Armoede in Tienen. Het verhaal van 5 sterke vrouwen

Armoede in Tienen Het verhaal van 5 sterke vrouwen

1

Enkele weken geleden werden in de krant de laatste cijfers over armoede gepubliceerd. Het beeld was niet rooskleurig. Het aantal kinderen dat in Vlaanderen in armoede wordt geboren, is de voorbije twaalf jaar niet minder dan verdubbeld. Vandaag leeft één op acht Vlaamse gezinnen in armoede. De crisis maakt nieuwe slachtoffers en hakt nog eens dubbel in op wie al in armoede leeft.

[Politics are too serious a matter to be left to the politicians.] Charles De Gaulle, 1961

De goede voornemens waren nochtans niet van de lucht: jaarboeken, rondetafels, onderzoeken, projecten, het Europees jaar voor de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting in 2010, zelfs een millenniumdoelstelling op wereldniveau om tegen 2015 de extreme armoede te halveren,... Maar er worden niet veel resultaten gehaald. Niet genoeg, niet blijvend, niet structureel. De gelaagdheid van ons politiek systeem — van de lokale overheid over Vlaanderen en België tot Europa — maakt het er blijkbaar niet makkelijker op. Want met de niveaus neemt ook de vaagheid toe: welke overheid heeft welke bevoegdheid, wie beschikt over de macht, wie moet het beleid orkestreren? In de praktijk zien we de hete aardappels en zwarte piet doorschuiven, van hoog naar laag en omgekeerd. Eén ding is zeker: mensen in armoede zijn hier de dupe van. Heeft De Gaulle dan toch gelijk? Is politiek een te serieuze zaak om over te laten aan de politiekers? Mensen in armoede hebben de boodschap begrepen. Ze stappen zelf de politieke arena in, al dan niet met steun van professionals. Maar ze beseffen ook dat ze bondgenoten moeten zoeken in de politiek, die samen met hen de strijd tegen armoede willen aangaan.

Ook in Tienen zetten mensen in armoede de stap en verenigden zich in Erm ’n Erm, een Vereniging Waar Armen het Woord Nemen. Ze hebben beslist om — stap voor stap — komaf te maken met het taboe en de schaamte. Het project Armoede in Tienen vormt hun belangrijke eerste stap in dit proces. Samen met vier fotografen van OpgewekTienen en Michel, actief bij Erm ‘n Erm, doorkruisten ze hun stad. Vijf vrouwen vertelden wat het betekent in armoede te leven. Foto’s en stukken van hun levensverhaal zijn opgenomen in deze publicatie en geven armoede in Tienen een gezicht en een stem. Tienen, de tintelende stad, vecht met zijn imago. Citymarketing is hot en armoede past niet in dat plaatje. Maar armoede is aanwezig en tast het stadsweefsel aan. De kop in het zand steken heeft geen zin. En niet alleen wat fraai is, heeft het recht gezien te worden. De fototentoonstelling Armoede in Tienen is niet zonder risico, maar dat nemen we er graag bij. We zijn er immers van overtuigd dat armoede zichtbaar maken de eerste positieve stap is voor een samenwerking tussen mensen in armoede en het beleid. Dit project is dan ook geen aanklacht tégen — tenzij tegen de armoede zelf —, maar een uitgestoken hand. We hopen dat die aangenomen wordt, door iedereen die betrokken is bij de strijd tegen armoede, door iedereen die er verantwoordelijkheid voor draagt. Dirk Masquillier Coördinator Riso Vlaams-Brabant

Foto cover: Roelof Pantjes

2

3

De geïnterviewden Dat de geïnterviewden allemaal vrouwen zijn, was niet het opzet. Wij hadden graag ook mannen en mensen van allochtone afkomst aan het woord gelaten. Helaas bleek het niet eenvoudig om deze groepen tot een verhaal en eventueel een foto te overhalen. Maar we blijven er in de toekomst zeker aan werken. Toch geven deze vijf vrouwen een krachtig beeld over armoede. Vaak zijn zij het die bij tegenslag of tegenkanting voor hun gezin en speciaal voor hun kinderen blijven vechten. 4

Sylvie

trouwde met Luc in 1981. Na enkele jaren hoopten de frustraties zich op en werden de slagen haar te veel. Nog voor de scheiding rond was, kreeg Sylvie haar eerste kind bij Erik. Ze waren zes jaar samen en kregen nog twee kinderen. Helaas waren de fles en de woede-uitbarstingen die hiermee gepaard gingen, nooit ver weg. Sylvie probeert vandaag met Danny een stabiele toekomst aan haar kinderen te geven, hoewel ze allemaal heel wat bagage torsen. De gezondheid van Sylvie laat het niet toe te gaan werken, maar ze heeft zich vroeger in Leuven wel vol overgave ingezet rond het thema onderwijs. Zij wil dat nu ook ter harte nemen bij Erm ‘n Erm.

