DATUM VERGADERING
0 Water (9 s e p t e m b e r 2013)
26 s e p t e m b e r 2 0 1 3
BIJLAGE(N) AGENDAPUNTNUMMER
6.
|
B1300399
waterschap
Hollandse
AAN DE V E R E N I G D E V E R G A D E R I N G
Delta
INGEKOMEN STUKKEN:
STAND VAN ZAKEN SAMENWERKING
IN DE AFVALWATERKETEN
(4)
1. I n g e k o m e n s t u k o v e r : S a m e n w e r k i n g in de afvalwaterketen
2.
3.
Rubriek
0 A.
Voor kennisgeving a a n n e m e n
D B.
B e h a n d e l e n bij het desbetreffende punt van de a g e n d a
D C.
In handen stellen van het college voor het uitbrengen van een voorstel
D D.
In handen stellen van het college ter afdoening
Motivering O m u op de hoogte te stellen van de ontwikkelingen binnen onze regio en landelijk ten aanzien van de invulling van de a f s p r a k e n uit het Bestuursakkoord Water ( 2 0 1 1 ) . Dit is de vierde stand van z a k e n over dit onderwerp. Aandachtspunt is dat inmiddels een visitatiecommissie is benoemd met mevrouw K. Peijs als voorzitter.
secretaris-directeuŗ
dijkgraaf,
drs. A.A. van Vliet.
ing. J.M. Geluk
Bijlagen (1) Rapportage S a m e n w e r k i n g in de Afvalwaterketen
waterschap Hollandse Delta Samenwerking in de
Afvalwaterketen
Stand van Zaken Zomer 2013
Datum Opgesteld door Versie Projectcode
: 8 juli 2013 : Etta Meuter i.s.m. Pieter van Dongen : 5 :
Aanleiding Met het Bestuursakkoord Water is afgesproken de doelmatigheid van het waterbeheer te verhogen. Hierbij zijn de volgende doelstellingen benoemd: minder meerkosten (kosten moet in 2020 minder toegenomen zijn dan in 2010 voorzien); verbetering kwaliteit; vermindering kwetsbaarheid. Deze nota informeert u over de stand van zaken over de samenwerking in de afvalwaterketen in de zomer van 2 0 1 3 . Voorgaande Stand van Zaken zijn aangeboden in de Verenigde Vergaderingen van: 1. 22 september 2011 2. 24 mei 2012 3. 24 januari 2013 Een volgende rapportage zal aangeboden worden in de VV van januari 2014.
Inhoudsopgave 1 1.1
Inleiding Bestuursakkoord Water
1 1
2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3
Samenwerking binnen WSHD Terugblik Samenwerking Komende periode Strategisch Tactisch Operationeel
2 2 2 2 2 2
2.3
Conclusie
3
3
Landelijke monitoring
4
4
Monitoring doelstellingen binnen W S H D
5
5
Risico's en aanbevelingen
6
Bijlage 1 F a c t s h e e t s per regio Bijlage 2 Ledenbrief Unie v a n W a t e r s c h a p p e n
7 14
Samenwerking in de Afvalwaterketen
1
8 juli 2013
Inleiding
ï.i
Bestuursakkoord Water
Het Bestuursakkoord Water (BAW) is op 21 april 2011 getekend door het Rijk, de provincies, gemeenten, waterschappen en de drinkwaterbedrijven. Eén van de aanleidingen voor het Bestuursakkoord, is de verwachting dat in 2020 de kosten van het beheer van de afvalwaterketen 25 Zo toegenomen zullen zijn t.o.v. de kosten in 2010 (C 600M meer dan de C 2400 in 2 0 1 0 ) , zie onderstaande figuur. 0
Af v a 1 w a t e r k e t e n (in MC/jaar) Totûíe kosten
3200
Autonome stijging
(
3 8 0 M
«^—Minder meerkosten
)
3000
2800
k 6 0 0 M 2600
2400
2200
2000 2010
2020
Figuur 1: Landelijke ambitie: financieel
Uit het landelijke feitenonderzoek uit 2010 is gebleken dat door een slimmer beheer de kostenstijging beperkt kan worden, zonder verlies van kwaliteit. Bovendien kan de kwetsbaarheid daarmee verlaagd worden. Voor de afvalwaterketen is dit een opgave van C 380M. De doelstelling van het BAW is de dus verbetering van de doelmatigheid in de waterketen. Een deel van deze ambitie moet door de afzonderlijke partners gerealiseerd worden, maar een aanzienlijk deel zal ook door samenwerking tot stand worden gebracht. Gemeente Waterschap Inteqraal Afvalwaterbeheer
Totaal
C140 m i l j o e n ClOO m i l j o e n C140 miljoen
C380 miljoen
/ia
Voor WSHD draagt deze doelmatigheid-ambitie aan bij de ambities die wij zelf voor ogen hebben zoals de Grondstoffenfabriek en een doelmatige afvalwaterketen. Een landelijke verdeelsleutel over de verschillende regio's (d.w.z. een vertaling van de opgave naar de verschillende organisaties) is niet gemaakt. Deze stand van zaken gaat over de inspanning om het gezamenlijke deel van ambities te realiseren.
i
Integraal afvaľ waterbeheer 140M
\
\
7
Samenwerking in de Afvalwaterketen
8 juli 2013
2
Samenwerking binnen WSHD
2.1
Terugblik S a m e n w e r k i n g
WSHD heeft gekozen voor een aanpak per regio (eilanden en bestaande samenwerkingsverbanden tussen gemeenten) en een proces dat aansluit bij de behoeften van de verschillende regio's: 1. Barendrecht, Albrandswaard, Ridderkerk (BAR gemeenten) 2. Goeree-Overflakkee w » — » . — « — " , "» « 3. Rotterdam 4. Hoeksche Waard 5. Voorne-Putten 6. Drechtsteden H B l . * J
Per regio is een feitenonderzoek uitgevoerd om de specifieke onderwerpen binnen die gemeenten te benoemen. Inmiddels zijn in vrijwel alle regio's deze ambities bestuurlijk vastgesteld.
