Analyse VCA incident database ongevalfrequentie mAArt 2011 mINder oNgeVAlleN op het werk BIj VCA-BedrIjVeN
ANALYSE VCA INCIDENT DATABASE ONGEVALFREQUENTIE
MINDER ONGEVALLEN OP HET WERK BIJ VCA-BEDRIJVEN
1 maart 2011
3
Tekst: Bert Zandvoort, Peter Hamers Eindredactie: Bernard van Lammeren Ontwerp en opmaak omslag: Provorma Ontwerp en opmaak binnenwerk: Graficiënt Printmedia
© 2011, Reijseger to the point Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopiën, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISBN: 978-90-78458-03-6 www.reijsegertothepoint.nl
4
Voorwoord Veiligheid op de werkvloer is van groot belang! Voor werknemers omdat zij als eerste de dupe zijn van onveilige situaties, van bijna-ongelukken en ongelukken op de werkvloer. Voor leidinggevenden omdat zij verantwoordelijk zijn voor het wel en wee van hun medewerkers. Voor werkgevers omdat onveilige situaties en ongelukken tijdens het werk ten koste gaan van de goede naam van hun bedrijf. Een slecht veiligheidsbeleid heeft negatieve gevolgen voor hun concurrentiepositie. VCA is een beproefd systeem dat de veiligheid op de werkvloer bevordert. Het is verheugend te constateren dat uit de analyse van de ongevalcijfers ook duidelijk blijkt dat VCA werkt. Vanaf 1998 is de ongevalfrequentie bij VCA-gecertificeerde bedrijven met een factor 3 afgenomen. Die trend deed zich ook de afgelopen jaren voor. Verder is het prettig te constateren dat maatschappelijke organisaties als de vakcentrale FNV en Consument & Veiligheid VCA waarderen als een belangrijk middel om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren. Beide organisaties plaatsen ook een paar kritische kanttekeningen, maar dat is alleen maar goed. Het is in ons aller belang om kritisch en alert te blijven en daar waar mogelijk VCA te verbeteren om het aantal ongevallen op het werk verder te verlagen. Wij willen op deze plaats twee opmerkingen maken. Het is teleurstellend dat de certificatie-instellingen (CI’s) 10 procent van alle gegevens niet, onnauwkeurig of foutief hebben ingevuld. Wij doen een beroep op alle CI’s om meer aandacht te besteden aan het doorgeven van de juiste gegevens. Een tweede opmerking gaat over de enige negatieve bevinding in dit rapport. De ongevalfrequentie bij kleinere bedrijven is in de afgelopen jaren licht toegenomen. Wat ons betreft is dat een aandachtspunt voor de directies van kleinere bedrijven. Het leiderschap van een directie is bepalend voor het niveau van veiligheid in een bedrijf. Daarnaast doen we een beroep op auditors om juist bij kleinere bedrijven aan te dringen op het borgen van het veiligheidsbewustzijn nadat het VCA-certificaat is behaald. Tot slot willen wij een aantal mensen bedanken die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze publicatie. In de eerste plaats Bert Zandvoort die de grote hoeveelheid gegevens heeft gereduceerd tot overzichtelijke en goed interpreteerbare tabellen en grafieken. In de tweede plaats Anita Almasi van Consument & Veiligheid en Wim van Veelen van vakcentrale FNV die commentaar hebben gegeven op de cijfers in het rapport. Eugène Hillen, directeur van de Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV) Ton Jeen, voorzitter van het Centraal College van Deskundigen (CCVD-VCA)
VOORWOORD
5
6
inhoudsopgave 1.
Inleiding
6
2.
Conclusies en bevindingen
7
3.
Periode van onderzoek, kwaliteit van de gegevens
9
4.
Certificaten naar land van herkomst bedrijf
10
5.
Certificaattypes naar bedrijfsgrootte
12
6.
Ongevalfrequentie
13
7.
Aard van het bedrijf, NACE-code
19
8.
Overzicht per branchecluster
22
INHOUDSOPGAVE
7
1. Inleiding
inleiding
Dit rapport bevat een analyse van de gegevens in de VCA-database die de certificatie-instellingen jaarlijks aanleveren in het kader van de vereiste rapportage. Voor deze analyse zijn de actuele gegevens in de database per 1 mei 2010 gebruikt. Voor de analyse van de ongevalfrequentie zijn alleen de gegevens van in Nederland gevestigde VCA*- en VCA**-bedrijven gebruikt. Het rapport laat over het algemeen mooie cijfers zien. In aparte kaders vindt de lezer reacties van Wim van Veelen, beleidsmedewerker arbeidsomstandigheden bij vakcentrale FNV, en Anita Almasi, projectleider arbeidsveiligheid bij Consument & Veiligheid. In een enkel geval plaatste de redactie een kanttekening bij hun opmerkingen.
