ALLERLAATSTE WATER IN BEWEGING! WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA IS ER HELEMAAL KLAAR VOOR MIDDEN-IJSSELMONDE NATUUR- & RECREATIEGEBIED?

JAARGANG NUMMER 5 4

DECEMBER 2004

~ water in beweging

Relatiemagazine van Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden

ALLERLAATSTE WATER IN BEWEGING! WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA IS ER HELEMAAL KLAAR VOOR MIDDEN-IJSSELMONDE NATUUR- & RECREATIEGEBIED? MEGA-FACELIFT VOOR ROTTERDAMS ZUIDERPARK

~ water

in

beweging is een uitgave

van Zuiveringsschap Hollandse

Van de redactie

Eilanden en Waarden en verschijnt vier keer per jaar

V O L D O E N D E S C H O O N WAT E R V E R D I E N T BLIJVEND ONZE AANDACHT

~

Inhoud WATERSCHAP IN BEWEGING, METEEN AL VANAF DE START

4

SINDS APRIL 2004 IS DE PROJECTORGANISATIE HOLLANDSE DELTA – DIE TOT DAN TOE

REDACTIEADRES

VOORAL BESTOND UIT EEN VOORBEREIDINGSCOMMISSIE ONDER VOORZITTERSCHAP VAN

Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden

Dit is het zeventiende en tevens laatste nummer van Water in Beweging,

DR. IR. GERRIT BLOM – UITGEBREID MET EEN ALGEMEEN DIRECTEUR; SINDS HALF AUGUSTUS

Redactie ‘Water in Beweging’

sinds 2000 het relatiemagazine van Zuiveringsschap Hollandse Eilanden

VAN DIT JAAR MET EEN DIRECTIETEAM EN MET INGANG VAN OKTOBER OOK NOG MET EEN

Postbus 469

en Waarden. Vijf jaar lang legden we een keur aan watergerelateerde

NIEUW ALGEMEEN BESTUUR. ACHTER DE SCHERMEN IS HEEL HARD GEWERKT AAN DE

3300 AL DORDRECHT

onderwerpen langs de meetlat van het waterkwaliteitsbeheer. Steeds

INVULLING VAN HET NIEUWE ALL-IN WATERSCHAP IN ZUID-HOLLAND ZUID…

T (078) 639 71 00

opnieuw vonden we interessante mensen met interessante uitspraken en

F (078) 631 18 71

ideeën. Zo creëerden we met Water in Beweging een platform voor ons

E [email protected]

bestaansrecht als ‘waterschap van kwaliteit’. Met gepaste trots toonden

I www.zhew.nl

wij u ons waterschapswerk. ‘Schoon water als deel van een gezond leefen werkmilieu’ was onze missie. Dit is nog niet volledig gerealiseerd, maar

REDACTIERAAD

ligt wel binnen handbereik. Aan onze opvolgers – waterschap Hollandse

11 600 HA NATUUR EN RECREATIE IN MIDDEN-IJSSELMONDE?

ir. Jan Boeve

Delta, Waterschap Rivierenland en Hoogheemraadschap van Schieland en

IN 2001 STARTTE HET RIJK DE BESLUITVORMINGSPROCEDURE (PLANOLOGISCHE KERNBESLIS-

ir. Wilco G. Werumeus Buning

de Krimpenerwaard – de schone taak om ons werk af te ronden...

SING-PLUS) VOOR HET PROJECT MAINPORTONTWIKKELING ROTTERDAM (PMR). HET PROJECT KENT NAAST EEN ECONOMISCHE DOELSTELLING (AANLEG TWEEDE MAASVLAKTE) OOK EEN

drs. Joost J.A. Hendrickx drs. Monique W. van den Hoed

Als u dit leest, heb ik reeds officieel afscheid genomen als voorzitter van

LEEFBAARHEIDSDOELSTELLING: REALISATIE VAN 750 HA NATUUR- EN RECREATIEGEBIED IN

(hoofdredacteur)

het zuiveringsschap – en daarmee ook als voorzitter van de Redactieraad

DE REGIO ROTTERDAM. HIERVAN IS 150 HA IN DE NOORDRAND GESITUEERD EN 600 HA TEN

ir. Dion W.C. Mouwen

van dit magazine. Vijf jaar lang was deze Redactieraad zeer consistent,

ZUIDEN VAN ROTTERDAM, IN MIDDEN-IJSSELMONDE…

ing. Andy A.J.C. Schellen

met slechts twee keer een wisseling van de wacht: eerst in 2003, toen Monique van den Hoed hoofdredacteur werd en vervolgens begin dit jaar,

SAMENSTELLING & REDACTIE

toen Wilco Werumeus Buning Arie van der Vlies opvolgde. Andy Schellen

Hendrickx ©ommunicatie Roosendaal

en Dion Mouwen maakten de vijf jaar vol. Diezelfde continuïteit vinden we ook terug bij de samenstellers van ons relatiemagazine:

17

BASISONTWERP & VORMGEVING

Joost Hendrickx (redactievoering), Pauline Hoogweg (vormgeving)

RIET, BEKEND MAAR TOCH VERRASSEND

Levanti visuele communicatie

en Rolf ter Veer (fotografie). En bij onze eigen medewerker Stephan

DE WELBEKENDE OEVERPLANT PHRAGMITES AUSTRALIS (OFTEWEL RIET) SPEELT EEN STEEDS

Rotterdam

Langeweg, die ons steeds verraste met Flora & Fauna. Een woord van

BELANGRIJKERE ROL ALS NATUURLIJKE WATERZUIVERAAR. WANNEER VERONTREINIGD

dank lijkt me hier op z'n plaats. Ook aan u als lezer…

WATER DOOR EEN RIETLAND GELEID WORDT, KOMT HET ER AAN DE ANDERE KANT GEZUIVERD WEER UIT…

FOTOGRAFIE S.M. Veen

Kortom, maar nu echt voor de allerlaatste keer: veel leesplezier!

Rolf ter Veer

ir. Jan Boeve, voorzitter

M. van Wouwe

DRUK

Foto voorzijde omslag

Drukkerij De Longte Dordrecht

Afscheid nemen van het zuiveringsschap betekent op termijn ook afscheid nemen van Dordrecht,

© december 2004

een prachtige waterstad. Dat ziet u in één alles-

18 ZUIDERPARK ROTTERDAM KRIJGT EEN MEGA-FACELIFT

Overname van artikelen – geheel of

omvattend beeld op de omslag van dit nummer,

IN DE AFGELOPEN JAREN WAS DE (MEDIA-)AANDACHT VOOR HET WATER IN DE STAD WAT

gedeeltelijk – is toegestaan, mits

dat voor een belangrijk deel gewijd is aan ‘water

AFGENOMEN, MAAR NU IS STEDELIJK WATER(BEHEER) WEER HELEMAAL TERUG ÉN HOT.

vergezeld van een bronvermelding.

in de stad’. Net als Rotterdam en inmiddels vele

VOOR HET ZUIVERINGSSCHAP VOLDOENDE REDEN OM DE PLANNEN IN ROTTERDAM NOG

Toezending van de desbetreffende

andere gemeenten in Zuid-Holland Zuid, heeft ook

EENS DE REVUE TE LATEN PASSEREN. MET HET AMBITIEUZE ‘WATERPLAN ROTTERDAM 2000-

publicatie stelt de redactie op prijs.

Dordrecht samen met de waterbeheerders een

2005’ WIL DE GEMEENTE ROTTERDAM SAMEN MET DE WATERPARTNERS DE KWALITEIT EN

ambitieus, integraal stedelijk waterplan gemaakt.

KWANTITEIT VAN HET ROTTERDAMSE WATER VERBETEREN…

N I E U W E O R G A N I S AT I E I S K L A A R V O O R D E T O E K O M S T

met elkaar – bestuur, management en medewerkers – de tijd krijgen én nemen om de organisatie verder te ontwikkelen, te verfijnen en te verbeteren en we

Waterschap in beweging, meteen al vanaf de start… SINDS APRIL 2004 IS DE PROJECTORGANISATIE HOLLANDSE DELTA – DIE TOT

moeten dat zien als een kans, die zich in feite maar één keer voordoet!”

