Energie uit water. Waterschap Hollandse Delta: veilig leven met water Bouwen voor water

Energie uit water Waterschap Hollandse Delta: veilig leven met water Bouwen voor water

Inhoudsopgave 2 Veilig leven met water

4 Energie uit water

7 Issues & Insights

8 Veilig zijn en blijven

9

11

Dordrecht geeft ruimte aan water

Drijvend bouwen biedt vele voordelen

13

15

Bouwen voor water

Alternatieven inzetten voor bestrijding muskusratten

16 Adverteerdersindex

Inleiding

gebied van waterveiligheid en stedelijke ontwikkeling oplevert. Heel opmerkelijk daarbij is dat we niet vasthouden aan oude kennis, maar blijven innoveren om de situatie van het leven mét water naar onze hand te zetten. Dat leidt tot nieuwe ontwikkelingen als ‘bouwen op water’ en ‘energie uit water’. Bijzondere initiatieven, die net als onze deltatechnologie hun weg naar het buitenland zullen vinden!

door Ernst Delfos, uitgever

Nederland is waterland. Onze kennis op het gebied van deltatechnologie is wereldwijd bekend en onze expertise op het gebied van waterveiligheid is een waar exportartikel. Ook in eigen land speelt water (en de dreiging ervan) echter nog altijd een belangrijke rol. Niet alleen met het oog op bescherming tegen wateroverlast of, erger nog, overstro­ mingen, maar ook waar het gaat om waterkwaliteit en waterzuivering. Er ontstaan efficiëntere samenwerkingsvormen, terwijl de strijd tégen het water nieuwe inzichten op het

De ontwikkelingen op het gebied van water zijn aanleiding voor het redactieteam van Watermanagement Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het resultaat leest u nu. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een snel veranderende markt.

1

Voor de meeste mensen zijn waterschappen onduidelijke instanties: het heeft ‘iets’ met water te maken en iedereen is verplicht er jaarlijks een bijdrage aan te betalen. De rest staat gelijk aan abracadabra… Eigenlijk wel vreemd, omdat de waterschappen zich dag en nacht inzetten om ons allemaal droog te laten wonen en leven in ons groten­deels onder zeespiegel gelegen landje!

N

og vreemder is het misschien wel gezien het feit dat de waterschap­ pen de oudste bestuurslaag van Nederland zijn. De eerste zijn opgericht in ca. 1200 door de Graven van Holland, die de polders droog wilden houden. Uit die tijd stammen ook de vandaag de dag nog gebruikte titels ‘dijkgraaf’ en ‘heemraad’ (resp. voorzitter en lid van het dagelijks bestuur van een waterschap). ‘In 1950 waren er in Nederland nog zo’n 2500 waterschappen of ‘polderbesturen’, zoals vroeger ook wel genoemd’, aldus Jan Geluk, dijkgraaf van waterschap Hollandse Delta. ‘Nu zijn daar 25 van over en kort gezegd houden wij ons bezig met het beschermen tegen het buitenwater en het beheren van het binnenwater. En sinds 1970 behoren de rioolwaterzuiverings­ installaties ook tot het takenpakket van de waterschappen.’

Een wereld van werkzaamheden Het is een heel ruime omschrijving van de werkzaamheden en zo samengevat in één zin lijkt het werk van het waterschap niet zo ingewikkeld. Maar wie even verder kijkt, zal zich realiseren dat er een wereld achter deze uitspraak schuil gaat. Waterschap Hollandse Delta beschermt de Zuid-Hollandse Eilanden tegen wateroverlast, beheert het oppervlaktewater, zuivert het afvalwater, beheert de (vaar)wegen en levert een actieve bijdrage aan de ruimtelijke invul­ling van zijn werkgebied. Het richt zich daarbij, samen met anderen, op veilig en duur­ zaam wonen, werken en recreëren voor burgers, bedrijven en andere gebruikers. Het werkgebied omvat Voorne-Putten, Goeree-Overflakkee, IJsselmonde, De Hoeksche Waard en het Eiland van Dordrecht inclusief de vaarwegen in ZuidHolland Zuid (o.a. Brielse Meer, het Waaltje,

2

de Gaatkensplas en de Koedoodseplas). Geluk: ‘Water bedreigt ons vanuit meerdere kanten: de zee, de rivieren, de lucht en de grond. We moeten voortdurend alert blijven. Als het te nat is, pompen we water uit en zijn we blij met de waterbergingen, die ook in ons binnendijks takenpakket zitten. Als het heel erg droog is, zoals begin 2011, kunnen we water binnenlaten. Daar moet je echter ook weer voorzichtig mee zijn, omdat we niet teveel zout water binnen willen krijgen, omdat dat problemen oplevert voor de flora en fauna. Daarnaast groeit in tijden van droogte de kans op het giftige blauwalg. Zo zijn we het hele jaar door druk met het bewaken en zonodig verbeteren van waterpeil en -kwaliteit van het binnenwater.’ Waterkeringen Daartegenover staat het buitenwater. We worden er tegen beschermd door duinen, zeedijken, rivierdijken, kades en regionale