8
2. Conclusies en bevindingen Zoals gezegd levert de analyse van de gegevens uit de database over het algemeen mooie cijfers op. De belangrijkste conclusie is dat VCA daadwerkelijk bijdraagt aan een daling van het aantal ongevallen op de werkvloer. Dat blijkt uit de onderstaande bevindingen. • Over de periode 2005–2008 is de ongevalfrequentie gedaald van 7,61 naar 6,34 per 1 miljoen gewerkte uren. Dit is een daling van 17 procent. Over de periode dat de database wordt gevuld (vanaf 1998) is de ongevalfrequentie voor alle in Nederland gevestigde bedrijven met een factor 3 gedaald. • Bij kleine bedrijven neemt de ongevalfrequentie de laatste jaren toe. • In Nederland werken tenminste 620.000 personen onder het VCA-systeem. • Het aantal gecertificeerde bedrijven onder RvA-accreditatie neemt nog steeds toe. Momenteel zijn 12.658 bedrijven geregistreerd. Dit is 16 procent meer dan in juni 2008. • De grootste gebruiker van het VCA-systeem is de branchegroep F43: gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking. Hiervan zijn 2.592 bedrijven gecertificeerd, met circa 290.867 medewerkers. De ongevalfrequentie voor deze branchegroep is, na een sterke daling over de periode 2005–2008, gestegen van 7,14 naar 7,39, ofwel 3,5 procent meer. • De kwaliteit van aanlevering van gegevens door de certificeerders is nog steeds niet goed. Er worden te veel fouten gemaakt. De gegevens moeten voor analyse dus eerst gecontroleerd worden op systematische fouten. De meeste fouten worden gemaakt door het verwisselen van data.
Wim van Veelen van vakcentrale FNV: ‘Ik denk wel eens dat wij nog de enige instantie zijn die zich druk maakt over arbeidsomstandigheden en veiligheid op de werkvloer, maar gelukkig zijn de SSVV en VCA er ook nog. Wij vinden dat werk-
Conclusies en bevindingen
Anita Almasi van Consument & Veiligheid: ‘Veel bedrijven, ook in sectoren waar VCA geen rol speelt, kijken naar VCA als voorbeeld van hoe ze met veiligheid kunnen omgaan. Certificering stuurt veelal op technische veiligheid, maar Consument & Veiligheid vindt het belangrijk om ook te sturen op veilig gedrag. Wij wijzen bedrijven op het belang van communicatie; praten over veiligheid is belangrijk tussen medewerkers onderling én tussen leidinggevenden en medewerkers. Het top-down opleggen van allerlei regels heeft niet zo veel zin. Medewerkers moeten begrijpen waarom ze op een bepaalde manier moeten werken om de veiligheid van zichzelf en die van hun collega’s te waarborgen. Medewerkers moeten durven praten over veiligheid en moeten durven aangeven aan leidinggevenden wat beter kan. Bovendien komen de meeste en beste ideeën over veilig werken van de medewerkers zelf. Zij hebben immers direct te maken met de arbeidsomstandigheden op de werkvloer. Veiligheid is een zaak van drie partijen binnen een bedrijf: werkgever, leidinggevenden en werknemers. De leidinggevenden zijn de drijvende kracht achter een goede veiligheidscultuur in een bedrijf. Ze moeten de directie uitleggen waarom dingen anders moeten worden geregeld en ze moeten medewerkers aanspreken op veilig gedrag.’
9
Conclusies en bevindingen
nemers het recht hebben om gezond te werken en gezond naar hun werk te gaan en dat ze ook na hun pensionering nog in goede gezondheid een aantal jaren van hun pensioen moeten kunnen genieten. We gaan daarover voortdurend met werkgevers in gesprek. Decent work is één van de belangrijkste speerpunten van de vakbeweging. Wij streven naar zo veel mogelijk kwalitatief hoogwaardige arbocatalogi en wij streven ernaar dat in wetgeving zo veel mogelijk grenswaarden en normen worden vastgesteld. Wetenschappelijk onderzoek heeft ervoor gezorgd dat er veel grenswaarden zijn waarmee is te bepalen wat gezond en niet-gezond werken is. Voor tillen is bijvoorbeeld een gezondheidskundige grenswaarde van 23 kilogram vastgesteld. Als werknemers meer dan 23 kilo tillen, bestaat er een grote kans op rugklachten en slijtage aan gewrichten. Waarom wordt dit soort waarden niet in wetgeving vastgelegd? Dat is beter dan achteraf, als het leed al is geschied, naar de rechter stappen en je gelijk moeten halen. Meestal krijgen werknemers in dit soort gevallen gelijk van de rechter, maar het is beter om preventief maatregelen te nemen. Met het voorgaande kabinet zijn er afspraken gemaakt dat er meer grenswaarden moeten worden vastgelegd, maar ik vind dat de wetgever er veel te lang over doet om tot die wettelijke grenswaarden te komen.’
10
3. Periode van onderzoek, kwaliteit van de gegevens De analyse is uitgevoerd met de gegevens die op 1 mei 2010 in de database zijn ingevoerd. Het betreft de jaarlijkse rapportages van VCA*-, VCA**-, VCU- en VCOgegevens. Meer dan 80 procent is correct ingevoerd. Er is dus sprake van een flinke foutenmarge van ruim 17 procent. Vaak worden cijfers verwisseld of in het geheel niet ingevuld. Het blijft teleurstellend dat de certificatie-instellingen ondanks alle verzoeken en vereenvoudiging van het invulscherm niet in staat zijn dergelijke eenvoudige gegevens zonder fouten te rapporteren. Voor de analyse van het aantal ongevallen zijn alleen de rapportages meegenomen waarin gegevens over het aantal medewerkers en manuren volledig en correct waren aangemeld. Het betreft alleen VCA*- en VCA**-bedrijven die in Nederland gevestigd zijn. De database functioneert sinds 2001 en de eerste data gaan over het jaar 1998. De rapportages worden jaarlijks ingevuld door de CI’s nadat een audit is uitgevoerd. In dit rapport zijn de rapportages van de periode 2004 tot en met 1 mei 2010 gebruikt. Cijfers tot en met 2008 zijn definitief, gegevens over 2009 zijn voorlopig omdat die in de loop van 2010 worden gecompleteerd. De eerste resultaten van 2009 (IF = 4,52) zijn echter veelbelovend.
