Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2011/4
MINDER HINDER- EN KWALITEITSAWARD WORDEN ECONOMISCHE FACTOR
Eigen onderzoekshal is de ideale testomgeving
10
Industriële waterzuivering met een meerwaarde
12
2
EEN CONCREET ENGAGEMENT NAAR KLANT, MILIEU, OMGEVING Aquafin staat volop in de maatschappij van vandaag. Daarom hebben
ook al gaat de vooruitgang zeer geleidelijk (p. 16). Op het
we onze bedrijfsactiviteiten gelinkt aan een duidelijk engagement
moment voeren we vooral projecten uit in kleine agglomeraties
naar onze klanten, het milieu, de omgeving, onze medewerkers en
om de werking van het rioolstelsel en de zuiveringsinstallaties
natuurlijk ook de aandeelhouder. Ook in onze Aqua proberen we
nog te optimaliseren. Als zo’n kleinere zuiveringsinstallatie
een stuk van de ziel van ons bedrijf te leggen en u te tonen waar
voltooid is, zien we vaak wél een onmiddellijk effect op de
Aquafin voor staat. We zijn voortdurend bezig met onderzoek naar
lokale beken die verlost zijn van de lozingen van huishoudelijke
mogelijkheden om onze voetafdruk op het milieu te verminderen.
afvalwater. De Boerekreek in Sint-Laureins is een mooi
Want
voorbeeld (p.4).
afvalwaterbehandeling
beschermt
de
waterkwaliteit,
maar het proces zélf heeft natuurlijk ook weer een milieu-impact. Onze onderzoekers mogen hun creativiteit loslaten op piloot-
Om de resterende projecten zo snel mogelijk uit te voeren,
installaties en theoretische modellen om tot het beste resultaat
voor het gewest maar ook voor onze klant-gemeenten, hebben
te komen voor het milieu: energiebesparing en hergebruik van
we de mensen die werken aan de visievorming op het netwerk
grondstoffen waar het mogelijk is, maar nooit ten kosten van de
en de versnelde uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur
effluentresultaten (p. 5 en 10). Onze inspanningen hebben resultaat,
samengebracht in vier business-units, volgens een geografische
net zoals die van de industrie en de landbouw. De waterkwaliteit
indeling. Het gaat om een soort productie-eenheden waarbinnen
wordt alsmaar beter, meldt het jaarrapport Water van de VMM,
projecten van begin tot einde worden afgewerkt.
BERGBEZINKBEKKEN WORDT SPEELTERREIN Voor de bouw van onze infrastructuur zoeken we telkens naar de meest geschikte inplantingsplaats. Soms liggen de locaties echter niet voor de hand, zoals in Wemmel, waar een bergbezinkbekken werd gebouwd op een speelterrein tussen twee scholen. Het bekken ligt vlak naast de Maalbeek, die ter hoogte van de scholen in een open bedding stroomt. Projectmanager Kristof Myncke: “In het collectorproject is een overstort voorzien naar de Maalbeek. Om te vermijden dat bij een fikse regenbui te veel afvalwater naar de beek overstort, hebben we een bufferbekken aangelegd. Samen met de gemeente hebben we de mogelijkheid bekeken om het terrein boven het bekken te gebruiken als voetbalof basketbalveld. Er kwam namelijk een grote betonnen dakplaat op, die met een paar kleine ingrepen tot op het maaiveld kon gebracht Bergbezinkbekken Wemmel.
s
worden, waardoor een grote speelvlakte ontstond.”
l
3
EN MEDEWERKERS Het is dus logisch dat naast projectmanagers ook medewerkers
Bij Aquafin zijn onze bedrijfsdoelstellingen
die zorgen voor de aanvraag van vergunningen en de
in harmonie met elkaar. Wat goed is voor
noodzakelijke grondverwervingen tot deze units behoren,
de klant, daar vaart het milieu wel bij, en ook
net zoals milieu-adviseurs, werftoezichters en de account
onze medewerkers. Aquafin garandeert hen
managers die het contact met de klant verzorgen. We willen
een job met een maatschappelijke betekenis,
onze projecten door die organisatie niet alleen versneld
waarin ze elke dag het resultaat van hun
uitvoeren, maar ook met nog meer oog voor onze omgeving.
inspanningen kunnen zien op de waterlopen. l
In oktober reikten we al voor de vijfde keer onze Minder Hinder award uit aan de aannemer van rioleringswerken die het best scoorde op omgevingsvriendelijk werken. Voor de tweede keer ging er ook een award naar het studiebureau dat de projectenontwerpen met de beste kwaliteit afleverde. Want hinderbeperking begint al lang voordat een project van
INHOUD
start gaat (vanaf p. 6).
4
Sanering krekengebied trekt toerisme aan
10 Eigen onderzoekshal is de ideale testomgeving
In Sint-Laureins bouwt Aquafin verschillende klein-
In onze onderzoekshal op RWZI Aartselaar worden
schalige installaties, die onmiddellijk een positief
nieuwe technieken getest in optimale omstandigheden.
effect hebben op de vele waterpartijen in de buurt.
5
12 Actiefslibmodellering voor de laagste impact
Industriële waterzuivering met een meerwaarde Een waterzuiveringsinstallatie optimaal laten werken,
op het milieu
vraagt veel kennis en ervaring. Bedrijven die liever niet
Renovaties en aanpassingen aan de bedrijfsvoering
in de opbouw van die knowhow investeren, kunnen
van een zuiveringsinstallatie, kunnen worden
een beroep doen op onze dochtermaatschappij
geoptimaliseerd met behulp van actiefslib-
Aquaplus om hen te helpen aan de Vlaamse
modellering. Het doel is optimaal gezuiverd
wetgeving en de Europese richtlijnen te voldoen.
afvalwater en een zo laag mogelijk energieverbruik.