Clara

Als kind groeide eerst op bij haar grootouders. Op haar zevende ging ze terug bij haar ouders wonen, maar daar kreeg ze de schuld van alles. Ze trouwde op jonge leeftijd. Haar eerste twee mannen sloegen haar. In de periode van haar derde man raakte ze verslaafd aan alcohol. Daarna heeft ze de stap gezet naar therapie. Ook haar vijf kinderen hebben de nodige moeilijkheden gekend. Momenteel woont Clara gelukkig samen met Benny en is haar thuis nog steeds gezegend met een open deur. Clara is een eeuwig luisterend oor en helpende hand voor iedereen die er nood aan heeft. Dat wil zij ook zijn bij Erm ‘n Erm.

Sommige geïnterviewden wilden anoniem blijven. We hebben hen dan ook een andere naam gegeven. Ook de andere namen die in hun verhaal voorkomen zijn fictief ter bescherming van hun kinderen.

5

Louise

was 13 jaar relatief gelukkig getrouwd met Ludo en ze kregen drie kinderen. Na de dood van Ludo’s vader begon de relatie te kantelen. Van zijn moeder moest hij niet meer gaan werken. Louise klopte lange dagen en hield dit enkele jaren vol. Helaas brak haar veer toen haar vader stief. Ze belandde toen in een depressie en werd opgenomen in een psychiatrische instelling in Tienen. Vandaag is ze nog steeds vaak bezig met het financiële aspect in haar leven. Ook stelt ze zichzelf dikwijls in vraag en twijfelt ze of ze haar moederrol goed opneemt. Bij Erm ’n Erm hoopt ze een babbel en een verzet te vinden.

Nancy

weet wat het gevangenisbestaan inhoudt, van beide kanten. Eerst werkte ze er als cipier. Maar doordat haar ex drugs in haar huis verstopte, belandde ze twee keer ook zelf in de gevangenis. Enkele jaren later schoot een dolgedraaide man op haar en haar kindjes toen ze in Korea aan het werk was als blauwhelm. Daarna kwam ze in een depressie terecht. Haar ex-man wil niet dat Nancy haar dochter Katrien opvoedt. Momenteel krijgt ze hulp van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg om terug dichter bij Katrien te komen. Naast Katrien heeft Nancy nog een zoon en een dochter uit een vorige relatie. Zij wonen bij hun papa. Nancy leeft van stempelgeld. Terwijl ze werk zoekt, komt ze bij Erm ’n Erm een handje toesteken tijdens de vrije inloop.

6

Nadine

trouwde met Remi en ze kregen twee kinderen: Lieselot en Hélène. Ze wonen nu in het huis waarin Remi zelfmoord pleegde. De man die ze daarna ontmoette leek aanvankelijk de ideale man. Na een tijdje behandelde hij Nadine en haar kinderen slecht, zelfs tot misbruik toe. Aangezien Nadine bedrogen werd door de zaakvoerder van haar winkel, zit ze vandaag nog steeds in de schulden. Ze haalde veel energie uit haar contacten met het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg en een tehuis voor kinderen in problematische opvoedingssituaties. Samen met de bewindvoerder probeert ze haar financiële toekomst veilig te stellen. Het blijft een moeilijke weg, maar ondanks haar moeilijk verleden timmert Nadine samen met haar kinderen moedig aan de toekomst.

Hoe

creatief zorgen voor (gezond) eten op tafel met weinig geld? (uit gesprekken met Nadine) - In Heusden-Zolder kan je een hele zak groenten en fruit kopen voor € 5! En op het einde van de vroegmarkt op zondag in Anderlecht gooien ze de overschotten van groenten en fruit op straat. En dan heb je nog de ´Turkenmarkt´ in Beringen elke tweede en vierde woensdag van de maand. - Bij een ´patattenboer´ mag ik de aardappelen uitsorteren en de kleinste voor mij houden. Er is wel wat schilwerk aan, maar het zijn aardappelen. Samen met een blik corned beef heb je lekker en goedkoop eten. - In een warenhuis kan je op maandagmorgen de overschot van de pistolets kopen aan € 0,75 per zak. Je kan er ook het restafval van het vlees krijgen. Wij sorteren dat hier. De slechte dingen zijn voor onze hond en katten. Wat lang houdt, zoals gerookt vlees, is voor op de boterham. Andere overschotjes halen wij door de molen en dat gebruiken wij als ´gehakt´ voor spaghettisaus of zo. - Bij de voedselbedeling krijg je veel ontbijtgranen. Die krijgen wij niet altijd op. Wij maken ze fijn en bakken er koekjes mee. Of we mixen ze en doen ze in de yoghurt. - Met oud brood kun je vanalles doen: - verloren brood alias gewonnen brood alias wentelteefjes in de pan maken - broodpudding bakken, liefst met appeltjes en rozijnen erin - ´pizza´ maken: een laag spaghettisaus uit een bokaal bovenop sneden oud brood leggen. Beleggen naar eigen smaak en afronden met een laagje kaas. Bakken in de oven. - Van een Afrikaanse vriendin heb ik geleerd om wraps te maken: gewoon met bloem, een beetje water en zout een soort pannenkoek bakken. Die kan je dan zo opeten of opvullen met bijvoorbeeld kruidenkaas. - Nog een simpel en lekker recept met kruidenkaas: pasta koken, een blik champignons erbij en een potje kruidenkaas eronder roeren. - Een stevige maaltijdsoep: 3 serieuze kippenbillen afkoken samen met wat groenten (ajuin, wortelen, prei,...) en een paar bouillonblokjes, peper en zout. De kip eruithalen en stukjes vlees terug in de soep doen. Kleine pasta meekoken. Voor een vijftal personen. 7