Periode van onderzoek, kwaliteit van de gegevens
Van Veelen: ‘Een relativering van de cijfers is gezien het bovenstaande op zijn plaats. De inhoud van het rapport is afhankelijk van de aangeleverde cijfers. De foutenmarge is nogal groot, maar we zullen het met deze cijfers moeten doen. VCA heeft zijn bijdrage wel bewezen. Dat is prettig, omdat we van overheidswege niet veel hoeven te verwachten. In vergelijking met andere landen heeft Nederland het kleinste aantal arbeidsinspecteurs. Bedrijven moeten een veiligheidsbewustzijn ontwikkelen. Maar het blijft een combinatie van een aantal zaken: VCA in combinatie met heldere regelgeving, inspectie en boetes.’
11
4. Certificaten naar land van herkomst bedrijf Uiteraard is het grootste aantal VCA-gecertificeerde bedrijven gevestigd in Nederland. Het zijn er in totaal 12.191. Dit is 16 procent meer dan in juni 2008, toen 10.155 bedrijven geregistreerd stonden. Het aantal buitenlandse bedrijven dat in Nederland VCA-gecertificeerd is, blijft min of meer stabiel. Hoewel er in Duitsland en België een eigen certificatiesysteem bestaat, is het aantal gecertificeerde VCA-bedrijven daar ook stabiel. De lijst van bedrijven uit andere landen groeit gestaag, met dit keer een aantal nieuwkomers: Tsjechië, Malta, Luxemburg, Roemenië, Suriname en Finland. Cyprus is uit de lijst verdwenen.
Certificaten naar land van herkomst bedrijf
Tabel 1. Aantal actieve certificaten in database
12
Land
Aantal certificaten 6-2008
Aantal certificaten 5-2010
Nederland
10155
12191
België
337
342
Duitsland
28
31
Groot-Brittannië
14
21
Frankrijk
13
11
Italië
11
14
Polen
7
20
Portugal
6
13
Oostenrijk
3
1
Cyprus
3
0
Slovenië
1
2
Litouwen
1
1
Ierland
1
1
Denemarken
1
3
Tsjechië
2
Malta
1
Luxemburg
1
Roemenië
1
Suriname
1
Finland
1
Totaal
10581
12658
In onderstaande tabel staat het aantal (ver)nieuw(d)e certificaten dat in de database is ingevoerd. Elk jaar zijn dat circa 4.000 certificaten en evenveel certificatietrajecten.
Tabel 2. Aantal uitgereikte certificaten per jaar Jaar
Aantal certificaten
2007
3339
2008
4021
2009
4095
2010
1203
Totaal
12.658
Certificaten naar land van herkomst bedrijf
13
5. Certificaattypes naar bedrijfsgrootte In tabel 3 staat de verdeling van de verschillende certificaattypes en hun versies. Voor VCA* en VCA** versie 2008 zien we een snelle invoering in 2010. Van versie 2000 zitten er van elk type nog drie in de database. Vanaf 2008 worden de eerste VCA-Petrochemieversies ingevoerd. In totaal zijn er nu 110 VCA-Petrochemiecertificaten aangemeld.
Tabel 3. Verdeling certificaattypes VCA Certificaat Jaar/Versie 2007
VCA* 2000
2004
3
VCA Petro
VCA** 2008
2000
2004
3
2008
2008
1997
4
1066
1
2008
2388
37
1273
14
3
2009
608
1860
383
907
86
2010 Totaal
3
3
728
4996
2629
3
3
380
21
2725
1302
110
Van VCU versie 2002 staan nog 188 certificaten in de database. In totaal zijn 882 VCU-certificaten actief. Het VCO-traject kent een langzame start. Tot nu toe zijn 8 VCO-certificaten verstrekt. Zie tabel 4.
Tabel 4. Verdeling certicaattypes VCU en VCO Certificaat
VCU 2002
2007
2007
183
79
3
2008
5
298
Certificaattypes naar bedrijfsgrootte
2007, 1 jaar
2007, 3 jaar 3
2009
251
2010
66
1
1
694
1
7
Totaal
14
VCO 2007
Jaar/Versie
188
In tabel 5 staat de verdeling naar bedrijfsgrootte. Het grootste aantal VCA-gecertificeerde bedrijven zit in de categorie van 10 tot 35 medewerkers. Ongeveer 3800 bedrijven behoren tot deze categorie.