6
14
Okavango: de rivier die de zee niet vindt
Minder Hinder- en Kwaliteitsaward worden
Ook water gedraagt zich wel eens onvoorspelbaar.
economische factor
Midden in de Kalahari woestijn in Botswana,
Op 20 oktober reikte Aquafin de jaarlijkse awards
mondt de Okavango uit in de grootste inlandse
uit voor het studiebureau en de aannemer die het
delta ter wereld. Een natuurwonder, vastgelegd
meest kwaliteitsvol, veilig en omgevingsvriendelijk
door fotograaf Misjel Decleer.
te werk gingen tijdens de referteperiode. Tot vandaag is de award-uitreiking vooral een blijk
16
Waterlopen worden steeds gezonder
van appreciatie naar de technische partners die hun
“Het gaat de goede richting uit met de kwaliteit van
opdrachten het best uitvoeren, maar vanaf volgend
onze beken, rivieren en kanalen”, stelde de Vlaamse
jaar zal deze beoordeling ook economische gevolgen
Milieumaatschappij in september bij de publicatie
kunnen hebben.
van haar Jaarrapport Water 2010.
t
4
Schepen van Toerisme Franky Cornelis en burgemeester Annick Willems van Sint-Laureins bij de Boerekreek. “De membraanbioreactor in Sint-Jan-in-Eremo had na zijn opstart in 2010 onmiddellijk een spectaculaire invloed op de waterkwaliteit van de Boerekreek. De waterkwaliteit voldeed nog datzelfde jaar aan de strengste Europese normen voor zwemwater. Goed nieuws dus voor de vele hengelaars hier, de watersporters en vooral voor de jaarlijkse Boerekreektriatlon.”
Foto: FotoVDB.com
SANERING KREKENGEBIED TREKT TOERISME AAN De uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur
Ruimtelijke inpassing Burgemeester Annick Willems is opgetogen over de ruimtelijke inpassing
in landelijk en dunbevolkt buitengebied vergt
van de nieuwe zuiveringsinstallaties: “Het rietveld in Watervliet dient enkel als nazuivering voor de biorotor, waardoor de ingenomen
een specifieke aanpak. In Sint-Laureins bouwt
oppervlakte merkelijk kleiner is dan bij een zuivering met alleen een rietveld. Bovendien is de kwaliteit van het gezuiverde water veel beter en
Aquafin verschillende kleinschalige installaties,
is er praktisch geen aanslibbing meer in het rietveld. In Sint-Jan-in-Eremo doet een membraanbioreactor het werk, waardoor de ingenomen
die onmiddellijk een positief effect hebben
oppervlakte echt minimaal is. Bovendien is de installatie volledig ondergronds opgesteld.”
op de vele waterpartijen in de buurt. Stelselmatig beter De gemeente Sint-Laureins en Aquafin plannen op korte termijn een De gemeente Sint-Laureins in het Meetjesland geniet
investeringsprogramma van 8,5 miljoen euro voor de verdere sanering
volop van de toeristische meerwaarde van water. De vele
van de dunbevolkte regio. Op middellange termijn zijn 20 projecten
kreken, plassen en dijken hebben een grote aantrekkings-
voorzien voor het resterend buitengebied. Omwille van de verspreide
kracht op fietsers, wandelaars en natuurliefhebbers.
bebouwing zal in vele gevallen gewerkt worden met drukriolering.
Op basis van het zoneringsplan, dat aangeeft in welke
195 afgelegen woningen krijgen een individuele behandelingsinstallatie
delen het afvalwater collectief gezuiverd kan worden en
(IBA), die de gemeente zelf wil plaatsen en onderhouden. “Het is
waar niet, stelde Aquafin samen met de gemeente een
duidelijk dat de investeringskosten per inwoner zeer hoog oplopen door
visie op voor de uitbouw van de collectieve infrastructuur.
de uitgestrektheid van de gemeente. Met de opgestelde projectenlijst
Het afvalwater van de deelgemeente Sint-Laureins wordt
kunnen we gelukkig wel een meerjarenplanning maken. We bouwen
al gezuiverd in RWZI Eeklo. Ook de kleinschalige installaties
stelselmatig verder aan de verbetering van de waterkwaliteit in ons
in deelgemeenten Watervliet en Sint-Jan-in-Eremo zijn al
polder- en krekengebied. Tegen 2013 moet de volledige polder gesaneerd
actief, maar die in Sint-Margriete en Waterland Oudeman
zijn,” verkondigt burgemeester Willems.
moeten nog gebouwd worden.
l
5
ACTIEFSLIBMODELLERING
VOOR DE LAAGSTE IMPACT OP HET MILIEU Algemeen gesteld is actiefslibmodellering een doorrekening van de biologische
“Soms tonen de resultaten dat we door het
processen die plaatsvinden bij de zuivering van huishoudelijk afvalwater. “De processen
installeren van een extra sensor en sturing
voor de verwijdering van de koolstofvuilvracht, de biologische omzetting van ammonium
veel energie en kosten kunnen besparen.
tot nitraat (nitrificatie), de omzetting van nitraat naar stikstofgas (denitrificatie) en
Soms blijkt dat de huidige sturing slecht
de biologische en chemische fosforverwijdering worden voorgesteld door een aantal
werkt en formuleren we een beter
wiskundige vergelijkingen,” licht Kris De Gussem toe, die bij Aquafin studie-
alternatief. In andere gevallen hebben we
verantwoordelijke is. “We gebruiken hiervoor het algemene ASM2d-framework, waarmee
gezien dat het beluchtingssysteem inefficiënt
we gedurende een bepaalde periode voor elk ogenblik de concentraties van de verschillende
was en indien mogelijk best vervangen wordt.”
vervuilende componenten en biomassa berekenen. Elk procesonderdeel, van een grote tank tot een meettoestel in de waterlijn, wordt in het model voorgesteld door een blokje, een soort subprogramma dat berekent wat er ter hoogte van die sensor of tank gebeurt.”
t
De micro-organismen in de slibmassa moeten de vervuiling in het water optimaal kunnen afbreken voor het beste milieuresultaat.
