddelde volume lymfoedeem in milliliters bij de nulmeting een stuk lager dan bij de subgroep “reguliere lymfoedeemtherapie”. Dit zou mogelijk verklaard kunnen worden door het feit dat de subgroep “reguliere lymfoedeemtherapie in combinatie met CureTape®” voorafgaand aan het onderzoek al langere tijd behandeld werd met CureTape®. Onbekend is gebleven wat de beweegredenen waren van de fysiotherapeuten om te kiezen voor een interventie.


20


De tweede subvraagstelling kan door middel van dit onderzoek niet beantwoord worden. De eventuele prognostische factoren die van invloed zouden kunnen zijn op de uitkomstmaten binnen dit onderzoek, zijn niet vastgesteld omdat dit niet realiseerbaar was binnen de onderzoeksperiode. Na het analyseren van de bovenstaande resultaten was er geen ruimte meer voor de analyse van de prognostische factoren. Aanbevelingen Naar aanleiding van dit onderzoek komen de volgende praktische tips naar voren die mee zouden kunnen worden genomen bij vervolgonderzoek. Er moet gekeken worden naar: de grootte van de steekproef, vergelijkbare subgroepen, inclusiecriteria verscherpen, vragenlijst voorafgaande aan het onderzoek testen, meetmethode specificeren. Daarnaast wordt er een aanbeveling gedaan om alsnog te onderzoeken of de prognostische factoren enig invloed waren op de resultaten van het onderzoek.


21


Literatuurlijst 1. Website Borstkanker Vereniging Nederland. November 2006. URL: http://www.borstkanker.nl/ 2. Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg. Richtlijn lymfoedeem. Alphen aan de Rijn: Van Zuiden Communications; 2002 3. Damstra RJ (red). Lymfoedeem in de praktijk. Drachten: Stichting Lymfologie Centrum Noord Nederland; 2000. 4. Josya Sijmonsma. Medical Taping Concept-Manual. Enschede: FysioTape BV; 2004 5. Website FysioTape Nederland BV. November 2006 . URL: http://www.fysiotape.nl/ 6. Walrave G. Fysiotherapie bij oedeempatiënten. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg; 2001 7. Zee KI van der, Sanderman R. Het meten van de algemene gezondheidstoestand met de RAND-36, een handleiding. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken; 1993 8. Unal G, Boer JB de, Borsboom GJJM, Brouwer JT, Essink-Bot ML, Man RA de. A psychometric comparison of health related quality of life measures in chronic liver diseases. Journal of Clinical Epidemiology 2001; 54: 587-596. 9. Website van het pijn kennis centrum Maastricht. Januari 2007. URL: http://www.pijn.com/ 10. Alvarez-Nemegyei J, Puerto-Ceballos I, Guzman-Hau W, Bassol-Perea A, Nuno-Gutierrez BL. Development of a Spanish-language version of the Shoulder Disability Questionnaire. J Clin Rheumatol 2005; 11(4): 185-187. 11. Heijden van der GJ, Leffers P, Bouter LM. Shoulder Disability Questionnaire design and responsiveness of a functional status measure. J Clin Epidemiol 2000: 53 (1): 29-38. 12. Paul A, Lewis M, Shadforth MF, Windt van der DAWM, Hay EM. A comparison of four shoulder-specific questionnaires in primary care. Ann Rheum Dis 2004; 63: 1293-1299. 13. Nijs J, Roussel N, Vermeulen K, Souvereyns G. Scapular positioning in patients with shoulder pain: a study examining the reliability and clinical importance of 3 clinical tests. Arch Phys Med Rehabil. 2005; 86(7): 1349-1355. 14. Windt van der DAWM, Heijden van der GJMG, Winter de AF, Koes BW, Devillé W, Bouter LM. The responsiveness of the Shoulder Disability questionnaire. Ann Rheum Dis 1998; 57: 82-87. 15. Bot SDM, Terwee CB, Windt van der DAWM, Bouter LM, Dekker J, Vet de HCW. Clinimetric evaluation of shoulder disability questionnaires: a systematic review of the literature. Ann Rheum Dis 2004; 63: 335-341. 16. Badger C. Guidelines for the calculation of limb volume based on surface measurements. Br Lymphol InterestGroup Newsletter 1993;7:3-7. of the lymphedematous limb. Lymphology 2000;33:122-35. 17. Stranden E. A comparison between surface measurements and water displacement volumetry for the quantification of leg edema. J Oslo City Hosp 1981;31:153-5. 18. Airaksinen O, Partanen K, Kolari PJ, Soimakallio S. Intermittent pneumatic compression therapy in posttraumatic lower limb edema: computed tomography and clinical measurements. Arch Phys Med Rehab 1991;72:667-70.


