agendapunt 3.a.2 1051369
Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden CONSULTATIE SCHALIEGAS Portefeuillehouder Datum Aard bespreking Afstemming Bijlagen Zaaknummer
Berg, A. van den 19 maart 2013 Besluitvormend 1 31334
Gremia
Datum
Aard
PFO Ber
11-02-2013
I
Advies/ besluit Gewijzigd akkoord
D&H
19-03-2013
B
Conform
VV
25-04-2013
-
Parafering Geparafeerd door: Heusden, S. van Geparafeerd door: Kooiman, A.I.L. -
Gevraagd besluit College van Dijkgraaf en Hoogheemraden 19-03-2013 I.
Deel te nemen aan de enquête Onconventionele fossiele brandstoffen (bijv. Schaligas) in Europa van de Europese commissie II. Mandaat te verlenen aan de hoogheemraad Van den Berg en de dijkgraaf om de enquête af te handelen.
Besluit College van Dijkgraaf en Hoogheemraden 19-03-2013
Consultatie Schaliegas 1.
Probleemstelling - context
De Europese Commissie houdt een publieke raadpleging over de toekomstige ontwikkeling van onconventionele fossiele brandstoffen zoals schaliegas in Europa. Alle belangstellende personen, organisaties en overheidsinstanties kunnen hun mening kwijt over de mogelijke kansen en uitdagingen die met de ontwikkeling van zulke projecten samenhangen en over de beste manieren om de tot dusver geconstateerde problemen aan te pakken. De raadpleging loopt tot 20 maart 2013. Via de ambtelijke themagroepen grondwater en ondergrond van de Unie van waterschappen is informatie over de consultatie tot ons gekomen. Waterschap Rijn en IJssel heeft een bestuurlijke reactie voorbereid.
2.
Beoogd effect
De Europese Commissie laten weten hoe Delfland staat tegenover de toekomstige ontwikkeling van onconventionele fossiele brandstoffen zoals de winning van schaliegas in de ondergrond van het beheersgebied van Delfland.
3.
Kernboodschap
De winning van schaliegas is een onderwerp waar maatschappelijke discussie over bestaat. Binnen het beheersgebied van Delfland komt in de ondergrond schaliegas voor dat potentieel gewonnen kan worden. Het raakt daarmee het belang van het waterbeheer van Delfland. Delfland wil – vergelijkbaar met andere ontwikkelingen zoals de Blankenburgtunnel - in randvoorwaardelijke zin naar deze ontwikkeling kijken. Bij de standpuntbepaling over schaliegas is Delfland van mening dat goed in kaart gebracht moet worden wat de effecten zijn voor het grondwater en het oppervlaktewater opdat geen negatieve effecten optreden voor het milieu en de functies die het grond- en oppervlaktewater vervult. Er is onvoldoende inzicht en kennis in de eventuele risico’s en milieugevolgen van deze nieuwe gaswinningtechnieken zoals verontreiniging van het grondwater, drinkwater en oppervlaktewater. De huidige regelgeving is nog ontoereikend om deze gevolgen tegen te gaan en schaliegaswinning te reguleren. Vanuit een voorzorgprincipe kan men hier terughoudend tegenover staan. Daarbij moet ook afgewogen dat andere gebruiksmogelijkheden als drinkwaterwinning, warmte/koude opslag en zoetwateropslag toegepast kunnen blijven worden. Tengevolge van de veranderingen in het klimaat onderzoekt Delfland de mogelijkheden voor ondergrondse wateropslag. Delfland is betrokken bij initiatieven voor en reguleert het duurzaam gebruik van de ondergrond en het grondwater, zoals zoetwateropslag in het diepe grondwater (Westland), warmte-koude installaties (WKO) en geothermie (Den Haag). Voldoende goed water is van essentieel belang voor ons werkgebied. 4.
Historie - eerdere besluitvorming
De Commissie heeft als onderdeel van het proces van informatieverzameling enkele studies laten doen (uitgebracht op 7 september 2012), onder meer naar de potentiële effecten van onconventionele gaswinning (bijvoorbeeld schaliegas) op de mogelijke risico's voor het milieu en de gezondheid van de mens die voortvloeien uit dergelijke projecten in Europa. Deze
studie identificeert een aantal specifieke risico's verbonden aan schaliegas extractie en brengen kwesties naar voren in verband met de geldende EU-wetgeving waarvoor verdere overweging door de Commissie nodig is. Daarvan maakt de consultatie deel uit. De Commissie heeft in haar werkprogramma voor 2013 de ontwikkeling opgenomen van een Evaluatiekader voor milieu, klimaat en energie om veilige, zekere en onconventionele winning van koolwaterstoffen mogelijk te maken. 5.