2.2
.Goeree-Overflakkee ~"'
Komende periode
In de periode tot en met 2016 worden per regio de benoemde activiteiten opgepakt, deze kunnen in verschillende abstractieniveaus onderscheiden worden, zie figuur met een aantal voorbeelden van activiteiten, ter illustratie. 2.2.1
Strategisch
In bijna alle regio's is de ambitie uitgesproken een gezamenlijk afvalwaterketenplan (gemeenten en waterschap s a m e n ) op te stellen: doel is de afvalwaterketen integraal te benaderen. Ontwikkelingen voor de lange termijn nemen we integraal mee en keuzes voor investeringen en het oplossen van knelpunten zoeken we niet in de riolering of op de zuivering, maar de hele afvalwaterketen wordt bezien. Op die manier werken we toe naar keuzes "als ware we één organisatie". Voor Voorne-Putten en Rotterdam is hierbij ook ' Langetermijnvisies expliciet de wens gekoppeld om naar een passende ' Kennis en Innovatie organisatievorm te kijken, in de Hoeksche Waard is een integrale visie op de afvalwaterketen genoemd waar de organisatie een onderdeel van uit kan maken 2.2.2
' Optimalisatie systeem «Afstemmen investering
Tactisch
Op tactisch niveau is volgens de feitenonderzoeken een grote efficiëntieslag te maken. In bijna alle regio's wordt gewerkt aan gezamenlijke i Gezamenlijk beheer investeringsprogramma's om maatregelen in de ' WachtVstoringsdienst afvalwaterketen af te s t e m m e n , resultaatgericht beheer en onderhoud en gaan we kennis delen over relevante thema's. Ook worden optimalisatie-studies integraal opgepakt en gaan we voor alle regio's een kosten-baten analyse uitvoeren om te kijken of ISA geïmplementeerd kan worden. Voorbeeld hiervan is het uitstellen van de investeringen bij zuiveren en de Aquabump in Hellevoetsluis waar we bij droog weer het geautomatiseerde systeem door kunnen spoelen om zo de vuillast op de zuivering af te vlakken. Hierdoor hoeft de roostergoedinstallatie niet uitgebreid te worden. 2.2.3
Operationeel
Op operationeel niveau zijn vooral baten te behalen in kwaliteit (uitvoering werkzaamheden) en kwetsbaarheid (overnemen taken/ondersteuning door capaciteit of kennisdeling) voor zover dit knelpunten zijn bij de betreffende gemeenten.
2
8 juli 2013
Samenwerking in de Afvalwaterketen
Hierbij wordt bijvoorbeeld in BAR-verband en in de Drechtsteden gekeken naar de mogelijkheden voor een gezamenlijk wacht- en waakdienst. Ook gezamenlijk rioolgemalenbeheer (inclusief storingsafhandeling) is benoemd, net als gezamenlijk aanbesteden van werkzaamheden. In de Hoeksche Waard zal communicatie naar externe partijen gezamenlijk opgepakt worden, iets waarvoor in Rotterdam in het traject van Waterplan 2 gebruikt wordt. 2.3
Conclusie
Voor alle regio's zijn de individuele initiatieven in beeld gebracht, zie bijlage 1 voor de betreffende factsheets. Hierbij zijn de activiteiten ook ingedeeld per thema (Rioolstelsel, Organisatie en Innovatie) om de verschillen tussen de regio's zichtbaar te m a k e n , zie fuguur 2. De doelstelling om kostenstijging tegen te g a a n , zal vooral gerealiseerd moeten worden door op strategisch en vooral tactisch niveau s a m e n te werken. De operationele samenwerking zal met name bijdragen aan het verlagen van de kwetsbaarheid: deze samenwerking is "vraaggestuurd": daar waar een knelpunt wordt ervaren in personele capaciteit, kijken welke vorm van samenwerken hier een oplossing voor kan bieden. De ambities op het vlak van kwaliteitsverbetering krijgen op alle niveaus aandacht.
Rioolstelsel
BAR
GO
Innovatie
Organisatie
R'dam
R'dam
R'dam
Strategisch HW
HW
BAR
R'dam
BAR
D'steden
HW
R'dam
BAR
D'steden
HW
VP
HW
R'dam
BAR
D'steden
HW
R'dam
Tactisch HW
VP
BAR
VP
VP
D'steden
R'dam
Operationeel HW
VP
VP
Figuur 2: Aandachtsvelden per regio
In figuur 2 is te zien dat op Goeree-Overflakkee zijn alleen strategische activiteiten benoemd omdat daar de afspraak is om eerst een gezamenlijk afvalwaterketenplan inclusief Gemeentelijke RioleringsPlan op te stellen waar vervolgstappen uit voort zullen vloeien (vanwege de gemeentelijke fusie wordt dat in 2013 getemporiseerd). Daarnaast is te zien dat alleen in de regio Hoeksche Waard een initiatief om innovatief met aanbestedingen om te gaan: daar willen we onderzoeken of publiek-private samenwerking kansrijk is. Voor de overige thema's is in bijlage 1 te zien welke onderwerpen in welke regio opgepakt worden.
3
Samenwerking in de Afvalwaterketen
3
8 juli 2013
Landelijke monitoring
Over de verdeling van de te realiseren kostenreducties naar de individuele gemeenten en waterschappen zijn geen eenduidige afspraken gemaakt. De landelijke monitoring van de Unie van Waterschappen en de VNG heeft zich tot nu toe gefocust op de procesmatige kant van de implementatie: zijn de partners s a m e n op weg naar het vaststellen van gezamenlijke ambities en benutten van kansen? Zie hiervoor de voortgangsrapportage in de bijlage 2. In deze rapportage is de algemene conclusie: de regionale uitwerking van de aanpak voor de afvalwaterketen is in volle gang. De dialoog tussen gemeenten onderling, waterschappen onderling en tussen gemeenten en waterschappen wordt in het hele land gevoerd. Dit leidt tot concrete (bestuurlijke) afspraken over effectieve samenwerking bij de uitvoering van de beheertaken. In de afgelopen 2 j a a r zijn al veel resultaten te zien, In de landelijke voortgangsrapportage is per regio in kaart gebracht hoe ver het proces van de samenwerking gekomen is; te zien dat WSHD een gemiddelde tot goede voortgang realiseert. Financieel wordt landelijk gezien de vinger aan de pols gehouden door de ontwikkeling van de heffing te volgen. In figuur 3 een overzicht van de verwachte ontwikkeling van de heffing (rode lijn), de daadwerkelijke heffing (blauwe stippen) en de bijgestelde prognose (groene lijn).