Tabel 5. Aantal VCA-bedrijven naar bedrijfsgrootte Jaar
1-5
5-10
10-35
35-100
100-500
500+
332
418
849
408
163
33
2005
760
1025
2192
1058
420
65
2006
1190
1632
3770
1779
741
115
2007
1115
1572
3826
1816
764
104
2008
852
1198
2880
1361
554
77
2009
260
360
839
401
136
33
2004
6. Ongevalfrequentie Voor de analyse van de ongevalfrequentie zijn de gegevens in de database gescreend op betrouwbaarheid en nauwkeurigheid. Bij enige twijfel hieromtrent zijn deze gegevens uitgefilterd. In totaal zitten er in de database 12.658 VCA-gecertificeerde bedrijven. Per bedrijf bevat de database 3 records. In totaal zijn er dus 3 x 12.658 = 37.974 records. Behalve de records die fouten bevatten, zijn alle records van niet in Nederland gevestigde bedrijven verwijderd, alsmede gegevens refererend aan VCUcertificaten. Hieronder een overzicht. • Helemaal geen medewerkers en/of gewerkte uren gerapporteerd; 3581 records verwijderd (411 certificaten). Dit is inclusief bedrijven met VCU-certificaat (2.646 records). • Een of meerdere keren geen medewerkers en/of gewerkte uren ingevuld. Onvolledige rapportage; 2347 records verwijderd. • Correlatie tussen aantal medewerkers en aantal gewerkte uren klopt niet (<0,5 of >4); 1103 records verwijderd (696 certificaten). • Dodelijke ongevallen: totaal 133 dodelijke ongevallen, waarvan 31 met meer dan 1 dodelijk ongeval; 31 records verwijderd. • IF > 40; bedrijven met een IF hoger dan 40 krijgen geen certificaat; 22 records verwijderd. • Alleen bedrijven gevestigd in Nederland. • Alle VCU-records verwijderd. In totaal zijn er 4.029 om kwaliteitsredenen verwijderd. Dat is 10 procent van het totaal aantal records. Dat lijkt veel, maar zal in de praktijk slechts tot kleine onnauwkeurigheden leiden, omdat de database gegevens bevat van alle VCA-gecertificeerde bedrijven. Het is dus een populatie-onderzoek en geen steekproef. In tabel 6 staat een overzicht van het aantal medewerkers in de database. Er is een duidelijke toename ten opzichte van de rapportage in 2008. Toen vielen circa 460.000 personen onder het systeem, nu circa 620.000. Dit aantal is na filtering. Het werkelijke aantal zal naar schatting 10 procent hoger zijn.
Jaar
Totaal aantal medewerkers
Aantal eigen medewerkers (zonder zzp’ers en ander los personeel)
2004
122517
105757
2005
276296
232888
2006
484523
386443
2007
473296
367742
2008
363136
268038
2009
147085
85830
Ongevalfrequentie
Ongevalfrequentie
Tabel 6. Totaal aantal gerapporteerde medewerkers
15
Tabel 7. Gerapporteerde medewerkers naar bedrijfsgrootte Jaar
1-5
6-10
11-30
36-100
101-500
500+
2004
1163
3323
17161
23466
33108
44296
2005
2690
8165
44737
61219
83254
76231
2006
4300
12994
76365
102700
146644
141520
2007
3997
12497
77566
105051
152391
121794
2008
3094
9578
58881
79260
110047
102276
2009
956
2826
17051
23460
26385
76407
Onderstaande tabel 8 en grafiek 1 geven een overzicht van de gemiddelde ongevalfrequentie-index (IF) van alle VCA*- en VCA**-bedrijven in Nederland. De IF is het aantal verzuimongevallen dat in een jaar plaatsvindt per 1 miljoen gewerkte uren. Ter vergelijking zijn (in blauw) de gegevens van de vorige rapportages tot 2004 vermeld. De ongevallenfrequentie in 2008 is nu 6,34. Dit is een daling van 23 procent ten opzichte van het resultaat in 2004 (8,28) en een daling met een factor van 3 ten opzichte van de eerst gerapporteerde score in 1998. De eerste resultaten van 2009 (IF = 4,52) zijn veelbelovend.
Tabel 8. IF van alle VCA*- en VCA**-bedrijven Jaar
IF-Totaal
IF-2
IF-3
IF-4
1998
18.87
12.66
6.13
0.08
1999
14.56
9.56
4.99
0.02
2000
12.44
8.22
4.19
0.03
2001
12.04
7.76
4.25
0.04
2002
10.20
6.65
3.51
0.04
2003
9.06
6.41
2.55
0.10
2004
8.28
5.59
2.65
0.04
2005
7.61
5.29
2.29
0.02
2006
6.86
4.96
1.86
0.03
2007
6.72
4.76
1.93
0.03
2008
6.34
4.41
1.90
0.02
2009
4.52
3.08
1.42
0.02
16
Ongevalfrequentie
Ongevalfrequentie
IF-totaal = ongevalfrequentie-index totaal IF-2= ongevallen die tot minder dan 15 dagen verzuim hebben geleid. IF-3= ongevallen die tot 15 dagen of meer dagen verzuim hebben geleid. IF-4 = ongevallen met dodelijke afloop (exclusief ongevallen met meerdere doden).