Foto: waterschap Hollandse Delta

Veilig leven met water

Foto: waterschap Hollandse Delta

Foto: waterschap Hollandse Delta

waterschap Hollandse Delta

waterkeringen, maar we zitten volgens de dijkgraaf niet automatisch veilig. Geluk: ‘Alle waterkeringen moeten goed onderhouden worden om bescherming te blijven bieden. Omdat bovendien het land daalt en de zeespiegel stijgt, zullen de dijken daarnaast versterkt moeten worden zodat we over 50 jaar ook nog droge voeten houden. Nederland telt in totaal 17.600 km dijken en daarvan ligt 750 km in ons werkgebied, dus genoeg om de komende jaren onze handen aan vol te hebben. En dan zijn er ook nog de kleinere wegen en fietspaden in het buitengebied, in totaal zo’n 1600 km. Wij zijn belast met het beheer en onder­ houd daarvan, strooien als het glad is en we onderhouden de bermen en het groen erlangs. Het is een taak die niet onder alle waterschappen valt; er zijn er maar zes in ons land die dit doen en het is gegroeid vanuit het feit dat dijken en wegen samen gaan.’

3

Waterakkoord Een andere heel belangrijke taak van het waterschap is de reiniging van ons afval­ water. Waterschap Hollandse Delta heeft hiervoor 22 rioolwaterzuiveringen in bedrijf. ‘De zorg voor water is complex geregeld is ons land’, aldus Geluk. ‘Drinkwaterbedrij­ven zorgen voor het drinkwater, gemeenten voeren het gebruikte drinkwater samen met regenwater via de door haar aange­ legde en beheerde rioleringssystemen af, de waterschappen brengen het gereinigde water weer terug in het watersysteem, terwijl de provincie de kwaliteit van het zwemwater in de gaten houdt en het Rijk zich samen met de waterschappen inzet voor de bescher­ming tegen het water. Zoveel overheden bij elkaar hebben een kind met een water­hoofd gecreëerd met alle bijkomende bestuurlijke kosten van dien. Daar gaat binnenkort het mes in. We hebben namelijk als overheden het Bestuursakkoord Water gesloten, waar­ mee we naar een solide, simpel en sober waterbeheer gaan dat in 2020 een struc­ turele besparing moet opleveren van 750 miljoen euro. De aanleg en verbetering van dijken komt voor reke­ning van rijk en waterschappen, wat een besparing van 300 miljoen euro oplevert, terwijl door een betere samenwerking tussen gemeen­ ten en waterschappen op het gebied van riolering en zuivering een besparing van 450 miljoen euro bereikt kan worden. Een immens bedrag, maar er gaan ook miljarden om in de waterketen. En dan kun je door meer efficiency al snel 10% bezuiniging bereiken …’

EWA maakt zich er sterk voor:

mingsturbine is vergelijkbaar met de werking van een windmolen. Voor Nederland zijn de Noordzee rond de Waddeneilanden en de delta het meest relevant; zij kunnen bij een gemiddelde stroomsnelheid van 1 m/s een totale potentiële energievoorraad op ter grootte van 79 PJ (= 22 TWh) opleveren. Zowel Ecofys als Tocardo werken aan getijdenstroomprojecten.

Energie uit water Conventionele waterkracht, getijdenstroming, getij­ denbassins, golfenergie, osmose energie, aqautische biomassa en Ocean Thermal Energy Conversion: het zijn allemaal vormen van energie uit water. Maar ze hebben ook nog iets anders met elkaar gemeen, namelijk dat het een in ons land nog relatief weinig toegepaste wijze van duurzame energieopwekking is. En dat terwijl waterkracht al eeuwen bekend is als energieleverancier en het tevens een zeer schone en efficiënte vorm van energieopwekking is.

Getijdenbassins Het potentiële vermogen bij energie­ winning uit getijverschil wordt bepaald door het watervolume dat door het getij verplaatst wordt, het getijdenverloop en het getijverschil tussen het in- en uit­ stroompunt. Langs de kust neemt het getijverschil vanaf Vlissingen in noordelijke richting af van vier meter tot circa een meter rond Den Helder. Hier bevindt zich een minimum, waarna het getijverschil richting Duitsland weer toeneemt tot circa anderhalve meter. Om het hydraulisch verval van getijden te benutten voor energieopwekking is een bassin nodig. Dit bassin kan van nature aanwezig zijn in de vorm van een riviermonding waar zout en zoet water zich vermengen tot brak water of het kan kunstmatig worden gecreëerd. De totale potentiële energie­ voorraad wordt geschat op 85 PJ (24 TWh). De Provincie Zeeland onderzoekt op dit moment de mogelijkheden van een getijdencentrale in de Brouwersdam, die energie zou kunnen opleveren voor 36% van de Zeeuwse huishoudens.