22


19. 20.

21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

Casley-Smith JR. Measuring and representing peripheral oedema and its alterations. Lymphology 1994;27:56-70. Verhoef J, Dolder R van, Benda E. Intra- en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van een indirecte volumebepaling van het onderbeen met behulp van de schijvenmethode. Ned Tijdschr Fysioth 1998;108:37-42. Kühnke E. Volumbestimmung aus Umlangmessungen. Folia Angiologica 1976;24:228-32. Mortimer PS. Investigation and management of lymphoedema. Vasc Med Rev 1990;1:1-20. Sitzia J. Volume measurement in lymphoedema treatment: examination of f ormulae. Eur J Cancer Care 1995;4:11-6. CBO-richtlijn lymfoedeem, 2002, 38-39 Downie WW, Leatham PA, Rhind VM, et al. Studies with pain rating scales. Ann Rheum Dis 1978;37:378–81. Jensen MP, Turner JA, Romano JM. What is the maximum number of levels needed in pain intensity measurement? Pain 1994;58:387–92. Price DD, Bush FM, Long S, et al. A comparison of pain measurement characteristics of mechanical visual analogue and simple numerical rating scales. Pain 1994;56:217–26. Katz J, Melzack R. Measurement of pain. Surg Clin North Am 1999;79: 231–52. Jensen MP, Turner JA, Romano JM, et al. Comparative reliability and validity of chronic pain intensity measures. Pain 1999;83:157–62. Bombardier C. Outcome assessments in the evaluation of treatment of spinal disorders: Summary and general recommendations. Spine 2000;25:3100–3. Farrar JT, Portenoy RK, Berlin JA, et al. Defining the clinically important Difference in pain outcome measures. Pain 2000;88:287–94. Farrar JT, Young JP Jr, LaMoreaux L, et al. Clinical importance of changes in chronic pain intensity measured on an 11-point numerical pain rating scale. Pain 2001;94:149–58. Farrar JT, Berlin JA, Strom BL. Clinically important changes in acute pain outcome measures: A validation study. J Pain Symptom Manage 2003;25: 406–11.


23


Bijlage 1 Vragenlijsten fysiotherapeuten T0, T1 en T2

Vragenlijsten voor deelnemende fysiotherapeuten aan het afstudeerproject lymfoedeem T0

Opleiding Studenten

: Fysiotherapie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen : Nicole Bosman en Christel Gremmen


24


VRAGENLIJST THERAPEUT Algemeen: 1. Wat is uw geslacht? Man Vrouw 2. Wat is uw leeftijd? ………………jaar. 3. Hoe lang bent u werkzaam als fysiotherapeut? ………………jaar. 4. Hoe lang bent u werkzaam als (lymf) oedeemtherapeut? ………………jaar. 5. Welke vervolgopleidingen heeft u gevolgd: ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………


25


VRAGENLIJST THERAPEUT PER PATIËNT Naam patiënt:……………………………………………………………………………….. 6. Past u manuele lymfedrainage toe? Ja Nee 7. Hoe vaak per week? ……………………………………………………………………………………………. 8. Past u manuele lymfedrainage toe dmv een lymfepress? Ja Nee 9. Hoe vaak per week? ……………………………………………………………………………………………. 10. Past u lymftaping toe? Ja Nee 11. Hoe vaak per week? ……………………………………………………………………………………………. 12. Leert u de patiënten zelfmanagement technieken aan? Ja Nee 13. Geeft u de patiënten het advies te bewegen met de arm? Ja Nee Anders, nl……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………. 14. Geeft u de patiënten het advies te gaan sporten ten behoeven van de conditie? Ja Nee Anders, nl……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….


