ADVIES Jongeren en Alcohol
Op 17 juni 2008 ondertekenden 6 ministers van volksgezondheid een gemeenschappelijke verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid, een eerste aanzet voor een aantal maatregelen om het alcoholgebruik ook voor jongeren in te perken. Deze maatregelen gelden voor verschillende beleidsdomeinen en beleidsniveaus. De Vlaamse Jeugdraad en Cjef (de Franstalige jeugdraad - Le Conseil de la Jeunesse d’Expression française ) sloegen de handen in elkaar. We vragen de betrokkenheid van jongeren bij het opmaken van een alcoholbeleid en een grotere inzet op preventie in plaats van op verbodsmaatregelen.
VLAAMSE JEUGDRAAD 1 oktober 2008
ADVIES 08/29
Jongeren en alcohol De Vlaamse Jeugdraad in vergadering op 1 oktober 2008 onder voorzitterschap van Stefaan Marien en waarbij aanwezig waren: Lien Boutsen, Hanne Vermeiren, Tom Van Den Borne, Kara Eestermans, Katleen Claessens, Tess Van Deynse, Caroline Verschueren, Jasper Ysebaert, Bram Vermeiren, Lieven Casteels, Bruno Houthoofd Brengt met 11 stemmen voor en 1 onthouding het volgende advies uit:
1. De totstandkoming van dit advies Dit advies kwam tot stand op basis van een denkmoment op de AV² van de Vlaamse Jeugdraad. Een aantal expertorganisaties en individuele jongeren discussieerden samen rond de maatregelen die in de Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid opgenomen staan. Op basis van de input van deze organisaties, de individuele jongeren en eerder geformuleerde standpunten van de Vlaamse jeugdraad komen we tot volgend advies. Na goedkeuring van het advies op de Algemene Vergadering van de Vlaamse Jeugdraad besluit ook Cjef, de Franstalige jeugdraad, dit advies mee te ondertekenen.
2. Inleiding Jongeren groeien op in een wereld waar alcohol een evidentie is. Het is een deel van hun leefwereld: op familiefeestjes, bij het uitgaan, aan de tafel thuis…. Heel wat jongeren drinken wel eens een glaasje. Op 17 juni 2008 ondertekenden de 6 ministers van volksgezondheid van dit land de ‘Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid’. Deze verklaring is een eerste onderdeel van een nog op te maken Nationaal Alcohol Actie Plan. De ‘Gemeenschappelijke verklaring’ bevat een aantal maatregelen specifiek gericht op jongeren. Zo wordt o.a. voorgesteld om de verkoop van alcohol aan -16-jarigen in alle handelszaken te verbieden. De maatregelen opgenomen in deze verklaring (niet enkel diegene die gericht zijn op jongeren) zijn vooral van
repressieve aard. Heel vaak gaat het om een intentie om controles op te voeren en nieuwe verbodsmaatregelen uit te vaardigen. De gezondheidsministers engageren zich via deze verklaring om de bevoegde collega - ministers van hun beleidsniveau warm te maken om deze maatregelen mee tot uitvoering te brengen. Er leeft een grote ongerustheid over het gebruik van alcohol door jongeren. De media bericht over het stijgende alcoholgebruik bij jongeren en ook de onderzoeksrapporten zijn niet mals. ‘Comadrinken’ komt steeds frequenter voor en jongeren nuttigen hun eerste glas alcohol op steeds jongere leeftijd. In de Gemeenschappelijke Verklaring staan tevens een aantal cijfergegevens over het alcoholgebruik bij jongeren. We willen deze cijfers en de stijgende problematiserende berichtgeving in pers en media niet als enig uitgangspunt nemen om een advies te schrijven over het toekomstig alcoholbeleid. We willen ook in dit advies vooral vertrekken vanuit de leefwereld van jongeren zelf.
2. De reden van dit advies / het belang voor kinderen en jongeren Alcohol maakt deel uit van de leefwereld van jongeren. Ze komen er regelmatig mee in contact. Daarom niet altijd als gebruiker, jongeren zien ook heel vaak alcohol gebruiken (84% van de Belgen van 15 jaar en ouder verklaart dat hij in het afgelopen jaar alcohol gebruikte). We juichen toe dat de overheid bezorgd is om het welzijn van jongeren, waaronder het gebruik van alcohol. Samen met enkele belangrijke Europese beleidsmaatregelen werken we zo aan een samenleving waar het welzijn van jongeren een centrale plaats inneemt. Ook de Vlaamse Jeugdraad en Cjef onderschrijven deze doelstellingen. Maar we zijn het niet volledig eens met de gekozen strategie.
