Alles (laten) doen voor een goed pensioen

‘Alles (laten) doen voor een goed pensioen’ Den Haag, 5 oktober 2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

Een goed idee? ‘Ik ga sparen. Je moet zelf voor je pensioen zorgen’ Sywert van Lienden (22 jaar) , oprichter G 500

Sociaal en Cultureel Planbureau

De eerste pijler van een goed pensioen: de AOW • • • • • • • • •

Iedereen gelijk, iedereen hetzelfde Omslagstelsel, werkenden voor de 65plussers van nu Verplichte afdracht via fiscale inhouding Geen inkomens/vermogens/inlegtoets Centrale uitvoering door de Sociale Verzekeringsbank Geen zeggenschap deelnemers/AOW-ontvangers Lage uitvoeringskosten ( 65 jr en 50 jr in NL) 3 miljoen ontvangers – 30 miljard uitgaven Fiscaal gegenereerde en gegeneraliseerde solidariteit



Ruim 50 jaar AOW 1947 – noodwet Drees (max. €35,- p.m.) 1957 – AOW (€ 50.- per maand) 1974 – minimumloon 2011 – 2,7 miljoen 65+ (€1000 p.m. alleenstaanden, € 1600,- echtpaar)


AOW 2011  AOW-gerechtigd  In Nederland  Niet volledige AOW  In het buitenland  Niet volledige AOW

-

3 miljoen

-

2,7 miljoen 0,26 mijoen

-

0,3 miljoen 0,28 miljoen

 2006 – 2,6 miljoen AOW (2,2 volledig) Sociaal en Cultureel Planbureau

De tweede pijler: het aanvullende pensioen • • • • •

Kapitaaldekking (850 miljard); uitgesteld loon Bijna geheel verplicht (90% werknemers) Gemiddeld 1/3 premie werknemer, 2/3 werkgever Uitkering in relatie tot inkomen en dienstjaren Bedrijfstakpensioenfondsen(76%), ondernemingspensioenfondsen(12%), beroepspensioenfondsen (0,5%) – in totaal 650 fondsen (6 miljoen deelnemers) • Plus 22.000 overeenkomsten met verzekeraars (0,8 miljoen deelnemers) Sociaal en Cultureel Planbureau

• Zeer beperkte zeggenschap deelnemers/zaak van werkgevers-werknemersorg. • Zeer beperkte vrijheid deelnemers: arbeidscontract =pensioencontract • Ontwikkeling van DB naar DC, van eindloon naar middelloon (90%), van vaste opbouw naar iets meer variatie en differentiatie • Doorsneepremie – 30 miljard • Solidariteit in eigen kring


De derde pijler: individuele pensioenvoorzieningen • Levensverzekeringen, lijfrentes, pensioenverzekeringen • Privébeleggingen • (blijven werken na 65 jaar – 8% mannen tot ongeveer 70 jaar) • Zeggenschap bij aangaan transactie of contract • Hoge uitvoeringskosten • Geen solidariteit – inleg 10 miljard per jaar (?)


Inkomen 65+ Nederland AOW (+ bijstand) 25-30 miljard euro Aanvullend pensioen 25-30 “ “ Vermogen/arbeid >5-10 “ “ Gemiddeld per hh. 32.000 laag inkomen, alleenst. – 11% laag inkomen, echtpaar – 3% BNP 2010 Pensioenvermogen (2011)

± 600 miljard 800 miljard

6 september 2012

De inkomenspositie van de gemiddelde oudere 29.0 60-65 45-50 6530-45

25.0 23.0

25.0

65-70 6565+ 70-75 75+

23.0 21.0

2007

2006

2005

2000

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

15.0

2002

15.0

2001

17.0

2000

17.0

2004

19.0

2003

25-30

19.0

2002

21.0

27.0

2009

50-60

27.0

dzd euro

2008

dzd euro

2001

29.0

Figuur: Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van huishoudens naar leeftijd kostwinnaar Het inkomen in de groep 65-70 jarigen stijgt tot boven het gemiddeld besteedbaar inkomen van alle huishoudens jonger dan 65 jaar. De laagste inkomensgroepen blijven achter. 6 september 2012