26



Opleiding Studenten



27


VRAGENLIJST THERAPEUT PER PATIËNT Naam patiënt:……………………………………………………………………………….. 15. Wat waren de aantal zittingen gedurende de periode van T0-T1( de eerste meetweek tot en met de het tweede meetpunt, 1-4 weken)? ………………………………………………………………………………………….. 16. Zijn er nog andere interventies toegepast tussen T0-T1? Ja,……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Nee 17. In welke mate zijn de klachten van uw patiënt veranderd ten opzichte van de vorige periode van de meting? Heel veel beter Veel beter Matig beter Iets (enigszins) beter Hetzelfde Iets (enigszins) slechter Matig slechter Veel slechter Heel veel slechter


28



Opleiding Studenten



29


VRAGENLIJST THERAPEUT PER PATIËNT Naam patiënt:……………………………………………………………………………….. 18. Wat waren de aantal zittingen gedurende de periode van T1-T2 ( van het tweede meetpunt tot het laatste meetpunt, 4-8 weken)? ………………………………………………………………………………………….. 19. Zijn er nog andere interventies toegepast tussen T1-T2? Ja,……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Nee 20. In welke mate zijn de klachten van uw patiënt veranderd ten opzichte van de vorige periode van de meting? Heel veel beter Veel beter Matig beter Iets (enigszins) beter Hetzelfde Iets (enigszins) slechter Matig slechter Veel slechter Heel veel slechter


30


Bijlage 2 Vragenlijsten patiënten T0, T1 en T2

Vragenlijsten voor deelnemende patiënten aan het afstudeerproject lymfoedeem T0

Opleiding Studenten



31


Informed Consent In dit onderzoek wordt er nagegaan na welke effecten er zijn bij lymfdrainage, lymftaping of een combinatie van beide. Hierbij verklaart Naam:

...................................................

Geboren op:

........../........../19........(dag/maand/jaar)

zowel mondeling als schriftelijk op de hoogte te zijn gebracht over een onderzoek naar de effecten van reguliere fysiotherapeutische zorg bij patiënten met lymfoedeem na een mamacarcinoom . Het doel van het onderzoek is mij uitgelegd en ik verklaar hierbij vrijwillig dat ik deel wil nemen aan het onderzoek. Ik behoud me het recht voor op elk moment het onderzoek te mogen beëindigen, zonder dat dit gevolgen heeft voor mijn behandeling. De gegevens worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en worden anoniem verwerkt. Plaats: ........................................

Handtekening patiënt

Datum:......................(dag/maand/jaar)

Naam behandelend fysiotherapeut:

Handtekening fysiotherapeut

................................................

Naam Projectleider: dr. H.J.M. Hendriks


Handtekening projectleider

32


VRAGENLIJST PATIËNTEN Voor u ligt een vragenlijst die ingaat op een aantal factoren die van belang zijn voor de uitkomstmaat van ons onderzoek. Het is belangrijk dat deze gegevens correct worden ingevuld. De vragenlijst wordt anoniem verwerkt. Invulinstructie: Lees de vragen aandachtig en rustig door. Kruis het antwoord aan dat het eerste bij u opkomt, denk hier niet te lang over na. Staat uw antwoordt er niet tussen, kies dan een antwoord wat het er het dichtste ligt. Mocht u per ongeluk een verkeerd vakje hebben aangekruist, omcirkel dan het juiste antwoord. Veel succes met het invullen van de vragenlijst. Algemeen: 1. Leeftijd? ………………jaar. 2. Gewicht ……………… kg 3. Wat is uw lengte? ……………… cm 4. Is u gewicht recent nog toegenomen? ……………… kg 5. Bent u gehuwd? Ja Nee 6. Wat is de hoogste opleiding ? ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 7. Heeft u hulp in de huishouding? Ja Nee 8. Bent u wel of niet werkend? Wel werkend Niet werken ZW WAO