“DE NATUUR MOET EEN BELANGRIJKE ROL SPELEN IN DE TAAKUITVOERING VAN WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA EN DOOR RECREATIEF MEDEGEBRUIK TE OPTIMALISEREN, MAAK JE DE BURGER BEWUST VAN HET WATERSCHAPSWERK” Anke van Essen - van Mazijk, nu nog Heemraad van waterschap De Brielse Dijkring en vanaf januari 2005

DAN TOE VOORAL BESTOND UIT EEN VOORBEREIDINGSCOMMISSIE ONDER

bestuurder van waterschap Hollandse Delta namens de categorie Ingezetenen

VOORZITTERSCHAP VAN DR. IR. GERRIT BLOM – UITGEBREID MET EEN ALGEMEEN DIRECTEUR; SINDS HALF AUGUSTUS VAN DIT JAAR MET EEN DIRECTIETEAM EN

Cultuuromslag Wat willen we met het nieuwe waterschap en hoe geven we

dat vorm…? “Voor mij staan deze fundamentele vragen niet los van het gege-

MET INGANG VAN OKTOBER OOK NOG MET EEN NIEUW ALGEMEEN BESTUUR.

ven, dat we een overheidsorganisatie zijn”, stelt Van den Hoonaard. “Alles

OFFICIEEL TREDEN DE DIRECTIELEDEN PAS OP 3 JANUARI 2005 IN DIENST

wat we doen, doen we dus primair voor burgers en bedrijven. Klantgerichtheid en klantvriendelijkheid zijn daarbij leidende begrippen, maar vanuit het

BIJ WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA, ALS HET NIEUW GEKOZEN ALGEMEEN

historisch perspectief van de vijf afzonderlijke organisaties vragen deze ook

BESTUUR DE BENOEMINGEN HEEFT BEKRACHTIGD, MAAR ACHTER DE SCHERMEN

om een ‘dubbele attitudeverandering’. Zowel van onze medewerkers als van onze klanten, zowel wat betreft de klantpositie als de schaalgrootte. In het

WORDT AL HEEL HARD GEWERKT AAN DE INVULLING VAN HET NIEUWE ALL-IN

verleden werd de klant altijd geholpen en wist de klant altijd exact waar en

WATERSCHAP IN ZUID-HOLLAND ZUID.

bij wie hij moest zijn. Ook in de toekomst wordt de klant altijd geholpen, maar we moeten hem allereerst helpen bij het vinden van zijn weg in onze nieuwe organisatie, die een forse slag groter is en het gevaar in zich herbergt, dat de klant anoniemer wordt. Daar moeten we veel aandacht aan besteden en dat vraagt van onze medewerkers een andere attitude.”

Waterschap Hollandse Delta ontstaat op 1 januari 2005 uit een fusie van de huidige waterschappen De Brielse Dijkring (Brielle), Goeree-Overflakkee (Middelharnis), De Groote Waard (Klaaswaal), IJsselmonde (Barendrecht) en

Publieksfunctie “Onze frontoffice activiteiten”, vervolgt Van den Hoonaard,

Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden (Dordrecht). Het wordt met

“geven we concreet inhoud en vorm in een ‘waterschapsloket’, waar al onze

550 medewerk(st)ers een van de grotere waterschappen van Nederland, met

Algemeen directeur John van den Hoonaard

klanten – zowel burgers als bedrijven – terecht kunnen met hun mondelinge,

Zuid-Holland Zuid als beheersgebied.

presenteert het werkgebied van waterschap

telefonische en elektronische vragen, verzoeken, meldingen en klachten. Het

Hollandse Delta.

waterschapsloket wordt als centrale publieksfunctie de ‘spreekbuis’ van de

Uitgangssituatie Het gesprek met de kersverse algemeen directeur, ir. John

organisatie: optimaal bereikbaar, perfect op de hoogte – onder andere van wat

van den Hoonaard (hiervoor directeur van het zuiveringsschap), is vooral een

er speelt in het gebied en wat er wordt uitgevoerd – en uitermate dienstverle-

gesprek over ambities, wensen, attitudes, kwaliteiten, positionering en profi-

nend. Het waterschapsloket wordt aangevuld met vier ‘steunpunten’ in de

lering. “Het uitdenken van een nieuw waterschap als product van een fusie

regio, die eveneens gedeeltelijk een publieksfunctie hebben, maar ook deels

van vijf organisaties is bepaald geen sinecure”, start Van den Hoonaard zijn

regiogebonden backoffice activiteiten zullen uitvoeren. In de beeldvorming

betoog. “Beelden over hoe het nu bij elkaar is en over hoe het straks zou moe-

over klantgerichtheid, -vriendelijkheid en het imago van het waterschap

ten worden, zijn verschillende beelden. Verder is er noch houvast noch erva-

spelen het waterschapsloket en de steunpunten een centrale rol, omdat ze de

ring en toch moeten we een nieuwe organisatie neerzetten, die ‘gewoon’ op

eerste aanspreekpunten zijn voor klanten en invulling geven aan het adagium

1 januari 2005 van start gaat en er ineens zomaar is… nou ja, ineens… Het

‘centraal wat kan en gebiedsgericht wat moet’, dat een belangrijk uitgangs-

kan dan ook niet anders dan dat er in de komende periode behoefte zal ontstaan

punt is van waterschap Hollandse Delta. Daarnaast is het natuurlijk heel

aan aanpassing. Iedere organisatie is continu in ontwikkeling en aan verande-

belangrijk om zichtbaar en aanwezig te zijn als organisatie, met name in de

ring onderhevig – in feite is verandering onze enige constante – en waterschap

regio’s, maar dit hoeft niet per se in vaste regiokantoren, dit kan juist ook

Hollandse Delta vormt daarop zeker geen uitzondering. Sterker nog: we moeten

heel flexibel, locatie- en projectgericht en dus op maat!”

4 water in beweging DECEMBER 2004

DECEMBER 2004

water in beweging 5

Missie Zoals iedere zichzelf respecterende organisatie heeft ook waterschap

Hollandse Delta een (voorlopige) missie geformuleerd aan de hand van drie elementen: wat doet Hollandse Delta, voor wie en hoe…?

‘Waterschap Hollandse Delta beschermt de Zuid-Hollandse eilanden tegen wateroverlast, beheert het oppervlaktewater en de wegen en levert een actieve bijdrage aan de ruimtelijke invulling van zijn gebied. Het waterschap richt zich daarbij, samen met anderen, op veilig en duurzaam wonen, werken en recreëren voor burgers, bedrijven en andere gebruikers. Waterschap Hollandse Delta is toonaangevend in de uitvoering van zijn taak, stelt zich ten dienste van zijn omgeving en is een goede, aantrekkelijke werkgever.’

Kernwaarden Van den Hoonaard licht enkele kernbegrippen uit de missie

nog wat toe: “Beschermen is en blijft een belangrijke kerntaak, omdat daarmee veiligheid wordt gegarandeerd. Beschermen bedoelen we tweeledig: het waterschap beschermt de mensen tegen het water (kwantiteit), maar beschermt het water ook tegen de mensen (kwaliteit)! Samen met anderen is ook zo’n kernbegrip. Omdat wij als waterschap een schakel zijn in een (water)keten, zijn we voor onze taakuitvoering deels afhankelijk van het werk van en de samenwerking met andere overheden en maatschappelijke organisaties. Alleen als dát op een goede manier inhoud en vorm krijgt, kan waterschap Hollandse Delta slagen in de realisatie van zijn doelen. Daarom

Het directieteam van waterschap Hollandse

samenwerken aan de verfijning en verbetering van de werkprocessen en de

zullen wij fors gaan investeren in een goede relatie met andere partijen, onder

Delta bestaat met ingang van 3 januari 2005

ontwikkeling van de organisatie. Dosering en fasering zijn in dat proces kern-

meer door samen te werken, kennis te delen en ervaringen uit te wisselen.

uit (vlnr): Willem Agenant MBA, directeur

begrippen, want soms moet je stilstaan om vooruit te komen…!”

Wij willen voortdurend belangen afwegen en keuzes maken die kunnen reke-

Zuiveringsbeheer; ing. Sijbrand Dob, directeur

nen op voldoende steun en draagvlak en daarvoor stellen wij ons actief en

Beheer & Onderhoud; (vooraan) ir. Henk

Nieuw bestuur “Er is zeer recent een nieuw algemeen bestuur gekozen.

open op. Duurzaam vereist een pro-actieve en integrale aanpak en afweging,

Peelen, directeur Vergunningverlening &

Van de 36 gekozen bestuursleden zijn er 28 ‘oudgedienden’, wat voor de

vroegtijdig anticiperen vanuit een brede kijk op de rol en taken in water-

Handhaving; (achteraan) ir. John van den

continuïteit, voor kennis, kunde en knowhow een prima uitgangssituatie is,

systeem en -keten. Toonaangevend, tenslotte, betekent, dat wij een vooraan-

Hoonaard, algemeen directeur; ir. Arie van

maar… ook het besturen zal niet meer zo gaan als vroeger”, besluit Van den

staande positie in de waterschapswereld willen innemen. Niet als doel op

der Vlies, directeur Beleid, Planvorming &

Hoonaard. “De bestuurders hebben een grote inbreng in de interactie met de

zich, maar als uiting van het besef van onze verantwoordelijkheid voor dat

Voorbereiding; mr. Joop van Gerdingen,

maatschappelijke omgeving en (be)sturen op hoofdlijnen. De beleidsvorming

deel van het publieke domein, dat alles te maken heeft met onze primaire

secretaris van het bestuur en Jos van

krijgt gestalte via een interactief proces tussen bestuur en management, maar

levensbehoeften.”

