Nalevingsonderzoek verkoop alcohol, 2014 Inleiding De gemeenten Goes, Kapelle, Reimerswaal, Borsele, Noord-Beveland, Schouwen-Duiveland, Middelburg en Vlissingen willen inzicht in de mate waarin alcoholverstrekkers zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar voor de verkoop van alcohol. Daarvoor hebben deze gemeenten in april/mei 2014 een nalevingsonderzoek laten uitvoeren door mysteryshoppers. Scoop en Inview hebben gezamenlijk het onderzoek in opdracht van deze gemeenten uitgevoerd. Eerder Zeeuws onderzoek In 2011 is door Zeeuwse studenten een nalevingsonderzoek onder supermarkten en slijterijen gehouden. Deze ervaringen - Scoop was in 2011 ook bij het onderzoek betrokken - zijn meegenomen bij de opzet en de resultaten van dit onderzoek. Er zijn twee belangrijke verschillen tussen de aanpak 2011 en 2014: (1) het onderzoek in 2011 is alleen uitgevoerd onder supermarkten en slijterijen, in 2014 kwamen daar op verzoek van de gemeenten de categorieën 'commerciële horeca' en 'paracommercie' bij en (2) in 2011 waren de mysteryshoppers jonger dan 16 jaar (de toenmalige leeftijdsgrens), in 2014 waren de mysteryshoppers 18 jaar of iets ouder, maar qua uiterlijk niet onmiskenbaar ouder dan 18 jaar. Aanpak 2014 De onderzoeksaanpak zag er als volgt uit: 1. Voorbereidende werkzaamheden (Scoop en Inview samen, i.o.m. opdrachtgever) opstellen en programmeren van een online observatieformulier afspraken maken, o.a. over geheimhouding, en een protocol opstellen werven / instrueren van mysteryshoppers 2. Veldwerk, op basis van het protocol (door Inview) 3. Analyse & rapportage (schonen databestand, analyseren resultaten en opstellen korte rapportage door Scoop) In totaal (over alle 8 gemeenten bezien) zijn 365 bezoeken door de mysteryshoppers afgelegd, waarbij de paracommercie 2x (eenmaal binnen schenktijd en eenmaal buiten schenktijd) is bezocht. Bij supermarkten en slijterijen gingen de mysteryshoppers alleen op pad, bij commerciële horeca en paracommercie gingen mysteryshoppers in duo's op pad. Werkwijze: De jongeren gingen naar supermarkten/slijterijen (solo) en naar horeca/paracommercie (in duo’s) op stap. De mysteryshopper(s) probeerde(n) een alcoholhoudend drankje te kopen en als hun ID werd gevraagd gaven zij aan dat ze die vergeten waren en keken zij of zij het drankje alsnog konden kopen. De drankjes werden niet opgedronken. Voor het geval een verkoper vragen zou stellen aan de mysteryshoppers over het doel van de aankooppoging, hadden de mysteryshoppers een brief van de gemeente op zak waarin het onderzoek uitgelegd werd. I.v.m. de veiligheid van de mysteryshoppers was voor hen een noodnummer beschikbaar. Bij de categorie paracommercie werd zowel een aankooppoging gedaan binnen de tijdvensters als buiten de tijdsvensters. Dit leverde resultaten op over zowel de naleving van regels voor leeftijdsgrenzen als voor schenktijden. Verdere details waren uitgewerkt in een protocol. 1
Resultaten 2014 Binnen de acht deelnemende gemeenten zijn 365 bezoeken afgelegd. In totaal is daarbij 148 keer (41% van de bezoeken) ten onrechte alcohol verstrekt aan de mysteryshoppers ( zij waren niet onmiskenbaar ouder dan 18 jaar en lieten geen ID zien). Dit komt neer op een gemiddeld naleefpercentage van 59% voor het totaal aantal bezoeken in de gezamenlijke 8 gemeenten.