Regelgeving en Beleid De minister van Economische Zaken heeft in een brief van 20 juni 2011 aan de Tweede Kamer laten weten niet eerder proefboringen toe te staan, dan dat de veiligheid is verzekerd. Een door de Europese Commissie op te stellen Evaluatiekader voor milieu, klimaat en energie om veilige, zekere en onconventionele winning van koolwaterstoffen. Het Rijk stelt momenteel een Structuurvisie voor de Ondergrond (Strong) op. De Unie van waterschappen is daarbij namens de waterschappen betrokken. De provincie Zuid-Holland heeft een ontwerp Beleidsvisie Bodem vastgesteld. Belangrijk afwegingsinstrument is de ‘Bodemladder’ dat een voorkeursvolgorde uitspreekt dat bodemgebruik primair hernieuwbaar moet zijn en anderzijds aanvaardbaar. Lager op de ladder staan de onomkeerbaarheid en de beheersbaarheid van het bodemgebruik. De provincie is vooralsnog kritisch over de opsporing en winning van schaliegas of steenkoolgas. Met de resultaten van het onderzoek van het Rijk zal de provincie te zijner tijd op basis van de Bodemladder een standpunt bepalen over de winning van schaliegas in Zuid-Holland.
6.
Financiën
n.v.t. 7.
Duurzaamheid
Er is onvoldoende inzicht in de eventuele risico’s en milieugevolgen van deze nieuwe gaswinningtechnieken zoals verontreiniging van het grondwater, drinkwater en oppervlaktewater. Schaliegaswinning behoort tot de winning van fossiele brandstoffen die bijdragen aan de CO2uitstoot, in tegenstelling tot duurzame energieopwekking. Het kabinet heeft de doelstelling om in 2020 16% van het energieverbruik duurzaam op te wekken. Delfland heeft eigen doelstellingen om tot 30% CO2-reductie te komen in 2020, 40% duurzame energie op te wekken voor eigen verbruik in 2020 en 100% eigen duurzame energiewinning in 2050. Delfland draagt bovendien bij aan duurzaam gebruik van de ondergrond door initiatieven te ondersteunen en te reguleren zoals zoetwateropslag in de ondergrond voor de glastuinbouw, WKO’s en geothermie. 8.
Organisatorische en personele consequenties
n.v.t. 9.
OR/GO
n.v.t. 10.
Risico- en beheersmaatregelen
Risico: Delfland heeft onvoldoende kennis om te beoordelen of het door de Europese Commissie te ontwikkelen evaluatiekader voldoende handvatten zal bieden om als waterbeheerder uit de voeten te kunnen en er zeker van te zijn dat risico’s beheersbaar zijn. Beheersmaatregel: verdere verkenning op te starten, al dan niet in Unie-verband naar de risico’s en beheersinstrumenten voor het waterbeheer.
2
11.
Communicatie (in- en extern)
n.v.t. 12.
Bekendmaking en vervolgprocedure
Deelname aan de vragenlijst voor te leggen aan het college; Bijgaande digitale vragenlijst na bespreking in het college bij positief besluit via de website van de EU in te vullen en te versturen naar de Europese Commissie. 13.
Bevoegd orgaan
Het college stelt vast op welke wijze de vragenlijst moet worden ingevuld; De Europese commissie verwerkt de uitkomst van de consultatie in haar beleid. 14.