33


9. Heeft u hobby’s? Ja, welke…………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Nee 10. Doet u aan beweging/sport? Ja, wat……………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………….. Nee 11. Heeft u deelgenomen aan het programma Herstel en Balans? Ja Nee 12. Vermoeidheid Wilt u aangeven op onderstaande schaal hoe moe u bent Heel erg moe Absoluut niet moe 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 13. Maakt u zich zorgen? Veel zorgen 10 9 8 7

6

5

4

3

Geen zorgen 2 1 0

14. Voelde u zich gedurende de laatste maanden zo verdrietig, ontmoedigd, wanhopig of had u zoveel problemen dat u zich afvroeg of nog iets de moeite waard was? Extreem – tot ongeveer het punt waar ik zou opgeven Heel erg Nogal Een beetje – genoeg dat het me dwars zit Een klein beetje Helemaal niet 15. Hoe beoordeelt u uw fysieke conditie in vergelijking met uw leeftijdsgenoten: Zeer goed Heel erg slecht 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 16. Over het algemeen, zou ik zeggen dat mijn gezondheid – in vergelijking met leeftijdsgenoten - kan worden aangeduid met: Uitstekend Heel goed Goed Redelijk Slecht 17. Bent u in de overgang? Ja Nee © Nicole Bosman en Christel Gremmen

34


Specifieke vragen 18. Komt borstkanker vaker in uw familie voor ? Ja Nee 19. Wat is de datum van de eerste operatie(dd/mm/jjjj)? ………………………………………………………………………………………… 20. Wat voor een operatie heeft u ondergaan? Borstbesparende operatie Borstamputerende operatie 21. Zijn hierbij ook de lymfklieren gedeeltelijk of geheel verwijderd? Helemaal verwijderd Gedeeltelijk verwijderd Niet verwijderd 22. Heeft u naast de operatie ook nog bestraling/radiotherapie gehad? Ja, zoveel weken / maanden geleden…………………………………………. Ja, nog steeds Nee 23. Na hoeveel weken na de operatie is er lymfeoedeem ontstaan? ………………………………………………………………………………………… 24. Is het lymfoedeem de afgelopen weken toegenomen, gelijk gebleven of juist afgenomen ? Toegenomen Afgenomen Gelijk gebleven 25. Hoe was het beloop van het oedeem (of nam het oedeem toe) voorafgaande van de start van de behandeling bij de fysiotherapeut? oedeem was heel veel afgenomen oedeem was afgenomen oedeem was hetzelfde oedeem was toegenomen oedeem was heel veel toegenomen 26. Heeft u wel eens een infectie gehad in de oedemateuze arm? Ja, ga naar vraag 27 Nee, ga naar vraag 29 27. Wanneer heeft u deze infectie voor het laatst gehad ? …………………………………………………………………………………………


35


28. Heeft u daarvoor medicijnen gekregen? Ja, welke……………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. Nee 29. Heeft u co-morbiditeit?(andere aandoeningen en/of ziekte)? Ja COPD Hart- en vaatziekten Diabetes Overig …………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………… …. Nee Specifiek gericht op de behandelingen 30. Heeft u eerder fysiotherapie gehad voor uw lymfoedeem? Ja, ga naar vraag 31 Nee, ga naar vraag 32 31. In welke mate zijn uw klachten veranderd ten opzichte van de periode voor de behandeling. De klachten zijn nu ….. Heel veel beter Veel beter Matig beter Iets (enigszins) beter Hetzelfde Iets (enigszins) slechter Matig slechter Veel slechter Heel veel slechter 32. Bent u vanwege uw klachten op dit moment nog elders onder behandeling en zo ja volgt u deze nog steeds? Nee Psycholoog,………………………………………….. Huidtherapeut,……………………………………….. Maatschappelijk werk,………………………………. Diëtist,………………………………………………… Anders,nl………………………………………………