Domburg, directeur Middelen.

als algemeen directeur krijg ik samen met mijn directieraad een grote mate van verantwoordelijkheid voor de organisatie, zodat het bestuur zich kan

Aantrekkelijke werkgever Omdat waterschapswerk vooral mensenwerk is,

investeert waterschap Hollandse Delta in zijn medewerkers. Onder meer door een open cultuur, een transparante manier van werken, goede arbeidsvoorwaarden, een veilige en prettige werkomgeving en aandacht voor competenties, talenten en persoonlijke ontwikkelingsbehoeften. “Maar ook de huisvesting van het nieuwe waterschap en het organisatieontwikkelingstraject zijn in dit kader van belang”, aldus Van den Hoonaard. “Het feitelijke integratieproces, dat toch zeker wel twee jaar in beslag zal nemen, zal zich voor het grootste deel in het huidige kantoor van het zuiveringsschap afspe-

“ALS AGRARIËR BEHARTIG IK DE BELANGEN VAN HET PLATTELAND EN ZET IK ME IN VOOR EEN GOED BEHEER VAN HET WATERPEIL, WANT EEN GOEDE ONTWATERING IS VOOR AGRARIËRS VAN LEVENSBELANG”

concentreren op zijn richtinggevende en ontwikkelende rol, voorwaardenscheppend voor de organisatie en toezichthoudend op het beleid en het functioneren van het dagelijks bestuur, ook wel het college van dijkgraaf en heemraden genoemd. Zowel het bestuur en het management als de medewerkers van waterschap Hollandse Delta zullen veel en zichtbaar aanwezig zijn in het publieke domein en het maatschappelijk krachtenveld, want waterschap Hollandse Delta wordt een communicatieve organisatie, die overal zijn gezicht laat zien, heldere standpunten verkondigt en (pro-actief) participeert in beïnvloedings- en besluitvormingsprocessen van anderen. De invalshoek

len, in Dordrecht, waar we ook nog een tweede kantoor hebben gehuurd om

Johan van Nieuwenhuyzen, nu nog Heemraad

zal daarbij steeds zijn: datgene doen wat nodig is voor een adequate en effec-

iedereen een fatsoenlijke werkplek te kunnen bieden.

van waterschap Goeree-Overflakkee en vanaf

tieve uitvoering van de eigen taken! Dat helpt ons bij het vestigen en in stand

Daarna, volgens plan begin 2007, zullen we in Ridderkerk een nieuw, eigen

januari 2005 bestuurder van waterschap

houden van het imago van een gedegen, transparante en betrouwbare organisa-

waterschapshuis betrekken, waar we met elkaar nog intensiever verder kunnen

Hollandse Delta namens de categorie Ongebouwd

tie, die zegt wat ze doet, doet wat ze zegt en laat zien dat ze doet wat ze zegt!”


DECEMBER 2004

water in beweging 7

Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland benoemden Daan Monster (rechts op de foto en nog tot 1 januari 2005 dijkgraaf van waterschap De Brielse Dijkring) tot waarnemend dijkgraaf van waterschap Hollandse Delta. Joop van Gerdingen (l) zal hem als secretaris met raad en daad terzijde staan.

“VEILIG, SCHOON EN LEVEND WATER: OM TE GEBRUIKEN, VAN TE GENIETEN EN MEE TE LEVEN, VOOR NU EN DE GENERATIES DIE NA ONS KOMEN”

Watervisie Bloms volgende twee argumenten die een rol speelden bij zijn

acceptatie van de opdracht hadden en hebben alles te maken met enerzijds schaalvergroting en het bundelen van kennis en middelen en anderzijds met een andere visie op water, niet meer ‘als vijand’, maar ‘als bondgenoot’, die om meer ruimte vráágt – en het néémt als het die niet krijgt! Blom: “Om op termijn vooral de klimatologische ontwikkelingen en de daaruit voortvloeiende extremen als veel meer water in de natte periodes en veel

ir. Gerben Boot, adviseur integraal kustbeheer,

minder water in de droge periodes adequaat het hoofd te kunnen bieden,

waterkwaliteit en GIS bij het Waterloopkundig

alsook tegemoet te kunnen komen aan de inmiddels breed gedragen trits

Laboratorium in Delft en vanaf januari 2005

vasthouden

bestuurder van waterschap Hollandse Delta

gesprekspartner voor de ruimtelijke ordenaars.

namens de categorie Ingezetenen

Dat vraagt om een grote organisatie met gebundelde, specialistische expertise

bergen

afvoeren, moet je zorgen voor een volwaardige

en gemotiveerde mensen, die een vooraanstaande positie heeft verworven én ingenomen en waar andere (watergerelateerde) organisaties niet omheen kunnen. En dat kan één grotere organisatie nu eenmaal beter dan vijf kleinere.” Kritische succesfactor “Maar eigenlijk draaide en draait het allemaal om

het vierde argument”, vertelt Blom vol overtuiging, “en dat was en is mijn

“WATER IS NIET ALLEEN EEN BEDREIGING, MAAR BIEDT OOK VELE RECREATIEVE MOGELIJKHEDEN. OM HIERVAN TE KUNNEN GENIETEN IS EEN GOEDE WATERKWALITEIT NOODZAKELIJK” ir. Leo van Gelder, docent wegen waterbouwkunde Hogeschool Rotterdam, nu nog Heemraad

oprechte geloof in het welslagen van deze nieuwe waterschapsorganisatie, die toch vooral om menselijk kapitaal gaat! Ik heb inmiddels aardig wat ervaring opgedaan in reorganisatieprocessen en iedere keer weer word ik gesterkt in mijn opvatting, dat het slagen van een fusie – zowel bij bedrijven als bij over-

van Waterschap IJsselmonde en vanaf januari 2005 bestuurder van waterschap Hollandse Delta namens de categorie Gebouwd

Noodzakelijke reorganisatie Precies anderhalf jaar geleden spraken we

OR G A N O G R A M WAT E R S C H A P H OL L A N D S E D E LTA

met dr. ir. Gerrit Blom, destijds net door drs. Leen van der Sar, de toenmalige gedeputeerde voor waterstaatszaken, benoemd tot onafhankelijk voorzitter

Verenigde Vergadering

van de Voorbereidingscommissie die de fusie van de vijf waterschappen (W5) Blom noemde toen vier argumenten die een rol speelden bij zijn afweging om

Dagelijks Bestuur

deze interim-baan te accepteren: “Allereerst natuurlijk de noodzaak voor een ingrijpende reorganisatie van het waterbeheer, opdat in de toekomst het water-

Secretaris

in Zuid-Holland Zuid op bestuurlijk niveau inhoud en vorm zou gaan geven.

Dijkgraaf

systeem geïntegreerd kan worden benaderd in plaats van uit waterkwaliteitsof waterkwantiteitsaspecten. Vanuit deze integratiegedachte hebben wij dan ook heel bewust gekozen voor een ‘procesgerichte’ organisatiestructuur van

Algemeen directeur

het nieuwe waterschap Hollandse Delta in plaats van voor de traditionele ‘sectorale’ structuur, die je momenteel in waterschapsland heel vaak tegenkomt, maar die onzes inziens de juist zo nagestreefde integratie van water-

Controller

kwaliteits-, -kwantiteits- en -keringstaken onvoldoende mogelijkheden biedt. Door zoveel mogelijk projectmatig te gaan werken en maatwerk te leveren, brengen we de benodigde knowhow en ervaring op allesomvattende, samengebalde en dus integrale wijze bij elkaar. Met deze organisatiestructuur denken wij perfect te beantwoorden aan het doel van deze grootscheepse, Zuid-Holland Zuid overstijgende reorganisatie van het waterschapsbestel, te weten: het bevorderen van een integrale benadering en een efficiënte

Directie

Directie

Directie

Directie

Directie

Beleid,

Zuiverings-

Beheer &

Vergunning-

Middelen

Planvorming &

beheer

Onderhoud

verlening &

Voorbereiding

Handhaving

organisatie van het waterbeheer.”


DECEMBER 2004

water in beweging 9

I N T E G R AT I E N AT U U R - , R E C R E AT I E - E N WAT E RW E N S E N

heids- of andere non-profitorganisaties – staat of valt met de motivatie van de medewerkers! Hoewel iedereen op zijn of haar eigen wijze een veranderingsproces ingaat en ervaart – als een bedreiging of als een uitdaging – vind ik dat

600 ha natuur- en recreatiegebied

in principe niemand buiten de boot mag vallen! Dat betekent, dat iedereen de reële mogelijkheid moet hebben om ook in de nieuwe organisatie zijn of haar talenten te benutten en te ontwikkelen. En natuurlijk kun je dat niet

voor Midden-IJsselmonde…?

meteen bij de formele start van de nieuwe organisatie realiseren, maar zo tegen het einde van het feitelijke integratietraject, zeg maar een paar jaar na de fusiedatum – misschien is de verhuizing naar het veelbelovende, nieuwe kantoor in Ridderkerk in 2007 een mooie markering – moeten de medewerkers

IN 2001 STARTTE HET RIJK DE BESLUITVORMINGSPROCEDURE (PLANOLOGISCHE

zich toch wel een beetje thuis voelen in de nieuwe waterschapsorganisatie.”