‘Pensioen wordt persoonlijker’

1 FLEXIBILISERING AOW : ingangsdatum variabel (uitkering variabel), eerdere toekenning op indicatie (‘zwaar werk’) – feitelijk (nog) geen flexibilisering, maar latere ingangsdatum


2 FLEXIBILISERING/LIBERALISERING/BEPERKING TWEEDE PIJLER • Meer vrijheid in keuze fonds, meer overstapmogelijkheden • Meer wisselingen in hoogte inleg, bijzondere eerdere uitkeringsmogelijkheid (eigen huis) • Meer risicodifferentiatie, harde en zachte rechten, minder zekere uitkering • Meer (of gedeeltelijk) DC • Aftopping van verplichte opbouw • Uitkering van begin hoog naar later laag • Meer zeggenschap deelnemers en gepensioneerden • Soepeler overdrachtsregelingen tussen fondsen Sociaal en Cultureel Planbureau

3 VERBETERING DERDE PIJLER • Lagere kosten, gemakkelijker instap (ZZP) • Meer uniforme/gestandaardiseerde regelingen • Betere aansluiting op de tweede pijler


Wat maakt ‘zelf doen’ aantrekkelijk? • Op persoonlijke maat toegesneden financiële planning • Geen verplicht keurslijf van solidariteit, maar eigen verantwoordelijkheid • Flexibeler aanpassen inleg afhankelijk van tijdstip en situatie • ‘Je kunt geluk hebben’


Wat maakt ‘zelf doen’ moeilijk en riskant? • Te laat beginnen en te weinig opzijleggen • Niemand kan zo’n lange periode (40 jaar inleg 20 jaar opname) goed overzien • Risico op avontuurlijke adviezen en riskante beleggingen • Geen steun bij lage opbrengst of verdampen beleggingen • Vaak toch hoge kosten (advies, beheer, verzekering) • Zelf doen wordt vooral een optie als de fondsen het niet meer zo goed doen….


Pensioenbewustzijn werknemers (2008-2009) Pensioenonbewust/geen pensioenkennis (vooral jongeren)

66%

Wel enige kennis eigen pensioen

7%

Kennis hoogst/toereikendheid eigen pensioen

15%

Volledig pensioenbewust

12% (Centriq) Sociaal en Cultureel Planbureau

Weet u hoeveel pensioen u opbouwt?

2010

2011

2012

Ja

12%

43%

45%

Neen

88%

57%

55%

(MR 2012)


‘Verplichte collectieve regelingen zijn niet meer van deze tijd’

Helemaal mee eens Mee eens Noch/noch Niet oneens Helemaal mee oneens Weet niet

6% 29 16 45 4 2 (MR 2012) Sociaal en Cultureel Planbureau

Verhoging pensioenleeftijd – wat betekent dat voor u? 2010

2011

2012

Langer werken voor zelfde pensioen

38%

46%

55%

Niet langer werken, zelf bijsparen

13

20

19

Niet langer werken, minder pensioen

26

18

17

Anders

8

16

9 (MR 2012)


Denkt u dat uw toekomstige pensioen zal worden verlaagd? 2010

2011

2012

Zeker wel

10%

15%

30%

Waarschijnlijk wel

25

41

42

Misschien

27

22

17

Waarschijnlijk niet

26

14

8

Zeker niet

12

8

4

Weet niet

14

7

5 (MR 2012)


Generatieconflict? 

Tussen welke generaties? Tussen grootouders/ouders/kinderen?



Wel toenemende spanning – rekentrucs



Oplopende AOW/Pensioenleeftijd


Ouderen zorgen voor jongeren 30% klusjes in huis 20% helpt in huishouden 22% steunt financieel 48% past op kleinkinderen 60/69 jr.