Renovaties en aanpassingen aan de bedrijfsvoering van een zuiveringsinstallatie, kunnen worden geoptimaliseerd met behulp van actiefslibmodellering. Het doel is optimaal gezuiverd afvalwater en een zo laag mogelijk energieverbruik.
“Verder voegen we in dat dynamische model ook de sturingen toe die we op de zuiverings-
“Voor RWZI Schilde is dan weer een
installaties toepassen. Een aparte module bepaalt het energieverbruik en de milieu-impact
prachtige optimalisatie voorgesteld, waarbij
van de waterzuivering bij bepaalde omstandigheden.”
in de winter slib van de membraanbioreactor naar de conventionele zuivering wordt
Onderzoek en verbeelding
verpompt. Zo wordt er in koude periodes
Een goed model opmaken, vraagt tijd en input van verschillende afdelingen. Maar als
een veel betere nutriëntverwijdering behaald.
de nodige gegevens ingevoerd zijn en het model is gekalibreerd, is het mogelijk om vrij
Met een dynamisch actiefslibmodel kunnen
eenvoudig en zonder kosten duizenden combinaties van setpunten van de sturing op
we het effect van nieuwe sturingen,
een zuiveringsinstallatie door te rekenen. Het model voorspelt niet alleen de verbetering
het bijplaatsen van extra pompen of
in de kwaliteit van het gezuiverde water, maar ook de daling in kosten die gerealiseerd
grote aanpassingen aan de bouw van
kan worden, het energieverbruik en de milieu-impact. Het geeft daarbij een goed zicht
de installatie uittesten, zonder dat we eerst
op de terugverdientijden van de investeringen die moeten gebeuren om het voorspelde
investeringen moeten doen. Het is leuk
resultaat te bereiken.
om onze verbeelding de vrije loop te mogen laten.”
l
6
MINDER HINDER- EN KWALITEITSAWARD WORDEN ECONOMISCHE FACTOR
Foto’s: Jan Locus
Op 20 oktober reikte Aquafin de jaarlijkse awards uit
Tot vandaag is de award-uitreiking vooral een blijk van appreciatie
voor het studiebureau en de aannemer die het meest
maar vanaf volgend jaar zal deze beoordeling ook economische
naar de technische partners die hun opdrachten het beste uitvoeren, gevolgen kunnen hebben.
kwaliteitsvol, veilig en omgevingsvriendelijk te werk De Minder Hinder award van Aquafin werd voor de vijfde keer
gingen tijdens de referteperiode. De gelukkigen waren
uitgereikt aan de aannemer van rioleringswerken die het meest rekening hield met de omgeving waarin gewerkt moest worden.
Studiebureau Cnockaert, gevestigd in Wervik, Kortrijk en
De jury rangschikt de aannemers die meer dan één project voor het bedrijf hebben uitgevoerd volgens 5 criteria: de Minder Hinder-
Comines en Wegenwerken De Moor NV uit Wetteren.
inspanningen van de aannemer, gecombineerd met de veiligheidsstatistieken, schadegevallen, noodoproepen en het aantal klachten.
7
Zowel voor de aanleg van riolering als voor de bouw of renovatie van zuiveringsinstallaties volgt Aquafin een Minder Hinderdraaiboek, dat regelmatig wordt bijgewerkt op basis van onze ervaringen en die van onze partners. Aquafin gaat daarvoor in dialoog met de Bouwunie en VlaWeBo (Vlaamse Wegenbouwers), Vlario (overlegplatform voor de riolerings- en afvalwaterzuiveringssector in Vlaanderen) en ORI (organisatie van advies- en engineeringbureaus).
s
Ann en Filip Cnockaert nemen de kwaliteitsaward in ontvangst. V.l.n.r. geflankeerd door Jan Swankaert, hoofd Preventie en Bescherming, Luc Bossyns, gedelegeerd bestuurder, Dirk De Waele, directeur Infrastructuur en Gaby Rappoort, verantwoordelijke Minder Hinder bij Aquafin.
t
Directeur Infrastructuur Dirk De Waele: “Een omgevingsvriendelijke uitvoering van de werken moet voor aannemers een noodzaak worden om opdrachten binnen te halen. Daar maken we met verschillende partners werk van.”
“Nieuwkomer bij de genomineerden was Ondernemingen Lievens uit Sint-Lievens-Houtem. Daarnaast zagen we VBG NV uit Herentals terug, een bedrijf dat eerder genomineerd was en ook al met de award naar huis ging. Ook winnaar De Moor was eerder al verschillende keren genomineerd. Twee bedrijven dus die opvallen
s
Tom en Hans De Lathouwer, zaakvoerders van Wegenwerken
door hun constante goede prestaties. Alle genomineerden scoorden
De Moor NV, met de vijfde Minder Hinder-award, uitgereikt door
dit jaar niet alleen goed op de Minder Hinder-criteria, die uiteraard
Gaby Rappoort, verantwoordelijke Minder Hinder bij Aquafin.
een groot deel van de beoordeling uitmaken, maar ook op alle andere criteria”, stelt Dirk De Waele vast, directeur Infrastructuur bij Aquafin.