O n t w i k k e l i n g h e f f i n g a f v a l w a t e r k e t e n 2009 - 2 0 2 0 (prfjspeil 2010) 3400 -
»
Totaal heffing aívalwaterketen feitelijk
3200 - «» M - Prognose 2010 ongewijzigd beleid 3000
— — - Prognose 2010 aanpak VMG/U WV
2800 E 2600 o
X
e 2400
ia O» C
tv 2200 "ñ 2000 O r-
Figuur 3: Landelijke ontwikkeling heffing afvalwaterketen
Het ministerie van I&M volgt de voortgang en de resultaten van het BAW. Bij onvoldoende voortgang en resultaat wordt 'stok achter de deur'-regelgeving toegepast. In het bestuurlijk overleg van de minister van I&M en de andere waterketen-partijen is dit uitgewerkt in de zogenaamde interventieladder. De eerste trede van de interventieladder bestaat uit stimuleren, de tweede trede is visitatie en interbestuurlijk toezicht vormt de derde trede. Dit kan tot gevolg hebben dat het Rijk ervoor kiest de gewenste transformatie in de organisatie van het afvalwaterketenbeheer te versnellen (af te dwingen) door dit in nieuwe wetgeving vast te leggen. Inmiddels heeft het Rijk de visitatiecommissie aangesteld onder leiding van Karla Peijs. De visitaties van deze commissie zijn bepalend voor het in werking treden van interventies overeenkomstig het BAW (de interventieladder).
4
Samenwerking in de Afvalwaterketen
4
8 juli 2013
Monitoring doelstellingen binnen WSHD
Binnen WSHD is met de gemeenten de afspraak gemaakt een instrument te ontwikkelen, waarmee de voortgang van die samenwerking, het bereiken van de daarin gestelde doelen én het behalen van de besparing op de kostenstijging wordt gevolgd en geregistreerd. In eerste instantie betreft dit een instrument om de kostenontwikkeling van de gehele afvalwaterketen tot 2020 in beeld te brengen om zo te monitoren of de beperking van kostenstijging inderdaad benaderd wordt. Dit zal in de voortgangsrapportage van januari 2014 in de VV gepresenteerd worden. In een later stadium kijken we of het mogelijk is kwaliteit en kwetsbaarheid ook inzichtelijk te maken.
5
Samenwerking in de Afvalwaterketen
5
8 juli 2013
Risico's en aanbevelingen
Het vereist continu aandacht om structuur te geven aan de vereiste samenwerking met gemeenten en daarmee de vereiste doelmatigheid te realiseren. Het Rijk gaat de effectiviteit van de samenwerking in de regio's monitoren en heeft hiervoor een visitatiecommissie aangesteld onder leiding van Karla Peijs. De visitaties van deze commissie zijn bepalend voor het in werking treden van interventies overeenkomstig het BAW (de zogenoemde interventieladder). Dit kan tot gevolg hebben dat het Rijk ervoor kiest de gewenste transformatie in de organisatie van het afvalwaterketenbeheer te versnellen (af te dwingen) door dit in nieuwe wetgeving vast te leggen.
6
Samenwerking in de Afvalwaterketen
8 juli 2013
Bijlage 1 Factsheets per regio Per regio is een factsheet gemaakt om weer te geven welke activiteiten in die specifieke regio opgepakt worden.
7
Factsheet BAR-gemeenten Bestuurlijk Stuurgroep
Gemeenten
L J . Gebben
Albrandswaard
M. v a n Ginkel
Ridderkerk
A. d e n O u d e n
Waterschap
M. v a n Hulst
Stand van Zaken zomer 2013
I
T. Kilian
E. v a n d e r Reijden
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
hectare Ba r e n d recht
2 173
5
146
47 053
Albrandsewaard
2 376
47
35
25 0 0 3
2 526
120
60
45 208
Ridderkerk
WSHD
Ambtelijk
Ba rend r e c h t
Zuiveringskringen
Barendrecht, Ridderkerk, Zwijndrecht, Hoogvliet
Vervuilingseenheden
128 934
P ' ' W a t e r S t r o o m t ! in de b e s t u u r l i j k e S t u u r g r o e p BAR-Fysiek WSHD v a s t g e s t e l d . De a f g e l o p e n m a a a n d e n zijn de vier s t r o m e n v e r d e r u i t g e w e r k t . I n s e p t e m b e r zal e e n business case j g BAR o p g e l e v e r d w o r d e n en zullen we een plan v a n a a n p a k p r e s e n t e r e n o m d e w a c h t - en storingsdienst te intergreren. n
a
r i
s
A
V
Rioolstelsel
\
Organisatie
Innovatie
Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA) Investeringen afstemmen
Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA) Resultaatgericht beheer en
* Visie op de Afvalwater (afvalwaterketenpian)
Strategisch
r
Tactisch
Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA) Resultaatgericht beheer en
onderhoud
onderhoud
Resultaatgericht beheer en onderhoud
* Wacht-Zstoringsdienst gezamenlijk
Operationeel
23-7-2013
Factsheet Rotterdam Stuurgroep
Gemeenten
WSHD
Rotterdam
Bestuurlijk
Ambtelijk
A. v a n H u f f e l e n
D. de Koeijer
Schieland en de K r i m p ť A . M . v a n Z o e l e n
W. W e r u m e u s Bunin
Delfland
I J . A . ter Woorst
J. Bos
WSHD
M. v a n Hulst
E. v a n d e r Reijden
oppervlakte hectare
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
Rotterdam (totaal)
32 5 8 1
1 809
152
660 000
Dokhaven
10 2 8 7
n a d e r te b e p a l e n
n a d e r te bepalen
375 097
Zuiveringskringen
Hoogvliet, Dokhaven, Ridderkerk, Oostvoorne
Vervuilingseenheden
473 952
I n f e b r u a r i 2 0 1 2 is het e i n d r a p p o r t " D o e l m a t i g h e i d s o n d e r z o e k a f v a l w a t e r k e t e n R o t t e r d a m " o p g e l e v e r d . Op basis h i e r v a n is op 5 j u n i 2 0 1 3 de S a m e n w e r k i n g s o v e r e e n k o m s t A f v a l w a t e r k e t e n R o t t e r d a m g e t e k e n d . De o n d e r w e r p e n v a n de drie niveaus w o r d e n de k o m e n d e j a r e n in e e n p r o g r a m a m o p g e p a k t , d e b e d o e l i n g is d a t de e e r s t e conclusies in het GRP v a n 2 0 1 5 m e e g e n o m e n worden. De b e l a n g r i j k s t e d o e l s t e l l i n g e n v a n deze o v e r e e n k o m s t z i j n : » een eenmalige kostenbesparing van ten minste C 4 miljoen, voor 2020 « e e n s t r u c t u r e l e ( j a a r l i j k s e ) k o s t e n b e s p a r i n g v a n t e n m i n s t e C 1,3 m i l j o e n , v a n a f 2 0 2 0