KERNBESLISSING-PLUS) VOOR HET PROJECT MAINPORTONTWIKKELING ROTTER-

Passende functies “Primair is het belangrijk om medewerkers zoveel moge-

DAM (PMR). HET PROJECT KENT NAAST EEN ECONOMISCHE DOELSTELLING

lijk te betrekken in het fusieproces, juist ook de ouderen, die in mijn optiek

(AANLEG TWEEDE MAASVLAKTE) OOK EEN LEEFBAARHEIDSDOELSTELLING:

teveel kennis, kunde en ervaring hebben om ze zomaar de organisatie uit te laten wandelen. Velen hebben dit ook zo opgepakt en ongeveer twintig

REALISATIE VAN 750 HA NATUUR- EN RECREATIEGEBIED IN DE REGIO ROTTER-

procent van de medewerkers heeft actief geparticipeerd in het fusieproces via

DAM. HIERVAN IS 150 HA IN DE NOORDRAND GESITUEERD EN 600 HA TEN

werk- of klankbordgroepen. Vervolgens is het zaak te proberen voor iedereen zoveel mogelijk een passende functie te vinden, zodat men betrokken raakt

ZUIDEN VAN ROTTERDAM, IN MIDDEN-IJSSELMONDE. BIJNA VIER JAAR LATER IS

bij de nieuwe situatie, soms onder het motto: ‘Misschien is dit niet mijn

DE FORMELE PROCEDURE (INCLUSIEF M.E.R.) WELISWAAR AFGEROND MET EEN

eerste keus, maar het is wel mijn toekomst!’ De ‘objectgebonden’ functies – waaronder de functies van de mensen op de zuiveringen en in beheer en

BESLUIT, MAAR DIT IS NOG NIET ONHERROEPELIJK, OMDAT DE RAAD VAN STATE

onderhoud – gaan 1-op-1 over, dus daar zaten nauwelijks problemen. Er

NOG GEEN UITSPRAAK HEEFT GEDAAN OP DE INGEDIENDE BEROEPEN.

waren natuurlijk ook functies die aan verandering onderhevig waren, maar uiteindelijk hebben we iedereen kunnen plaatsen.” Kwaliteitsslag Blom vervolgt: “Soms hoor je via via, dat (project)mede-

werkers zich afvragen of je als aparte organisaties niet machtiger bent dan

“Het PMR is weliswaar een project van het Rijk, maar de provincie Zuid-Holland

Een vlonderpad dwars door het helofyten-

als één club…? Nu zitten er bijvoorbeeld twee waterbeheerders in een pro-

is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderdeel PMR/750ha in het

moeras verbindt natuur met recreatie.

jectgroep, een waterkwaliteitsman en een -kwantiteitsvrouw, of andersom,

algemeen en van Midden-IJsselmonde in het bijzonder. Op dit moment wordt

straks nog maar één…? Nog los van het feit, dat ik niet gevoelig ben voor

onderhandeld over de uitvoering van PMR/750ha wat betreft kosten, uitein-

machtsargumenten, klopt de redenering in mijn ogen niet. Het all-in water-

delijke resultaat, risico’s, en dergelijke.” Aan het woord is ir. Johan Moraal,

schap Hollandse Delta – en dat geldt mutatis mutandis voor Waterschap

projectleider van de provincie Zuid-Holland. “Midden-IJsselmonde, ‘mijn’

Rivierenland en Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

project, is onderdeel van PMR/750ha, met de lusten en de lasten onverbreke-

in hun nieuwe constellatie – schept de voorwaarden voor een geïntegreerde

lijk gekoppeld aan het belangrijkste onderdeel van PMR: de aanleg van de

benadering van het waterbeheer. De concentratie tot één partij – wat bijvoor-

Tweede Maasvlakte. Niet inhoudelijk, maar wel politiek-bestuurlijk en qua

beeld bestuurlijk gezien al een veel betere situatie creëert – stelt ons in staat

besluitvorming. Met andere woorden: als uiteindelijk, om wat voor redenen

om de kennis en de kwaliteit van de argumenten te verbeteren: Hollandse

dan ook, de Tweede Maasvlakte niet doorgaat, komt er op Midden-IJssel-

Delta wordt niet alleen een factor groter, maar krijgt meer gespecialiseerde

monde ook geen natuur- en recreatiegebied van 600 ha.”

kennis in huis, zo nodig door extra bijscholing, training en opleiding, waar we een aardig budget voor gereserveerd hebben, en wat niet in huis is qua

Even geduld aub Desondanks maakte de provincie Zuid-Holland als gedele-

specialisatie, kan in huis gehaald worden. En dat lijkt me meer dan voldoende

geerde uitvoeringspartij in zogeheten ontwerpateliers alvast een begin met de

compensatie voor het getalsargument.

uitwerkingen van de plannen voor het nieuwe natuur- en recreatiegebied van

Tenslotte wil ik graag vanaf deze plaats alle medewerkers en managers

De taak van de Voorbereidingscommissie

600 ha, zijn er allerlei (in)formele, bestuurlijke en ambtelijke discussie- en

bedanken voor hun constructieve inzet en bijdragen en ik spreek graag de

zit er bijna op. Haar voorzitter, dr. ir. Gerrit

klankbordgroepen in het leven geroepen en weer ontbonden en was de provin-

hoop uit, dat op termijn de mensen weer fluitend naar hun werk gaan – en

Blom, gelooft heilig in het welslagen van het

cie in 2002 opdrachtgeefster voor een studie naar reële inrichtingsconcepten

even fluitend aan het eind van de dag ook weer naar huis!” ~

nieuwe all-in waterschap Hollandse Delta.

met de hoofdfunctie natuur én hun ecologische rendementen voor het gebied


DECEMBER 2004

water in beweging 11

FIGUUR 1

FIGUUR 2

Vogelvluchtimpressie ‘boskreekmodel’

Vogelvluchtimpressie model

Vogelvluchtimpressie van de toe-

‘autonoom-plus’

komstige landschappelijke situatie na

ten zuiden van de Essendijk onder de titel ‘Hoogwaardige natuur bij IJssel-

Vogelvluchtimpressie van de toekomstige

Bouwstenen Provinciaal projectleider Moraal vertelt, dat ter voorbereiding

realisatie van een zuiveringssysteem

monde’. Maar – nog los van problemen van financieel-technische, procedurele

landschappelijke situatie na realisatie

van de planvorming en de uitvoering van het onderdeel Midden-IJsselmonde

gecombineerd met natuurontwikkeling

of juridische aard – er is nog steeds geen spade de grond in gegaan en dat zal

van een zuiveringssysteem zonder dat

een aantal ‘bouwstenen’ is opgesteld. Dit zijn verkenningen en inventarisa-

in de Zegen-, Molen- en Portlandpolder.

voorlopig niet gebeuren ook…

verdere natuurontwikkeling in de Zegen-,

ties over deelonderwerpen als agrarische bedrijvigheid, cultuurhistorische

Molen- en Portlandpolder plaatsvindt.

waarden, recreatie- en natuurinrichting. Recentelijk hebben de waterbeheer-

Voor de omgeving van het zuiveringssysteem is uitgegaan van het ‘boskreek-

Hoezo integraal? Bovendien is er iets ‘vreemds’ aan de hand met dit project,

Voor de omgeving van het zuiverings-

ders hier op eigen initiatief het rapport ‘Uitwerking waterwensen Midden-

model’ (Boudewijn et al., 2002). Deze

of speelt dat alleen maar in de perceptie van de waterbeheerders…? In alle

systeem is uitgegaan van het model

IJsselmonde’ aan toegevoegd. Moraal heeft een duidelijk mening over de

variant voor natuurontwikkeling is

plannen van de afgelopen jaren ‘vergaten’ de samenstellers consequent het

‘autonoom-plus’ uit de modellenstudie

waterwensen van de waterbeheerders: “Als projectorganisatie zijn wij erg blij

bedoeld ter beeldvorming en is niet

element water uit te werken in hun voorstellen voor het gewenste natuur-

voor natuurontwikkeling voor Midden-

met het zeer toegankelijke en inzichtelijke rapport! Het zuiveringsschap en

in besluitvorming vastgesteld.

en recreatiegebied in Midden-IJsselmonde…?!? Omdat de waterbeheerders

IJsselmonde (Boudewijn et al., 2002).

het waterschap weten goed wat ze willen, hebben hun wensen niet alleen

in dit gebied – i.c. Waterschap IJsselmonde als waterkwantiteitsbeheerder

Deze variant voor natuurontwikkeling

kenbaar gemaakt, maar ook nog eens heel overzichtelijk uitgewerkt in niet

en Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden als waterkwaliteits-

is bedoeld ter beeldvorming en is niet

meer dan drie principiële keuzes met een voorkeursvariant én ze hebben het

beheerder – ondanks hun intensieve lobby-activiteiten nauwelijks gehoor

in besluitvorming vastgesteld.

zelf betaald…! Maar – en dat is misschien een deel van hun probleem – voor

kregen bij de projectverantwoordelijken, hebben zij voor eigen rekening en

ons is water ‘slechts’ één van de bouwstenen voor het planvormingstraject,

risico een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden voor een geïnte-

náást de andere genoemde bouwstenen en bovendien óndergeschikt aan de

greerd wateren zuiveringssysteem in het plangebied. Zomer 2004 accordeer-

hoofddoelstelling van de PKB: de aanleg van 750ha natuur- en recreatiegebied!”

den de besturen van de waterbeheerders het ambitieuze, maar ook alleszins realistische rapport ‘Uitwerking waterwensen Midden-IJsselmonde’, opgesteld