D

e Nederlandse Vereniging voor Energie uit Water (EWA) behartigt sinds 2010 de belangen van de bedrijven die actief zijn op het gebied van (het opwekken van) waterkracht. ‘We zetten ons niet alleen in om de opwekking en toepassing van energie uit water te bevorderen, maar willen ook het Neder­ landse energie- en industriebeleid dusdanig beïnvloeden, dat een substantieel deel van de energievraag in de toekomst geleverd wordt door energie uit water’, aldus Hans van Breugel, voorzitter van de EWA. ‘En er zijn genoeg ontwikkelingen gaande, die dit mogelijk maken.’

de Rijn is dat ongeveer 10 meter en voor de Maas 45 meter. Om onder andere de bevaarbaarheid te kunnen blijven garan­ deren zijn er op diverse plaatsen in het Nederlandse rivierennetwerk stuwen en sluizen aangelegd. Deze bieden kansen voor energieopwekking zonder het landschap en/of de rivieren extra aan te tasten. De gemiddelde hoeveelheid water die door Rijn, Maas en overige rivieren wordt afge­ voerd en het verval dat het afstromende water overbrugt, levert een potentiële energievoorraad van 11 PJ (3 TWh) per jaar.

Een aantal van die ontwikkelingen wordt beschreven in de Inspiratieatlas voor Energie uit Water, die is samengesteld door Deltares. Dit onafhankelijk kennisinstituut en specialistisch adviseur voor deltatechno­ logie levert innovatieve oplossingen voor water-, ondergrond- en deltavraagstukken. Deltares heeft aan de basis gestaan van de oprichting van EWA, nadat zij eerder 8 jaar met Rijkswaterstaat heeft samengewerkt in het waterinnovatieprogramma WINN. Alle in die jaren opgedane kennis en ervaring is nu, samen met marktpartijen Koploperloket, Ecofys, Tocardo en Energy Vally, samengebundeld in EWA.

Getijdenstroming Het getij is één van de belangrijkste drijvende krachten voor de stroming van water. Zolang het water stijgt en daalt (en dat is eigenlijk voortdurend het geval) is er sprake van stroming van het water. Stromend water kan op vrij eenvoudige manier omgezet worden in elektrische energie. De werking van een waterstro­

Volop potentie De hiervoor beschreven ontwikkelingen zijn slechts een beperkte greep uit de vele initiatieven, die momenteel op het gebied van energie uit water plaatsvinden. Van Breugel: ‘Ze zijn stuk voor stuk fascinerend en hebben heel veel potentie. Nederland is wereldwijd toonaangevend met zijn deltatechnologie en met deze innovaties kunnen we onze voorsprong op dat gebied versterken. Maar dan zal de overheid deze nieuwe ontwikkeling ook moeten omarmen en de implementatie ondersteunen. Dat gebeurt ons inziens nog te weinig; op het gebied van energie heeft de overheid wél veel aandacht voor bestaande techno­ logieën, maar nauwelijks voor innovaties zoals deze. En dat terwijl we in combinatie met onze waterkennis een ontwikkeling als ‘energie uit water’ overal ter wereld kunnen toepassen. We zullen ons als EWA dan ook sterk blijven maken voor deze vorm van energieopwekking.’

Hans van Breugel

Golfenergie De golven in de Noordzee zijn een bron van energie. In theorie zit hier een vermogen van 1700 MW (17.000 auto’s). Dit komt op jaarbasis overeen met een energie­ voorraad ter grootte van circa 15 TWh (54 PJ), hetgeen voldoende is voor onge­ veer 900.000 huishoudens per jaar. Om over deze energie te kunnen beschikken, zouden golfenergie-installaties in zee aangelegd moeten worden, net zoals er windmolenparken in zee verrijzen. Het Nederlandse bedrijf Ecofys ontwikkelt momenteel zo’n golfenergie-installatie: de Wave Rotor.

Laagverval Waterkracht Tussen het punt waar het water via de rivieren ons land binnenstroomt en waar het in zee uitstroomt, zit een verval. Voor

4

5

Issues & Insights Raet hoofdsponsor van de NVP

Ingenieursbureaus adviseren, ontwerpen, ontwikkelen, voeren projecten uit en realiseren plannen op het gebied van onder meer stedenbouw, grond-, water- en wegenbouw, burgerlijke en utiliteitsbouw, elektrotechniek en procestechniek. Steeds vaker worden ingenieursbureaus echter ook (mede-) verantwoordelijk voor de realisatie en exploitatie van door hen ontworpen faciliteiten, terwijl tevens het aantal opdrachten uit het buitenland toeneemt. Na een redelijk 2009, waarin de branche omzet stabiel bleef, zagen ook de ingenieursbureaus de omzet in de eerste helft van 2010 dalen. De vooruitzichten voor 2011 zijn vooralsnog gematigd optimistisch.