Kapucijnenhof In het Kapucijnenhof wonen veel allochtonen en éénoudergezinnen. Bewoner: ¨Er wordt hier veel geroddeld. Toen hier bij mij een filmploeg langskwam, zei ik al lachend tegen de mensen dat ik het grote lot had gewonnen. Tegen de avond was dat heel het Kapucijnenhof rond. Er is hier ook veel achterdocht. De concierge zou willen dat er overal camera´s geplaatst worden.¨ Naast het Kapucijnenhof is een tiental jaar geleden een nieuwe wijk met sociale koopwoningen gebouwd. Er werd ook een prachtig speelplein aangelegd. Helaas vinden de bewoners er drugsspuiten. Ook worden de kinderen van het Kapucijnenhof soms verjaagd door de bewoners van het Kloosterhof. De bewoners van het Kapucijnenhof hebben dit aangekaart.

De buurten In een vijftal buurten van Tienen en deelgemeenten gingen een bewoner en een fotograaf samen op stap. Hun doel: de (kans)armoede in beeld brengen zoals de bewoners die zelf ervaren. Uit de schat aan foto’s kozen fotografen en buurtbewoners er later samen de beste uit. De keuze viel op buurten waar statistisch veel armoede is. Dat wil niet zeggen dat alle mensen daar in armoede leven. Maar ook het tegenovergestelde is waar: dat een buurt statistisch weinig (kans)armoede vertoont, betekent niet dat iedereen er zorgenvrij is. Je moet aandachtig kijken, want armoede weet zich soms heel goed te verstoppen. 8

De Zeshoeken Hier is lang café geweest. De laatste jaren was dit een nachtwinkel. Nu staat het gebouw te koop. Clara en Benny hebben hier een tijd gewoond, Clara op de middelste verdieping, Benny op de bovenste. Onder andere daar hebben zij verschillende mensen die op straat stonden, onderdak geboden. Hoewel ze redelijk wat geld betaalden, hadden zij er echter geen verwarming en vielen ze bijna door de vloer. Er was een gaslek dat de brandweer eerst niet vond. Er is twee keer brand uitgebroken. De tweede keer werd het huis eindelijk onbewoonbaar verklaard.

Stationsbuurt De Stationsbuurt van Tienen was vroeger het kloppende hart van Tienen. In de loop der jaren stilletjes in verval geraakt. Nu zijn er echter plannen om deze buurt grondig te renoveren. “...Een typisch beeld van de stationsbuurt van Tienen, vroeger. In vervlogen tijden een gerieflijk werkmanshuisje, maar nu slaat het verval toe, spijtig... Toch zie je dat de buurt gerenoveerd wordt. Dat geeft moed...”

9

De Potterij

De Mulk

Vroeger was er veel bedrijvigheid in de Potterij. Er waren veel winkels. Potterijkermis was legendarisch. Dat is grotendeels verdwenen en verhuisd naar het centrum van de stad.

Mulk is een typische volkswijk van Tienen, maar met een erg levendige traditie. Al 30 jaar lang vieren ze daar in augustus ‘Mulkkermis’.

De laatste jaren zijn er veel nieuwe inwoners in de wijk, ook mensen van allochtone afkomst. De buren kennen elkaar dan ook steeds minder.

“...Dit spreekt me emotioneel erg aan... Uit den tijd dat ik mijn wilde haren nog niet kwijt was, het vredesteken, nostalgie uit mijn jeugd... en tijden die niet meer terugkomen in Mulk...”

Bewoner: ¨Ik zag dat de buurvrouw al een paar dagen haar rolluiken niet opengedaan had. Ik was ongerust. Ik heb toen naar haar kinderen gebeld. Gelukkig bleek zij op reis te zijn. Achteraf is ze mij nog komen bedanken. Want er zijn niet veel mensen die zich nog iets aantrekken van hun buren.¨

“...Wellicht ietsje misleidend door de wegwerkzaamheden in de straat... Maar er wonen en leven nog mensen in deze huizen!.... ”

Vroeger zaten de mensen in de wijk vaak ´s avonds op de stoep rond te kijken en met elkaar te praten. Maar dan kwam de tv. Toch zijn er nog een paar plaatsen waar er in de zomer tot in de late uurtjes wordt gebabbeld en gekeuveld, zoals op de banken dicht bij de spoorwegbrug. De Dragonder is nog zo´n ontmoetingsplaats in de Potterij. Het is een bron van menselijk contact. Het is ook een bron van alcohol, met helaas soms desastreuze gevolgen voor wie zijn limieten niet respecteert: al het geld opdoen, agressie tegen anderen en thuis, vernielingen, verslaving, ...