> 60% vrijwilligerswerk 6 september 2012

Inkomen onder armoedegrens, 2011

     

Totaal 65+ alleen 65+ paar Ouderen totaal Kinderen totaal Volwassenen totaal

-

6,9% 4,9% 2,1% 3,1% 11,1% 7,1%


Welvaart en welzijn van de 65+

 65-75 jr. - 900.000 hh. - € 23.700 - € 278.000  75 + - 814.000 hh. - € 21.000 - € 218.000  50% gepensioneerden vermogen boven € 100.000, 41% eigen huis + gemiddeld 80.000 euro kapitaal  (Erg) gelukkig – 65-74 jr 87%, 75+ 77%  (NL. alle leeftijden: 81% (erg) gelukkig) Sociaal en Cultureel Planbureau

Vermogens en huishoudens, 2009 Eigen huis Effecten

Hypotheek

25-50 jr

61%

23%

57% (180)

50-65 jr.

65%

28%

54% (111)

65-75 jr

54%

25%

34% (68)

75 plus

37%

20%

13% (46)

94.000 miljonairshuishoudens (1,3%) 30% 60-70, 18% 70+

(CBS)


Pensioen 2012  Pensioengangers 230.000 nieuwe AOW  Gemiddelde leeftijd 63 jaar  Zeven van de tien werknemers voor 65 jaar met pensioen  Steeds meer 50-65 jarigen die willen doorwerken tot 65 jr. 2005 – 22% 2008 – 36%  Prepensioen/vut nog 400.000


Verschil met vroeger Meer mensen worden oud 1957 – 700.000 65+ (6%) 2010 – 2.600.000 65+ (15%) 2020 – 3.600.000 65+ (20%) 2040 – 4.500.000 65+ (25%) Meer mensen worden heel oud 1957 – levensverwachting 65+ M. 14,2 V. 16,7 2007 M. 17,0 V. 20,5 Sociaal en Cultureel Planbureau

Snel groeiende levensverwachting jaren 24 22 vrouw en 20 prognose 2008 18 prognose 2004 16 mannen 14

2050

2045

2040

2035

2030

2025

2020

2015

2010

2005

2000

1995

1990

1985

1980

1975

1970

1965

1960

1955

1950

12

Figuur: Resterende levensverwachting bij 65 jaar Trendmatig stijgt de levensverwachting met bijna een jaar per tien jaar. De ingeschatte resterende levensverwachting voor mannen is zelfs met twee jaar gestegen sinds 2004 6 september 2012

Stijging levensverwachting  Nu 0,3 jr. extra per jaar  Tot 1960/1970 – ¾ winst door voorkomen infectieziekten (public health; vaccinatie)  Na 1945  2 jaar (minder hart/vaat)  1,4 jaar (infectieziekten)  0,85 jaar (borstkanker/V)  0,3 jaar (dikke darm/M)  Na 2000  Longkanker (M)  Medische technologie 6 september 2012

Toekomstige zorguitgaven 2010-2040 2010

2040 (trend)

2040 (supertrend)

Levensverwachting M.

78,8

82,7

87,8

Levensverwachting V.

82,7

85,7

89,6

% BBP

13,2%

22%

31%

% Gezinsinkomen (tweeverd., 1 ½ modaal)

23,5%

35%

46%

Werkgelegenheid personen

12,8%

22%

29%

6 september 2012

Hoe nu verder?  Verhoging pensioenleeftijd, verlaging pensioenverwachting  Nederland nog altijd superieur pensioensysteem (Mercer: nr. 1)  Wat is een goed pensioen?  ‘Gemoedsrust verzorgingsstaat’ – AOW-behouden  Steeds meer dubbelpensioenhuishoudens  Meer ZZP, meer arme ouderen?  Minder tweede, meer derde pijler (differentiatie)  Omkeerhypotheek voor zorg en inkomen  Solidariteit niet (helemaal) opgeven Sociaal en Cultureel Planbureau


Alles (laten) doen voor een goed pensioen

Recommend Documents