Efficiëntere overheid door de inzet van maakbare HR? Inzicht in loonkosten en de waarde van Ambtenaar 2.0 bij de overheid vraagt om meetbaar HR-beleid. Laat HR bijdragen aan de efficiënte dienstverlening van de overheid met een bedrijfskundige HR-oplossing van Raet. Kijk op raet.nl/dco

D

Van HR-beleid naar de dagelijkse praktijk met webportal Raet Online. Als grootste IT-dienstverlener op het gebied van innovatieve HR- en payrolloplossingen maken we e-HRM mogelijk door HR-processen te optimaliseren en informatie online toegankelijk te maken.

Raet goo.indd 1

31-03-2011 08:25

Be there First

De wereld ontwaakt, natuurlijk zijn de straten sneeuw- en ijsvrij. We moeten kunnen vertrouwen op de begaanbaarheid van ons wegennet. Zeker in de wintermaanden wanneer de wegen geteisterd worden door sneeuw en gladheid. Nido, dé specialist op het gebied van gladheidbestrijding: Innovatief, betrouwbaar en efficiënt. Uiteraard worden de Nido strooimachines met alle zorg voor het milieu ontwikkeld en is ook het gebruik ervan afgestemd op een minimale belasting van het milieu. Natuurlijk Nido!

Aebi goo.indd 1

aarentegen zijn er wel kansen op internationaal gebied, met name op het terrein van de watersector en mobiliteit. Vooral de grote bureaus vinden al goed hun weg in het buitenland. Het komt ook voor dat ze, om hun kennis en ervaring, voor projecten worden gevraagd door internationale partijen. Voor een ingenieursbureau in het middenen kleinbedrijf zijn de eigen kennis, vaardig­ heden, ervaring en toegang tot netwerken vaak onvoldoende om het steeds complexer wordende dienstenpakket zelfstandig uit te kunnen breiden. Samenwerkingsver­ banden en strategische allianties zijn dan interessante opties. De deltagebieden hebben door hun strategische ligging aan zee en waterwegen en door hun vruchtbare bodem een groot economisch potentieel. Maar delta’s zijn ook kwetsbaar. Nederland heeft een leidende positie in de wereld als het gaat om deltatechnologie en landen tuinbouw. Ook loopt Nederland voorop als het gaat om het op duurzame wijze gebruik maken van de voordelen van leven aan het water.

vaker om de hoek kijken en inmiddels wordt de Nederlandse expertise op het gebied van water ingezet in verschillende landen. Zo zijn bijvoorbeeld Nederlandse bedrijven in de maanden na Hurricane Katrina betrokken geraakt bij het herstel en de verbetering van het dijkensysteem en de stormvloedkering van New Orleans. Ze maken hierbij dankbaar gebruik van de kennis en ervaring ingebracht die de Nederlandse ingenieurs de laatste decennia hebben opgedaan bij de constructie van de Deltawerken.

Bronnen: Rabobank Nederland, Koninklijk Instituut van Ingenieurs KIVI NIRIA, waterschap Hollandse Delta.

Waterschap Hollandse Delta zorgt in Zuid-Holland Zuid voor: stevige dijken en duinen, het zuiveren van afvalwater, voor de kwaliteit van het oppervlaktewater en het onderhoud van alle (vaar)wegen. Daarnaast levert ze een actieve bijdrage aan de ruimtelijke invulling van het gebied. • het werkgebied van het waterschap beslaat 101.800 hectare, bestaat uit 21 gemeenten en omvat 787 kilometer dijken en duinen, 22 rioolwaterzuivering­ inrichtingen, 1390 km wegen, 224 km fietspaden, 280 kwantiteitsgemalen en 65 rioolgemalen; • aantal werknemers: 550; • de begroting van het waterschap bedraagt zo’n 163 miljoen euro.

Toekomstverwachting Het aantal opdrachten op de Nederlandse markt zal, als gevolg van de overheids­ bezuinigingen, naar verwachting fors teruglopen en ook de verdere daling van de bouwproductie leidt tot voorzichtigheid. Daartegenover staat dat deltatechnologie voor Nederland een waar exportartikel is geworden. Dit maakt het niet alleen nu, maar ook voor de toekomst van grote economische betekenis. Met de stijgende zeespiegel en onberekenbare rivierpeilen komt ook het aspect van veiligheid steeds

07-04-11 15:15

7

Foto: Beeldbank Verkeer en Waterstaat

Foto: Beeldbank Verkeer en Waterstaat

Foto: Beeldbank Verkeer en Waterstaat

Het Deltaprogramma:

Veilig zijn en blijven

Stedelijke ontwikkeling bij klimaatverandering en overstromingsrisico’s:

Dordrecht geeft ruimte aan water Een stad zonder water is ondenkbaar – en helemaal een stad als Dordrecht, die haar ontwikkeling te danken heeft aan haar economisch gunstige ligging in het drierivierenpunt op het drukst bevaren gebied van Europa. Al dat water levert echter ook een reële dreiging op, namelijk die van wateroverlast en overstroming.

