Audiologie VUmc, Amsterdam. Siméa commissie schoolaudiologie

Luisterinspanning Niek Versfeld klinisch fysicus-audioloog KNO/Audiologie VUmc, Amsterdam Siméa commissie schoolaudiologie

Blur 64px 32px 16px 8px 4px 2px 1px







Blur

Pc

64px

5%

32px

15%

16px

50%

8px

90%

4px 100% 2px 100% 1px 100%

effort (%) or correct score (%)

100 correct score effort

80 60 40 20 0 1

2

5

10

20

blur (pixels)

Effort kan variëren bij gelijke score

50

100

effort (%) or correct score (%)

100 correct score effort

80 60 40 20 0 1

2

5

10

20

blur (pixels)

Score kan variëren bij maximale effort

50

100

Centrale c

lage tonen

hoge tonen

Het audiogram

zachte tonen

harde tonen Het audiogram

stoorlawaai • Stoorlawaai maakt een deel van de spraak onhoorbaar. • Door redundantie (context, etc.) is de spraak toch verstaanbaar. • Reconstructie kost wel extra inspanning.

luister inspanning

New ELU model (Rönnberg) (ease of language understanding)

Rönnberg J, Rudner M, Lunner T, Zekveld AA. When cognition kicks in: Working memory and speech understanding in noise. Noise Health 2010;12:263-9

New ELU model (Rönnberg) (ease of language understanding)

top-down Verwerkingssnelheid Aandacht Gebruik context Werkgeheugen Inhibitie van irrelevante informatie Taalvaardigheid

Hoorbaarheid Akoestiek Vervorming 2-origheid bottom-up

Rönnberg J, Rudner M, Lunner T, Zekveld AA. When cognition kicks in: Working memory and speech understanding in noise. Noise Health 2010;12:263-9

slechthorendheid • Slechthorendheid maakt een deel van de spraak onhoorbaar. • Slechthorendheid verlaagt de “kwaliteit” van het geluid. • Reconstructie kost dus dubbel zoveel inspanning.

“kwaliteit” • Verminderd tijd-oplossend vermogen • Verminderd frequentie-oplossend vermogen

slechthorendheid • Detectie: – Niet meer kunnen horen van zachte geluiden – Maar: harde geluiden blijven even hard – Dus: dynamiek wordt kleiner • Herkenning: – Onderscheiden van geluiden (bv. instrumenten) • Verstaan in stilte: – Gaat meestal nog redelijk • Verstaan in rumoer: – Wordt moeilijker vanwege slechter tijd- en frequentieoplossend vermogen • Localisatie: – Lastiger, met name voor-achter (hoge tonen) – Lastiger bij twee ongelijke oren • Oorsuizen (tinnitus): – Gevolg van gehoorverlies

Gevolgen slechthorendheid • Verstaan: – Gaat moeizamer, kost veel energie, invullen – Langzamere reacties – Verminderde kwaliteit van de communicatie • Overigen: – Minder (cognitieve) capaciteit voor overige activiteiten – Slechter onthouden / leren – Extra vermoeidheid – Minder animo voor andere activiteiten – psychische klachten op langere termijn – Vermijden van gesprekken in groepen, rumoer – Onzekerheid, achterdocht “Aging, hearing acuity, and the attentional costs of effortful listening”, Tun PA, McCoy S, Wingfield A. Psychol Aging. 2009 Sep;24(3):761-6. Nachtegaal, J., Kuik, D. J., Anema, J. R., et al. (2009). Hearing status, need for

luisterinspanning • Kunnen we dat meten? • Ja: – Vragenlijsten – Luisterexperimenten – Psychofysiologisch

vragenlijsten

Kricos, P. (2006). Audiologic management of older adults with hearing loss and compromised cognitive/psychoacoustic auditory processing capabilities.

luisterexperimenten • Reactietijd metingen • Dubbeltaak metingen

Reactietijdmetingen E = P*t (totale inspanning = effort = vermogen * tijd)

vermogen

tijd

cognitie

Effort en reactietijden • E = P*t – Als de cognitieve vermogens op volle toeren werken, kan de luisterinspanning bepaald worden met reactietijden • Gatehouse & Gordon (1990): – Nazeggen van woorden/zinnen – Meet reactietijd bij het nazeggen – Met en zonder hoortoestellen

Effort en reactietijden

Reactietijden verschillen nog wanneer scores niet meer significant verschillen (bijv. bij ceiling)

Reactietijdmetingen in de kliniek • Eyetracker metingen

Ben-David, B.M., Chambers, C.G., Daneman, M., Pichora-Fuller, M.K., Reingold, E.M., & Schneider, B.A. (2011). Effects of aging and noise on real-time spoken word recognition: evidence from eye movements. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 54(1), 243-

