Alcohol verkoop aan jongeren 2014
ONDERZOEK NAAR DE NALEVING IN DE GEMEENTEN BAARN & SOEST
Achtergrond In opdracht van de gemeente Baarn en de gemeente Soest heeft Nuchter een nalevingsonderzoek alcohol uitgevoerd bij diverse verkoopkanalen uit deze gemeenten. In dit nalevingsonderzoek staat de leeftijdsgrens van 18 jaar centraal. Jongeren mogen pas vanaf 18 jaar zwakalcoholhoudende- en sterke dranken kopen. Dit is wettelijk vastgelegd in artikel 20, lid 1 van de Drank- en Horecawet:
‘Het is verboden bedrijfsmatig of anders dan om niet alcoholhoudende drank te verstrekken aan een persoon van wie niet is vastgesteld dat deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt.’ Bij twijfel aan de leeftijd van de koper is de verstrekker verplicht om actie te ondernemen en de leeftijd vast te stellen aan de hand van een geldig legitimatiebewijs. In dit onderzoek is gemeten in hoeverre de verstrekkers van diverse verkoopkanalen actie ondernemen - een interventie plegen - en in hoeverre zij vervolgens overgaan tot een correcte naleving van de Drank- en Horecawet.
Methode In september en oktober van 2014 zijn in totaal 48 verstrekkers gemeten op interventie en naleving met behulp van zeventienjarige MysteryKids, onder begeleiding van auditoren van Nuchter. Per verstrekker zijn steeds twee aankooppogingen gedaan door een zeventienjarige jongen en een zeventienjarig meisje. In totaal zijn er 96 aankooppogingen gedaan. In Tabel 1 zijn het aantal locaties en aankooppogingen per gemeente en verkoopkanaal zichtbaar. TABEL 1 - AANTAL LOCATIES EN POGINGEN PER GEMEENTE EN VERKOOPKANAAL Locaties
Pogingen
Cafetaria
3
6
Horeca
4
8
Slijterij
2
4
Sportkantine
4
8
Supermarkt
3
6
TOTAAL BAARN
16
32
Cafetaria
5
10
Horeca
8
16
Slijterij
4
8
Sportkantine
7
14
Supermarkt
8
16
TOTAAL SOEST
32
64
Cafetaria
8
16
Horeca
12
24
Slijterij
6
12
Sportkantine
11
22
Supermarkt
11
22
TOTAAL
48
96
Bij ieder afzonderlijk bezoek aan een verstrekker staan steeds twee metingen centraal. Ten eerste is gemeten of de MysteryKids alcohol kunnen aankopen. Geregistreerd is of het artikel werd verkocht, ja of nee (naleving). Ten tweede is gemeten of de verstrekker de leeftijd van de MysteryKids heeft vastgesteld (interventie). Gemeten is of de verstrekker heeft gevraagd naar leeftijd - ja of nee, gevraagd heeft naar een legitimatiebewijs - ja of nee - of beiden heeft gedaan - ja of nee.
1
Behalve bovenstaande metingen, zijn tevens waarnemingen uitgevoerd door de MysteryKids en auditoren. Deze waarnemingen kunnen van invloed zijn op, of verband houden met, het wel of niet naleven van de Drank- en Horecawet door de verstrekker. Daarbij gaat het onder meer om het mogelijke gebruik van hulpmiddelen (die de verstrekker helpen bij het beoordelen van het legitimatiebewijs), de geschatte leeftijd van de verstrekker, het geslacht van de verstrekker, de situatieschets tijdens het bezoek aan de locatie - met name de drukte, de dag en het tijdstip van de aankoop, het type product, de aanwezigheid van aanduidingen en bemoeienis door anderen dan de verstrekker in het aankoopproces. Waarnemingen worden alleen besproken als deze een statistisch significante invloed of verband aanduiden. In deze factsheet zijn de nalevingscijfers op locatieniveau, de nalevingscijfers op aankoopniveau, de gepleegde interventies en de naleving na deze interventies als totaalcijfers gerapporteerd. In laatstgenoemde wordt tevens kort ingegaan op de gebruiksfrequentie van hulpmiddelen en de naleving als gevolg hiervan. Voor de nalevingscijfers op locatieniveau, de nalevingscijfers op aankoopniveau en de interventies wordt een splitsing gemaakt per gemeente. Bovendien worden deze nalevingscijfers en interventiecijfers per verkoopkanaal besproken. Mocht meer diepgang in cijfers gewenst zijn, is in bijlage 1 Tabel 2 opgenomen, waarin per nalevingsonderwerp een gedetailleerd cijferoverzicht wordt weergegeven.