36


33. Heeft u hier goed resultaat bij behaald? Heel veel beter Veel beter Matig beter Iets (enigszins) beter Hetzelfde Iets (enigszins) slechter Matig slechter Veel slechter Heel veel slechter 34. Heeft u nog andere acties ondernomen om uw oedeem te beïnvloeden? Ja, maar nu niet meer, ga door naar vraag 35 Ja, en ik volg deze nog steeds, ga door naar vraag 35 Nee, dan stopt hier de vragenlijst 35. Welke ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Wij willen u bedanken voor uw deelname


37


NRS-11 SCORE Naam patiënt:______________________ Geboorte datum:_______________________ Datum en tijd:______________________ NRS score pijn Uitleg Op onderstaande balken staan cijfers. Omcirkel het cijfer, dat volgens u overeenkomt met de pijn die u op dit moment waarneemt. • 0 betekent geen pijn • 10 betekent onuitstaanbare, nauwelijks verdraagbare pijn HUIDIGE PIJN 0 1 2 3

4

5

6

7

8

9

10

NRS score beperkingen in activiteiten Uitleg Op onderstaande balken staan cijfers. Omcirkel het cijfer, dat volgens u overeenkomt met de beperkingen in activiteiten die u op dit moment waarneemt. • 0 betekent geen beperkingen in activiteiten • 10 betekent ernstige beperkingen in activiteiten HUIDIGE PIJN 0 1 2 3

4

5


6

7

8

9

10

38


SF-36 GEZONDHEIDSTOESTAND VRAGENLIJST INSTRUCTIE: Deze vragenlijst gaat over uw standpunten t.a.v. uw gezondheid. Met behulp van deze gegevens kan worden bijgehouden hoe u zich voelt en hoe goed u in staat bent uw gebruikelijke bezigheden uit te voeren. Beantwoord elke vraag door het antwoord op de aangegeven wijze te markeren. Als u niet zeker weet hoe u een vraag moet beantwoorden, geef dan het best mogelijke antwoord. 1. Hoe zou u over het algemeen uw gezondheid noemen? (omcirkel één cijfer) Uitstekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Zeer goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Matig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Slecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2. Hoe beoordeelt u nu uw gezondheid over het algemeen, vergeleken met een jaar geleden? (omcirkel één cijfer) Veel beter nu dan een jaar geleden . . . . . . . . .1 Wat beter nu dan een jaar geleden . . . . . . . . . 2 Ongeveer hetzelfde nu als een jaar geleden. . 3 Wat slechter nu dan een jaar geleden . . . . . . 4 Veel slechter nu dan een jaar geleden . . . . . . 5


39


3. De volgende vragen gaan over bezigheden die u misschien doet op een doorsnee dag. Wordt u door uw gezondheid op dit moment beperkt bij deze bezigheden? Zo ja, in welke mate? (omcirkel één cijfer op elke regel) BEZIGHEDEN Ja, ernstig Ja, een beetje Nee, beperkt beperkt helemaal niet beperkt a. Forse inspanning, zoals hardlopen, tillen van zware voorwerpen, een 1 2 3 veeleisende sport beoefenen b. Matige inspanning, zoals een tafel verplaatsen, stofzuigen, zwemmen of fietsen