“We steken veel energie in de formulering van gedetailleerde bestekken, die precies aangeven wat we van studiebureaus en
Een vlotte projectuitvoering start natuurlijk al bij het ontwerp.
aannemers verwachten. Ook onze eigen medewerkers worden
Aquafin reikte daarom voor de tweede keer een award uit aan het
voordurend gemotiveerd om handelaars en buurtbewoners zoveel
studiebureau dat het afgelopen jaar het meest kwalitatief,
mogelijk bij de projecten te betrekken”, benadrukt Minder Hinder
kostenbewust en klantgericht te werk ging. Bureau Cnockaert,
verantwoordelijke Gaby Rappoort. “Aquafin heeft het voorbije jaar
dat vorige jaar al genomineerd was, kaapte nu de award weg,
de gezamenlijke aanvulling van de rioolbeheerders op het
vóór Astro-plan uit Aalst, dat ook al eens op het podium stond,
Standaardbestek 250 voor de Wegenbouw mee vorm gegeven.
en nieuwkomer Biotech Engineering uit Doornik. “De jury heeft
Dat was een initiatief van Vlario om de eenvormigheid van bestekken
gekeken naar de vormelijke en inhoudelijke kwaliteit van het
te bevorderen. Naast meer technische zaken, werden ook een groot
ontwerp, en beoordeeld of het kostenbewust was opgesteld.
aantal Minder Hindermaatregelen van Aquafin toegevoegd
Uiteraard was de mate waarin al bij het ontwerp werd rekening
aan de nieuwe versie.”
gehouden met Minder Hinder -maatregelen één van de criteria voor de toekenning”, verklaart Dirk De Waele. “Ook belangrijk waren een proactieve opvolging en een klantgerichte instelling. Het gaat dus om een algemene kwaliteitsaward voor het geleverde werk.”
Omgevingsvriendelijk werken afdwingen Aquafin wordt erkend als voortrekker op het gebied van hinderbeperking door verschillende overkoepelende instanties, gemeenten, nutsmaatschappijen en technische partners.
u
8
“Intern werkten we aan een standaardisatie van de haalbaarheidstudies, die worden uitgevoerd door studiebureaus om het meest geschikte tracé te kiezen. Een zorgvuldige uitvoering van die studie is zeer belangrijk om de doorlooptijd van een project zo kort mogelijk te houden en extra kosten te vermijden.” Vroeger lag de nadruk op financiële aspecten en milieubepalingen, maar bij nieuwe studies zullen ook technische en operationele aspecten, grondverwerving en Minder Hinder-maatregelen expliciet in overweging worden genomen. Elk aspect zal een score krijgen die even zwaar weegt, om de eindafweging tussen verschillende tracés te vereenvoudigen. Wat de hinderbeperkende maatregelen betreft, gaat het onder andere om alternatieve toegangswegen, mogelijkheden voor tijdelijke parkings, platen voor opritten,
GOODWILL IS DE SLEUTEL
voetgangersbruggetjes, veilige fietsroutes… Op het moment heeft Aquafin verschillende werken in uitvoering in Tremelo. Een goede basis, maar Aquafin wil verder
Burgemeester Paul Dams was dus de juiste man om tijdens de awarduitreiking
gaan en omgevingsvriendelijk werken kunnen
het belang van Minder Hinder-maatregelen vanuit het perspectief van
afdwingen. “Samen met andere partners
de gemeente te onderstrepen: “Zelfs met een goede planning vooraf tussen
uit de sector is het bedrijf hard aan het werk
alle betrokken partijen, én met de vaststelling van de nodige minder hinder-
om van die beoordeling op andere dan
maatregelen uit de aanvullingen op het standaardbestek 250, blijft een werf is
technische elementen een economische factor
een dynamisch spel van onvoorziene omstandigheden. Een goede planning en
te maken. Een goede score wordt noodzakelijk
een snelle en brede communicatie zijn een absolute must, dat ervaren wij elke dag
om een attest van goede uitvoering te krijgen.
in Tremelo. De tijd dat een infobrief volstond, ligt definitief achter ons. We kunnen
Tegelijkertijd wordt onderzocht hoe die
niet meer om het internet heen. Tegelijk blijft het ook noodzakelijk de bewoners
beoordeling een rol kan spelen in de toewijzing
rechtstreeks te informeren via een informatievergadering.”
van opdrachten. Zo evolueert een goede beoordeling van de uitvoering van de werken
Als burgemeester of schepen is het niet altijd gemakkelijk om de inwoners
van een leuk extraatje naar een noodzakelijke
tevreden te stellen met hun vragen over de geplande werken. “Om mee te zijn
manier van handelen om opdrachten binnen
met heel het technische verhaal en de interactie tussen verschillende diensten en
te halen”, besluit Dirk De Waele.
actoren, is het volgens mij héél belangrijk om vanaf het begin van een nieuw project betrokken te zijn bij de eerste coördinatievergaderingen. Het is ook nodig om afgevaardigden van de betrokken belangengroepen al direct te betrekken - dit kan een afgevaardigde van een middenstandsvereniging zijn, of een verantwoordelijke van een wijkcomité. En als het nodig is, moeten alle betrokkenen kritisch maar
MINDER HINDER
AWARD
tegelijk relativerend de situatie evalueren, en de nodige goodwill tonen. Naar elkaar,
KWALITEITS
AWARD
en naar de bevolking. Want alleen als die goodwill er is, kunnen we rekenen op een geslaagde uitvoering van een project.”