Rioolstelsel
Organisatie
Visie op het rioolstelsel, lange termijn (2030)
Visie op de organisatie afvalwaterketen (2030)
Optimalisatie Afvalwater
Investeringen afstemmen
nnovatie Innovatie agenda
Strategisch
* Innovatie agenda
keten Systeem (OAS)
Tactisch
r Centrale sturing gemalen
Storingsdienst gezamenlijk Beheer gemalen gezamenlijk
Operationeel
23-7-2Ū13
Factsheet Voorne-Putten Bestuurlijk Stuurgroep
Ambtelijk
Brielle
G . W . M . v a n V i e g e r A . de Ronde
Bernisse
P J . Bouvy-Koene
Helievoetsluis
F.D. v a n H e i j n i n g e R. v a n d e r Kooi
Spijkenisse
M. Salet
R. v a n d e r Sluijs
Westvoorne
P.E. de Jong
H. V a l k
Waterschap
M. v a n Huist
E. v a n d e r Reijden
oppervlakte hectare Gemeenten
WSHD
Stand van Zaken zomer 2013
F. H a r t o g
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
Brielle
3 115
56
10
16 0 7 2
Bernisse
6 847
47
9
12 4 2 6
Helievoetsluis
4 627
144
16
39 442
Spijkenisse
3 027
15
18
72 171
Westvoorne
9 749
68
0
13 9 0 1
Zuiveringskringen
S p i j k e n i s s e , O o s t v o o r n e , H e e n v l i e t , Helievoetsluis, Z u i d l a n d
Vervuilingseenheden
210 160
Op V o o r n e Putten is de i n t e n t i e o v e r e e n k o m s t g e t e k e n d op 3 a p r i l 2 0 1 3 . De financiële d o e l s t e l l i n g e n zijn d o o r i n n o v a t i e s e n reeds g e d a n e i n v e s t e r i n g e n v o o r een g r o o t d e e l reeds b e h a a l d : de b e t r o k k e n p a r t i j e n hebben de k o s t e n s t i j g i n g al m e t C 2,7 m i l j o e n per j a a r ( l l V o ) w e t e n te b e p e r k e n . De financiële o p g a v e v o o r V o o r n e - P u t t e n b e d r a a g t d a a r m e e nog C 0,4 m i l j o e n per j a a r in 2 0 2 0 . Eerst z e t t e n w e in o p de business case t e n b e h o e v e v a n het m e e t - en m o n i t o r i n g s i n s t r u m e n t I S A en k i j k e n we naar de m o g e l i j k h e d e n o m het b a g g e r e n en m a a i e n g e z a m e n l i j k op te g a a n p a k k e n . Deze t w e e t r a j e c t e n zullen h e t k o m e n d e h a l f j a a r v e r d e r i n g e v u l d worden.
Rioolstelse
Organisatie
Innovatie
' Visie voor samenwerkins
Strategisch
Databeheer/lntegraal meeten monitoringssysteem (ISA)
Tactisch
r
* Databeheer/lntegraal meeten monitoringssysteem (ISA)
afstemmen Activiteiten Programmeren
Maaien en baggeren stedelijk water
Operationeel
Databeheer/lntegraal meeten monitoringssysteem ļlSA) Investeringsplannìng
Maaien en baggeren stedelijk water Netwerkorganisatie opzetten
23-7-2Ō13
Factsheet Hoeksche Waard Stuurgroep
Gemeenten
Bestuurlijk
Ambtelijk
Cromstrijen
A J . Herweijer
B. B r o e k h u i z e n
Binnenmaas
W . W . Joosten
A. M o n s t e r
Korendijk
W.F. Reijnierse
K. Blaak
Oud-Beijerland
J.G. v a n B u u r e n
K. V i n k
Strijen
W J . L . M . v a n T i l b o i J . Klok
WSHD
M. v a n Hulst
oppervlakte hectare
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
7 033
42
6
12 7 8 0
7 558
103
23
28 962
10 0 4 8
38
8
10 8 0 1
Cromstrijen Binnenmaas Korendijk
WSHD
Stand van Zaken zomer 2013
I
E. v a n d e r Reijden
Oud-Beijerland
1 961
15
24
23 4 1 5
Strijen
5 771
25
14
8 848
Zuiveringskringen
O u d - B e i j e r l a n d , Piershil, Z w i j n d r e c h t , N u m a n s d o r p , S t r i j e n
Vervuilingseenheden
160 033
^ Hoeksche W a a r d is de pilot ISA nu d e f i n i t i e f : in e e n b e h e e r o v e r e e n k o m s t is v a s t g e l e g d d a t w e m e t de zes p a r t i j e n het b e h e e r en g e b r u i k v o o r de k o m e n d e j a r e n v o o r t z e t t e n . D a a r n a a s t w o r d t er v a n u i t de s a m e n w e r k i n g a f v a l w a t e r k e t e n g e w e r k t aan r i s i c o g e s t u u r d b e h e e r en vervanging van leidingen en gemalen. n
e
Rioolstelsel Afvalwaterketenplan
Organisatie * Visie op samenwerking
Innovatie Visie op innovatie
Strategisch
Tactisch
Risicogestuurd beheer en onderhoud (asset management)
Risicogestuurd beheer en
Themabijeenkomsten
onderhoud (asset management) Gezamenlijk aanbesteden Financien
* Grondwatermeetnet
Operationeel
Communicatie Wacht-/storingsdienst
Publiek-private samenwerking
Factsheet Goeree-Overflakkee Bestuurlijk Stuurgroep
Gemeenten
WSHD
Stand van Zaken zomer 2013
Ambtelijk
Goeree O v e r f l a k k e e
A J . v a n d e r V l u g t H. Stel
Waterschap
M. v a n Hulst
E. v a n d e r Reijden
oppervlakte hectare
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
42 223
301
157
48 000
Goeree O v e r f l a k k e e
Zuiveringskringen
G o e d e r e e d e , M i d d e l h a r n i s , Oude T o n g e , Den B o m m e l , O o l t g e n s p l a a t
Vervuilingseenheden
82 230
Op Goeree O v e r f l a k k e e is het f e i t e n o n d e r z o e k begin j u l i 2 0 1 2 o p g e l e v e r d . D o o r d e fusie v a n de g e m e e n t e n op het e i l a n d , is het t o t nu t o e niet o p p o r t u u n g e w e e s t de s a m e n w e r k i n g v e r d e r i n v u l l i n g t e g e v e n . M o m e n t e e l is de g e m e e n t e v o o r n e m e n s e e n nieuw BRP en GRP o p te s t e l l e n . A m b i t i e b i n n e n de s a m e n w e r k i n g is h i e r b i j aan te h a k e n in de v o r m v a n een a f v a l w a t e r k e t e n p l a n . Doel v a n deze i n s t e e k is o m d i r e c t op s t r a t e g i s c h n i v e a u de s y n e r g i e o p te z o e k e n en k a n s e n i n t e g r a a l op t e p a k k e n . Dit zal in het n a j a a r v a n 2 0 1 3 in e e n s a m e n w e r k i n g s o v e r e e n k o m s t vastgelegd worden.