1

2

3

c. Boodschappen tillen of dragen

1

2

3

d. Een paar trappen oplopen

1

2

3

e. Eén trap oplopen

1

2

3

f. Bukken, knielen of hurken

1

2

3

g. Meer dan een kilometer lopen

1

2

3

h. Een paar honderd meter lopen

1

2

3

i. Ongeveer honderd meter lopen

1

2

3

j. Uzelf wassen of aankleden

1

2

3

4. Heeft u in de afgelopen 4 weken, een van de volgende problemen bij uw werk of andere dagelijkse bezigheden gehad, ten gevolge van uw lichamelijke gezondheid? (omcirkel één cijfer op elke regel) JA NEE a. U besteedde minder tijd aan werk of andere bezigheden 1 2 b. U heeft minder bereikt dan u zou willen 1 2 c. U was beperkt in het soort werk of andere bezigheden 1 2 d. U had moeite om uw werk of andere bezigheden uit te voeren 1 2 (het kostte u bv. extra inspanning) 5. Heeft u in de afgelopen 4 weken, een van de volgende problemen ondervonden bij uw werk of andere dagelijkse bezigheden ten gevolge van emotionele problemen (zoals depressieve of angstige gevoelens)? (omcirkel één cijfer op elke regel) JA NEE a. U besteedde minder tijd aan werk of andere bezigheden 1 2 b. U heeft minder bereikt dan u zou willen 1 2 c. U deed uw werk of andere bezigheden niet zo zorgvuldig als gewoonlijk 1 2


40


6. In hoeverre hebben uw lichamelijke gezondheid of emotionele problemen u gedurende de afgelopen 4 weken gehinderd in uw normale omgang met familie, vrienden of buren, of bij activiteiten in groepsverband? (omcirkel één cijfer) Helemaal niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Enigszins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Nogal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Veel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Heel erg veel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 7. Hoeveel lichamelijke pijn heeft u de afgelopen 4 weken gehad? (omcirkel één cijfer) Geen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Heel licht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Licht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Nogal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Ernstig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Heel ernstig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 8. In welke mate bent u de afgelopen 4 weken door pijn gehinderd in uw normale werk (zowel werk buitenshuis als huishoudelijk werk)? (omcirkel één cijfer) Helemaal niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Een klein beetje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Nogal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Veel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Heel erg veel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 9. Deze vragen gaan over hoe u zich voelt en hoe het met u ging in de afgelopen 4 weken. Wilt u a.u.b. bij elke vraag het antwoord geven dat het best benadert hoe u zich voelde. Hoe vaak gedurende de afgelopen 4 weken (omcirkel één cijfer op elke regel) altijd meestal vaak soms zelden nooit a. Voelde u zich levenslustig? 1 2 3 4 5 6 b. Was u erg zenuwachtig? 1 2 3 4 5 6 c. Zat u zo in de put dat niets u kon 1 2 3 4 5 6 opvrolijken? d. Voelde u zich rustig en tevreden? 1 2 3 4 5 6 e. Had u veel energie? 1 2 3 4 5 6 f. Voelde u zich somber en 1 2 3 4 5 6 neerslachtig? g. Voelde u zich uitgeput? 1 2 3 4 5 6 h. Was u een gelukkig mens? 1 2 3 4 5 6 i. Voelde u zich moe? 1 2 3 4 5 6


41


10. Hoe vaak hebben uw lichamelijke gezondheid of emotionele problemen u gedurende de afgelopen 4 weken gehinderd bij uw sociale activiteiten (zoals vrienden of familie bezoeken, etc)? (omcirkel één cijfer) Altijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Meestal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Soms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Zelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Nooit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 11. Hoe JUIST of ONJUIST is elk van de volgende uitspraken voor u? (omcirkel één cijfer op elke regel) Volkomen Grotendeels Weet Grotendeels Volkomen juist juist ik niet onjuist onjuist a. Ik lijk wat gemakkelijker 1 2 3 4 5 ziek te worden b. Ik ben even gezond als andere mensen

1

2

3

4

5

c. Ik verwacht dat mijn gezondheid achteruit zal gaan

1

2

3

4

5

d. Mijn gezondheid is uitstekend

1

2

3

4

5

Versie 23/11/92 Copyright New England Medical Center Hospitals, Inc. Alle rechten voorbehouden


42


VRAGENLIJST SCHOUDERBEPERKINGEN Naam:

Geb.dat.:

DATUM: ________

Dominante zijde li / re

Aangedane zijde li / re

Instructie • De volgende zinnen beschrijven verschillende situaties, waarbij u last van uw schouder kunt hebben • In elke zin wordt met “mijn schouder” altijd de schouder bedoeld, waarvan u de meeste klachten heeft • Bepaal bij elke zin of u de beweging of activiteit gedurende de afgelopen 24 uur heeft uitgevoerd • Er zijn 3 antwoorden mogelijk: - ja: u kruist ja aan, als de beschreven situatie voor u van toepassing is - nee: u kruist nee aan, als u de beweging of activiteit wel gemaakt heeft, maar u had daarbij geen last van de schouder - nvt: u kruist nvt aan, als u in de afgelopen week de beweging of activiteit niet heeft uitgevoerd, of de beschreven situatie niet voor u van toepassing is. vb. uw linker schouder is pijnlijk, maar omdat u rechtshandig bent, heeft u geen last bij schrijven Kruis bij elke vraag één van de drie antwoorden aan N.v.t. 1. Ik word ’s nachts wakker omdat ik last heb van mijn schouder () 2. Ik heb last van mijn schouder als ik er op lig () 3. Ik heb last van mijn schouder tijdens het aan- of uittrekken () van een trui of jas 4. Ik heb last van mijn schouder tijdens mijn gebruikelijke () activiteiten in en om het huis 5. Tijdens bewegen van mijn schouder heb ik daar last van () 6. Tijdens steunen op mijn ellebogen of handen heb ik () last van mijn schouder 7. Tijdens schrijven of typen heb ik last van mijn schouder () 8. Tijdens het vasthouden van het stuur van mijn auto () of mijn fiets heb ik last van mijn schouder 9. Tijdens het tillen van een zwaar voorwerp heb ik last () van mijn schouder


Ja

Nee

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

43


10.Tijdens het boven schouderhoogte reiken of grijpen () heb ik last van mijn schouder 11.Tijdens het openen of sluiten van een deur met mijn hand () (aan de pijnlijke zijde) heb ik last van mijn schouder 12.Tijdens het naar mijn billen brengen van mijn hand () (aan de pijnlijke zijde) heb ik last van mijn schouder (vb: iets in de achterzak stoppen) 13.Tijdens het naar mijn onderrug brengen van mijn hand () (aan de pijnlijke zijde) heb ik last van mijn schouder (vb: BH vastmaken, rug wassen) 14.Tijdens het naar mijn nek brengen van mijn hand () (aan de pijnlijke zijde) heb ik last van mijn schouder (vb: haren kammen of wassen) 15.Ik wrijf meer dan eens per dag over mijn schouder () 16.Ik ben prikkelbaar tegen mensen uit mijn omgeving () omdat ik last heb van mijn schouder


()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

44



Opleiding Studenten



45



4

5

6

7

8

9

10

NRS score beperkingen in activiteiten Uitleg Op onderstaande balken staan cijfers. Omcirkel het cijfer, dat volgens u overeenkomt met de beperkingen in activiteiten die u op dit moment waarneemt. • 0 betekent geen beperkingen in activiteiten • 10 betekent ernstige beperkingen in activiteiten BEPERKINGEN IN ACTIVITEITEN 0 1 2 3 4 5 6 7


8

9

10

46



2

Goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Matig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Slecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5



47



1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3



48




49



1

2

3

4

5


1

2

3

4

5


1

2

3

4

5



50



Geb.dat.:

DATUM: ________





Ja

Nee

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

51




()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

52



Opleiding Studenten



53



4

5

6

7

8

9

10

NRS score beperkingen in activiteiten Uitleg Op onderstaande balken staan cijfers. Omcirkel het cijfer, dat volgens u overeenkomt met de beperkingen in activiteiten die u op dit moment waarneemt. • 0 betekent geen beperkingen in activiteiten • 10 betekent ernstige beperkingen in activiteiten BEPERKINGEN IN ACTIVITEITEN 0 1 2 3 4 5 6 7


8

9

10

54



2

Goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Matig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Slecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5



55



1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3


1

2

3



56




57



1

2

3

4

5


1

2

3

4

5


1

2

3

4

5



58



Geb.dat.:

DATUM: ________





Ja

Nee

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

59




()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

60

BACHELOR FYSIOTHERAPIE. 4e STUDIEJAAR

Recommend Documents