Grimde Grimde is een voormalig gehucht van de stad Tienen, nu een stadswijk in de onmiddellijke nabijheid van de suikerfabriek van Tienen. Grimde is vooral bekend om zijn drie tommen of Romeinse grafheuvels. “...Wat me hier aanspreekt in Grimde zijn de volkstuintjes en koterijen... Het heeft iets gezellig, mensen ontmoeten mekaar hier in de zomeravonden... Spijtig wel dat ook hier de verloedering toeslaat...” “...Typisch zijn de werkmanshuisjes, met de citernen van het suikerfabriek in hun hof... Getuige van een rijk verleden, nog niet zo lang geleden, toen het fabriek werk bezorgde aan veel meer werkvolk dan nu ...” “...Zie je die blauwe brievenbus aan de witte deur? En daarnaast,... haast gewrongen tussen de andere huisjes, een winkelpandje? Was dit vroeger geen ‘coiffure’? Sterk beeld uit de Pastorijstraat in Grimde...”

De Lunnevillelaan Aan deze sociale woonblokken zijn barbecues en een speeltuin voorzien. Ernaast ligt braakliggende grond waar al jaren van gezegd wordt dat er sociale woningen gaan komen.

Het Rozenhof Het Rozenhof is ontstaan naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling van 1958. In die tijd leefden er nog verschillende mensen in schamele barakken, gemaakt van ijzeren platen en planken, aan het “Steentjesplein” (Martelarenplein) langs de spoorweg. Omdat het toch geen zicht was vanuit de trein, werd onder andere voor die mensen een sociale woonwijk gebouwd, het huidige Rozenhof.

Dorpen rond Tienen “...Ook buiten Tienen, op het platteland in Hakendover, een stille getuigenis van armoede... Hier woonde de voddenman.” Hier woont gelukkig niemand meer in. Maar de groep vindt dat dit opgeknapt moet worden, zodat meer mensen een deftige woonst krijgen!

“...Afgeschoten gordijnen, gesloten... met een plastiek winkelzakje van de Aldi voor het te smalle raam... Armoede uitsluiten of... insluiten?” “...Gek toch, dat blauwe dekzeil? Geen geld om het dak te repareren?...” 10

11

Grimde - Foto: Jannes de Leest

De beelden... en de verhalen Misbruik “Ik was mede-eigenaar in twee shops, maar ben bedrogen door de zaakvoeder. Op den duur moest ik het faillissement aanvragen. Door mijn goedgelovigheid heb ik torenhoge schulden. Op het internet leerde ik Leo kennen. Hij was in het begin écht de vader die mijn twee dochters nodig hadden. Maar na een tijdje ontpopte hij zich tot een psychopaat. Hij kuste andere vrouwen voor mijn neus en sliep ermee. Hij heeft mijn kinderen misbruikt. Toen ik dat doorkreeg, heb ik een klik gemaakt en de politie gebeld.” 12

13

Kinderen

Vandaag

“Ik kan stellen dat ik mijn kinderen alleen opvoedde. Ik zorgde ervoor dat mijn kinderen te eten kregen, maar zelf leed ik honger. In die tijd moest ik immers ook nog de schulden aflossen van Erik. Gelukkig heeft mijn naaste omgeving erg haar best gedaan om me verder te helpen. Niet iedereen heeft zoveel geluk in zo´n situatie.”

“Ik zou graag alles zowel mentaal als financieel aankunnen. Mijn ziekte-uitkering gaat nu rechtstreeks naar de bewindvoerder. Financieel weegt alles dus nog steeds zwaar. Ik hunker ook sterk naar een vorm van gerechtigheid.”

“Ik wens niemand de gevangenis toe. De muizen lopen er langs de muren. Ze doen je brieven open, privacy bestaat er niet.” Gevangenis

De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

14

Foto: Jeroen Geladé

“Ik heb mijn ex leren kennen toen ik als cipier in de gevangenis werkte. Toen hij vrijkwam, hebben we afgesproken. Door zijn schuld heb ik twee keer in de gevangenis gezeten omdat de politie drugs van hem vond in mijn huis. Ik wens niemand de gevangenis toe. Je zit daar de hele dag met drie mensen in één cel. De muizen lopen er langs de muren. Ze lezen al je brieven, privacy bestaat er niet.” 15

Verslaving “Mijn derde man sleurde me mee in de alcohol. Ik dronk mee, want ik vond het niet meer dan fair dat ook ik een beetje recht had op mijn zuurverdiende centen. Wanneer hij dronken was, werd ook hij heel agressief en sloeg hij mij.”

Stationsbuurt - Foto: Lien Geysenbergs Grimde - Foto: Michel

16

17

Geweld

De Lunnevillelaan - Foto: Jeroen Geladé

“Hoewel ik het niet wilde, trouwde ik voor het eerst op mijn 18de. Ik moest al het geld dat ik verdiende aan hem afstaan. Twee hersenschuddingen, een gebroken neus en vier jaar later was het genoeg geweest. Bij mijn tweede man was het net hetzelfde verhaal. Ik betrapte hem op heterdaad in Nederland met een Surinaamse. Toen heb ik gezegd tegen mezelf dat het genoeg was.”