Frequentie
Grafiek 1. Ongevalfrequentie-index VCA*- en VCA**-bedrijven 1998-2008
Opmerking redactie: Uit interviews met werkgevers, leidinggevenden, werknemers, auditors en trainers die in de afgelopen jaren in VCA Actueel zijn verschenen, blijkt steeds dat VCA juist het veiligheidsbewustzijn van leidinggevenden en werknemers verhoogt. Door de cursus en de toolboxmeeting zijn werknemers intensief bezig met allerlei aspecten van veiligheid op de werkvloer. Ze worden zich steeds meer bewust van het belang van veilig werken. Van Veelen: ‘Duidelijk is dat VCA-gecertificeerde bedrijven het niet slecht doen. Wat mij opvalt is dat vooral de ongelukken met dodelijke afloop bij VCA-bedrijven een stuk lager zijn dan bij andere bedrijven in Nederland. Op alle terreinen is er
Ongevalfrequentie
Ongevalfrequentie
Almasi: ‘Het is natuurlijk gunstig, al die naar beneden lopende lijntjes in de grafiek. Sinds de invoering en de aanscherping van de Arbowet hebben veel bedrijven veel energie gestoken in het verbeteren van de technische en organisatorische veiligheid tijdens het werk. En VCA heeft daar ook zijn steentje aan bijgedragen. Werknemers beschikken vaak over de juiste en voldoende beschermingsmiddelen, machines zijn veiliger geworden en er zijn veiligheidsprocedures ingesteld. Desondanks gebeuren er nog veel bijna-ongelukken en echte ongelukken. Daarom legt Consument & Veiligheid de nadruk op veilig gedrag. Voor ons betekent dat goed naar elkaar luisteren, het goede voorbeeld geven, elkaar aanspreken op veilig werken en samen zoeken naar de juiste oplossingen. Ik ben ervan overtuigd dat VCA een bijdrage aan veiligheid op de werkvloer levert, maar het is altijd moeilijk te zeggen wat de ongevalfrequenties heeft teruggebracht.’
17
18
Opmerking redactie: De gelaagdheid in het VCA-certificatieproces is goed geregeld. De certificerende instellingen staan onder toezicht van de Raad voor Accreditatie. Zij controleren de (VCA) werkzaamheden die door de CI’s worden verricht en of dit conform de richtlijnen gebeurd waaronder het VCA systeem is geaccrediteerd. Dit houdt ook in dat men VCA audits ‘bijwoont’ zoals dat heet. Er is een modelovereenkomst tussen de SSVV en de certificatie-instellingen en er is een document met nadere afspraken tussen de certificatie-instellingen en het Centraal College van Deskundigen (CCVD). Daarin is onder meer vastgelegd dat de CI’s gehouden zijn actieve medewerking te verlenen aan de periodieke terugkoppeling van ervaringsgegevens gericht op onderhoud en verbetering van de certificatieschema’s via de waarnemer in het CCVD namens de CI’s. Bovendien wordt door de betrokken CI’s jaarlijks een verplichte harmonisatiedag georganiseerd voor auditors en coördinatoren over certificatieschema’s met actieve betrokkenheid van het CCVD. Doel is het verhogen van de competentie en het niveau van de auditors en verbetering van het audit- en certificatieproces. De harmonisatiedag is bestemd en verplicht voor auditoren en coördinatoren.
Ongevalfrequentie
Ongevalfrequentie
een flinke daling sinds 1998. Dat zijn mooie cijfers. Maar de praktijk blijft weerbarstig; het toezicht van leidinggevenden laat vaak te wensen over en het gedrag van werknemers moet in veel gevallen nog verbeteren. Vaak worden er fouten gemaakt als de tijds- en werkdruk stijgt. Dat leidt dan weer tot ongevallen. Verontrustend is dat de werkdruk in Nederland één van de hoogste is van Europa. Maar dat neemt niet weg dat de dalende tendens onder VCA-bedrijven natuurlijk positief is. Overigens loopt het aantal ongevallen in het algemeen en berekend over heel werkend Nederland weer op. Deze tendens fascineert mij, en geeft ook aan dat het nog beter kan. We zien dat bij de grote brand onlangs in Moerdijk. Daar was van alles mis en ik vraag me dan soms af of er nog wel een bedrijf is in Nederland dat goed functioneert. Zo lang er 250 duizend ernstige ongevallen gebeuren, er 90 doden vallen tijdens het werk, en 3000 mensen vroegtijdig overlijden ten gevolge van vies, smerig en gevaarlijk werk, valt er nog heel wat te verbeteren. Dat neemt niet weg dat VCA zeker toegevoegde waarde heeft; dat blijkt uit de cijfers. Maar het is een hulpmiddel om je te houden aan wettelijke regels. VCA zorgt ervoor dat werkgevers de druk voelen om zich aan de regels te houden en dat ze hun zaken goed op orde hebben. Maar ik vind dat VCA gecombineerd moet worden met hoge boetes van de arbeidsinspectie als werkgevers het laten afweten. Dan komen we echt verder! De certificatie van personen is belangrijk; dat voegt iets toe aan het vakmanschap van werknemers. De zwakke schakel in het geheel vind ik de strengheid van de auditors. Bij asbest bijvoorbeeld is hun rol twijfelachtig. Certificeren moet geen koehandel worden. We moeten ervoor oppassen dat de waarde van certificeren niet verloren gaat. Er mag niet te gemakkelijk worden gecertificeerd; de certificerende instellingen moeten ook gecontroleerd worden. De gelaagdheid moet goed werken.’
In tabel 9 en grafiek 2 wordt de totale ongevalfrequentie-index op basis van bedrijfsomvang gegeven. De ongevalfrequentie-index voor kleine bedrijven (1-5 en 6-10 medewerkers) laat de laatste jaren een stijging zien. De grotere bedrijven laten allemaal een min of meer continue daling zien, waarbij vooral de bedrijven met meer dan 500 werknemers een zeer sterke daling vertonen.