Effort en dubbeltaken • Het (cognitieve) vermogen kan verdeeld worden over verschillende taken • P2 = Pmax – P1 – als er meer capaciteit/effort voor primaire taak nodig is, is er minder beschikbaar voor een andere taak

vermogen

tijd

cognitie cognitie cognitie

Dual task – Downs (1982) – primaire taak: nazeggen van CVC-woordjes – secundaire taak: knop indrukken wanneer een lampje aan gaat. – test mèt en zonder hoortoestel

HTT verbetert spraakverstaan

HTT verbetert reactietijd

Psychofysiologisch

Psychofysiologische reacties • • • • • •

Pupildilatatie  pupillometrie Transpiratie  verhoogde huidgeleiding (Galvanic Skin Response) Hartslag, Bloeddruk Ademhaling, zuurstofgehalte in het bloed Spierspanning  electromyografie Huidtemperatuur

Psychofysiologische reacties dichotische cijfertest

• Luisterinspanning (rating) verandert bij gelijkblijvende score

Carol L. Mackersie & Heather Cones (2011) “Subjective and Psychophysiological Indexes of

Psychofysiologische reacties dichotische cijfertest

• Huidgeleiding neemt toe bij toenemende taakzwaarte • Huidgeleiding is gerelateerd aan (gerapporteerde) luisterinspanning (r=0.67) Carol L. Mackersie & Heather Cones (2011) “Subjective and Psychophysiological Indexes of

Huidgeleiding

Huid geleiding

start luistertaak

A Galvanic Skin Response 60 second sample signal. The signal was acquired in the middle and ringer fingers.

pupilreactie • pupil wordt groter (dilatatie) bij cognitieve inspanning

Pupildilatatie neemt toe met moeilijkere luistersituatie

0

-2

-4

-6

-8

dB Signal to Noise Ratio (speech fixed at 55 dB SPL) Zekveld, A. A., Kramer, S. E., Festen, J. M. (2010). Pupil response as an indication of effortful listening: The influence of sentence

Spraakverstaan in ruis (SRT) • Welke signaal-ruisverhouding (SNR) is nodig voor een score van 50%, 80% of 100%? • Welke pupildilatatie (=luisterinspanning) hoort daarbij?

50%

80%

100%

Assessing aspects of auditory handicap by means of pupil dilatation. Kramer SE, Kapteyn TS, Festen JM, Kuik DJ. Audiology. 1997 May-

Spraakverstaan in ruis (SRT) • Welke signaal-ruisverhouding (SNR) is nodig voor een score van 50%, 80% of 100%? • Welke pupildilatatie (=luisterinspanning) hoort daarbij? – Slechthorenden scoren sowieso slechter.

50%

80%

100%

8 dB slechtere SNR


Spraakverstaan in ruis (SRT)

50%

80%

extra inspanning

• Welke signaal-ruisverhouding (SNR) is nodig voor een score van 50%, 80% of 100%? • Welke pupildilatatie (=luisterinspanning) hoort daarbij? – Slechthorenden scoren sowieso slechter. – Luisterinspanning van slechthorenden is hoger om gelijke score te bereiken.

100%

8 dB slechtere SNR


Luisterinspanning en hoortoestellen • In welke mate kunnen hoortoestellen de luisterinspanning verminderen?

• Hoorbaar maken van spraak helpt de luisterinspanning te verlagen • Maar er zal altijd meer luisterinspanning geleverd moeten worden ter compensatie, alle signaalbewerkingen ten spijt.

Samenvattend • Bij horen of luisteren is niet alleen het perifere gehoororgaan betrokken, maar zijn er ook top-down functies voor verwerking van de informatie. • Gehoorrevalidatie is dus veel meer dan alleen maar zorgen voor meer geluid in het oor. • Naast verbeteren van spraakverstaan (bottom up) is verminderen van de luisterinspanning (top down) een belangrijk doel van gehoorrevalidatie. – Luisterstrategieën! • Hoortoestellen kunnen de slechthorendheid nooit volledig compenseren – Vergroten van de hoorbaarheid verlaagt de luisterinspanning – Vergroten van de signaal-ruisverhouding verlaagt de luisterinspanning – Verbeteren van de akoestiek – SOLO-apparatuur, ringleiding, etc. • Een verminderd gehoor zorgt altijd voor extra luisterinspanning – Ongeacht alle signaalbewerkingen van het hoortoestel – Mogelijk zijn er signaalbewerkingen die de luisterinspanning verlagen, maar dit is nog niet aangetoond

Audiologie VUmc, Amsterdam. Siméa commissie schoolaudiologie

Recommend Documents