Kinderen “Ik heb vijf kinderen. De oudste dochter is jong aan de drugs geraakt en is er nog steeds niet vanaf. Mijn oudste zoon raakte op zjjn vijf jaar verbrand over zijn hele lijf door een ongeluk met de waterkoker. Mijn jongste dochter is een tijdje opgenomen in de psychiatrie. Ze zijn allemaal een tijd geplaatst geweest. Vandaag leven Benny en ik voor onze kleinkinderen. Het is natuurlijk frustrerend dat ik mijn kleindochter moet meegeven met mijn dochter en haar man die drugsverslaafden zijn.” De Lunnevillelaan - Foto: Jeroen Geladé

18

19

Gedachten verzetten “Twee keer per maand ga ik naar de praatgroep voor ouders met kinderen om over de dingen des levens te praten. Dit lucht enorm op. Daarnaast heb ik nog een manier gevonden om de dingen een plaats te geven: ik schrijf alles van me af. Daarnaast geeft Erm ’n Erm me ook iets om naar uit te kijken! Ik kan er mij ontspannen zonder dat het mij veel kost en ik wil heel graag soep komen maken!”

De Lunnevillelaan - Foto: Roelof Pantjes

De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

20

21

Relationeel “In het begin was Remi een schat van een man. Het was een harde werker die ook graag sportte. Na verloop van tijd ontwikkelden hij angststoornissen. Hij was erg jaloers en er zeker van dat ik hem zou bedriegen. Op den duur sloeg zijn jaloezie over in extreem paranoïde gedrag. Op een dag in juni 2006 zagen de buren hem op het dak met een koord in zijn handen. Diezelfde dag pleegde hij zelfmoord in het tuinhuisje. Eigenlijk liep hij al tien jaar rond met die plannen. Ik voel me nog steeds heel schuldig en weet niet of dat schuldgevoel ooit helemaal zal verdwijnen.” Hulpverlening “Op den duur wist ik het allemaal niet meer. Ik ben in een depressie beland en heb in een psychiatrische afdeling in een ziekenhuis in Tienen gezeten. Toen heb ik besloten een nieuwe wending te geven aan mijn leven. Ik ben van de ene dag op de andere gestopt met drinken en raak nu geen druppel meer aan.”

Vandaag “Ik wens dat mijn kinderen het later beter hebben dan ik.” Foto: Jeroen Geladé

22

De Mulk - Foto: Michel

23

Hulpverlening

Kinderen en financiën

“Ik belandde in een depressie omdat de beelden van de dood van mijn kindjes steeds terug opdoemden. Ook wist ik dat André mijn kind sloeg! Het waren moeilijke dingen om mee om te gaan. In een psychiatrisch ziekenhuis heb ik heel veel steun gehad van een dokter. Hoewel ik nu door mijn depressie ben, laat André het niet toe dat ik mijn eigen dochter zie. Vandaag wil ik Katrien echt terug bij mij krijgen. Dankzij het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg kom ik stilletjes aan terug meer in contact met Katrien. Daarnaast krijg ik heel veel steun van mijn moeder en Clara. Maar het blijft moeilijk. Ik leef van het stempelgeld en ik zoek werk.”

“Vandaag voel ik me soms nog een slechte moeder. Mijn dochter van 13 is nu aan het puberen en soms vind ik dat moeilijk. Af en toe wil ik gewoon wat tijd voor mezelf. Helena wil nu studeren en dat maakt me enorm bang. Hoe ga ik dat betalen met enkel invaliditeit en kindergeld? Het huis kost 675 euro, elektriciteit en verwarming 238 euro, water 58 euro en daarbij komen nog eens de extra kosten. Wat die schulden betreft, krijg ik gelukkig hulp van een advocaat. Ik reken elke dag alles uit en ben als de dood dat het rondkomen me niet lukt. Het is slopend.”

Dorpen rond Tienen - Foto: Jannes de Leest

24

25

“Ik kan het woord HELP niet zien staan of ik wil erop ingaan. Maar helpen kan ook betekenen dat je je eigen problemen niet meer wil zien.” Grimde - Foto: Lien Geysenbergs

Helpen “Ik heb in mijn leven veel mensen geholpen door ze letterlijk onderdak te geven. Op den duur kreeg ik de bijnaam ‘Hotel Clara’. Begeleid Wonen komt nu 19 jaar langs bij ons. Ze leerden mij duidelijk grenzen te stellen. Sommige mensen die ik geholpen heb, doen nu alsof ze mij niet kennen.”