Rioolstelsel
Organisatie
Innovatie
Afvalwaterketenplan
Strategisch
Tactisch
Operationeel
23-7-2013
Factsheet Drechtsteden Stuurgroep
Hendrik-Ido-Ambacht
Bestuurlijk
Ambtelijk
F. v a n de Velde
P.I. W e s t d i j k
Dordrecht
R. R e y n v a a n
T. S a n t e g o e t s
Zwijndrecht
H. Mirck
D. B u i j n k
Waterschap
M. v a n Hulst
E. v a n d e r Reijden
hectare ' ţ 51 î
WSHD
Stand van Zaken zomer 2013
gemengd riool ( k m )
gescheiden DWA (km)
inwoners
Hendrik-Ido-Ambacht
1 190
64
35
28 257
Dordrecht
9 947
397
72
118 862
Zwijndrecht
2 278
160
20
44 499
Zuiveringskringen
Zwijndrecht, Dordrecht
Vervuilingseenheden
244 692
I n de D r e c h t s t e d e n ( Z w i j n d r e c h t , H e n d r i k - I d o - A m b a c h t e n D o r d e c h t ) h e b b e n p a r t i j e n in n o v e m b e r 2 0 1 2 blijk g e g e v e n v a n h u n i n t e n t i e o m g e z a m e n l i j k het o n d e r z o e k naar s a m e n w e r k i n g o p t e p a k k e n d o o r het o n d e r t e k e n e n v a n een o v e r e e n k o m s t . I n m i d d e l s b l i j k t d a t de s a m e n w e r k i n g t u s s e n de D r e c h t s t e d e n v e r d e r v o r m k r i j g e n en dat e e n a a n t a l v a n de in de o v e r e e n k o m s t g e n o e m d e o n d e r w e r p e n s a m e n te v a l l e n m e t initiatieven in d a t traject.
V
Rioolstelsel
Organisatie
nnovatie
Optimaliseren bewaking lozingen rioolstelsel (handhaving
Strategisch
vergunningverlening)
Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA)
Tactisch
Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA) Vervangingssystematiek
* Integraal meet- en monitoringssysteem (ISA)
riolering
Gemaíenonderhoud
Wacht-/storingsdienst
preventief/correctief
Operationeel
23-7-2013
8 juli 2013
Samenwerking in de Afvalwaterketen
Bijlage 2 Ledenbrief Unie van Waterschappen De ledenbrief van de Unie van Waterschappen (22 mei 2013) geeft het landelijk beeld weer van de voortgang van de samenwerking in de afvalwaterketen, zoals geïnventariseerd in het voorjaar van 2013.
14
U N I Ľ VAN W A T L R S C H A P P T N
Koningskade 40 !596 a a Den Haag 'ostadrss
'ostbus 93218 !ţog a e Den Haag
11303658
'defoon
070151.9751
Fax
ONTVANGEN
2 k K E I 2013
070354 46 «U
De l e d e n - w a t e r s c h a p p e n
datum
ons kenmerk
contactpersoon
22 mei 2 0 1 3
6 7 5 9 0 LB
M.A.H. v a n Esch
bijlage(n)
uw kenmerk
e-mail
1
[email protected]
betreft
doorkiesnummer
Voortgang s a m e n w e r k i n g in de
070 - 351 98 68
afvalwaterketen I monitor januari
Geachte leden, In de brief v a n 19 d e c e m b e r 2012, kenmerk 65622 LB, berichtte ik u over de s a m e n w e r k i n g in de afvaíwaterketen tussen g e m e e n t e n en w a t e r s c h a p p e n , zoals in 2011 o v e r e e n g e k o m e n in het Bestuursakkoord Water. Dit voorjaar heeft een v o l g e n d e inventarisatie plaatsgevonden v a n d e voortgang en het resultaat van d e s a m e n w e r k i n g in de regio's. Met deze ledenbrief w o r d t u op de hoogte g e s t e l d van het landelijk beeld.
Achtergrond In verschillende ledenbrieven bent u geïnformeerd over d e samenwerking in d e afvalwaterketen en het Bestuursakkoord Water. De doelen zijn: « Het realiseren v a n kostenbesparingen in het b e h e e r v a n de afvalwaterketen; * . Het v e r g r o t e n v a n d e kwaliteit v a n de uitvoering v a n d e beheertaken e n het innovatie vermogen; ® Het v e r m i n d e r e n v a n de personele kwetsbaarheid bij d e uitvoering v a n de beheertaken. De afspraken in het bestuursakkoord vormen de middelen
o m de beoogde d o e l e n te realiseren
en zijn gericht op: » Kennisontwikkeling (kosteneffectiviteit investeringen), innovatie en k e n n i s d o o r w e r k i n g ; « Intensieve s a m e n w e r k i n g tussen de g e m e e n t e n onderling, tussen d e g e m e e n t e n e n d e w a t e r s c h a p p e n e n m e t andere partijen w a a r o n d e r drinkwaterbedrijven; » C u l t u u r o m s l a g : v a n inspanning (normgericht) naar resultaat (effectgericht).
Het landelijk beeld van de voortgang In de bijgevoegde factsheet is het overzicht van d e v o o r t g a n g en het resultaat v a n de a a n p a k in de afvalwaterketen s a m e n g e v a t . De gegevens in d e factsheet hebben betrekking op d e situatie in januari 2 0 1 3 . Het financieel beeld is z e e r b e m o e d i g e n d . De ontwikkeling v a n de lasten (rioolheffing e n z u i v e ringsheffing) blijft o o k in 2 0 1 3 onder de gestelde prognose w a a r m e e w e d e landelijke d o e l m a tigheid in 2 0 2 0 k u n n e n realiseren.