9
MINDER HINDER BEOORDEELD DOOR PARTNERS EN BUURTBEWONERS De aannemers van rioleringsprojecten die voor Aquafin werken,
“Het zijn zeker niet alleen de buurtbewoners die
verbinden zich tot de uitvoering van een heel pakket Minder
ontevreden waren, die de enquête invullen.”
Hinder-maatregelen. Een deel van de actiepunten zit vervat in het Standaardbestek 250 voor de Wegenbouw. Een ander deel is vorig
De resultaten van beide onderzoeken worden aan
jaar opgenomen in de gezamenlijke aanvulling van rioolbeheerders
de projectmanager bezorgd, die ze moet voorleggen
op dit bestek.
op één van de laatste werfvergaderingen. Zo krijgen zowel medewerkers van Aquafin als de aannemer
“Als een project in uitvoering gaat, bezorgt de projectmanager van
en de gemeente de kans om eruit te leren en te
Aquafin de aannemer nog eens een overzicht van alle Minder
bespreken of de werkwijze al dan niet bij volgende
Hinder-acties die van hem verwacht worden”, verklaart Minder
projecten moet worden aangepast. “Doorgaans scoort
Hinder verantwoordelijke Gaby Rappoort. “Na de uitvoering van
Aquafin heel goed op de informatie die we vóór
de werken houden we dan een enquête bij onze projectmanager
de werken verstrekken, tijdens de ontwerpfase, maar
en onze technische partners. Dat zijn de leidend ingenieur van
minder op de communicatie tijdens de uitvoering van
het studiebureau, de werftoezichter, de Technische dienst van
de werken. Vorig jaar kregen we veel opmerkingen
de gemeente en de verantwoordelijken van andere betrokken
over de toegankelijkheid van woningen, dus hebben
besturen die de werken mee hebben opgevolgd. Zo gaan we na
onze projectmanagers daar dit jaar extra op gelet.
in welke mate onze waarden en besteksvoorschriften worden
Nu gaan we werken aan de herkenbaarheid en
gerespecteerd op de werf.” Bijkomend voert Aquafin bij werken
bereikbaarheid van de projectmanagers op de werf.
in dichtbewoonde gebieden een tevredenheidsonderzoek uit bij
Na vijf jaar Minder Hinder op het voorplan,
de buurtbewoners. Daarin gaan we na of we tijdens de werken
hebben we de nodige richtlijnen en procedures
wel voldoende gecommuniceerd hebben en of de genomen
zeker op punt staan. In de toekomst moeten we
maatregelen de hinder daadwerkelijk beperkt hebben. “Soms staan
ons vooral concentreren op het altijd en overal
er klachten op de formulieren, maar regelmatig ook gelukwensen
toepassen ervan.”
voor Aquafin of een pluim voor de aannemer.”
l
10
EIGEN ONDERZOEKSHAL IS DE IDEALE TESTOMGEVING Sinds een zevental jaar beschikt Aquafin over een ruimte waar verschillende proefopstellingen onderdak vinden. In de onderzoekshal bij RWZI Aartselaar worden nieuwe technieken getest in optimale omstandigheden.
t
Marjolein Weemaes en Chris Kaldunski bij het ‘aquarium’ waarin verschillende beluchtingsschotels worden getest.
Onderzoekswerk heeft een belangrijke plaats bij
In de onderzoekshal op de terreinen van RWZI Aartselaar,
Aquafin. Zo zeer zelfs, dat innovatief werken in
kunnen heel wat testen zowel binnen als buiten in de beste
de bedrijfsmissie is opgenomen. “De helft van het
omstandigheden gebeuren. Vier technisch medewerkers zijn
technologisch onderzoek is direct toepasbaar op onze
continu in de weer met de proefopstellingen. “Veel van onze
eigen waterzuiveringsinstallaties en het transport-
pilootinstallaties hebben we zelf gebouwd, maar we moeten ze
netwerk voor afvalwater, of speelt in op actuele
natuurlijk ook exploiteren. De technisch medewerkers zorgen voor
uitdagingen in de afvalwatercyclus. De andere helft
de aanvoer van afvalwater en de procesopvolging. Ze voorzien
van het onderzoek wordt uitgevoerd samen met
ook in bijkomende testopstellingen als dat nodig is. Vaak zijn er ook
externe partners en is gericht op toepassing op
thesisstudenten of stagiaires aan de slag in onze onderzoekshal.
(middel)lange termijn”, legt groepsleider Onderzoek
Die draaien dan tijdelijk mee met het team.”
Marjolein Weemaes uit.
Intern onderzoek Het direct toepasbaar onderzoek is gericht op
De aard van de proefopstellingen is erg uiteenlopend, net zoals
kostenbeheersing, de garantie van de effluentnormen
hun doelstellingen. Sommige projecten worden uitsluitend
en de introductie van best beschikbare technologieën.
intern opgevolgd, om onze eigen kennis te verdiepen. “Zo hebben
Het strategisch onderzoek is gegroepeerd rond de
we een 2 DWA-opstelling gebouwd, compleet met pompput en een
pijlers klimaatverandering, integraal waterbeheer en
150 m lange drukleiding, waarmee we risico’s en effecten van
asset management van de (riool)infrastructuur.
verstoppingen, waterstofsulfide- en biofilmvorming in smalle
Inhoudelijk is er uiteraard een overlap tussen beide
afvalwaterbuizen nagaan.”
soorten onderzoek.