Tabel 9. IF naar bedrijfsomvang per jaar Jaar
IF 1-5
IF 6-10
IF 11-35
IF 36-100
IF 101500
IF 500+
2004
1.43
2.17
5.44
8.55
11.31
8.52
2005
0.83
2.99
4.92
8.03
10.10
6.87
2006
1.16
2.91
4.90
7.38
8.65
6.23
2007
1.39
3.38
4.60
7.11
8.12
6.52
2008
1.98
3.89
4.47
7.25
7.65
5.65
2009
4.65
2.36
5.31
6.99
9.26
2.02
Grafiek 2. Ontwikkeling in ongevalfrequentie naar bedrijfsomvang IF naar bedrijfsomvang
Ongevalfrequentie
Almasi: ‘Het valt mij op dat de daling van de ongevalfrequentie bij kleinere bedrijven stagneert en zelfs weer wat toeneemt. Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat bij grotere bedrijven vaak één of meer mensen in dienst zijn die zich alleen maar met veilig werken bezighouden en daarvoor ook zijn opgeleid. Deze mensen bewaken de veiligheid in het bedrijf. Kleinere bedrijven hebben vaak de (financiële) mogelijkheid niet om dit in hun bedrijf in te zetten.’
19
In Tabel 10 geeft een overzicht van het aantal gerapporteerde verzuimongevallen naar bedrijfsomvang. De database bevat op dit moment (voor alle actuele certificaten) 22.737 gerapporteerde verzuimongevallen.
Tabel 10. Aantal ongevallen naar bedrijfsomvang Jaar
1-5
6-10
11-30
36-100
101-500
500+
2004
3
13
168
361
674
679
2005
4
44
396
885
1513
943
2006
9
68
674
1364
2283
1586
2007
10
76
642
1344
2227
1429
2008
11
67
474
1035
1516
1040
2009
8
12
163
295
440
278
Ongevalfrequentie
Almasi: ‘Zolang er ongevallen gebeuren tijdens het werk, kan er verbeterd worden. Natuurlijk streven wij naar nul ongevallen en eigenlijk zouden alle bedrijven dat moeten doen. Ik ben ervan overtuigd dat het bespreekbaar maken van veiligheid hier al enorm aan bijdraagt. En dat klinkt simpeler dan het is. Natuurlijk is het verbeteren van de technische en organisatorische veiligheid essentieel, maar uiteindelijk draait het om het gedrag van mensen.’
20
7. Aard van het bedrijf, NACE-code Certificaten worden aangemeld met vermelding van de Europese bedrijfsindelingscode (NACE-code). Deze NACE-code moet een aanduiding zijn van de ‘scope of work’ waarvoor het bedrijf is gecertificeerd. Om het grote aantal gegevens hanteerbaar te maken en de te analyseren groep enig formaat te geven is in onderstaande tabel gekozen voor enige clustering. De ongevalfrequentie is uitsluitend gebaseerd op door CI’s compleet aangeleverde records.
Tabel 11. Aantallen certificaten en aantallen medewerkers naar branchecluster NACEcode A C16
Branchecluster Landbouw bosbouw en visserij Houtindustrie, houtartikelen
Totaal aantal medewerkers 37328 706
82
7831
598
64529
146 367
33708 61448
33 189
4414 32324
19
21084
54
10959
2285 2592
421717 290867
626 1788
37414 299799
1004 66 294
84680 4854 32356
1001
179654
753 311 12 12658
184739 30055 26536 1.867.002
Aard van het bedrijf, NACE-cod
C20-23 Vervaardigen van chemicaliën, gassen, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen C24-25 Vervaardigen van metalen in primaire vorm en metaalproducten C26-27 Elektrische/elektronische apparaten C28 Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen C29-30 Vervaardiging vervoer/transportmiddelen C33 Reparatie, installatie van machines en apparaten D Productie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht E Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, recycling F41-42 Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw F43 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking F43.1 Slopen en bouwrijp maken F43.2 Elektrische installatie, loodgieterwerk en overige installatie F43.3 Afwerking gebouwen G Groothandel en detailhandel H-I-J Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie M-N Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease N78-80 Arbeidsbemiddeling, beveiliging N81.2 Reiniging, industrieel, algemeen NVT Niet Van Toepassing TOTAAL
Aantal certificaten 425 13
21
In tabel 12 wordt een overzicht gegeven van de procentuele verandering van de ongevalfrequentie-index van 2005 tot en met 2008. In dit overzicht zijn in verband met de betrouwbaarheid uitsluitend brancheclusters opgenomen waarbij het aantal verstrekte certificaten minimaal 10 bedraagt en het aantal medewerkers groter dan 5000 is.