Resultaten In Figuur 1 zijn de nalevingscijfers te zien vanuit de door Nuchter ontwikkelde stoplichtmethodiek (naleving op locatieniveau). Deze methodiek houdt in dat de naleving ingedeeld wordt in drie categorieën; rood, oranje en groen: ü Rood betekent dat het bij de betreffende locatie bij beide pogingen is gelukt om alcoholhoudende drank te kopen - geen naleving; ü Oranje betekent dat het bij de betreffende locatie bij één van de twee pogingen is gelukt om alcoholhoudende drank te kopen - ad hoc naleving; ü Groen betekent dat het bij de betreffende locatie van de twee pogingen niet één keer is gelukt om alcoholhoudende drank te kopen - wel naleving. In Figuur 1 is zichtbaar dat het in totaal bij 16 locaties (33%) beide keren niet is gelukt om alcoholhoudende drank te kopen door de 17-jarige MysteryKids. Bij 9 locaties (19%) is het één van de twee pogingen gelukt, bij 23 locaties (48%) is het beide keren gelukt om alcoholhoudende drank te kopen. In vergelijking met de gemeente Soest, zijn in de gemeente Baarn procentueel minder rode locaties gemeten (37% vs. 53%) en zijn er procentueel meer groene locaties gemeten (44% vs. 28%).
Figuur 1: Naleving op locatieniveau per gemeente
Baarn (N=16)
6 (37%)
Soest (N=32)
3 (19%)
17 (53%)
Totaal (N=48)
6 (19%)
23 (48%)
0%
20%
9 (19%)
40% Geen naleving
7 (44%)
60%
Ad hoc naleving
9 (28%)
16 (33%)
80%
100%
Wel naleving
2
In Figuur 2 zijn wederom de totale nalevingscijfers op locatieniveau zichtbaar, maar nu opgesplitst per verkoopkanaal. Deze figuur is hetzelfde te lezen en te interpreteren als Figuur 1. Zichtbaar is dat de slijterijen procentueel het kleinste aantal rode locaties hebben (17%) - op de voet gevolgd door de supermarkten met 18% rode locaties. Van alle gemeten slijterijen in beide gemeenten, kan bij 17% drank gekocht worden door beide 17-jarige MysteryKids. De sportkantines en horecalocaties hebben procentueel het grootste aantal rode locaties (73% en 67%). Van alle gemeten sportkantines en horecalocaties in beide gemeenten, kan bij minimaal 67% drank gekocht worden door beide 17-jarige MysteryKids. Daarnaast is zichtbaar dat de supermarkten procentueel het grootste aantal groene locaties hebben (64%). Van alle gemeten supermarkten in beide gemeenten, kan bij 64% géén drank gekocht worden door beide 17-jarige MysteryKids. Opvallend is dat de sportkantines geen groene locaties hebben. Oftewel, bij de sportkantines wordt óf ‘net niet’ correct nageleefd - 27% oranje locaties - óf er wordt niet correct nageleefd - 73% rode locaties. Bij de horeca zijn geen oranje locaties gemeten. Men leeft óf correct na - 33% groene locaties - óf men leeft regelmatig niet correct na - 67% rode locaties. Op deze wijze kunnen verkoopkanalen binnen de gemeenten aangewezen worden die de meeste aandacht verdienen: ü Verkoopkanalen met een overmaat aan rode locaties verdienen aandacht gericht op bewustwording en scherpte; ü Verkoopkanalen met een overmaat aan oranje locaties verdienen aandacht gericht op scherpte (bewustwording is mogelijk aanwezig); ü Verkoopkanalen met een overmaat aan groene locaties verdienen complimenten.
Figuur 2: Naleving op locatieniveau per verkoopkanaal (N=48)
Cafetaria (N=8)
4 (50%)
2 (25%)
2 (25%)
8 (67%)
Horeca (N=12)
Slijterij (N=6)
1 (17%)
4 (33%)
2 (33%)
Sportkantine (N=11)
3 (50%)
8 (73%)
Supermarkt (N=11)
2 (18%)
0%
3 (27%)
2 (18%)
20% Geen naleving
7 (64%)
40%
60%
Ad hoc naleving
80%
100%
Wel naleving
In figuur 3 (volgende pagina) zijn de nalevingscijfers op aankoopniveau zichtbaar. Waar in voorgaande figuren de naleving per locatie werd besproken - waarin onderscheid gemaakt werd in rode, oranje en groene locaties - wordt nu de naleving besproken per uitgevoerde aankooppoging. Te zien is dat er in totaal bij 41 aankooppogingen door 17-jarige (43%) correct wordt nageleefd, bij 55 aankooppogingen (57%) wordt niet correct nageleefd. De gemiddelde naleving in beide gemeenten is 43%. In vergelijking met de gemeente Soest, wordt in de gemeente Baarn vaker correct nageleefd; een gemiddelde naleving van 53%.