Nederland is de best beveiligde delta ter wereld. Maar hoe zorgen we ervoor dat we nu en in de toekomst veilig blijven tegen hoog water en dat we voldoende zoet water hebben? En hoe kunnen we er voor zorgen dat Nederland daarnaast ook een aantrekkelijk land blijft om te wonen, te werken en te investeren? Het zijn deze vragen die de aanzet hebben gevormd tot het Deltaprogramma – een nationaal programma waarin Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen samen werken met maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en kennisinstituten aan de veiligheid van ons land.

T

weederde deel van Nederland wordt tegen water beschermd door dijken. Een prestatie waar we wereldwijd bekend om staan en waar we internatio­ naal ook veel respect mee afdwingen. De opgave nu is echter om ook in de komende decennia droog en veilig te blijven en dat wordt ingegeven door de combinatie van klimaatverandering, stijgende zeespiegel en dalend land. ‘De bestaande veilig­ heidsnormen dateren uit de jaren zestig en zijn vastgesteld na de watersnoodramp van 1953’, aldus Wim Silva, projectleider Deltadijken van de Waterdienst. De Waterdienst is een van de vijf landelijke diensten van Rijkswaterstaat en de spil in het landelijke watermanagement. ‘Op dit moment is de centrale vraag of die normen nog steeds actueel zijn of dat ze moeten worden aangepast met het oog op de veiligheid van onze delta. In dit kader ben ik betrokken bij de Verkenning Deltadijken, die binnen het Deltaprogramma wordt uitgevoerd.’

Hoogwatersituatie in het Historisch havengebied in Dordrecht

hierin samen met vijf buitenlandse steden Sheffield en Rotherham (Groot-Brittannië), Hannover (Duitsland), Bergen (Noorwegen) en Seattle (Verenigde Staten). Er is tevens samenwerking met publieke partijen, bijvoorbeeld waterschap Hollandse Delta, bedrijven en kennisinstellingen. Kelder: ‘MARE is een samenwerkings- en leer­ project, waarin we onderzoek doen naar hoogwater- en klimaatbestendige ste­ delijke ontwikkeling. Het zal ons inzicht moeten geven hoe we in de toekomst onze steden kunnen beschermen tegen hoog water en welke ruimtelijke oplossingen er zijn om de gevolgen van een eventuele overstroming te beperken. Tegelijkertijd richten we ons op rampenbeheersing, het beperken van maatschappelijke ont­ wrichting bij een onverhoopte calamiteit. We werken de verschillende scenario’s uit, testen ze in concrete demonstra­ tieprojecten en wisselen de opgedane ervaringen uit met onze partners in de andere steden. De leidraad bij dit alles is natuurlijk het komen tot een veilige en aantrekkelijke stad, waarin water een rol speelt. Binnen MARE Dordrecht wordt gewerkt aan twee kennisontwikkeling­ trajecten. De een noemen we ‘Water in de Stad’. Hierin gaat het om het leren omgaan met overstromingsrisico’s met extreme regenval binnendijks (wateroverlast). Het andere traject noemen we ‘Stad in het Water’. Hierin gaat het om het leren omgaan met veranderende overstromingsrisico’s vanuit zee en rivier (hoogwaterbeheer). Dordrecht is immers een stad in het water, waarvan het merendeel binnendijks ligt, maar ook delen buitendijks, onbeschermd door dijken. We hebben er dan ook alle belang bij om voorbereid te zijn op hoog water of – erger nog – natuurgeweld en overstromingen. MARE geeft ons die kans en dat maakt van Dordrecht een voor­ trekker binnen Nederland en zelfs op internationaal gebied.’

V

ooral nu we met heftiger regen­ buien te maken krijgen, die het waterpeil in rivieren, singels en sloten doet stijgen, is het voor een stad in een waterrijk gebied belangrijk om maatregelen te treffen die ervoor zorgen dat ook toekomstige generaties veilig kunnen blijven wonen. ‘Je kunt niet eeuwig bezig blijven met het verhogen van dijken, dus zul je andere manieren moeten vinden om te leven met water. In Dordrecht denken we de oplossing gevonden te hebben door niet langer tegen het water te vechten, maar het juist de ruimte te geven’, aldus Ellen Kelder, projectleider van het innovatieve Europees gesubsidieerde onderzoeksproject MARE naar de mogelijkheden om water­ veiligheid te combineren met stedelijke ontwikkeling.