•î—f
Pagina 2 van 3
Uit d e inventarisatie blijkt o o k dat in heel 2 0 1 2 goede vooruitgang is geboekt. Er is verschil in t e m p o en diepgang in het uitwerkingsproces tussen de verschillende regio's, maar in vergelij king m e t de situatie van eind 2011 zijn door gemeenten e n w a t e r s c h a p p e n veel stappen gezet bij z o w e l de investeringsbeslissingen als d e gezamenlijke uitvoering v a n operationele taken. Aandachtspunten samenwerking O m d e beoogde doelen van het bestuursakkoord te behalen, geven de g e m e e n t e n en de w a t e r s c h a p p e n gezamenlijk invulling aan het uitwerkingsproces. In het bestuursakkoord staat d e v o l g e n d e mijlpaal: op 31 d e c e m b e r 2 0 1 2 wordt in 75 ĥ van de regio's effectief samengewerkt. 0
Uit d e overzichten in de factsheet blijkt dat dít doel in zicht is voor wat betreft de voorbereidin g e n e n onderzoeken in het uitwerkingsproces. Nu is het de uitdaging o m de omslag te m a k e n naar daadwerkelijke gezamenlijke uitvoering van beheertaken. Het grootste deel van de kosten voor het beheer v a n de afvalwaterketen hangt s a m e n met k e u z e s bij d e beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering. Concrete verdere stappen in s a m e n w e r k i n g bij dit onderdeel zijn dan o o k essentieel voor het realiseren van de beoogde k o s t e n b e s p a r i n g e n . Naast het gezamenlijk handelen zullen de organisaties o o k zelf keuzes m o e t e n maken. De t h e m a ' s duurzaamheid e n innovatie verdienen nadrukkelijk de aandacht. De Routekaart v o o r d e afvalwaterketen 2 0 3 0 wordt hiervoor als inspiratiebron gebruikt. Meer informatie o v e r de Routekaart en innovatie vindt u o p : http://wmv.uvw.nl/beleidsveld-waterketen.html en http://www.uvw.nl/beleidsveld-innovatie.html Voortzetten v a n landelijke o n d e r s t e u n i n g O p de website w w w . s a m e n w e r k e n a a n w a t e r . n l kunt u op de hoogte blíjven van de landelijke e n regionale ontwikkelingen, v a n goede voorbeelden in het land en het grand design van d e s a m e n w e r k i n g . Verder is er e e n periodieke nieuwsbrief beschikbaar waarin actuele ontwikkelin g e n e n interviews met betrokkenen zijn w e e r g e g e v e n . G r a a g nodigen wij u uit o m d e informatie en g o e d e voorbeelden uit d e eigen regio via d e z e w e b s i t e met anderen te delen door dit o p te sturen naar: s a m e n w e r k e n a a n w a t e r @ q m a i l . c o m . Inzetten van k e n n i s c o a c h e s In de ledenbrief van 16 februari jl. heb ik u geïnformeerd over het initiatief van kenniscoaches. D e z e kenniscoaches kunnen op verzoek ondersteunen bij het vinden v a n een oplossing v o o r vraagstukken die s a m e n w e r k e n d e partijen h e b b e n . De kenniscoaches zijn geselecteerd en staan voor u klaar. O p de website van d e Stichting RIONED (www.riool.net) vindt u meer infor matie. Voor informatie en v r a g e n kunt u terecht bij de coördinator van het p r o g r a m m a Kennis c o a c h e s , Gert Dekker, tel. 0 3 1 8 - 6 3 1 1 1 1 of
[email protected]. Uitvoering interventieladder in 2013 In het Bestuursakkoord W a t e r is e e n stok-achter-de-deur o p g e n o m e n voor het geval d e uitvoe ring v a n de afspraken uit het akkoord over d e waterketen onvoldoende voortgang en resultaat ' heeft in relatie tot de geformuleerde doelen voor 2020. Deze afspraak is uitgewerkt in een inter ventieladder die is gericht o p de achterblijvers. De kennis en ervaringen van koplopers w o r d e n benut o m de achterblijvers te stimuleren het uitwerkingsproces te versnellen en verdiepen. De g e m e e n t e n en w a t e r s c h a p p e n zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor de keuzes die zij m a k e n in d e aanpak van de afvalwaterketen. In d e maand mei wordt d e b e k e n d m a k i n g v a n d e samenstelling van de visitatiecommissie ver wacht. Oud-minister Karla Peijs is g e v r a a g d deze commissie voor te g a a n zitten.
Pagina 3 van 3
Voor meer informatie over de voortgang van de s a m e n w e r k i n g in de afvalwaterketen kunt u contact o p n e m e n m e t Ruud v a n Esch,
[email protected] of 070 351 98 6 8 .
Hoogachtend
ir.ing. A . J . Algemeen
Bijlage
1
Voortgang en resultaat aanpak afvalwaterketen Stand van zaken voorjaar 2013
I n het Bestuursakkoord Water (mei 2011) zijn afspraken gemaakt over onder andere het vergroten van de doelmatigheid in de waterketen. Onderdeel van deze afspraken is de aanpak voor de afvalwaterketen door gemeenten en waterschappen. De regionale uitwerking van de aanpak voor de afvalwaterketen is in volle gang. I n het land vindt in circa 60 deelgebieden de regionale uitwerking van de afspraken van het bestuursakkoord plaats. Deze factsheet geeft met als peildatum maart 2013 inzicht in de voortgang en het tussentijdse resultaat.
1.
D o e l m a t i g h e i d s w i n s t e n lastendruk
Een belangrijk doel van de afspraken in het Bestuursakkoord Water over de aanpak voor de afvalwaterketen is het realiseren van besparingen op jaarlijkse kosten. De besparingen lopen op tot ē 380 miljoen in 2020 en zorgen voor een beperking van de kostenstijging (minder meer). Het resultaat is een gematigde lastenontwikkeling voor de afvalwaterketen (riool- en zuiveringsheffing) in de periode t / m 2020.
De figuren 1 en 2 geven een overzicht van de gerealiseerde en verwachte ontwikkeling van de rioolen zuiveringsheffing bij de 408 gemeenten en de 24 waterschappen. Hierbij zijn de gerealiseerde heffingsinkomsten van de riool- en zuiveringsheffing gerelateerd aan de prognose van de ontwikkeling van beide heffingen.