3
Figuur 3: Naleving op aankoopniveau per gemeente
Baarn (N=32)
17 (53%)
Soest (N=64)
15 (47%)
24 (38%)
Totaal (N=96)
40 (62%)
41 (43%)
0%
20%
55 (57%)
40% Wel naleving
60%
80%
100%
Geen naleving
In figuur 4 zijn de totale nalevingscijfers op aankoopniveau zichtbaar per verkoopkanaal. Te zien is dat het percentage correcte naleving bij de supermarkten het hoogst is (73%), op de voet gevolgd door de slijterijen, waar het percentage 67% is. Het laatste percentage correcte naleving is zichtbaar bij de sportkantines (14%).
Figuur 4: Naleving op aankoopniveau per verkoopkanaal (N=96)
Cafetaria (N=16)
6 (38%)
Horeca (N=24)
10 (62%)
8 (33%)
Slijterij (N=12)
16 (67%)
8 (67%)
Sportkantine (N=22)
4 (33%)
3 (14%)
19 (86%)
Supermarkt (N=22)
16 (73%)
0%
20%
6 (27%)
40% Wel naleving
60%
80%
100%
Geen naleving
In figuur 5 (volgende pagina) zijn de diverse typen interventies zichtbaar. Te zien is dat er in totaal bij 33 aankooppogingen (34%) niets is gevraagd aan de MysteryKids, bij 9 pogingen (10%) enkel de leeftijd, bij 45 pogingen (47%) enkel het legitimatiebewijs [ID] en bij 9 pogingen (9%) de leeftijd en het ID. In vergelijking met de gemeente Soest, wordt er in de gemeente Baarn procentueel vaker niets gevraagd (41% vs. 31%), minder vaak enkel om leeftijd gevraagd (3% vs. 13%), vaker enkel om ID gevraagd (50% vs. 45%) en minder vaak om leeftijd én ID gevraagd (6% vs. 11%).
4
Figuur 5: Interventies per gemeente
Baarn (N=32)
13 (41%)
Soest (N=64)
20 (31%)
Totaal (N=96)
2 (6%)
29 (45%)
9 (10%)
20% Niets gevraagd
16 (50%)
8 (13%)
33 (34%)
0%
1 (3%)
7 (11%)
45 (47%)
40%
9 (9%)
60%
Enkel leeftijd gevraagd
Enkel ID gevraagd
80%
100%
Leeftijd & ID gevraagd
In figuur 6 zijn de totale interventies zichtbaar per verkoopkanaal. Wanneer de interventie ‘niets gevraagd’ wordt bekeken, dan is zichtbaar dat dit met 59% het hoogst ligt bij de sportkantines. De vraag om ID ligt het hoogst bij de supermarkten en slijterijen (73% en 67%). Ook de interventie ‘leeftijd en ID gevraagd’ ligt het hoogst bij de supermarkten (18%).
Figuur 6: Interventies per verkoopkanaal (N=96)
Cafetaria (N=16)
5 (31%)
Horeca (N=24)
3 (19%)
10 (42%)
Slijterij (N=12)
6 (38%)
3 (13%)
3 (25%)
9 (37%)
2 (8%)
8 (67%)
Sportkantine (N=22)
13 (59%)
Supermarkt (N=22)
2 (12%)
1 (8%)
3 (14%)
2 (9%)
6 (27%)
16 (73%)
0%
20%
40%
Niets gevraagd
Enkel leeftijd gevraagd
4 (18%)
60% Enkel ID gevraagd
80%
100%
Leeftijd & ID gevraagd
De vraag is nu welke gevolgen de diverse typen interventies hebben op de naleving. Dit is te zien in figuur 7 (volgende pagina). Op basis van de interventie ‘niets gevraagd’ en ‘enkel leeftijd gevraagd’ is geen naleving geconstateerd, deze blijven buiten beschouwing in deze figuur, de interventies ‘enkel ID gevraagd’ en ‘leeftijd en ID gevraagd’ zijn samengevoegd tot ‘ID-vraag totaal’. Te zien is dat er van de 96 aankooppogingen 54 keer (56%) om ID is gevraagd. Op basis van deze interventie wordt er vervolgens 41 keer (76%) correct nageleefd. Kortom, als men om ID-vraagt, is de naleving als gevolg daarvan 76%.