Deltadijken Het denken over Deltadijken is een wezenlijke omslag in het denken over waterveiligheid. Nader er eeuwenlang is uitgegaan van dijkverhogingen wordt de focus nu meer gericht op dijkversterking. Silva: ‘We krijgen meer zicht op de oorzaken van dijkdoor­ braken. Daaruit blijkt dat de sterkte van dijken meer aandacht verdient dan lange tijd gedacht; sterkte wordt daarmee belangrijker dan hoogte. In dit leerproces is het woord ‘Deltadijk’ ontstaan: dat staat voor robuuste dijken die niet doorbreken als er onder extreme omstandigheden een beperkte hoeveelheid water over­ heen slaat. Met een Deltadijk zou je dus in het ergste geval wateroverlast kunnen krijgen, maar hoogstwaarschijnlijk geen overstroming! En dat laatste is natuurlijk van wezenlijk belang als je je realiseert dat direct achter onze kust en rivierdijken een dichtbevolkt gebied ligt dat kwetsbaar is voor overstromingen.’

Klimaatbestendige stedelijke ontwikkeling MARE (Managing Adaptive Responses to changing flood risks) moet inzicht geven in de mogelijkheden om de stad zo te ontwikkelen dat het de overstromings­ risico’s van zee en omliggende rivieren verminderd. De gemeente Dordrecht werkt

Aangezicht Dordrecht vanaf het water

8

9

R G

SLUYS &

Dammekant 89-91 Postbus 47 2410 AA Bodegraven Telefoon 0172-619235 Telefax 0172-616488 E-mail: [email protected]

O

Asfalt

D

B

Wegenbouw

O Oppervlakbehandeling Verhuur wegbebakening

V ER

www.versluysgroep.nl Versluys goo.indd 1

Drijvend bouwen biedt vele voordelen

E

Z

O

Versluys Groep

EN

AV

N

*

B.V.

27-04-11 15:39

Het zee – en rivierwaterpeil stijgt en we hebben te maken met steeds heviger regenval. Al dat water moet ruimte krijgen om ernstige wateroverlast te voorkomen. Een van de oplossingen daarvoor zijn waterbergingen: vele vierkante meters waterbekkens, waar gedurende een bepaalde tijd overtollig water veilig opgevangen kan worden.

M

Zo zijn we nu bezig met een drijvende kas van 4,5 hectare, die in een waterberging van 8 hectare in Lansingerland komt. Ondertussen hebben we ook al een drijvend kantoor in Amsterdam gebouwd en een drijvend paviljoen in de Rijnhaven van Rotterdam. Laatstgenoemde is nu al één van de iconen van de stad! Daarnaast zijn we bezig met het eerste drijvende Ronald McDonald huis, dat in Duitsland zal verrijzen, en met 30 drijvende terminals voor watervliegtuigen in Kroatië.’

aar wat nu verder te doen met al die hectaren waterberging? Uitsluitend bestemmen voor natuurontwikkeling of is er nog iets anders mogelijk? Het antwoord op deze vraag is gevonden door FlexBase, een samen­ werking tussen Dura Vermeer en Unidek. ‘’t Komt neer op meervoudig ruimtegebruik door zowel de natte als de droge functies van een waterberging te mengen’, aldus Jan Willem Roël, directeur van FlexBase. ‘En dat kan door drijvend te bouwen. Of, met andere woorden, door drijflichamen te ontwerpen: drijvende bouwvormen, die de oplossing bieden voor het knellende vraag­stuk van ruimte voor waterberging versus het gebruik van schaarse bouwgrond daarvoor.’

Gebrek aan regelgeving Hoewel drijvend bouwen dus alleen maar voordelen lijkt te bieden, stokt de ontwik­ keling ervan in ons land momenteel door het gebrek aan regelgeving. ‘De issue hier is planologie op het water. Dat leidt onder andere tot de vraag of een drijvende bouwvorm roerend of onroerend goed is’, aldus Roël. ‘En zo zijn er nog heel wat meer juridische en planologische vraagtekens, die het drijvend bouwen in de weg staan. We hebben er momenteel mee te maken in het Stadshavengebied van Rotterdam. De oude haven loopt leeg door de ontwikkeling van de 2e Maasvlakte. Ze mag niet gedempt worden i.v.m. de noodzakelijke waterberging, maar er ligt wel 1700 hectare die nieuw ontwikkeld moet worden. Zo’n plek is bij uitstek geschikt om drijvend te bouwen, mede gezien het getijdenverschil van 2 ½ meter, doch door het gebrek aan regel­ geving ziet het ernaar uit, dat een besluit hierover nog wel eens heel lang kan duren...’