11
“Waterstofsuldife kan corrosie veroorzaken in betonnen collectoren en rioolbuizen en deze op termijn aantasten. We bouwen en configureren ook de meetapparatuur voor gebruik in de riolen.” De organische vervuiling in het afvalwater wordt afgebroken door een actiefslibmassa, waarin miljoenen micro-organismen zitten. Actief slib doet zijn werk het best als er voldoende lucht in het afvalwater gebracht wordt. Dat is een dure stap, die 50% van de totale energie vraagt die nodig is voor het hele zuiveringsproces. “Met onze nieuwe aquarium-opstelling, testen we verschillende types van beluchtingsschotels voor gebruik in de zuiveringsinstallaties. In een gecontroleerde omgeving kunnen we het effect van veroudering nagaan op het energieverbruik, de invloed van vervuiling testen en experimenteren met reinigingsmethodes. En dan hebben we natuurlijk nog onze eigen hybride zuiveringsinstallatie, de eerste piloot die full scale is uitgebouwd. Het proces combineert de goede eigenschappen van het klassieke actiefslibproces met die van de membraanbioreactor. Het onderscheidt zich van andere hybride installaties doordat het gebruik maakt van slechts één gemeenschappelijke bioreactor én doordat de processturing gebeurt in functie van droogweer- of regenweeromstandigheden. Daardoor is het uitermate geschikt voor capaciteitsuitbreiding
s
Proefinstallatie voor slibvergistingstests.
van klassieke actiefslibsystemen, waar weinig extra ruimte voorhanden is.”
“Naast onze eigen technisch medewerkers volgt dat bedrijf de resultaten uiteraard ook zelf op.”
Externe partners Andere onderzoeken kaderen dan weer binnen een groter project
In Europese projecten is Aquafin een graag geziene partner
waaraan ook externe partners deelnemen. Samen met de
omwille van onze praktijkervaring. Voor veel organische
Universiteit Gent en het VITO loopt momenteel ‘Sewage plus’,
afvalstoffen bestaan er al Europese normen, maar voor andere is
een project dat een visie op lange termijn moet opleveren voor de
dat nog niet het geval. Het gaat dan om recent in het milieu
waterzuivering van de toekomst, door verschillende afvalstromen
opgedoken micro-polluenten, zoals hormonen en medicijnresten.
te combineren. De kosten voor de behandeling en de afzet
“Voor het Europese project Minotaurus hebben we net een
van slib bedragen ongeveer een derde van de totale water-
pilootinstallatie met een membraanbioreactor gebouwd, die geënt
zuiveringskost. Anaerobe vergisting vermindert de hoeveelheid af
zal worden met bacteriën die speciaal zijn opgekweekt voor
te zetten slib en vormt tegelijkertijd biogas. Momenteel proberen
een verbeterde verwijdering van medicijnrestanten. Deze installatie
we nieuwe technieken uit op pilootschaal om de performantie van
wordt binnenkort opgestart en vergeleken met de resultaten van
het proces te verbeteren. Drie vergisters testen de mogelijkheden
de full scale reactor van Schilde.”
van co-vergisting van slib met bijvoorbeeld keukenafval en bermmaaisel. “Soms werken we samen met bedrijven die een
De proefinstallaties in de onderzoekshal worden regelmatig
nieuwe techniek op onze infrastructuur willen demonstreren,
vervangen door andere. Zo ontwikkelt Aquafin kennis en
waar ook wij voordeel uit kunnen halen. Op het ogenblik loopt
producten waarmee het bedrijf op maat gesneden oplossingen
zo’n test rond een nieuw ontwateringsproces van slib.”
kan aanbieden aan al zijn klanten.
l
12
INDUSTRIËLE WATERZUIVERING MET EEN MEERWAARDE t
Voordat mouterij Boortmalt haar zuiveringsinstallatie volledig uitbesteedde, werd Aquaplus in een aanloopfase verder op zijn waarde gewogen. Eerst heeft dit dochterbedrijf van Aquafin de installatie technologisch onderzocht, de exploitatiewijze en het noodzakelijke onderhoud in kaart gebracht, en gecheckt of de installatie in orde was volgens de veiligheidsnormen en de milieuwetgeving. Met die gegevens is vervolgens een overzichtelijk optimalisatieplan opgesteld.
“Via dochtermaatschappij Aquaplus valoriseert Aquafin de kennis die het bedrijf de voorbije twintig jaar op deed. In Vlaanderen is de exploitatie van industriële zuiveringen één van onze kerndiensten”, duidt accountmanager Wouter De Wilde. “We werken voor onder meer klanten uit de dranken- en voedingssector, de farmaceutische en de chemische sector. We doen niet alleen de dagelijkse exploitatie en het onderhoud van de installatie, maar we kunnen ook de labo-analyses en chemicaliëndosering opvolgen en zorgen voor de verwerking van roostergoed en slib. Voor verschillende bedrijven nemen we bijkomend de veiligheidsen milieucoördinatie op ons, met een duidelijke resultaatverbintenis voor de effluentkwaliteit. We spannen ons telkens ook in om de operationele kosten te verlagen, inclusief de heffingslasten van het effluent.” Foto’s: FotoVDB
Volledig beheer Recent vertrouwde Boortmalt bijvoorbeeld nog het beheer en het onderhoud van
Een waterzuiveringsinstallatie optimaal laten werken,vraagt veel kennis
haar zuiveringsinstallatie toe aan Aquaplus, om zich met een gerust hart te kunnen
en ervaring. Bedrijven die liever niet in de opbouw van die knowhow
concentreren op haar kernactiviteiten. De site in de Antwerpse haven is de grootste mouterij
investeren, kunnen een beroep doen op Aquaplus om hen te helpen aan
van Europa en de Europese HUB voor moutexport buiten Europa.
de Vlaamse wetgeving en de Europese richtlijnen te voldoen.