5
Verder is in figuur 7 zichtbaar dat men van de 54 keren dat men om ID vraagt, 16 keer (30%) een hulpmiddel gebruikt bij de beoordeling van het ID-bewijs - denk hierbij aan digitale pop-ups waarop de datum van vandaag minus 18 jaar staat weergegeven, intoetssystemen in de kassa die uitrekenen of de aspirant-koper oud genoeg is, ID-swipers(checkers) en rekenmachines. Als men een hulpmiddel gebruikt bij de beoordeling van de ID-bewijzen, dan is de naleving vervolgens 100%. Kortom, het gebruik van hulpmiddelen om IDbewijzen te beoordelen heeft zéér positieve gevolgen voor de naleving. Dit wordt onderstreept door de naleving na de ID-vraag wanneer er géén hulpmiddelen worden gebruikt. Van de 54 keren dat men om ID vraagt, gebruikt men in 38 gevallen (70%) géén hulpmiddel bij de beoordeling. De naleving als gevolg hiervan is 66% (vs. 100% wanneer wel hulpmiddelen worden gebruikt).
Figuur 7: ID-vraag, naleving na ID-vraag, gebruik/geen gebruik hulpmiddel en naleving als gevolg (N=96) 100% 80% 60% 16 (100%)
40%
41 (76%)
38 (70%)
25 (66%)
Hulpmiddel niet gebruikt (N=54)
Naleving na geen gebruik (N=38)
54 (56%)
20%
16 (30%)
0% ID-vraag totaal Naleving na ID(N=96) vraag (N=54)
Hulpmiddel gebruikt (N=54)
Naleving na gebruik (N=16)
6
7
6
8
4
8
6
32
10
16
8
14
16
64
16
24
12
22
22
96
Cafetaria
Horeca
Slijterij
Sportkantine
Supermarkt
TOTAAL BAARN
Cafetaria
Horeca
Slijterij
Sportkantine
Supermarkt
TOTAAL SOEST
Cafetaria
Horeca
Slijterij
Sportkantine
Supermarkt
TOTAAL
Pogingen
41
16
3
8
8
6
24
13
2
4
2
3
17
3
1
4
6
3
43%
73%
14%
67%
33%
38%
38%
81%
14%
50%
13%
30%
53%
50%
13%
100%
75%
50%
Naleving
33
2
13
3
10
5
20
0
6
3
8
3
13
2
7
0
2
2
34%
9%
59%
25%
42%
31%
31%
0%
43%
38%
50%
30%
41%
33%
87%
0%
25%
33%
Niets gevraagd
9
0
3
0
3
3
8
0
3
0
3
2
1
0
0
0
0
1
10%
0%
14%
0%
13%
19%
13%
0%
21%
0%
19%
20%
3%
0%
0%
0%
0%
17%
Enkel leeftijd gevraagd
45
16
6
8
9
6
29
14
5
4
3
3
16
2
1
4
6
3
47%
73%
27%
67%
37%
38%
45%
88%
36%
50%
19%
30%
50%
33%
13%
100%
75%
50%
Enkel ID gevraagd
9
4
0
1
2
2
7
2
0
1
2
2
2
2
0
0
0
0
9%
18%
0%
8%
8%
12%
11%
12%
0%
12%
12%
20%
6%
34%
0%
0%
0%
0%
Leeftijd en ID gevraagd
54
20
6
9
11
8
36
16
5
5
5
5
18
4
1
4
6
3
56%
91%
27%
75%
46%
50%
56%
100%
36%
63%
31%
50%
56%
67%
13%
100%
75%
50%
ID-vraag totaal
41
16
3
8
8
6
24
13
2
4
2
3
17
3
1
4
6
3
76%
80%
50%
89%
73%
75%
67%
81%
40%
80%
40%
60%
94%
75%
100%
100%
100%
100%
Naleving na ID-vraag
16
11
0
4
0
1
12
9
0
3
0
0
4
2
0
1
0
1
30%
55%
0%
44%
0%
13%
33%
56%
0%
60%
0%
0%
22%
50%
0%
25%
0%
33%
Gebruik hulpmiddel
16
11
0
4
0
1
12
9
0
3
0
0
4
2
0
1
0
1
100%
100%
0%
100%
0%
100%
100%
100%
0%
100%
0%
0%
100%
100%
0%
100%
0%
100%
Naleving na gebruik
TABEL 2 - AANTAL POGINGEN, NALEVING, INTERVENTIES, ID-VRAAG TOTAAL, NALEVING NA ID-VRAAG, GEBRUIK HULPMIDDEL EN NALEVING NA GEBRUIK PER VERKOOPKANAAL
Bijlage 1 - overzichtstabel
Nuchter, Kenniscentrum Leeftijdsgrenzen Jonkerbosplein 52, 6534 AB Nijmegen T 024 352 98 54
[email protected] www.nuchter.nl