Aantallen Tabel 1. laat het aantal afgelegde bezoeken zien per categorie alcoholverstrekkers, per gemeente. Tabel 1. Aantal afgelegde bezoeken commerciële paracommercie horeca * slijterij supermarkt totaal 10 18 2 4 34 Borsele 24 20 5 10 59 Goes 13 8 2 4 27 Kapelle 28 30 2 10 70 Middelburg 6 12 3 4 25 Noord-Beveland 9 14 2 6 31 Reimerswaal 24 28 3 8 63 Schouwen-Duiveland 24 16 4 12 56 Vlissingen 365 Tabel 2. toont het aantal nalevers per categorie, per gemeente. D.z.w. het aantal alcoholverstrekkers dat in het onderzoek ‘goed’ scoort en zich houdt aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerde. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij deze alcoholverstrekkers geen alcohol. Tabel 2. Naleving (aantallen) commerciële horeca paracommercie* slijterij supermarkt Borsele 5 12 2 2 21 Goes 7 15 5 7 34 Kapelle 3 8 1 2 14 Middelburg 14 24 2 7 47 Noord-Beveland 4 4 1 2 11 Reimerswaal 2 11 0 4 17 SchouwenDuiveland 14 18 2 6 40 Vlissingen 9 12 2 10 33 217
2
Naleefpercentages Tabel 3. geeft de naleefpercentages van alcoholverstrekkers weer. D.z.w. de percentages alcoholverstrekkers die in het onderzoek ‘goed’ scoren en zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerden. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij dit aandeel (%) alcoholverstrekkers geen alcohol. De totalen onderaan de kolommen (42%, 72%, 63%, 64%) zijn de gemiddelden per categorie alcoholverstrekkers van de gezamenlijke gemeenten. B.v. het gemiddelde naleefpercentage bij commerciële horeca is 42%. Goes, Kapelle en Reimerswaal zitten hier ruim onder. Het totale naleefpercentage van 59% geeft het gemiddelde naleefpercentage van de 8 gemeenten voor het totaal van alle bezoeken (dus alle categorieën bij elkaar opgeteld). N.B. onderstaande percentages zijn soms (in sommige gemeenten, bij sommige categorieën alcoholverstrekkers) gebaseerd op zeer kleine aantallen! B.v. de 0% die Reimerswaal in tabel 4. scoort bij slijterijen gaat over in totaal 2 slijterijen, die beide negatief scoorden.
%
Borsele Goes Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal SchouwenDuiveland Vlissingen Totaal
Tabel 3. Naleefpercentages (% 'goed') commerciële horeca paracommercie* slijterij 50 67 29 75 23 100 50 80 67 33 22 79
100 100 50 100 33 0
supermarkt Totaal % 62 50 58 70 52 50 67 70 44 50 55 67
58 38
64 75
67 50
75 83
42
72
63
64
3
63 59 59
Grafiek 1. Verschillen tussen gemeenten In de grafiek zijn de verschillen in naleefpercentages uit tabel 3. per categorie/per gemeente weergegeven. De soms kleine aantallen bezoeken (in sommige categorieën bij sommige gemeenten) vertekenen het beeld enigszins! 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
commerciële horeca paracommercie slijterij supermarkt
Paracommercie Tabel 4. Laat zien dat de categorie paracommercie, verdeeld over de 8 gemeenten, in totaal 146 keer is bezocht: 73 keer binnen schenktijd en 73 keer buiten schenktijd. Tabel 4. Paracommercie: aantallen bezocht per gemeente binnen en buiten schenktijd Paracommercie binnen schenktijd (paracomm.) buiten schenktijd (paracomm.) Borsele
9
9
10
10
4
4
15
15
Noord-Beveland
6
6
Reimerswaal
7
7
14
14
8
8
73
73
Goes Kapelle Middelburg
Schouwen-Duiveland Vlissingen Totaal
Uit tabel 5. blijkt hoeveel alcoholverstrekkers binnen de categorie paracommercie in het onderzoek ‘goed’ scoren en zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerden. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij deze alcoholverstrekkers geen alcohol. Bij de percentages geldt weer de opmerking dat het om relatief kleine aantallen gaat en dat daardoor het beeld wat vertekend wordt.