13
Giovanni Vercammen, COO Continental Europe van de Boortmalt
Daarvoor moet er eerst een accuraat beeld worden gevormd
Group, licht toe: “Boortmalt is een milieubewuste onderneming die
van de huidige installatie, zowel naar procesvoering, onderhouds-
haar voetafdruk op het leefmilieu wil minimaliseren. Hierbij hoort
schema’s, dossierbeheer als regelgeving. Ook daarvoor kan
ook een goede en kostenefficiënte werking van de waterzuiverings-
Aquaplus de nodige specialisten samenbrengen. “Na een
installatie. Door de gestage groei van de productiecapaciteit over
uitgebreide analyse stellen we een transparant toekomstplan op,
de laatste jaren, hebben we de zuiveringsinstallatie verschillende
met aandacht voor efficiëntiewinsten en besparingsmogelijkheden.
keren moeten vergroten. Daarom wilden we de exploitatie ervan
Op het moment voeren we bijvoorbeeld een optimalisatieproject
in handen van deskundigen leggen, die een hoogstaande zuivering
uit voor Janssen Pharmaceutica. Het bedrijf wil zijn zuiverings-
en opvolging van onze afvalwaterzuiveringsinstallatie konden
installatie in Beerse optimaliseren en aanpassen aan zijn
garanderen. We wilden een garantie van de in de milieuvergunning
toekomstige activiteiten. Daarvoor is een accuraat beeld van de
vastgelegde effluentnormen, een kostenefficiënte exploitatie en
huidige installatie nodig, zowel naar procesvoering, onderhouds-
een grote mate van openheid.” “Boortmalt heeft één van de
schema’s, dossierbeheer als regelgeving. Uit onze doorlichting
grootste industriële membraanbioreactoren voor de zuivering van
zullen adviezen volgen voor vervolgopdrachten en optimalisaties”,
zijn afvalwater,” weet Wouter De Wilde. “De installatie verwerkt
blikt Wouter De Wilde vooruit.
een debiet van 110m³ per uur en pompt het gezuiverde water in het zesde havendok. Die afvalwaterstroom behandelen tot de gewenste
Er zijn uiteraard verschillende bedrijven op de markt, die
kwaliteit tegen een zo laag mogelijke globale kost, is maatwerk
waterzuiveringsdiensten aanbieden. Als dochter van Aquafin,
dat volledig binnen onze expertise valt.”
heeft Aquaplus kenmerken die het bedrijf extra interessant maken. Door de geografische spreiding van moederbedrijf
Optimalisatieprojecten
Aquafin, is er voor elk bedrijf wel de noodzakelijke operationele
Onder invloed van gewijzigde regelgeving, of als een bedrijf
ondersteuning in de omgeving voorhanden. Daarnaast biedt
overschakelt op nieuwe activiteiten, kan het nodig zijn om de
Aquaplus ook alle andere nodige knowhow, in de vorm van
zuiveringsinstallatie aan te passen aan nieuwe noden en
juridische, milieukundige en technologische ondersteuning,
omstandigheden.
gecombineerd met een uitgebreide kennis van het ontwerp en de bouw van zulke installaties.
l
14
OKAVANGO
t
De Okovangodelta.
DE RIVIER DIE DE ZEE NIET VINDT Alle water stroomt naar de zee. Of toch niet? Midden in de Kalahari woestijn in Botswana, mondt de Okavango uit in de grootste inlandse delta ter wereld. Waar al dat water naartoe gaat, bleef eeuwenlang een raadsel.
De Okavango is één van de meest uitzonderlijke natuurmonumenten van onze planeet. Haar bronnen liggen in de hooglanden van Angola. Van op de grens tussen Angola en Namibië stroomt ze in twee aders Botswana binnen. Aan haar monding is het land ooit zo diep weggezonken, dat de rivier
Over de eerste 1.200 km doet het water ongeveer een maand.
de zee niet meer kon bereiken. Midden in de Kalahari woestijn
Wanneer het de uitgestrekte delta van de Okavango bereikt,
vormt ze een delta, die 15.000 km² woestijn van water voorziet.
sijpelt het heel langzaam verder, omdat het gebied een maximaal
De westerse tak van de rivier bevloeit verder nog het Ngami meer.
hoogteverschil kent van minder dan twee meter. De waterstand
De oosterse afsplitsing voorziet ook het Moremi nationaal
bereikt dus uiteindelijk zijn piek tussen juni en augustus, precies in
park van water, een wildernis van uitgestrekt moerassen,
de droge wintermaanden. Jaarlijks wordt zo’n elf kubieke kilometer
graslanden en bossen.
de delta ingepompt, waardoor die enorm zwelt en de groene weelde honderdduizenden grote zoogdieren aantrekt tot één van
Omgekeerde waterstanden
de grootste concentraties wild wereldwijd wordt gevormd.
Het duurde tot het begin van de twintigste eeuw vooraleer men de bewegingen van het water in de delta begreep. De water-
Binnen het deltagebied bevinden zich zo’n 50.000 eilandjes die
standen zijn het hoogst in het droge seizoen en nemen juist af
zich vooral vormen uit verlaten termietenheuvels. Bij afbraak van
met de aanvang van de regens. Dat komt omdat de rivier vooral
deze bouwsels komt veel voedselrijke grond vrij, waarin bomen en
wordt gevoed in haar brongebied in Angola, waar de regens veel
struiken voorspoedig kiemen en waardoor hun wortels de grond
uitbundiger zijn dan in de delta, zo’n 1.600 km stroomafwaarts.
beter vasthouden.