Grimde - Foto: Lien Geysenbergs

26

27

“Generatiearmen kennen de verschillende instanties waar ze terechtkunnen, maar ik ben in de armoede geraakt door mislukte huwelijken.” De Mulk - Foto: Michel

Kinderen “André stampte mij in mijn buik en daardoor is Katrien een maand te vroeg geboren. Toen ik in een depressie zat, is ze bij haar vader gaan wonen. Nu is ze 13 jaar en gaat naar het Bijzonder Onderwijs. Hoewel ik nu genezen ben, wil hij niet dat ik mijn rol als moeder opneem. Hij wil niet dat ik haar opvoed, maar ik ben haar ma. Ik heb het beste met haar voor! Hij verspreidt roddels over mij en zo krijg ik een slechte naam. Ik put hoop uit de kleine, zij houdt mij echt recht. Ik heb echt heel veel liefde in mij voor haar. Zij is mijn zorgenkindje.“ Het Rozenhof - Foto: Jannes de Leest

28

29

Vandaag “Ik kan mijn gedachten verzetten en blijf bezig. Ik leef naargelang mijn budget, daar heb ik mij bij neergelegd. Maar buiten het OCMW heeft niemand mij ooit geholpen.”

Foto: Roelof Pantjes

Vroeger “Ik groeide op in een normaal gezin en wij kregen de visie mee dat we niet boven onze stand moesten leven. In 1981 ben ik getrouwd met Luc. Eigenlijk deed ik dit om thuis weg te zijn omdat ik altijd moest helpen. Nu weet ik wel beter natuurlijk.”

30

Grimde - Foto: Michel

31

Hulpverlening “Toen mijn vader 8 maanden later stierf, ging het bergafwaarts met mij. Het ging echt niet meer en ik wilde zelfs onder een trein springen. Ik ben toen voor negen maanden opgenomen in een psychiatrische instelling in Tienen. Het schuldgevoel vrat enorm aan mij, want ik kon mijn kinderen echt niet geven wat ik wilde. Dat gevoel maakte mij stilletjes aan kapot. De opname heeft er wel voor gezorgd dat mijn ex mij is beginnen helpen.”

De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

32

Foto: Roelof Pantjes

33

Vroeger

Relationeel

“Als kind woonde ik eerst bij mijn grootouders omdat mijn ouders beiden veel moesten werken. Toen ik 7 was, ging ik terug naar mijn ouders. Daar werd ik verstoten en kreeg ik de schuld van alles wat misliep. Op mijn 14de zeiden mijn ouders dat ik moest gaan werken. Mijn droom om politieagent te worden, moest ik opbergen.”

“Het lukte in mijn eerste huwelijk niet om kinderen te krijgen. Opdat Luc en ik samen aan iets zouden werken, begonnen wij aan verbouwingen. Die vlotten niet echt: een deel van de achterbouw stortte in. Daarenboven wou hij niet dat ik uitging, hoewel hij elke vrijdag op stap ging zonder mij. Hij sloeg mij af en toe en na vijf jaar huwelijk scheidden we. Kort daarna begon ik een relatie met Erik. Benny is geboren voordat de scheiding officieel was. Hierdoor heb ik me heel veel ellende op de hals gehaald.”

Hulpverlening

De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

“In het begin geloofde de politie mij niet over het misbruik omdat mijn dochters en ik exact hetzelfde verhaal vertelden. Ze beschuldigden mij ervan dat ik alles in scène zou gezet hebben. Nadat ze de zaak dieper onderzochten, bleek dat Leo ook anderen misbruikt had. De politie heeft slachtofferhulp en video-opnames geregeld. Ook zochten wij hulp bij het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg. Samen met mijn dochters ben ik opgenomen in een instelling voor kinderen in een problematische opvoedingssituatie. Daar is een nieuwe afdeling waar kinderen en ouders samen terechtkunnen. Dat samen mag je gerust letterlijk nemen: als één schakel wegvalt, zakken we allemaal in elkaar. Vandaag neem ik medicijnen om rustig te blijven en om de situatie de baas te kunnen.” 34

Foto: Roelof Pantjes

35

Onderwijs

Woonomstandigheden

“Mijn jongste zoon zat in de laatste kleuterklas toen zijn juf mij bij haar riep omdat zij dacht dat hij een serieuze taalachterstand had. Via de logopediste van het wijkgezondheidscentrum kwam ik terecht bij naschoolse kinderopvang voor kwetsbare kinderen. Na een tijdje vroegen ze mij daar mijn verhaal te doen op een studiedag over kansarmoede. Ik ben toen in een Leuvens project rond onderwijs en (kans)armoede gestapt. Ik deed dat vooral omdat ik zelf problemen had met school en ik niet wil dat mijn kinderen moeten meemaken wat ik heb meegemaakt. Dingen veranderen niet zo snel, alles verandert op lange termijn.”