Figuur 1 : O n t w i k k e l i n g van de t o t a l e h e f f i n g s ï n k o m s t e n voor de a f v a l w a t e r k e t e n Ontwikkeling heffing afvalwaterketen 2009 -2020 {prijspeil 2010) a 3400 n. ä3200 c J.3Û0O E, ^2800 o I 2600 o " İ 2400
*
Totaal heffing arvaîwaterkeien feitelijk.
am mm «prognose 2010 ongewijzigd beleid — —-Prognc6e20i0aanpafcVNGřUvV/
De besparingen zorgen voor een beperking van de kostenstijging (minder meer) en resulteren in een gematigde lastenontwikkeling in de periode tot 2020 van gemiddeld minder dan 2 Zo per jaar (exclusief 0
inflatie). De prognose van de autonome ontwikkeling (rode lijn) is gebaseerd op het landelijk feitenonderzoek ( 2 0 1 0 ) , de prognoses van de waterschappen (2010) en de benchmark rioleringszorg (2010). De prognoses zijn ontwikkeld en getoetst in samenwerking met het Centrum voor Onderzoek van de Economie van Lagere Overheden (COELO). De opgave van het bestuursakkoord water resulteert in een prognose voor de ontwikkeling van de riool- en zuiveringsheffing langs de groene lijn.
De figuren 1 en 2 laten zien dat de kosten in het beheer van de afvalwaterketen op zich stijgen, maar dat de rioolheffing en de zuiveringsheffing zich gematigder ontwikkelen dan de prognoses van het Bestuursakkoord Water.
De belangrijkste oorzaken van de kostenstijgingen zijn: Nieuwe opgaven als gevolg van hevigere neerslag (klimaatverandering) en milieukwaliteitseisen (o.a. EU kaderrichtlijn water). De eerste aanleg van de riolering is in de meeste gevallen betaald uit de grondopbrengst en is dus in een keer ten laste gebracht van de koper van het gebouw. Voor de zuiveringsinstallaties geldt dat de eerste aanleg veelal deels door het Rijk werd gesubsidieerd. De vervanging van de infrastructuur wordt collectief en in zijn geheel betaald uit de riool- en zuiveringsheffing. Verbreding van de gemeentelijke watertaken in 2009 van afvalwater naar afvalwater, regenwater en grondwater.
De figuren 1 en 2 laten zien dat de feitelijke stijging van de lasten voor de afvalwaterketen lager is dan In 2010 was voorzien. Voor een deel is dit te verklaren door de inzet van reserves van gemeenten en waterschappen. Tegelijkertijd zijn de eerste besparingen op de heffingsinkomsten zichtbaar. De besparingen lopen op in de periode tot 2020.
Figuur 2 : O n t w i k k e l i n g van de rioolheffing ( g e m e e n t e n ) en z u i v e r i n g s h e f f i n g (waterschappen) Ontwikkeling rioolheŕfing 2009 -2020 (prijspeil 2010) 1800 1700 1600
C B S som heffingsinkomsten
m m -Prognose 2010 ongewijzigd beleid - » — -Prognose 2010 aanpak VNGAMV
1500 1400 1300 1200
Ontwikkeling zuiveringsheffing 2009-2020 (prijspeil 2010) „1800 *
a
CBSsomneffingsinkomsten
riľoo
— — - Prognose 2010 ongewijzigd beleid
|
— — - prognose 2010 aanpak v n g / u v w
CL
1600
I w
c o
1500
1 1400 o
SC
I
ut1 3 0 0
c E į. 1 2 0 0
3
1100
Tabel 1 en figuur 3 geven de ontwikkeling van de lastendruk van een aantal maatgevende situaties (huishoudens en bedrijven) weer. De stijging van de riool- en zuiveringsheffing voor huishoudens ligt onder het niveau van de inflatie (2012: 2,5 zb). 0
Tabel 1 : O n t w i k k e l i n g lastendruk afvalwater keten voor huishoudens en b e d r i j v e n Gemiddelde belastingdruk
2010
2011
2012
2013
riool
zuiverĩn riool
zufverini riool
zui verin riool
1
2012-2013 zui verin riool
zuivering totaal
Huishouden huurwoning [meerpersoonshulshouden]
«
90 C
154 e
93
e
158 C
96 C
161 f
95
C 164 -1,154
1,454
0,554
Huishouden koopwoning
e
[meerpersoonshuîshouden]
C 165 C
154 C 173 C 158 C 178 e
iel
MŞ
2,l%
Agrarisch bedrijf
C 267 C
154 C 2S7 C 158 e 314 e
i 6 i C 325 C 164
3,494
1,854
2,854
Groothandel
C
35S Ê 348 C 367 C 425 C
374 Ê 421 C 380
-i,m
1,554
0,154
33S
š
183 Ê
164 2,854
B r o n : CO E I.O, a p r i l 2 0 1 3
1
Belastingdruk in ë per huishouden en per bedrijf in prijspeil van het betreffende jaar.
Figuur 3 : O n t w i k k e l i n g lastendruk a f v a l w a t e r k e t e n v o o r huishoudens en b e d r i j v e n Huishouden huurwoning
Huishouden koopwoning
BfîODÍheffirg
C l 000 C900
Agrarisch bedrijf
Groothandel
«800 E700 C600 f500 CÍOO C300
(100 C100
c-
1 1 II 20İ0
2010
2011
2012
2011
m íutveringshefíīng s rtotŵefīiítg
2012
2013
2013
2. Voortgang en resultaten regionaal uitwerkingsproces De regionale uitwerking van de aanpak voor de afvalwaterketen is in volle gang. De dialoog tussen gemeenten onderling, waterschappen onderling en tussen gemeenten en waterschappen wordt in h e t hele land gevoerd. Dit leidt tot concrete (bestuurlijke) afspraken over effectieve samenwerking bij de uitvoering van de beheertaken. I n de afgelopen 2 jaar zíjn al veel resultaten t e zien. Gezien het karakter van het uítwerkingsproces zijn er regionale verschillen in tempo en diepgang. Een aantal (koploper)regio's ligt voor op het schema van de mijlpalen van het bestuursakkoord water, terwijl andere regio's zich extra moeten inspannen o m t o t diezelfde resultaten te komen.
In de figuren 4 t / m 8 is een overzicht opgenomen van de voortgang en concrete resultaten van het regionale uitwerkingsproces. Het landelijk beeld is gebaseerd op een inventarisatie van Unie van Waterschappen en Vereniging van Nederlandse Gemeenten in maart 2013. Samenvattend kan worden geconcludeerd dat het uitwerkingsproces voortvarend is opgepakt, de noodzaak van samenwerking algemeen wordt gedragen en dat er belangrijke stappen voorwaarts zíjn gezet in vergelijking tot de situatie in september 2012.
Bij de intensieve samenwerking tussen gemeenten onderling en met waterschappen kan onderscheid worden gemaakt tussen (a) beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering en (b) de uitvoering van operationele taken. Het karakter van de werkprocessen, de schaal van samen werken en de keuzes die in het kader van het uitwerkingsproces aan de orde zijn, verschillen. Het grootste deel van de jaarlijkse kosten In het beheer van de afvalwaterketen hangt samen met keuzes die worden gemaakt in het proces van beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering.