3. Het advies Jongeren hebben een mening Alcohol maakt deel uit van de leefwereld van jongeren. We vinden het als Jeugdraad zeer belangrijk om jongeren als gesprekspartners te betrekken in het debat en hun mening en stem te horen. We betwijfelen echter dat jongeren betrokken werden bij het opstellen van de beleidsmaatregelen die opgenomen zijn in de Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid. Jongeren zijn nochtans competente burgers die hier en nu actief mee vorm geven aan hun omgeving. Ze weten – precies vanuit hun expertise als jongere- heel goed wat beter kan, en hoe dat moet gebeuren. Niet alleen wat betreft de aanleg van een speelplein of de inrichting van hun klaslokaal. Ook over alcohol en drugs hebben jongeren iets te vertellen.
De rol van volwassenen en de samenleving Een kader creëren voor het gebruik van alcohol is een verantwoordelijkheid van de ganse samenleving. De overheid speelt hierin een rol, maar zeker ook de ouders en andere volwassenen in onze samenleving. Jongeren worden veelal apart benaderd wanneer er beleidsmaatregelen genomen worden m.b.t. alcoholgebruik. Vanuit sommige invalshoeken is het een goede zaak dat er op maat van jongeren wordt gewerkt, denk maar aan informatie op maat van jongeren. Toch worden jongeren ook vaak onterecht geviseerd wanneer het over alcohol misbruik gaat. Er liggen nog heel wat onbenutte kansen in de voorbeeldfunctie van volwassenen. Volwassenen moeten eveneens gestimuleerd worden om verstandig met alcohol om te gaan en moeten zich bovenal bewust zijn van hun voorbeeldfunctie. Dikwijls vindt het eerste contact met alcohol plaats in de gezinssfeer. Jongeren leren omgaan met alcohol is een belangrijke verantwoordelijkheid van ouders. Wij vragen dat de overheid ook hier initiatieven in neemt. Door stevig in te zetten op preventie en door volwassenen bewust te maken van hun voorbeeldfunctie is de weg naar dialoog geopend. Het onderwerp ‘drinken’ mag geen taboe zijn. Ook en vooral door middel van gesprekken en discussies leren jongeren de gevaren en geneugten van alcohol kennen.
Het overgewicht op preventie, preventie op jongerenmaat Preventie is erop gericht om de weerbaarheid van doelgroepen te verhogen zodat zij in staat zijn om zelf bewuste keuzes te maken. Preventie betekent dus niet hetzelfde als de strijd tegen. Maar wel het empoweren, het weerbaar maken. De Vlaamse jeugdraad en Cjef gaan uit van de kracht en competenties van jongeren. Ook in dit verhaal. Jongeren moeten de kans krijgen om hun eigen grenzen leren te bepalen. Enkel door hen die verantwoordelijk te geven zullen jongeren ook later met hun eigen grenzen kunnen omgaan. Bovendien willen we hier de nadruk leggen op het belang van de peergroep. Jongeren leren van andere jongeren, ze spiegelen hun gedrag, stemmen af. Jongeren ontwikkelen binnen hun eigen groepen een cultuur van waarden en normen die heersend zijn binnen deze groep. Die peergroep is een uiterst krachtig gegeven waar ook preventiewerkers sterk kunnen op inzetten. Op die manier worden grenzen niet van bovenaf opgelegd maar kunnen jongeren gestimuleerd worden onderling hun eigen normen in vraag te stellen. We zien een heel grote kans in het uitwerken van een degelijk preventiebeleid op maat van jongeren. (eerder dan het opleggen van verbodsmaatregelen) en met specifieke aandacht naar het leren binnen de peergroep. Jongeren hebben nood aan duidelijke informatie, begeleiding en duiding op maat. Bovendien kan preventie op maat van jongeren enkel slagen als jongeren bevraagd en betrokken worden bij de uitwerking van preventiecampagnes. Zij weten immers beter dan wie ook wat jongeren bezighoudt. Laat dus die ervaringsdeskundigheid niet onbenut. Richtlijnen tot het voeren van reclame De Vlaamse Jeugdraad en Cjef zijn verheugd met de voorgestelde intenties op het vlak van marketing en reclame. Het convenant inzake reclame dat in 2005 tussen de sector, de gebruikers en de minister van Volksgezondheid afgesloten werd is een voorbeeld van coregulering. We juichen deze manier van werken toe. Maar ook de controle op de naleving is belangrijk. Het institutionaliseren van dit convenant kan hiertoe bijdragen. De Vlaamse Jeugdraad en Cjef zijn pleitbezorgers van empowerment. Mensen – dus ook kinderen en jongeren – moeten versterkt worden, zodat ze met kennis van zaken gepaste keuzes kunnen maken. Jongeren moeten de kans krijgen om te leren kritisch om te gaan met marketing en reclamepraktijken. Zowel de ouders als de school kunnen hier een belangrijke taak hebben. We pleiten er dus voor dat ook werk wordt gemaakt van manieren om kinderen en jongeren op school “media / marketing opvoeding” te geven.