Tabel 12. Verandering IF-Totaal, 2005 versus 2008
Aard van het bedrijf, NACE-cod
NACE code
22
Branchecluster
2005
2008
∆%
A
Landbouw bosbouw visserij
7.34
7.36
0.3
C16
Houtindustrie, houtartikelen
13.44
8.55
-36.4
C20-23
Vervaardigen van chemicaliën, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen
7.02
3.64
-48.1
C24-25
Vervaardigen van metalen, metaalproducten
9.84
6.22
-36.8
C26-27
Elektrische/elektronische apparaten
5.87
3.95
-32.7
C28
Vervaardiging machines, apparaten en werktuigen
10.44
5.96
-42.9
C29-30
Vervaardiging vervoer/transportmiddelen
10.50
7.47
-28.9
C33
Reparatie, installatie van machines en apparaten
5.26
6.57
24.9
D
Productie elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht
3.03*
3.61
19.1
E
Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, recycling
23.67
10.45
-55.9 -13.5
F41-42
Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw
9.58
8.29
F43
Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden
7.14
7.39
3.5
F43.1
Slopen en bouwrijp maken
7.07
4.49
-36.5
F43.2
Elektrische installatie, loodgieterwerk
7.21
6.62
-8.2
F43.3
Afwerking gebouwen
7.42
5.30
-28.6
G
Groothandel en detailhandel
4.80
4.28
-10.8
H-I-J
Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie
8.38
8.20
-2.1
M-N
Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease
6.46
3.69
-42.9 -28.8
N78-80
Arbeidsbemiddeling, beveiliging
5.34
3.80
N81.2
Reiniging, industrieel, algemeen
7.12
5.18
TOTAAL *2006
In onderstaande grafiek is een en ander grafisch weergegeven. Op vier na vertonen alle brancheclusters een dalende trend. Een duidelijke toename van het aantal verzuimongevallen zien we bij F43 (Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden), D (Productie elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht) en C33 (Reparatie, installatie van machines en apparaten).
Grafiek 3. Procentuele verandering in IF tussen 2005 en 2008 Veranderingen in ogevalsfrequenties naar NACE-groep, 2005-2008
Aard van het bedrijf, NACE-cod
23
8. Overzicht per branchecluster In de volgende tabellen wordt een overzicht gegeven van de resultaten per branchecluster voor de periode 2004-2009. De cijfers voor 2009 zijn nog niet compleet. In tabel 13 en subtabellen kunnen geïnteresseerden kijken hoe hun branche zich verhoudt tot andere branches als het gaat om ongevalfrequenties.
Overzicht per branchecluster Tabel 13.1. Groep A, Landbouw bosbouw en visserij Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
3119
7.48
4.99
2.49
0.00
2005
6661
7.34
5.09
2.25
0.00
2006
10528
7.39
5.49
1.90
0.00
2007
8703
7.66
5.23
2.43
0.00
2008
6945
7.36
4.96
2.40
0.00
2009
1372
4.05
3.24
0.81
0.00
IF-3
IF-4
Tabel 13.2. Groep C16, Houtindustrie, houtartikelen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
2004
8
0.00
0.00
0.00
0.00
2005
124
13.44
8.96
4.48
0.00
2006
194
11.45
8.59
2.86
0.00
2007
225
4.94
0.00
4.94
0.00
2008
130
8.55
8.55
0.00
0.00
2009
25
22.22
22.22
0.00
0.00
Tabel 13.3. Groep C20-23, Vervaardigen van chemicaliën, gassen, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen
Overzicht per branchecluster
Jaar
24
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
569
5.86
3.91
1.95
0.00
2005
1504
7.02
3.69
3.32
0.00
2006
1865
7.75
6.26
1.49
0.00
2007
1778
3.75
2.50
1.25
0.00
2008
1679
3.64
2.65
0.99
0.00
2009
436
5.10
1.27
3.82
0.00
Tabel 13.4, Groep C24-25, Vervaardigen van metalen in primaire vorm en metaalproducten Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
2886
7.70
5.78
1.93
0.00
2005
8526
9.84
6.91
2.93
0.00
2006
16325
8.47
6.77
1.70
0.00
2007
17600
6.25
4.04
2.21
0.00
2008
14819
6.22
4.20
1.87
0.15
2009
4373
5.34
3.56
1.78
0.00
Tabel 13.5. Groep C26-27, Elektrische/elektronische apparaten Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
2527
4.40
3.08
1.10
0.22
2005
3972
5.87
3.92
1.96
0.00
2006
7572
5.50
4.33
1.17
0.00
2007
7913
4.49
4.00
0.49
0.00
2008
7586
3.95
2.86
1.10
0.00
2009
4138
2.01
1.07
0.94
0.00
Tabel 13.6. Groep C28, Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
2513
9.73
7.96
1.77
0.00
2005
11922
10.44
7.92
2.52
0.00
2006
17717
7.78
5.33
2.45
0.00
2007
17200
8.53
6.07
2.39
0.06
2008
10437
5.96
4.21
1.76
0.00
2009
1659
6.70
3.01
3.68
0.00
Tabel 13.7. Groep C29-30, Vervaardiging vervoer/transportmiddelen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
602
2.77
1.85
0.92
0.00
1005
10.50
9.40
1.11
0.00
2006
1157
10.08