Drijvende kas Het eerste project waarin het idee van drijvend bouwen daadwerkelijk vorm kreeg, is een drijvende kas van 900 m2 in Naaldwijk. Roël: ‘’t Werd een geweldig succes en dat gaf de laatste zet om FlexBase op te richten: Dura Vermeer is de uitvoerder, Unidek is de leverancier van het EPS, ’t piepschuim dat de basis vormt van het concept. Er is een patent verkregen op onze bouwmethode. Normaal gesproken worden drijvende objecten in een dok gebouwd, maar als FlexBase bouwen we direct op het water. Dat heeft vele voor­ delen: ’t scheelt in de kosten van het dok en ’t latere transport én het biedt de kans om echt grote bouwvormen te realiseren. Oomen goo.indd 1

19-04-2011 13:57

11

BOUWEN VOOR WATER

Heijmans Infra Techniek

Bouwen voor water Wanneer over het water gaat, gaan de eerste gedachten meestal uit naar waterkering (dijken en kades), water­ kwantiteit (het peil) en waterkwaliteit (zuivering). Veel minder snel wordt gedacht aan de infrastructuur en de techniek die benodigd is om al dat water tegen te houden, te transporteren, te distribueren en/of te behandelen.

I

Eduard Schuringa

n die zin lijkt het werk van Heijmans Infra Techniek wel erg ondankbaar. Maar niets is minder waar volgens Eduard Schuringa account manager Waterschappen van Heijmans: ‘Nee, ècht niet. Het is juist misschien zelfs wel een compliment aan ons adres. Want als alles werkt zoals het moet, hebben wij ons werk goed gedaan en heeft niemand reden tot klagen! En ondertussen kunnen wij ons blijven richten op innovatieve en toekomstgerichte op­ lossingen, die passen in ons steeds voller wordend landje en die rekening houden met de kwetsbaarheid van onze leefomgeving.’

we het toch over dijken hebben: mensen hebben geen idee hoeveel kabels en leidingen daar in liggen! Met het verstevigen van de dijken moet al die infrastructuur ook verlegd en aangepast worden. Vroeger werden al die leidingen bovenin de dijk gelegd; nu de dijken verbreed en versterkt worden, verleggen we ze naar de droge kant, de binnenkant, van de dijk. Dat doen we indien nodig d.m.v. horizontaal boren en dat heeft als groot voordeel dat er geen verkeershinder optreedt. Voor het waterschap Hollandse Delta, dat de meeste wegen van alle waterschappen beheert, doen we trouwens ook wegenonderhoud: egalisatie, stabilisatie, verlichting en strepen.’

Wegen en dijken Een van die innovaties van Heijmans zijn de zwavelbetonblokken die zij ontwikkelt voor de versterking van de dijken in ons land. Schuringa: ‘Onze blokken doen het­ zelfde als de basaltblokken, die hier vroeger voor werden gebruikt. Het voordeel is echter dat ze veel goedkoper zijn en dat is met de vele kilometers dijken die we hebben natuurlijk een groot pluspunt. En nu

Waterbehandeling Behalve het tegenhouden van water, het transport van water en de aanleg en verzorging van alle andere infrastructuur, is Heijmans ook gespecialiseerd in water­ werken en -behandeling (waterzuivering, drinkwaterpompstations, gemalen, riolen, persleidingen en bezinkbassins). ‘We beheer­ sen de hele techniek in de afvalwaterketen: van het vuile water naar de rioolwater­ zuivering tot het schone water dat oppervlaktewater wordt’, aldus Schuringa. ‘De grootste uitdaging die nu voor ons ligt, is rioolslibverwerking en de stap naar de ‘energiefabriek’. Het zuiveren van rioolwater kost heel veel energie. Waar we naar op weg zijn, is dat de zuivering energieloos wordt en op termijn energie gaat opleveren door alle vergistingsgassen te gebruiken voor warmte of het opwek­ ken van elektriciteit. Daarvoor zullen we eerst de energie moeten ontsluiten en dat is de opgave waar we nu voor staan.’ Een schoon en energiezuinig waterschap.

De bodem, energie en water zijn belangrijke pijlers van de infrastructuur in onze leefomgeving, ook in de Hollandse Delta. De inrichting van die leefomgeving wordt steeds complexer. Een omgeving waarmee we bovendien zorgvuldig moeten omgaan. Dat vraagt om maatwerk en heldere oplossingen in watertransport of - behandeling, ontworpen en uitgevoerd door specialisten. Maatwerk in nieuwbouw of renovatie van pompstations, gemalen of waterzuiveringsinstallaties. In de gebouwen zelf of de werktuigbouw, elektrotechniek en besturing. Maatwerk in de infrastructuur en landschapsinrichting. Heijmans bouwt, ook aan water, voor de ruimtelijke contouren van morgen.

www.heijmansinfratechniek.nl

13

“Uw partner voor bruggen, sluizen, gemalen en stuwen”

Technology Building Systems Controlec Engineering Industrie

De gangenstelsels en holen van mollen, konijnen en muskusratten tasten de veiligheid van de dijken aan. De gravers kunnen met hun activiteiten de water­ keringen namelijk zodanig verzwakken, dat deze inzakken of bij hoog water doorbreken. Dát kan weer tot overstromingen leiden, met enorme schade en levens­ bedreigende situaties voor de bevolking tot gevolg.