Verbodsmaatregelen geen stimulans tot bewust alcoholgebruik We vinden het jammer dat in de Gemeenschappelijke Verklaring de nadruk wordt gelegd op repressieve maatregelen. Zo ook het voorstel om de verkoop van alcohol aan -16jarigen in alle handelszaken te verbieden. Een dergelijke maatregel maakt het beleid uiteraard eenduidiger, dat is duidelijk. De Vlaamse Jeugdraad en Cjef vinden het echter geen goed uitgangspunt om jongeren te verbieden om alcohol te gebruiken (of alleszins toch om het te kopen), om ze daarna als “volwassenen” plots zelf keuzes te laten maken zonder voorafgaande leerkansen. Bovendien bestaat het gevaar dat jongeren door een leeftijdsgrens gecriminaliseerd worden, zelfs als ze op een verantwoorde wijze alcohol gebruiken Het benaderen van elke jongere als potentiële alcoholverslaafde is dan ook een te negatief en fout discours. Bovendien willen we hier nogmaals de rol van volwassenen en de samenleving benadrukken. Omdat opvoeding thuis moet gebeuren en niet van bovenaf kan opgelegd worden door de overheid Ontneem je als overheid op deze manier niet net de verantwoordelijkheid van ouders? Naast deze principiële uitgangspunten, stellen we ons ook praktische vragen bij het voorstel. Is een dergelijke wet wel concreet toepasbaar en afdwingbaar? En wordt het gebruik van alcohol net niet aantrekkelijker doordat er een verbod komt op de verkoop aan -16 jarigen?
We vragen dan ook om sterker in te zetten op doelgroepgerichte informatie en preventie in plaats van op doelgroepgerichte verbodsmaatregelen die jongeren in onze samenleving viseren en problematiseren. Bovendien vrezen we dat een verbod ook de dialoog uitsluit. En dat jongeren niet meer over alcoholgebruik zullen (durven) praten met andere jongeren, ouders, preventiewerkers,…
4. Besluit De Vlaamse jeugdraad en Cjef juichen toe dat de overheid wil werken aan een samenleving waar het welzijn van jongeren centraal staat. In de Gemeenschappelijke Verklaring betreffende het toekomstige alcoholbeleid lezen we een aantal beleidsintenties specifiek gericht op jongeren. We zijn niet te vinden voor het voorstel om de verkoop van alcohol aan -16-jarigen te verbieden, omdat dit de jongeren in onze samenleving problematiseert en criminaliseert. We zien doelgroepgerichte preventie en informatie als waardevollere bijdragen tot het welzijn van jongeren. Daarbij willen we graag extra aandacht vestigen op de rol van andere jongeren en de kracht van de peergroep. We vragen om jongeren te betrekken bij het uitstippelen van een (al dan niet nationaal) alcoholbeleid. Alcohol maakt deel uit van de leefwereld van jongeren. Jongeren moeten erkend worden al gesprekspartner. Jongeren komen regelmatig in contact met alcohol, maar daarom nog niet altijd als gebruiker. Jongeren zien ook heel vaak alcohol gebruiken. We zien heel wat kansen in de voorbeeldfunctie van volwassenen. Ook zij moeten gestimuleerd worden om verstandig met alcohol om te gaan en ze moeten zich bovenal bewust zijn van hun voorbeeldfunctie. We vragen dat de overheid, bijvoorbeeld door gerichte informatiecampagnes, hiervoor de nodige initiatieven neemt. Jongeren moeten de kans krijgen om te leren kritisch om te gaan met marketing en reclamepraktijken. Zowel de ouders als de school kunnen hier een belangrijke taak hebben. We pleiten er dus voor dat ook werk wordt gemaakt van manieren om kinderen en jongeren op school “media / marketing opvoeding” te geven. We geloven in de kracht en competenties van jongeren. Jongeren moeten zelf keuzes leren maken en moeten ruimte krijgen om hun grenzen te verkennen. Een degelijk preventie- en informatiebeleid op maat van jongeren zal hen helpen om binnen een veilig kader hun keuzes te maken. Op deze manier wordt ook de dialoog gestimuleerd en garandeert men dat alcohol niet in de taboesfeer terecht komt.