Samenwerking Moraal: “Kijk, we zitten met het project ‘PMR/750ha

door Bureau Waardenburg, Adviseurs voor Ecologie & Milieu. In de ogen van

Natuur en Recreatie’ in een vrij complexe situatie. Theoretisch gesproken

de waterbeheerders zou het toch echt een gemiste kans zijn als er geen water-

kunnen we tot in detail allerlei plannen gaan uitwerken. Dat is op dit

doelstellingen aan de natuur- en recreatiedoelstellingen zouden kunnen wor-

moment echter niet de bedoeling. Het is het voornemen om, nadat de onder-

den toegevoegd, maar hoe denken anderen daarover…?

handelingen tussen het Rijk en de provincie Zuid-Holland zijn afgerond, de planvorming op een interactieve manier te doen plaatsvinden. Dat wil zeggen: in goed overleg met alle betrokkenen, waaronder andere overheden,


DECEMBER 2004


maatschappelijke groeperingen en belanghebbende burgers. Dus een planvor-

(kreekmodel)

Agrariërs Voor projectleider Moraal vormen de agrariërs in het gebied de

mingsproces met ruimte voor inbreng van die partijen. Dáárom hebben wij

Een open landschap met centraal een

meest direct betrokken partij. “Het gaat over enkele tientallen ondernemers

gekozen voor een zeer zorgvuldig proces, waarin timing, tempo, breed draag-

brede kreek die in verbinding staat met

en hun gezinnen en families en die tref je in hun ziel als je hen vriendelijk

vlak en consensus belangrijke projectdoelen zijn. Als provincie staan wij

andere ondiepe waterplassen.

doch dringend verzoekt om hun bedrijfsactiviteiten ofwel te staken ofwel

enigszins ‘boven de partijen’ en streven wij naar een oplossing waarbij wij

Maaibeheer en begrazing op de hogere

elders onder te brengen ofwel zodanig te veranderen, dat ze in te passen zijn

partijen proberen te (bege)geleiden naar overeenstemming en resultaat. Voor

delen voorkomen bosvorming. Het riet

in de nieuwe doelstellingen van het gebied. Bedrijfsverplaatsingen en -beëin-

ons zijn álle betrokken partijen – gemeenten, stadsregio, waterbeheerders,

rondom de kreek is aantrekkelijk voor

digingen vragen uiterste zorgvuldigheid en kosten daarom ook veel tijd en

natuur- en milieu-organisaties en recreatieschappen – onmisbaar, belangrijk

bijvoorbeeld de karekiet en de rietzan-

geld natuurlijk.” Op de vraag of met de grondverwerving in theorie ook het

en waardevol en in deze inventariserende en verkennende ‘snuffelfase’ zijn

ger. In het voorjaar broeden hier eenden

totale budget op zou kunnen zijn, antwoordt Moraal heel diplomatiek: “Dat

alle ideeën, wensen en mogelijkheden meer dan welkom.”

en futen en in de winter pleisteren hier

ligt in de schoot van de toekomst.”

ganzen, smienten en kuifeenden.

Ambitieniveau Eind juni 2004 stuurde Van Heijningen, gedeputeerde voor

Projectbeschrijving Wat zijn nu precies de ‘waterwensen’ van de waterbe-

het Rijnmondgebied, aan alle betrokken partijen een brief over de financiële

(boskreekmodel)

heerders…? Over het antwoord op deze prangende vraag praten we met drs.

besluitvorming: “(…) Vrijdag 25 juni 2004 heeft de ministerraad besloten,

Lijkt op het kreekmodel, maar in de

Fred Kuipers, medewerker gebiedsgericht onderzoek van het zuiveringsschap

dat het Rijk meebetaalt aan het Project Mainportontwikkeling Rotterdam

hoge delen ontstaan juist wél bossen

en drs. Arjenne Bak, projectleider Aquatische Ecologie van Bureau Waarden-

(PMR). Diezelfde dag hebben de overheden die financieel betrokken zijn bij

door het achterwege laten van maai-

burg en inhoudelijk verantwoordelijk voor het al eerder genoemde rapport

PMR een bestuursakkoord getekend. Daarin staan afspraken over de finan-

beheer en begrazing. Dit zorgt voor

‘Uitwerking waterwensen Midden-IJsselmonde’. Arjenne Bak: “Als adviseurs

ciering en uitvoering van onder andere de aanleg van 750 hectare nieuwe

een meer gesloten landschap met

voor ecologie en milieu waren wij al eerder betrokken bij dit project en hebben

natuur- en recreatiegebieden (het project ‘PMR/750ha Natuur en Recreatie’).”

contrast tussen het hoger gelegen bos

wij in opdracht van de provincie Zuid-Holland de studie verricht naar de

en het lagere open water en waterriet.

mogelijkheden en wenselijkheden voor hoogwaardige natuur in het plange-

“Echter”, vervolgt Moraal, “met dit besluit van de ministerraad is het budget

Aalscholvers kiezen de schietwilgen

bied Midden-IJsselmonde. De uitgangssituatie voor onze inrichtingsconcepten

voor het project PMR/750ha met € 34 mln. afgelaagd tengevolge van de econo-

als broedlocatie.

was de huidige situatie en als ‘sturende factoren’ kozen wij voor landschapspa-

mische recessie en de daaraan gekoppelde bezuinigingen. Het Rijk stelt nu

troon, waterpeil(beheer) en de intensiteit van het beheer. Deze combinatie van

€ 139 miljoen beschikbaar en de provincie Zuid-Holland, de stadsregio Rotter-

(model autonoom-plus)

factoren resulteerde uiteindelijk in achttien mogelijke inrichtingsconcepten,

dam en de gemeente Rotterdam stellen samen ¤€ 36 miljoen voor het project

De polders behouden hun open, land-

die we vervolgens hebben uitgewerkt tot inrichtingsmodellen, wat ons betreft

beschikbaar. Er moet simpelweg hetzelfde gedaan worden voor mínder geld,

schappelijke karakter. Percelen blijven in

denkrichtingen, geen blauwdrukken. Onze belangrijkste conclusies waren

waarmee het spanningsveld tussen ambitie en geld – dat natuurlijk altijd

gebruik voor akkerbouw en tuinbouw

destijds (2002), dat het kreekmodel en het boskreekmodel de beste mogelijk-

een belangrijke rol speelt in overheidsprojecten – is toegenomen. Met andere

zonder kassen. In brede randen naast de

heden boden en bieden voor de ontwikkeling van hoogwaardige natuur en een

woorden: als je als belanghebbende partij iets wilt, dan zul je daar ook zélf een

akkers groeien bloemen en kruiden. De

substantiële bijdrage leveren aan de Ecologische HoofdStructuur (EHS). Het

bijdrage aan moeten leveren!”

oevers krijgen verschillende soorten riet.

model autonoom-plus kwam goed uit de bus als de grondverwerving een

Hiervan profiteren soorten als hermelijn,

stapsgewijze realisatie van de inrichtingsmodellen noodzakelijk zou maken,

libel, spitsmuis en rietzanger.

maar levert geen hoogwaardige natuur op en levert geen bijdrage aan de EHS.” Landschappelijke toekomstvisies “Onze oorspronkelijke waterwensen zijn

samen te vatten als: een natuurlijk zuiveringssysteem, dat het uit de Oude Maas ingelaten, licht verontreinigde rivierwater kan ontdoen van persistente stoffen door voorbezinking en van een overmaat aan mineralen door de aanleg van een helofytenmoeras. Het aldus verkregen schone water kan vervolgens een toepassing vinden in het natuurgebied – voor het realiseren van de gewenste ecologische doelstellingen – én kan worden doorgeleid naar de stedelijke gebieden van Rotterdam en IJsselmonde, die nog steeds met een slechNamens Bureau Waardenburg vertaalde

te waterkwaliteit kampen. Omdat wij natuurlijk ook aan het PKB-uitgangs-

drs. Arjenne Bak, projectleider Aquatische

punt natuur en recreatie gebonden zijn, hebben wij onze wensen dan ook zo

Ecologie, de wensen van de waterbeheer-

dicht mogelijk aan laten sluiten op het door Bureau Waardenburg ontwikkel-

ders voor Midden-IJsselmonde in een

de boskreekmodel”, vult Kuipers aan (zie figuur 1, de vogelvluchtimpressie

“toegankelijk en inzichtelijk rapport”,

‘boskreekmodel’). “Daarbij verdwijnt op termijn de bestaande landbouw-

aldus ir. Johan Moraal van de provincie.

bestemming volledig. Later hebben wij nog een toekomstige landschappelijke


DECEMBER 2004


situatie laten visualiseren zonder vergaande natuurontwikkeling maar met

Flora & Fauna

behoud van agrarische activiteiten en dat hebben wij gebaseerd op het model ‘autonoom-plus’ van Bureau Waardenburg.” (zie figuur 2, de vogelvluchtimpressie model ‘autonoom-plus’)

RIET, BEKEND MAAR TOCH VERRASSEND... Een voorbezinkbassin verwijdert de per-

door ing. Stephan Langeweg

sistente stoffen uit het licht verontreinigde rivierwater van de Oude Maas.