8.64
1.44
0.00
2007
830
8.70
7.36
1.34
0.00
2008
595
7.47
4.67
2.80
0.00
2009
225
12.35
4.94
7.41
0.00
Overzicht per branchecluster
2004 2005
25
Tabel 13.8. Groep C33, Reparatie, installatie van machines en apparaten Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
1461
3.80
3.80
0.00
0.00
2005
3382
5.26
3.12
2.14
0.00
2006
8274
8.26
6.04
2.22
0.00
2007
8790
9.16
6.57
2.59
0.00
2008
8715
6.57
4.72
1.85
0.00
2009
1702
9.79
5.55
4.24
0.00
Tabel 13.9. Groep D, Productie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2005
48
0.00
0.00
0.00
0.00
2006
6609
3.03
2.10
0.76
0.17
2007
6951
2.32
1.36
0.96
0.00
2008
7228
3.61
2.54
1.08
0.00
2009
248
2.24
0.00
2.24
0.00
Tabel 13.10. Groep E, Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, recycling Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
803
21.45
11.76
8.30
1.38
2005
2206
23.67
10.83
12.84
0.00
2006
3318
11.72
6.36
5.36
0.00
2007
3113
9.28
6.25
3.03
0.00
2008
1170
10.45
6.65
3.80
0.00
2009
349
9.55
6.37
3.18
0.00
Tabel 13.11. Groep F41-42, Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw Aantal medewerkers
IF-totaal
2004
22450
11.43
7.03
4.38
0.02
2005
54550
9.58
6.36
3.23
0.00
Overzicht per branchecluster
Jaar
26
IF-2
IF-3
IF-4
2006
102510
9.01
6.28
2.68
0.05
2007
108841
8.50
5.96
2.52
0.03
2008
82747
8.29
5.60
2.66
0.03
2009
50527
3.86
2.59
1.24
0.02
Tabel 13.12. Groep F43, Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
16884
8.32
5.59
2.67
0.07
2005
37945
7.14
4.45
2.65
0.04
2006
72652
7.67
5.33
2.28
0.06
2007
76876
7.70
5.19
2.46
0.06
2008
66348
7.39
5.06
2.29
0.04
2009
20154
7.00
4.69
2.26
0.06
IF-3
IF-4
Tabel 13.13. Groep F43.1, Slopen en bouwrijp maken Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
2004
1961
7.37
4.82
2.27
0.28
2005
6126
7.07
4.44
2.45
0.18
2006
10152
6.18
3.78
2.30
0.11
2007
10507
5.82
3.75
1.90
0.16
2008
6808
4.49
2.77
1.71
0.00
2009
1860
6.57
4.48
2.09
0.00
Tabel 13.14. Groep 43.2, Elektrische installatie, loodgieterwerk en overige installatie Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
36685
9.75
5.77
3.98
0.00
2005
55609
7.21
5.15
2.06
0.01
2006
81352
6.43
4.64
1.77
0.02
2007
62217
6.40
4.89
1.46
0.04
2008
47661
6.62
4.59
2.03
0.00
2009
16240
5.68
3.93
1.74
0.00
IF-2
IF-3
IF-4
Tabel 13.15. Groep 43.3, Afwerking gebouwen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
5464
5.90
3.66
2.24
0.00
13635
7.42
5.17
2.24
0.00
2006
23350
6.50
4.62
1.86
0.02
2007
21986
5.74
3.71
2.02
0.00
2008
16550
5.30
3.76
1.51
0.03
2009
3681
4.68
3.47
1.21
0.00
Overzicht per branchecluster
2004 2005
27
Tabel 13.16. Groep G, Groothandel en detailhandel Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
265
2.10
2.10
0.00
0.00
2005
695
4.80
4.00
0.80
0.00
2006
1377
5.65
4.84
0.81
0.00
2007
1261
6.61
4.85
1.76
0.00
2008
1038
4.28
3.75
0.54
0.00
2009
218
0.00
0.00
0.00
0.00
Tabel 13.17. Groep H, I, J, Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
1650
7.74
4.38
3.37
0.00
2005
5636
8.38
5.42
2.86
0.10
2006
8079
7.56
4.33
3.23
0.00
2007
8849
7.53
3.96
3.58
0.00
2008
6302
8.20
4.41
3.79
0.00
2009
1840
5.74
3.32
2.11
0.30
Tabel 13.18. Groep M, N, Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
9635
8.76
7.90
0.86
0.00
2005
24331
6.46
5.48
0.96
0.02
2006
44706
5.08
4.16
0.88
0.04
2007
43439
4.58
3.27
1.27
0.04
2008
38352
3.69
2.64
1.04
0.01
2009
19191
3.10
2.29
0.81
0.00
Overzicht per branchecluster
Tabel 13.19. Groep N78-80, 43.3, Arbeidsbemiddeling, beveiliging
28
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
9821
3.56
3.05
0.51
0.00
2005
25297
5.34
4.63
0.66
0.04
2006
44049
4.39
4.10
0.28
0.01
2007
55424
4.60
4.05
0.55
0.00
2008
32748
3.80
3.53
0.27
0.00
2009
17400
3.00
2.36
0.61
0.03
Tabel 13.20. Groep N81.2, Reiniging, industrieel, algemeen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
IF-2
IF-3
IF-4
2004
1391
7.59
5.19
2.40
0.00
2005
5150
7.12
3.88
3.24
0.00
2006
8380
6.50
4.04
2.45
0.00
2007
8861
4.83
2.01
2.82
0.00
2008
5041
5.18
3.53
1.65
0.00
2009
1232
8.12
6.31
1.80
0.00
IF-2
IF-3
IF-4
Tabel 13.21. Groep NVT, Niet Van Toepassing Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2004
1823
0.30
0.00
0.30
0.00
2005
7972
1.32
0.77
0.49
0.07
2006
14357
0.74
0.31
0.43
0.00
2007
1932
4.03
2.30
1.73
0.00
2008
237
0.00
0.00
0.00
0.00
2009
215
0.00
0.00
0.00
0.00
Overzicht per branchecluster
29
30
ISBN 978-90-78458-03-6 www.reijsegertothepoint.nl