Toelichting
De winning van schaliegas raakt het belang van het waterbeheer van Delfland. Binnen het beheersgebied van Delfland komt in de ondergrond schaliegas voor dat potentieel gewonnen kan worden. Hiervoor zijn in het Delflandse beheersgebied (nog) geen opsporingsvergunningen verleend. Schaliegas is aardgas dat wordt gewonnen uit schalie, een gesteente in de diepe ondergrond. Dit gebeurt middels een techniek die hydraulisch fractureren, fraccen of (Engels) "fracking" genoemd wordt. Hierbij worden onder hoge druk grote hoeveelheden water, zand en chemicaliën ingespoten. Door de grote druk breekt het gesteente. De ontstane scheurtjes worden open gehouden door het ingespoten zand. Deze mix van water, chemicaliën wordt dan weer opgepompt. Dit zogenaamd "produced water" neemt zware metalen en van nature radioactieve elementen uit de ondergrond op dat moet worden afgevoerd. Een gedeelte van de gebruikte chemicaliën en vloeistoffen blijft echter in het gesteente achter. Er is onvoldoende inzicht in de eventuele risico’s en milieugevolgen van deze nieuwe gaswinningtechnieken zoals verontreiniging van het grondwater, drinkwater en oppervlaktewater. De huidige regelgeving is ontoereikend om deze gevolgen tegen te gaan en schaliegaswinning te reguleren. Vanuit een voorzorgprincipe kan men hier terughoudend tegenover staan. Daarnaast is Delfland betrokken bij initiatieven voor duurzaam gebruik van de ondergrond en het grondwater. Een voorbeeld hiervan is in het kader van de zoetwatervoorziening van de glastuinbouw een onderzoeksproject in het Westland naar het opslaan van zoet water in diepere zoute bodemlagen. Delfland verleent daarnaast vergunningen voor warmte-koude installaties (WKO) in het gebied en voor geothermie in het diepe grondwater (Den Haag). Dit zijn vormen van duurzame energieopwekking die bijdragen aan de doelstelling van het kabinet om in 2020 16% van het energiegebruik duurzaam op te wekken. Schaliegaswinning is in principe een uitputtelijke natuurlijke hulpbron die mogelijk de ondergrond en het grondwater aantast. Fossiele gaswinning exploiteert de bodem en de milieurisico’s (waaronder verontreiniging van het (grond)water) van deze techniek zijn onvoldoende bekend. In de volgende figuur is aangegeven waar schaliegas aanwezig is en waarvoor opsporingsvergunningen zijn afgegeven (in het groene gebied komt schaliegas voor) :
3
Waterschap Rijn en IJssel stelt zich op het standpunt dat onconventionele fossiele brandstoffen zoals schaliegas alleen mogen worden gewonnen als de gezondheid en het milieu afdoende beschermd worden. Zij voorzien grote problemen voor de waterkwaliteit en seismische activiteit, en zien zeer grote problemen als gevolg van het ontbreken van wetgeving om de gezondheid en het milieu te beschermen. De bijgevoegde conceptbeantwoording van Delfland is in lijn met de beantwoording van Rijn en IJssel. Waterschap Rijn en IJssel heeft in een brief aan de minister van 12 oktober 2011 verzocht eenzelfde moratorium af te kondigen ten aanzien van proefboringen en winning van steenkoolgas. Om de veiligheidsrisico's op een goede manier te kunnen beoordelen, is meer inzicht noodzakelijk in de mogelijk te gebruiken opsporings- en winningstechnieken, de daarmee verbonden risico's en mogelijke preventieve en - in geval van optredende verstoringen en/of calamiteiten - beheersmaatregelen die genomen kunnen worden. 15.
Bijlagen
1. Enquêteformulier Onconventionele fossiele brandstoffen (bijv. schaliegas) in Europa
4
Alleen in te vullen indien het een VV-voorstel betreft ** = in te vullen door team Bestuur
Kenmerk VV
:
…**
Vergaderdatum
:
…
Beleidsveld
:
…
Agendapunt
:
…**
De Verenigde Vergadering van Delfland, op voordracht van dijkgraaf en hoogheemraden van …(datum collegevergadering), kenmerk …(BIS-zaaknummer D&H besluit); gelezen het positieve/negatieve …(bij ondertekening doorstrepen wat niet van toepassing is) advies van de commissie(s) …(commissie noemen); overwegende dat: … (motiveer het besluit, waarom wordt dit besluit genomen). Gelet op: … artikel 84 van de Waterschapswet (bij D&H-voostellen); artikel 77 van de Waterschapswet (bij VV-voorstellen); alle andere wetgeving (zoals KRW, NBW, verordening Zuid-Holland, delegatiebesluit etc.; Besluit: … Dit moet in overeenstemming zijn met het ontwerpbesluit (ontwerpbesluit kopiëren).
Aldus besloten in de openbare vergadering van …(datum) De Verenigde Vergadering voornoemd, de Secretaris,
de Voorzitter,
mr. drs. P.I.M. van den Wijngaart
mr. M.A.P. van Haersma Buma