delen van zuurstof voorzien. Zo kan het water op een natuurlijke manier gezuiverd worden. Windvaan Riet heeft enkele eigenNatuurlijk zuiveringssysteem “Ons onderzoek richtte zich met name op de

schappen die hem in staat stellen om

dimensionering en inrichting van het natuurlijke zuiveringssysteem”, vertelt

zware stormen goed te doorstaan:

Arjenne Bak, “wat resulteerde in een voorkeursvariant van een combinatie

flexibiliteit en kracht. De flexibiliteit

van een voorbezinkbassin van 5 ha, met aansluitend een helofytenfilter van

van riet zit deels in de buigkracht van

51 ha, gevolgd door een nazuiveringsplas oftewel waterbuffer van 46 ha in het

de stengel, maar er is ook iets anders

gebied tussen de Molenpolderse Zeedijk, de Koedoot, de Portlandse Zeedijke

dat duidelijk zichtbaar meewerkt. Na

en de Veerweg. Een dergelijk zuiveringssysteem is goed combineerbaar met de

een periode met wind uit een vaste

beoogde inrichting als natuurgebied en vergt bovendien geen extra ruimte.”

richting is in een rietkraag te zien hoe de plant zich staande houdt: alle

Nat of droog Kuipers: “Het boskreekmodel gaat uit van een natte inrichting

O! ’t ruisen van het ranke riet!

plant ontstaat. De rietzone kan met

bladeren wijzen in dezelfde richting.

van het gehele gebied ten zuiden van de Essendijk, maar wat ons betreft, zijn

hoe dikwijls, dikwijls zat ik niet

deze methoden wel 15 meter per jaar

Rietbladeren zitten met een lange

ook andere natuurtypen een goede optie. Voor de natuurlijke zuivering is het

nabij den stillen waterboord,

opschuiven, wat vooral te danken is

schede rond de stengel. Daardoor ont-

alleen en van geen mens gestoord,

aan de wortelstokken en runners,

staat een huls die kan draaien rond de hoofdstengel. Zo werkt ieder blad als een windvaan en bij harde wind draait

voldoende om alleen het gebied voor de zuivering zelf – voorbezinkbassin,

Op basis van de richtlijnen voor dimensi-

helofytenfilter en nazuivering – nat in te richten. De overige delen kunnen

onering zijn drie inrichtingsvarianten

en lonkte ’t rimplend water na,

want de kiemkracht van de zaden is

desgewenst een droge inrichting krijgen. Bijvoorbeeld als bosnatuur, als gebied

onderzocht:

en sloeg uw zwakke stafjes ga,

erg gering.

met open grazige natuur of als landbouwgebied verweven met natuur. Qua

1. een variant waarin overtollig gebieds-

en luisterde op het lieve lied,

kosten zijn onze ideeën nog niet doorgerekend, maar enerzijds verwachten wij, dat de realisatie van het zuiveringssysteem kan meeliften op de financieringsstroom voor natuur en recreatie, hoewel anderzijds van ons een financiële bijdrage zal worden verwacht aan de inrichting van het gebied. Dat is overigens iets wat op het bordje van waterschap Hollandse Delta terechtkomt, maar dat

water wordt gerecirculeerd en

dat gij mij zongt, o ruisend riet!

uit de Oude Maas wordt gezuiverd; 3. een combinatie(voorkeurs)variant,

bijna geen greep heeft op de plant.

goede verlander is riet ook een uit-

opnieuw gezuiverd; 2. een variant waarin alleen inlaatwater

het gewoon weg, zodat de wind Natuurlijke zuivering Naast een

Zo beschreef Guido Gezelle in zijn

stekende waterzuiveraar. Wanneer

Schuilplaats Dat riet op deze manier

‘Dichtoefeningen’ (1858) de wel-

we verontreinigd water door een

voor veel dieren een veilige schuil-

bekende oeverplant riet (Phragmites

rietland geleiden, dan wordt dit door

plaats is, lijkt duidelijk. Dit komt ook

wij als zuiveringsschap en Waterschap IJsselmonde alvast inhoudelijk hebben

waarin niet alleen inlaatwater wordt

australis). Aan zijn grijsgroene blade-

het riet gereinigd. Riet heeft een uit-

in zijn naam terug: Phragmites bete-

voorbereid, omdat het een prachtig voorbeeld is van de integratie van water-

gezuiverd, maar dat ook het overtolli-

ren, die wel 4 cm breed kunnen

gebreid wortelstelsel, een netwerk

kent namelijk verschansing. Dichte

kwantiteits- en waterkwaliteitsdoelstellingen!”

ge water recirculeert, dat in de zomer

worden en zeer ruwe randen hebben,

van holle, ondergrondse stengels,

rietbegroeiingen zijn belangrijke

op Midden-IJsselmonde valt en

kun je je lelijk verwonden. Riet komt

dat zeer diep kan gaan. De wortels

broedplaatsen voor watervogels en

Voortgang Of Midden-IJsselmonde op termijn daadwerkelijk zal kunnen

normaliter zou worden afgevoerd.

zowel voor op voedselarme en voed-

dienen als substraat voor bacteriën,

paaiplaatsen voor vissen. Met het

beschikken over het nieuw aan te leggen natuur- en recreatiegebied van 600

Deze voorkeursvariant combineert

selrijke plaatsen als in een zoet en

die de afvalstoffen uit het water

maaien van het riet moet hier zoveel

ha, lijkt gezien het voorgaande een reële vraag…? Begin 2006 onderzoekt het

uitstekend met zowel recreatie- als

een brak milieu. Eigenlijk groeit riet

omzetten in voedingsstoffen, voor

mogelijk rekening worden gehouden,

Rijk de animo van bedrijven die zich eventueel op de nieuwe Maasvlakte wil-

natuurdoelstellingen, vooral met een

in bijna alle plassen en wateren die

zichzelf en voor planten. Zo ontdoen

want het maaien van het riet bevor-

len gaan vestigen en pas als de uitkomst van dat onderzoek positief is – en

natte inrichting van het gebied – ook

een tijdje met rust worden gelaten.

de bacteriën het water van verontrei-

dert zijn groei. Al met al dus een zeer

daarmee dus de aanleg van de Tweede Maasvlakte zal starten – gaat ook het

een grote wens van Zuid-Hollands

Riet breidt zich op drie manieren uit:

nigende stoffen. Hiervoor hebben

veelzijdige plant, die in de natuur en

licht op groen voor de financiering van het project PMR/750ha Natuur en

Landschap – overeenkomstig het

door zaad, door wortelstokken en

ze uiteraard zuurstof nodig. Via de

daarbuiten zeer veel verschillende

Recreatie… Fred Kuipers moet het antwoord schuldig blijven en verzucht

zogeheten 'boskreekmodel', waar-

door runners – horizontale stengels

luchtstengels, een soort holle kokers,

doelen dient, bekend maar toch ook

veelbetekenend: “Tsja, papier is geduldig… en grond ook…” ~

voor overigens nog niet is gekozen.

waarbij op de knopen een nieuwe

worden de ondergrondse planten-

weer verrassend. ~


DECEMBER 2004


~

S T E D E L I J K WAT E R ( B E H E E R ) W E E R H O T I S S U E

Zuiderpark Rotterdam krijgt een mega-facelift IN DE AFGELOPEN JAREN WAS DE (MEDIA-)AANDACHT VOOR HET WATER IN DE STAD WAT AFGENOMEN, MAAR NU IS STEDELIJK WATER(BEHEER) WEER HELEMAAL TERUG ÉN HOT. VOOR HET ZUIVERINGSSCHAP VOLDOENDE REDEN OM DE PLANNEN IN ROTTERDAM NOG EENS DE REVUE TE LATEN PASSEREN. MET HET AMBITIEUZE ‘WATERPLAN ROTTERDAM 2000-2005’ WIL DE GEMEENTE ROTTERDAM DE KWALITEIT EN KWANTITEIT VAN HET ROTTERDAMSE WATER VERBETEREN. DOOR ZICH SAMEN MET DE WATERPARTNERS IN TE SPANNEN, REALISEERT DE GEMEENTE OPPERVLAKTEWATER DAT BETER TE GEBRUIKEN IS VOOR RECREATIE, ALS BUFFER BIJ ERNSTIGE REGENVAL, VOOR EEN AANTREKKELIJKER STADSBEELD EN ALS OPTIMALE LEEFPLEK VOOR PLANT EN DIER…

Toch is het wellicht interessant – en dat mag ook zeker niet ontbreken in deze allerlaatste Water in Beweging! – om nog even terug te blikken op dit onderwerp door uit het gesprek tussen (oud-)wethouder Kuijper en Boeve een alinea te citeren rondom de hoofddoelstelling van NW4, de Vierde Nota Waterhuishouding van het Rijk uit 1998, die eveneens aandacht besteedde aan ‘water in de stad’. De hoofddoelstelling luidde: “Het hebben en houden van een veilig en bewoonbaar land en het in stand houden en versterken van gezonde en veerkrachtige watersystemen, waarmee een duurzaam

Die tijdelijk tanende belangstelling voor ‘water in de stad’ is overigens hele-

gebruik blijft gegarandeerd.”

maal niet zo verwonderlijk, want in de afgelopen jaren hebben de gemeenten en de waterbeheerders veel tijd en energie gestoken in visie- en planvorming