4
Tabel 5. Naleving paracommercie: aantallen en percentages per gemeente
Paracommercie Borsele Goes Kapelle Middelburg Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Vlissingen Totaal
naleving (aantallen ‘goed’)
naleefpercentage (% 'goed')
binnen schenktijd
binnen schenktijd
buiten schenktijd 7 10 4 9 1 4 10 6
5 5 4 15 3 7 8 6
51
53
buiten schenktijd 78% 100% 100% 60% 17% 57% 71% 75% 68%
56% 50% 100% 100% 50% 100% 54% 75% 71%
Het naleefpercentage buiten schenktijd geeft vanwege de leeftijd van de mysteryshopper slechts een indicatie dat buiten de schenktijden anders wordt omgegaan met alcoholverkoop dan binnen de schenktijd. Bovendien is de naleving binnen en buiten de schenktijden per gemeenten zeer divers.
Resultaten 2011 - 2014 In totaal zijn in 2011 142 supermarkten en slijterijen bezocht in de 13 Zeeuwse gemeenten. In 2014 deden 8 van de 13 gemeenten mee. Onderstaande vergelijking gaat dan ook over deze 8 gemeenten. In deze 8 gemeenten zijn in 2011 82 bedrijven bezocht: 19 slijterijen en 63 supermarkten. 47% van de slijterijen en 35% van de supermarkten leefden de regels na (geen alcoholverkoop aan < 16 jaar). Ook in 2014 zijn in de 8 gemeenten een vergelijkbaar aantal bedrijven bezocht: 81 bedrijven, waarvan 23 slijterijen en 58 supermarkten. 65% van de slijterijen en 67% van de supermarkten leefden de regels na , d.w.z. hielden zich aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn controleerden dat ook. De tabellen 6. en 7. geven de verschillen weer tussen de naleving in 2011 en 2014. Beide zijn het beter gaan doen ten opzichte van 2011: slijterijen stijgen van een naleefpercentage van 47% naar een naleefpercentage van 65%, supermarkten stijgen van 35% naar 67%. Tabel 6. Aantallen bezoeken slijterijen en supermarkten en naleving (aantallen) 2011 Onderzoek 2011 Aantal Aantal Aantal Slijterijen Supermarkten Totaal Gemeenten Slijterijen supermarkten totaal score goed score goed score goed Borsele 0 7 7 0 0 0 Goes 3 10 13 2 6 8 Kapelle 0 4 4 0 1 1 Middelburg 5 11 16 2 7 9 Noord-Beveland 1 5 6 0 0 0 Reimerswaal 1 5 6 0 1 1 SchouwenDuiveland 4 10 14 1 3 4 Vlissingen 5 11 16 4 4 8 19 63 82 9 22 31
5
2011 % goed slijterijen % goed supermarkten
47% 35%
Tabel 7. Aantallen bezoeken slijterijen en supermarkten en naleving (aantallen) 2014 Onderzoek 2014 Aantal Aantal Aantal Slijterijen Supermarkten Totaal Gemeenten Slijterijen supermarkten totaal score goed score goed score goed Borsele 2 4 6 2 2 4 Goes 5 10 15 5 7 12 Kapelle 2 4 6 1 2 3 Middelburg 2 10 12 2 6 8 Noord-Beveland 3 4 7 1 2 3 Reimerswaal 2 6 8 0 4 4 SchouwenDuiveland 3 8 11 2 6 8 Vlissingen 4 12 16 2 10 12 23 58 81 15 39 54 2014 % goed slijterijen % goed supermarkten
65% 67%
Korte algemene conclusie De 8 Zeeuwse gemeenten scoren een gemiddeld naleefpercentage van bijna 60% voor alle categorieën alcoholverstrekkers samen. De paracommercie scoort opvallend positief: ruim 70% leeft de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop na. De commerciële horeca scoort juist wat minder goed: ruim 40% leeft de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop na. Ten opzichte van 2011 is een verbetering zichtbaar: zowel slijterijen als supermarkten leven de regels beter na.
6