Figuur 4 geeft een landelijk overzicht van verschillende onderdelen in het proces van beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering die samen worden uitgevoerd, uitgedrukt als percentage van het totaal aantal Nederlandse gemeenten. Figuur 4 : Onderdelen gezamenlijke beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammerîng Beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering [aantal gemeenien] 10034 Visievorming I strategie Pîanproces GRP/ afvalwa terplan Optimalisatiestudie
„
„
..~.„.i
Min voorbereiding «Vastgesteld
Kostendekkingsplan riolering Risicobewust investeren en. Alternatieven ríoolvervanglng Heroverwegen... įB Heroverwegen buitengebied j ļ
Figuur 5 geeft een overzicht van verschillende werkprocessen in de uitvoering van operationele taken die samen wordt uitgevoerd, uitgedrukt als percentage van het totaal aantal Nederlandse gemeenten. FįgujuŗJŞįÇļţu^ Uitvoering operationele taken [aantal gemeenten] 2036 -ţ--T-~
Gegevensbeheer Beheer mechanische riolering Gemalenbeheer RTC Behere IBA's Reiniging en inspectie Besteksvoorbereiding ^ Calamiteiten /stroingsdienst B Bŕ: Inkoop energie Inkoop- en aanbesteding Benutten kennis externe partijen
. „
PP
I — T T - — -
60ÎŽ
8034
10034
-
I In voc rbereiding
T
U Uitvoering 1 —
'
Figuur 6 geeft op kaart een beeld van de voortgang van het uitwerkingsproces in de verschillende regio's. Uit figuur 6a blijkt dat in vrijwel heel het land regionale doelen en ambities zijn geformuleerd. Deze zijn vastgelegd in o.a. bestuurlijke afspraken, intentieovereenkomsten en regionale bestuursovereenkomsten. Uit figuur 6b blijkt dat in vrijwel het hele land ook maatregelenprogramma's zijn uitgewerkt om de gezamenlijk vastgestelde doelen in 2020 te realiseren.
Figuur 7 geeft op kaart een beeld van de voortgang op het deelproces 'gezamenlijke beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering' van de verschillende regio's. Uit figuur 7a blijkt dat er in verschillende delen van het land in meer en mindere mate gezamenlijke heroverweging I plaats vindt van beleid en investeringsprogrammering. Het gaat hierbij o.a. om vervangingsinvesteringen voor riolering en zuivering en om verbeterinvesteringen voor waterberging, afkoppelen, bergbezinkbassin e.d. Het formeel vaststellen van deze heroverweging is nog geen gemeengoed (figuur 7b) en vindt veelal plaats in reguliere plannen díe l x per 4 of 5 jaar worden opgesteld en vastgesteld. Het aantal regio's dat beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering gezamenlijk invult, is in de periode van september 2012 - maart 2013 gegroeid.
Figuur 8 geeft op kaart een beeld van de voortgang van de gezamenlijke uitvoering van operationele taken in de verschillende regio's. Uit figuur 8a blijkt dat er in verschillende delen van het land in meer en mindere mate onderzoek naar en voorbereiding van gezamenlijke uitvoering van taken plaatsvindt. Het gaat hierbij o.a. om meten, gegevensbeheer, gemalenbeheer, reiniging en inspectie, beheer en onderhoud IBA's e.d. I n een toenemend aantal regio's is inmiddels concreet sprake van gezamenlijke uitvoering van operationele taken (figuur 8b). Het aantal regio's dat operationele taken gezamenlijk uitvoert, is in de periode van september 2012 - maart 2013 gegroeid.
Figuur 6 : Voortgang regionaal u i t w e r k i n g s p r o c e s , m a a r t 2 0 1 3 ( a ) regionale doelen v o o r 2 0 2 0 u i t g e w e r k t Doelen uitgewerkt ĮJa'hJee] Peildatum februari 2013 l i NM
Bw»: Vjjiücr Deelra'jge Wa&kelen Voorjaar ĪC'13 ļVNG'lMV)
(b) maatregelen programma 2012-2020 uitgewerkt Maatfeselelipfogramrna uitgewerkt ļJaíNee| Peüdaîjrn februari 2013
Q to
m i»
-
Bfũa: Uūniîm Oúeľnî'.'Oi VVaieii.eíen Voorjaar 2CI3(VfJOHMY)
Figuur 7: G e z a m e n l i j k e beleidsvoorbereiding en i n v e s t e r ì n g s p r o g r a m m e r í n g , m a a r t 2013 (a) u i t w e r k i n g v a s t g e s t e l d Beieĩíísvoorbsreìdirig en tnvcS^n^spi&gramnisnng - Maêìregsìen vas'gesīekJ I ìr. 's'.-:',-j\m [ÏĄ Nieí/ítauweSiks fíìgenngeroaĩă
u
o -
m !n redelijke mate i ï In ruime mate m Grootschsfie/voüeííîŝ
( b ) u i t w e r k i n g v i n d t plaats BateidsvũGfbereidirig en invesie-nngsprogrammerinq - Maa'rsgeíen in voorbereiding i ^ l PeiWatumíe'j!
:
N'iet/nauŵelijks O ín geringe mare 1
H i fťdelijlMfnatí H in ruime maïs M Grootschãtig/voíĩesìg
ù
-
f
í
l
7
;
a
Sľ-JC
J03
Bion; UDiife» Ooeìn«ïge Wjleïkeien Vroiaai 2GU(VNG*UV.Y)
Figuur 8 : Gezamenlijke u i t v o e r i n g operationele t a k e n , m a a r t 2013 (a) gezamenlijke u i t v o e r i n g v i n d t plaats Oz-vślïrr.M
:.,' r: - h
:" . '\y.. w -..::: . - . : \ : !
N^ř/nsuwelīĩlís
m
ínnjimsmaĩs
M
GíC-oîschēìïŝ/TO^cìg
\
A
ĩ
s
B'on: ÍJODHW Ooetoia.'g* Vrfttetkeün vswjasy K 1 3 (VNG'UvW)
( b ) in onderzoek en v o o r b e r e i d i n g 0pe'3'icne!a taken - SOM o r d e r z c e K * voorbereiding fía ĩ.-.:u;-:i :. v'3
N ie nauwelijks mgíñnaļgffig M in ruime msta
•"\.
Bron: lígndsx OMtìraíge Wjlt:îe!t H V S O ^ M 2013 (V«G* J*Ví)