Veiligheid “Als we NW4 beschouwen als een opmaat naar de 21e eeuw”,

en nú komt een groot deel van deze stedelijke waterplannen tot uitvoering,

geeft Boeve (in 2000 dus!) een schot voor de boeg, “dan moeten we conclude-

dus er gebéurt ineens van alles op de gebieden ruimte voor water, verbetering

ren, dat de technologische aanpak van de waterbeheersing tegen zijn grenzen

van de waterkwaliteit, vergroting van de recreatieve en belevingswaarde van

is opgelopen. In de jaren zeventig en tachtig zagen we een snelle afvoer van

het water in de stad, afkoppelen van regenwater en/of de aanleg van natuur-

het water en hoge dijken als dé oplossingen voor alle problemen. Nu weten

vriendelijke oevers en dat leidt logischerwijs tot hernieuwde aandacht!

we, dat we alternatieve oplossingen moeten vinden voor basisvoorwaarden als veiligheid, leefbaarheid, bewoonbaarheid en duurzaamheid. Voor de

Sturende rol In het tweede nummer van dit relatiemagazine (september

waterschapswereld is veiligheid van have en goed de absolute prioriteit,

2000) spraken mevrouw drs. Els Kuijper – de toenmalige PvdA-wethouder

maar de wijze waarop we die basisveiligheid gaan realiseren, verandert in

van de gemeente Rotterdam met onder meer buitenruimte en milieu in haar

de komende jaren heel sterk. Van technische en technologische oplossingen

portefeuille – en ir. Jan Boeve – nog tot 1 januari 2005 voorzitter van het

stappen we meer en meer over op oplossingen die pleiten voor een natuur-

zuiveringsschap – onder andere over de (ver)bindende rol van water en

lijkere omgang met water in de ruimtelijke ordening. Dat is het resultaat

over water als zwaarwegend sturend element voor de ruimtelijke inrichting,

van een nieuwe, écht geïntegreerde manier van denken. Dergelijke duurzame

waarbij de wethouder de plannen met het Zuiderpark als voorbeeld noemde.

oplossingen komen alleen tot stand door intensieve samenwerking. Primair

De twee bestuurders waren opvallend eensgezind over de noodzaak van

tussen de verschillende gemeentelijke diensten, sectoren en afdelingen en

intensieve samenwerking tussen (lokale) overheden. Dít artikel, anno 2004,

vervolgens ook tussen gemeenten, waterschappen en andere ‘waterpartners’.

stelt de concrete samenwerking op ambtelijk niveau centraal, zowel beleids-

Duurzaam betekent in dit verband ook, dat je de positieve elementen van het

matig als in de planvorming als in de uitvoering.

water in de directe omgeving zo goed mogelijk benut. Bouwen aan het water


DECEMBER 2004


Drs. Wendy Eygendaal, projectleider

Areaaluitbreiding Vanuit zijn waterschapsorganisatie stáát Vermeulen

Zuiderpark voor de gemeente Rotterdam:

voor het realiseren van de meest optimale waterkwantiteitsdoelstellingen.

"We willen het park voor alle bewoners op

“(…) Maar wel tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten (…)”, zal

Zuid aantrekkelijker maken!"

hij meer dan eens herhalen. Het Zuiderpark verbindt waterkwantiteits- en waterkwaliteitsdoelen op een effectieve, logische en natuurlijke manier met elkaar door invulling te geven aan de functies ‘waterberging’ (kwantiteit) respectievelijk ‘recreatiewater’ (kwaliteit). Vermeulen: “Om zo optimaal mogelijk aan de (waterbergings)uitgangspunten van WB21 te voldoen, samen te vatten in de trits vasthouden

bergen

afvoeren, was het noodzake-

lijk het areaal oppervlaktewater uit te breiden met zo’n 5 hectaren, zo is door ons als waterkwantiteitsbeheerder berekend. Voor de kwaliteitsverbetering van het op te vangen (buffer)water was volgens waterkwaliteitsbeheerder het zuiveringsschap nog eens zo’n 9 ha gewenst, waardoor het totale areaal water stijgt van 21 naar 35 hectaren, een stijging van niet minder dan zeventig procent! (bomenkap)

Daarmee werken wij gezamenlijk, waterbeheerders en gemeente, aan de toe-

Zo'n 275 essen, elzen, populieren, ber-

komst van het water en geven we het water de ruimte om eens per honderd

ken, dennen en eiken moeten het veld

jaar spontaan te inunderen.”

ruimen in het Zuiderpark. Niet iedereen

is daar een goed voorbeeld van. Water – en dan vooral de belevingswaarde van

is het daar mee eens, variërend van de

Wijkpark of stadspark? “Méér inwoners van Rotterdam Zuid én meer ver-

water – moet een prominentere plaats krijgen in het ‘stedelijk landschap’,

Stadspartij, die grote bezwaren heeft

schillende soorten mensen naar het Zuiderpark trekken, was en is nog steeds

waarbij de mogelijkheden voor natuurontwikkeling – zowel droge als natte

tegen de “onevenredig grootschalige

de hoofddoelstelling”, aldus Eygendaal. “We werken momenteel aan de doel-

natuur – geïntegreerd worden in de plannen.”

waterberging in het park en het daar-

stelling om het park voor álle bewoners op Zuid aantrekkelijk te maken door

mee samenhangende rooien van duizen-

het voorzieningenniveau en -aanbod uit te breiden en gevarieerder te maken,

Belangenbehartiging En vervolgens bevinden we ons met één vingerknip

den bomen” tot parende vleermuizen

zowel voor bestaande als voor nieuwe doelgroepen, onder wie ook jongeren en

weer in december 2004 en praten we over de voortgang en uitvoering van de

van de beschermde soort ruige dwerg-

allochtonen. Op dit moment, eind 2004, worden de werkzaamheden al heel

plannen in en rond het Zuiderpark met drs. Wendy Eygendaal, projectleider

vleermuizen, die onlangs de bomen had-

zichtbaar. Zo is er inmiddels aangevangen met de bomenkap om ruimte vrij te

Zuiderpark voor de gemeente Rotterdam én met Ad Vermeulen, senior

den gebombardeerd tot liefdesnestjes

maken voor de realisatie van een voetbalveld, het graven van water en de nieu-

beleidsmedewerker planvorming en onderhoud van Waterschap IJsselmonde.

en zo de oorzaak waren van uitstel van

we volkstuinen op Zuiderhof. Ook de speeltuin Carnisse-eiland wordt momen-

Hoewel beide gesprekspartners bij uitstek waarden als samenwerking,

de bomenkap…

teel opgeknapt en de Sperwers hebben een nieuw kunstgrasveld gekregen.”

duurzaamheid, belevingswaarde en integraliteit hoog in het vaandel dragen, moeten zij ook de belangen behartigen van hun individuele organisaties en, zoals Vermeulen regelmatig zal zeggen: “Er is (uiteindelijk) geen groter belang dan eigenbelang!” Alleen al wat dát betreft, is het per 1 januari 2005 (Zuiderpark)

samengaan van het zuiveringsschap met vier kwantiteitswaterschappen,

Volkspark uit 1952 van zo’n 225 ha, naar

waaronder Waterschap IJsselmonde, een hele verbetering, omdat vanaf dat

goed Duits voorbeeld primair aangelegd

moment de waterkwantiteits- en -kwaliteitsbelangen integraal behartigd

“voor het lichamelijk en geestelijk wel-

worden vanuit één organisatie: all-in waterschap Hollandse Delta!

zijn van de arbeidende bevolking”, met enerzijds doelgroepspecifieke voorzie-

Betekenis Zuiderpark Eygendaal over de betekenis van het Zuiderpark:

ningen als volkstuinen, sportvelden en

“Voldoende buitenruimte vind ik van essentieel belang voor de Rotter-

een botanische tuin voor het verwerven

dammers, mensen worden nu eenmaal gelukkiger als ze ook lekker naar

van enige kennis der natuur en anderzijds

buiten kunnen om te wandelen, te spelen, te sporten of gewoon op een

Ad Vermeulen, senior beleidsmedewerker

een grote vrije gebruiksruimte – een

bankje te genieten van de omgeving.” Hoewel het element water een sturend,

planvorming en onderhoud van Waterschap

centraal gelegen speel- en ligweide

zelfs ordenend principe is binnen de plannen met het Zuiderpark – alleen al

IJsselmonde: "Water is belangrijk in het

waar diverse informele activiteiten

wegens de uitbreiding van het areaal oppervlaktewater met maar liefst 14 ha –

Zuiderpark, zowel voor de belevingswaarde

plaats kunnen vinden (spelen, sporten

spelen voor Eygendaal nog andere elementen een belangrijke rol, zoals

van bezoekers en gebruikers als voor de ont-

en verpozen)

natuur, (volks)tuinen, openbare ruimte, sport en spel.

wikkeling van de natuur als voor recreatie."