15
Het grootste en meest bekende eiland, Chief’s Island, met een lengte van 70 km en
Sommigen observeren, anderen maken lijstjes!
een doorsnede van ongeveer 15 km, werd echter gevormd door opgestuwde
Mijn kamergenoot behoort gelukkig tot de
breuklijnen in het gebied. Bij grote overstromingen trekken de meeste dieren daarheen
eersten.
om de poten droog te houden. Ik besloot het gebied te bezoeken in oktober, net voor de aanvang van de regens. Het kwik stijgt er dan tot boven de 40°C en de eerste
Tegen valavond stoppen we bij een grote poel,
warmte onweders barsten er in volle geweld los. De bomen en struiken zijn er dan
waar de glazen worden bovengehaald met
ook kaal, waardoor de kans om wild te zien veel groter is dan in andere maanden.
een karton Zuid-Afrikaanse wijn.
Ongerept gebied Voor me liggen enkele kleine watergangen die uitmonden in een groot meer. In het water fonkelen ebbenhouten bulten... hippo’s, die hier de koelte komen opzoeken. Enkele dikhuiden grazen nog op de overliggende oever. Toch zijn ze voornamelijk nachtactief, terwijl hun dagen gevuld worden met nietsdoen. In die mate zelfs dat kleine steltlopertjes, zoals oeverlopers of bosruiters, de zachthellende ruggen gebruiken als kleine zandbanken in het water.
Plots zegt mijn kamergenoot droogweg dat er een leeuw op ons afkomt. Ice, onze gids, lacht het idee weg, maar ik ben er niet gerust op. Ik klim op de bagageruimte boven de stuurcabine van de jeep en daar zie ik inderdaad een enorme leeuw met een imposante kop die recht op ons gezelschap afstruint. Nu krijgt onze groep gazelle-allures en nauwelijks seconden later is iedereen de jeep opgeklauterd. De grote kat ruikt even aan onze voorraad en rolt vervolgens tegen de wielen van de wagen aan. Ik kijk het door littekens gegroefde dier recht in de ogen en er loopt heel even een koude rilling door mijn lijf. Een opgezwollen maag toont echter dat Leo goed doorvoed is. Ook verschillende grote nijlkrokodillen hebben hier hun toevlucht gevonden, mijlenver verwijderd van de rivier. Van een groepje impala’s in de oeverbegroeiing verrijzen enkel
De nacht zet nu heel vlug in en de activiteit
de kopjes boven de vegetatie. Ze worden wel eens de McDonalds van de savanne genoemd.
op de savanne groeit, badend in het licht
Door hun grote aantallen zijn ze fast food voor de roofdieren. Bovendien dragen ze net
van een bijna volle maan. In haar schijnsel
het embleem van die keten op hun kont en staart: een zwarte ‘M’ op een wit achterwerk.
merken we de slanke silhouetten van twee panters in een boom. Weerom kippenvel.
Al na twee ritten in het Moreni-reservaat krijg ik luipaarden te zien: een moeder met
Vanop mijn kampbed hoor ik alarmerende
twee bijna zelfstandige jongen. Deze dieren zoeken vooral de meest beboste stukken op,
pleviertjes, grommende en plonsende
waar ze hun prooien in de bomen kunnen sleuren om te ontkomen aan de dominante
nijlpaarden, kefferende hyena’s, roepende
leeuwen of de onhebbelijke hyena’s. De moeder was van een absolute schoonheid en
lelkraanvogels en zelfs het grazen van de
perfectie die me deed ophouden met ademen en mijn hartslag verdubbelde. Dit moest
antilopen. Kamperen is altijd aangenaam,
ik vasthouden en ik liet de camera ratelen; tien beelden per seconde moesten dit
maar hier, in hartje Okavango, is het
moment fixeren omdat ik het steeds opnieuw wil doorleven. Ook de vogelaars kunnen
een feest.
zich uitleven hier. Bij een bleekgekleurde arend breekt de discussie los tussen savanne arend of steppenarend. De teller voor die dag komt op net geen honderd soorten.
l
16
WATERLOPEN WORDEN STEEDS GEZONDER
Foto: Misjel Decleer
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Ombudsman: 0472 450 450,
Het gaat de goede richting uit met de kwaliteit van onze beken, rivieren en kanalen”, stelde de Vlaamse Milieumaatschappij in september bij de publicatie van haar Jaarrapport Water 2010. De impact van die investeringen in de gewestelijke zuiveringsinfrastructuur blijkt duidelijk uit de meetcampagnes van de VMM. “De gemiddelde zuurstofconcentratie scoort ruim boven de norm van 5 mg O2/l. Sinds het begin van de metingen, verdubbelde het aantal meetplaatsen die op elk moment aan de norm
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603 Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected], www.aquafin.be Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
voor opgeloste zuurstof voldoen (van 20 naar 40%). Opgeloste zuurstof is een belangrijke indicator voor de levensvatbaarheid van een waterloop. Terwijl in 1991 nog
Met een klik op de werf
12% van onze waterlopen zwaar verontreinigd waren, waren dat er in 2010 bijna geen
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten
meer (0,2%). Ook de concentratie aan fosfaat in het oppervlaktewater is het voorbije
van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be,
anderhalf decennium drastisch gedaald. In de eerste helft van de jaren 1990 haalde
onder 'werken per gemeente'.
amper 1 op 10 meetplaatsen de kwaliteitsnorm, in 2010 is dit 1 op de 3.”
Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier. Fotografie: Aquafin, Jan Locus, FotoVDB,
Het volledige jaarrapport kan u downloaden op www.vmm.be
l
Misjel Decleer