O

Infra

Renovatie brug Strijen-Sas SPIE - Hofman Postbus 178 • 3360 AD Sliedrecht • Telefoon: 0184 - 41 71 14 • www.hofman-sl.nl

Spie goo.indd 1

01-06-11 09:41

?\kmXbYcX[@ej`^_kjY\jZ_i`a]k XZkl\c\fekn`bb\c`e^\e`e m\ijZ_`cc\e[\YiXeZ_\jY`ee\e
m de schade aan dijken, sloot­ kanten en kades te voorkomen, worden jaarlijks in opdracht van de waterschappen zo’n 150.000 muskus­ ratten gedood. ‘Pure noodzaak’ volgens de waterschappen, die hiervoor 400 muskusratbestrijders in dienst hebben. ‘Erg kostbaar en nutteloos’ volgens de Dierenbescherming, Bont voor Dieren en de Faunabescherming. ‘En ook nog eens erg dieronvriendelijk, want in de strijd tegen de muskusratten worden onder meer fuiken ingezet, waarin de dieren na een minutenlange doodsstrijd  verdrinken. Maar niet alleen de muskusratten worden in deze fuiken gedood; er is ook sprake van ‘bijvangst’, waardoor er jaarlijks tevens ruim 14.000 eenden, vissen en andere dieren in deze vallen verdrinken’, aldus Casper Schrijver, perswoordvoerder van de Dierenbescherming.

Frank Dales, directeur dierenbescherming (l) en Jan Geluk, bestuurder bij de Unie van Waterschappen

veldproef. ‘Wij zijn ontzettend blij met deze reactie’, aldus Schrijver, ‘want nu zal eindelijk duidelijk worden of de bestrij­ ding van muskusratten werkelijk nodig is voor onze veiligheid of niet. Die noodzaak is namelijk tot nu toe niet wetenschap­ pelijk bewezen. Ja, ’t klopt dat muskusratten gangen en holen graven in dijken en oevers en dat daardoor schade ontstaat. Het is echter nog nooit aangetoond dat het doden van zoveel dieren helpt om die schade te voorkómen. In onze ogen moeten er andere mogelijkheden zijn dan het alleen maar doden van deze dieren, bijvoorbeeld door dijken met beton of gaas ‘graaf proof’ te maken waardoor de muskusratten er niet door kunnen komen. En als dit laatste geen optie is, dan zal er in ieder geval gezorgd moeten worden dat het vangen van muskusratten op de meest diervrien­ delijke wijze gebeurt. We zullen daarom samen met de waterschappen op zoek gaan naar alternatieven voor de huidige vangmethoden.’

Veldproef Al dat dierenleed is voor de Dieren­ bescherming, Bont voor Dieren en de Faunabescherming reden geweest om in 2011 een handtekeningenactie te organi­ seren tegen het doden van muskusratten. In een maand tijd zijn ruim 10.000 handtekeningen opgehaald. Schrijver: ‘Dat is een heel mooi resultaat voor een nietsexy dier dat, hoewel z’n naam anders doet vermoeden, niet eens familie is van de rat. In België noemen ze ’m niet zonder reden waterkonijn!’ De muskusrattenpetitie is op 24 april 2011. in het VARA-programma ‘Vroege Vogels’ overhandigd aan dijkgraaf Jan Geluk in zijn functie als bestuurder van de Unie van Waterschappen, die op zijn beurt de Dierenbescherming heeft uitgenodigd deel te nemen bij de voorbereiding van een

@ej`^_kj`j\\el`k^Xm\mXe1 >ffD\[`X K "*(' .($.'.'(-( @ nnn%^ffd\[`X%ec

Naamloos-5 1

Alternatieven inzetten voor bestrijding van muskusratten

24-11-2009 11:35:26

15

Adverteerdersindex

Aebi Schmidt Nederland BV

6

Heijmans Infra Techniek BV

12

M.J. Oomen Groep

10

Raet

6

SPIE - Hofman

14

Realisatie en coördinatie Solitha Kolkman Peter Molenaar Milco Sprink Ellen van Vliet

Versluys Groep

10

Tekstproductie Gastelaars Communicatie Service

Insights is een uitgave van Goo Media T 071 ­ 70 70 161 I www.goomedia.nl Directie Ernst Delfos Erik Eckhardt

Vormgeving en productie Goo Media © Goo Media juli 2011 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aan­ sprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

ISSN: 1570 ­ 9876

16