DECEMBER 2004


Watersysteem Vermeulen vult aan: “Sinds het gedenkwaardige moment,

waarop wethouder Bolsius en de waterschapsbestuurders Boeve en Beishuizen kort geleden de eerste schop in de grond staken, wordt er hard gewerkt aan het nieuwe watersysteem, waarvan een nieuwe, grote vijver deel uitmaakt. 2005 Staat onder meer in het teken van het vergroten van het totale wateroppervlak met nog eens 9 ha. Water is, zoals gezegd, een belangrijk element

Het buffersysteem (BS) bestaat grotendeels

in het Zuiderpark, zowel voor de belevingswaarde van de bezoekers en

uit een helofytenfilter, een (natuurlijk)

gebruikers als voor de ontwikkeling van de natuur en voor recreatie. Tot

zuiveringsmoeras, dat gebruik maakt van

nu toe is het waterbeeld eentonig, is er regelmatig wateroverlast tengevolge

de zuiverende eigenschappen van onder

van hoge peilstijgingen, hebben we te maken met een slechte waterkwaliteit

andere riet (Phragmites communis).

tengevolge van frequent voorkomende overstortingen met ongezuiverd rioolwater en is er weinig doorstroming en doorzicht. Bovendien kampt het

Het toekomstige watersysteem onderscheidt:

water met zuurstofgebrek en ontbreken natuurvriendelijke oevers. Vissterfte,

– een singelsysteem van bijna tien hectaren, dat we omschrijven als het

blauwalgen en troebel water zijn de zichtbare gevolgen. De vijvers vormen

hoofdwatergangensysteem (HWS), dat bestaat uit het stedelijk water met

met de nabijgelegen singels één gesloten watersysteem, wat niet goed is voor

in principe een vast peil (-2.40 NAP) door de inlaat van Maaswater; dit

de algehele waterkwaliteit en daarom hebben de waterbeheerders voorgesteld

systeem heeft vooral een afwaterende en bergende functie;

om dit drastisch te veranderen, wat tevens heel goed aansluit op het Water-

– een parksysteem (PS) van 19 ha, dat een geïsoleerd, semi-autonoom

plan Rotterdam 2000-2005.”

systeem is (moet worden) met ecologisch gezond en hygiënisch betrouwbaar water van recreatiekwaliteit; om dit te bereiken zijn inmiddels alle

Onrealistische ambities Ad Vermeulen van Waterschap IJsselmonde memo-

watergangen gebaggerd en verdiept, zowel voor een betere doorstroming

reert nog even, dat de planvorming van het Waterplan Rotterdam dateert van

als voor een hogere waterkwaliteit; – een buffersysteem (BS), dat tussen het hoofdwatergangensysteem en het

vóór 2001, toen de gemeente nog zélf volledig verantwoordelijk was voor het

parksysteem ligt en grotendeels bestaat uit een helofytenfilter, een zuive-

waterkwantiteitsbeheer. “In haar waterplan heeft de gemeente Rotterdam een heel hoog ambitieniveau neergelegd”, aldus Vermeulen, “gevisualiseerd

ringsmoeras; het BS krijgt een westelijk deel van 4,7 ha en een oostelijk

in streefbeelden met pakkende namen als Compacte Stad, Blauwe Ring en

deel van 1,7 ha en het gaat werken als een zuiverende buffer voordat het

Groene Wiggen. Het Zuiderpark is net als de Kralingse Plas en de Bergse

overtollige regenwater de vijvers bereikt; bovendien kunnen we in de droge

Plassen zo’n Groene Wig, waarin de natuur centraal staat en waar duizenden

Uit een onderzoek naar de resultaten

perioden zowel het parksysteem als het hoofdwatergangensysteem aanvul-

Rotterdammers hun vrije tijd doorbrengen. Voor het Zuiderpark was zelfs de

van de publiekscampagne ‘Nederland

len met dit kwalitatief goede ‘bufferwater’.

alleszins onrealistische functie zwemwater bedacht. Maar goed, het water-

leeft met water’ blijkt de associatie van

plan bevatte vooral politieke keuzes en dat is niet altijd hetzelfde als realisti-

Peter Timofeeff met de waterproblema-

“Om deze subwatersystemen op een goede manier met elkaar te integreren

sche waterdoelstellingen. Dus toen wij in 2001 de verantwoordelijkheid voor

tiek goed te werken: hij straalt niet

en van elkaar te laten profiteren (suppletie, doorspoeling)”, licht Vermeulen

het waterkwantiteitsbeheer overnamen van de gemeente, hebben we samen

alleen deskundigheid uit, maar ook

toe, “worden ze met elkaar verbonden door middel van een ingenieus net-

met Gemeentewerken Rotterdam en Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en

sympathie; bovendien vinden de onder-

werk van al dan niet beweegbare en/of intelligente stuwen, in-, uit- en over-

Waarden het ‘Raamplan inrichting water Zuiderpark’ opgesteld, een haalbaar

vraagden hem als weerman bij uitstek

laten, duikers, (doorspoel)gemalen, hevels en overstorten, allemaal technische

én betaalbaar Programma van Eisen waaraan het watersysteem Zuiderpark

geschikt om een boodschap te communi-

oplossingen ten behoeve van optimaal waterkwantiteitsbeheer. In totaal

zou moeten voldoen om aan de ene kant in aanmerking te kunnen komen

ceren over bescherming tegen water-

nemen wij als Waterschap IJsselmonde ruim drie miljoen euro voor onze

voor vergunningverlening en aan de andere kant toch zoveel mogelijk de

overlast en overstromingen. Inmiddels

rekening op de totale projectkosten van zo’n twintig miljoen euro tot 2015.

gewenste kwaliteitsslag te kunnen maken.”

is het campagnethema gewijzigd in

Omgerekend bedragen voor ons de kosten € 65 per m2, terwijl wij voor het-

‘Water in de stad’ en kunnen we Peter

zelfde werk in het landelijk gebied niet meer dan €12 per m2 kwijt zijn!

Toekomstig watersysteem Vermeulen: “We gaan – in afwijking van het

Timofeeff horen, zien en lezen op de

Dankzij het uitstekende project- en financiële management van Wendy

Masterplan – het watersysteem opsplitsen in drie aparte, maar nauw samen-

radio, de televisie en in de dagbladen.

Eygendaal ligt het project Zuiderpark niet alleen goed op schema, maar

hangende subsystemen, wat samen met de areaaluitbreiding van 14 ha nodig

Op en in deze massamedia legt hij uit

zullen naar verwachting ook de kosten wel binnen de geraamde begroting

is om een robuust watersysteem te krijgen met ecologisch en biologisch

wat maatregelen als ‘meer open water’

blijven”, besluit Vermeulen, “en zo ontstaat in de komende jaren een even

betrouwbaar water en om bij hevige neerslag voldoende bergingscapaciteit te

en ‘afkoppeling van regenwater’

prachtig als functioneel ‘stedelijk landschap’, waarbij de mogelijkheden voor

hebben zonder risico’s op verontreinigende overstortingen van ongezuiverd

concreet inhouden en wat mensen

natuurontwikkeling – zowel droge als natte natuur – geïntegreerd zijn in de

rioolwater. Daarnaast biedt de areaaluitbreiding uiteraard ook de nodige

zelf kunnen doen om zich te wapenen

plannen. Kortom: het Zuiderpark wordt een schoolvoorbeeld van meervoudig

kansen voor natuurontwikkeling en recreatief (mede)gebruik.”

tegen wateroverlast.

ruimtegebruik binnen het stedelijk gebied!” ~


DECEMBER 2004


~ Waterschap Hollandse Delta ontstaat op 1 januari 2005 uit een fusie van de huidige (kwantiteits)waterschappen De Brielse Dijkring (Brielle), GoereeOverflakkee (Middelharnis), De Groote Waard (Klaaswaal) en IJsselmonde (Barendrecht) met Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden (Dordrecht). Ongeveer 80% van de huidige medewerkers van het zuiveringsschap werkt met ingang van 2005 voor waterschap Hollandse Delta. Meer informatie over de fusie(partners) vindt u op www.wshd.nl.

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard ontstaat op 1 januari 2005 uit een fusie tussen de huidige hoogheemraadschappen van Schieland en van de Krimpenerwaard. Het deel van het zuiveringsschap dat in de Krimpenerwaard zijn waterkwaliteitstaken uitvoert – zo’n 5% van het huidige personeelsbestand – voegt zich ook bij dit nieuwe waterschap. Meer informatie over deze waterschappen vindt u op www.schieland.nl en www.krimpenerwaard.nl.

In 2005 zal Waterschap Rivierenland, door middel van een integratie, uitgebreid worden met het Zuid-Hollandse Hoogheemraadschap van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden. Ook dat deel van het zuiveringsschap dat het waterkwaliteitsbeheer in de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden inclusief het Utrechtse Vianen verzorgt, zal dan opgaan in Waterschap Rivierenland. Zo'n 15% van de werknemers van het zuiveringsschap, hoofdzakelijk werkzaam in de Alblasserwaard, zal bij dit waterschap gaan werken. Ook het Noord-Brabantse Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch zal per 1 januari 2005 toetreden tot Waterschap Rivierenland. Meer informatie vindt u op www.waterschaprivierenland.nl.

Wij drukken Water in Beweging op Bioset, een milieuvriendelijkere papiersoort.

ALLERLAATSTE WATER IN BEWEGING! WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA IS ER HELEMAAL KLAAR VOOR MIDDEN-IJSSELMONDE NATUUR- & RECREATIEGEBIED?

Recommend Documents