“Ik ken Danny nu dik twee jaar. We hebben samen een huisje gehuurd in Grimde. Het heeft lang geduurd voor wij dit vonden. Als wij vertelden dat wij pubers hadden en een gehandicapt kind en als ze zagen dat ik slecht te been was, dan dachten ze dat wij het huis niet gingen onderhouden. Op het eerste zicht leek de woning in orde. Maar al gauw bleek het binnen te regenen en kwam er schimmel op de muren. De verwarming boven werkte niet en we hadden lang geen warm water. Wij hebben het verschillende keren aan de huisbaas gemeld, maar hij is het nooit komen repareren. Ben jij dan verbaasd dat wij zo vaak ziek waren?” Grimde - Foto: Lien Geysenbergs

Het Rozenhof - Foto: Jannes de Leest

36

37

“Je kan alles hebben en toch in armoede belanden.”

De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

38

Gezondheid “Ik heb grote kans op hartfalen en daarom neem ik medicatie. Ze is vet- en vochtvasthoudend. Daardoor kamp ik met overgewicht waardoor ik slecht te been ben. Naast mijn hartfalen heb ik ook last van een wisselende bloeddruk, hyperventilatie en een slechte bloedcirculatie. Mijn benen staan vol met kapotte aders, zodat sommige plaatsen gevoelloos zijn. Die problemen zijn er gekomen doordat Luc mij vaak stampte.”

Foto: Roelof Pantjes

39

Vroeger “Eigenlijk moest ik al snel hard werken. Ik volgde de opleiding voor kapster en vanaf mijn 13de mocht ik elke vrijdagvoormiddag thuisblijven om te helpen in het huishouden. Hoewel ze twee kasseien kon laten vechten, deed mijn moeder niets. Ze had een luxeleventje. Uiteindelijk werkte ik 15 jaar bij Sylvania nadat ik er een vakantiejob deed.”

“Ze leren je zodanig een masker opzetten dat de buitenwereld niet weet wat je voelt.” Trauma

De Zeshoeken - Foto: Roelof Pantjes

“Ik ging naar het leger als paracommando en werkte vijf jaar bij de blauwhelmen in Zuid-Korea. Op een dag stond er een man die ook bij het leger werkte voor de deur. Hij dacht dat ik een relatie had met zijn vrouw. Ik probeerde dit te weerleggen. Hij begon in het wilde weg te schieten en raakte daarbij mijn benen en buik. Mijn tweeling van 9 maanden die in de box lag, schoot hij voor mijn ogen dood. Daarna doodde hij nog 14 andere mensen waarna hij zelfmoord pleegde. Na dit voorval lag ik lange tijd in een coma. Ik ben daarna nog twee keer geopereerd aan mijn buik omdat er vuil in bleef zitten. Zes maanden verbleef ik in een psychiatrische kliniek in Thailand. Daarna kwam ik terug naar België.” 40

Foto: Roelof Pantjes

Geweld “Op 2 december 1992 heeft Erik erop los geslagen. Benny was vijf jaar en heeft mij toen geroepen. Hij voelde het als kind al aan wanneer het te ver ging en hij wou mij telkens redden. Benny was bang voor Erik. Vóór die avond geloofde ik altijd dat Benny echt van Erik hield. De volgende ochtend ben ik naar de dokter en de Rijkswacht gegaan. Je weet immers wat ze zeggen: eens alcoholieker, altijd alcoholieker.”

41

Kapucijnenhof - Foto: Roelof Pantjes

Relationeel “Ik was 13 jaar getrouwd met Ludo. Bij de dood van Ludo’s vader begon de ellende want toen kwam zijn moeder bij ons inwonen. Hij moest van haar niet meer werken. Dus om rond te komen werkte ik dan maar zeven dagen op zeven. Na die periode was ik echt moe. Twee keer heeft hij mij geslagen. Bij de tweede keer ben ik naar de politie gegaan. Hoewel de band met mijn moeder niet zo goed was, trok ik diezelfde dag naar haar.” De Potterij - Foto: Jeroen Geladé

42

43

Kevin Logist Philippe Liesenborghs

Ervaringen van de fotografen OpgewekTienen OpgewekTienen is een vrijwilligersorganisatie die het stadsimago wil verbeteren en inwoners motiveert om het verschil te maken in hun buurt. Meer info: www.opgewekTienen.be [email protected] 0498 68 44 10 (Philippe Liesenborghs) 0477 23 71 41 (Kevin Logist).

44

“Gedurende meer dan een half jaar maakten vier fotografen van onze organisatie opgewekTienen een beklijvende fotoreeks over Tienenaars die armoede aan den lijve ondervinden. De ervaringen lieten de fotografen zeker niet onberoerd. Wij geloven dat Erm ’n Erm een hefboom kan zijn om de problematiek rond kansarmoede nog meer onder de aandacht te brengen. We wensen de nieuwe organisatie heel veel daadkracht toe, want ook hier in Tienen moet armoede de wereld uit.”

Jeroen Geladé “Bij het ontmoeten van de mensen stelde ik me de vraag naar de zin van het leven. Ik kon me moeilijk voorstellen wat ik zou doen moest ik in hun schoenen staan. Armoede ligt dichterbij dan we denken en het kan éénieder overkomen. Het is vooral dàt dat mij raakte. Een antwoord op “Wat is de zin van het leven” is misschien wel “de zin om te leven”? Ondanks de harde realiteit waarin sommigen moeten (over)leven viel het mij op dat deze mensen op 1001 manieren oplossingen vinden. Die creativiteit is prachtig, maar jammer genoeg ook uiterst noodzakelijk. Elke maand de eindjes aan mekaar moeten knopen is iets dat elke seconde van hun leven meespeelt. Ik ben blij dat ik deze mensen iets heb kunnen geven, het vraagt toch wat moed om hierover te praten. Ik hoop dat ik door mijn foto’s het project Erm ‘n Erm kan helpen om de problemen van armoede beter in beeld te brengen. Ik ben er dan ook helemaal van overtuigd dat dit soort projecten deze mensen meer zin geeft om te leven.”

Roelof Pantjes “Het was voor mij een eer om als fotograaf mee te kunnen werken aan deze tentoonstelling en publicatie. Ik hoop dat er op deze manier een positieve bijdrage geleverd kan worden aan het opbouwwerk in onze streek!”

45

Jannes de Leest “In mijn opleiding aan de kunsthumaniora heb ik tijdens de lessen fotografie enkel ervaring gehad met het in beeld brengen van onderwerpen zoals architectuur, carnaval, Allerheiligen, landschap,... De ervaring die ik opgedaan heb als vrijwilliger bij het kansarmoedeproject van het RISO is van een gans andere orde geweest. Het is vanuit gesprekken met mensen en het inleven in hun leefwereld dat ik pogingen gedaan heb om hun visie op deze leefwereld in beeld te brengen. Ik merkte dat, ondanks de financiële beperkingen die deze mensen hebben, zij nog steeds het positieve in alles zien en gelukkig kunnen zijn. Soms zelfs meer dan meer bemiddelde mensen. Ik heb ontdekt dat ik het tof vind om met mensen te werken. Er is een zekere professionaliteit nodig om zo’n project in goede banen te leiden, enerzijds vanuit een respect voor de betrokkenen en anderzijds met zorg voor het correct in beeld brengen van een toch wel gevoelig onderwerp. Het is niet zomaar plaatjes naast elkaar zetten. Deze eerste ervaring met projectwerking heeft mij bagage gegeven om mij bij volgende gelegenheden te kunnen engageren.”

Lien Geysenbergs “Toen OpgewekTienen me vroeg of ik geïnteresseerd was in een fotoproject rond armoede in Tienen en deelgemeenten, was ik meteen verkocht. Het leek me een unieke ervaring en dat was het ook. Na een paar verhalen gehoord te hebben van inwoners die dagelijks een soort strijd aangaan, kijk je op een andere manier aan tegen de huizen in je stad. Ik heb jammer genoeg niet veel kunnen meewerken aan de portrettenreeks, maar op stap gaan met Louis en Jannes in de buurten was zeker de moeite waard! Bedankt voor deze ervaring.”

dank aan ...

... Sylvie en Danny, Clara en Benny, Viktor, Mark en Roger om ons de buurten van Tienen te tonen en ons attent te maken op tekenen van armoede. ... Sylvie, Clara, Nancy, Nadine en Louise voor het vertellen van het verhaal van hun bewogen leven. ... Michel, Jeroen, Jannes, Lien en Roelof om verschillende keren mee op pad en op huisbezoek te gaan om op een gedreven manier kunstige foto´s te maken. ... OpgewekTienen voor de enthousiaste samenwerking rond dit fotoproject rond armoede. Dat steunt ons in de overtuiging dat deze problematiek niet mag weggestoken worden, maar opbouwend kan benaderd worden. ... iedereen om naar de overlegmomenten te komen om samen de meest sprekende foto´s uit te kiezen en de publicatie en tentoonstelling mee te organiseren.

Michel (fotograaf ontmoet in Inloopcentrum Amerant en nu ook actief bij Erm ´n Erm) “Toen mij gevraagd werd om mee te werken aan het fotoproject over armoede in Tienen, vroeg ik mij af wat ik van die armoede kon verwachten en hoe ik dat in beeld zou kunnen brengen. Dat bleek jammer genoeg niet zo moeilijk te zijn. Bij het bezoek aan de verschillende wijken werd duidelijk dat armoede in onze ‘welvaartstaat’ zeker nog bestaat en dikwijls ook nog goed zichtbaar is. Aan de ene kant was het voor mij een positieve ervaring hieraan te kunnen meewerken, maar aan de andere kant zit ik toch met een dubbel gevoel over het feit dat het zo gemakkelijk ging om ‘geschikte’ locaties te vinden.”

46

Colofon Verantwoordelijke uitgever: Dirk Masquillier Lay-out en druk: www.rein-art.be Leuven April 2011

47

Erm ‘n Erm is een project van Riso Vlaams-Brabant vzw. Deze publicatie is het resultaat van een intense samenwerking tussen Erm ‘n Erm en OpgewekTienen en werd mede gefinancierd door de Provincie Vlaams-Brabant. Contact: Erm ‘n Erm Vereniging Waar Armen het Woord Nemen Grote Bergstraat 21 - 3300 Tienen 016/78.14.10

48