afgekort: SECCO Z&W VMBO, HAVO, Atheneum en Gymnasium 1 april juli 2007

Titel project

“Sociaal-emotionele en communicatieve competenties in leerarrangementen voor VMBO en MBO Zorg en Welzijn” afgekort: ‘ SECCO Z&W”

Aanvrager

Kalsbeek College, Christelijke Scholengemeenschap voor VMBO, HAVO, Atheneum en Gymnasium

Contactpersoon

Dhr. H. Schilstra/ ism J. de Kruijf, voorzitter platform VMBO Zorg en Welzijn

Begin- en einddatum van het project

1 april 2005 – 1 juli 2007

PROJECTPLAN

A. Uitgangspunten voor project 1. Beschrijf het probleem dat het project beoogt op te lossen, de situatie die wordt verbeterd in termen van regio / sector en betrokken opleidingen Beschrijf het probleem dat het project beoogt op te lossen, de situatie wordt verbeterd in termen van regio / sector en betrokken opleidingen 1e. Leerlingen Leerlingen en werknemers in de sectoren Zorg en Welzijn zijn meer nodig dan ooit. Zeker 50% van de zorgverleners voor de periode 2010 en later beginnen de komende jaren via het VMBO met hun opleiding binnen de beroepskolom. De motivatie van leerlingen voor beroepen in de sectoren Zorg en Welzijn is vaak sterk. Naast motivatie hebben zij echter ook beroepscompetenties nodig die voor een deel van hen moeilijk te verwerven zijn, zeker bij een traditionele manier van opleiden. 2e. Context Werkveld en scholen in de sector Zorg en Welzijn werken daarom al langer samen aan nieuwe opleidingsvormen. Kern daarvan is, dat leerlingen de gelegenheid krijgen, levensecht, ‘pakkend’ en toerustend te leren. Zodanig, dat leerlingen na de opleiding het gevoel hebben, hun beroep of vervolgopleiding aan te kunnen (“ik kan het”) en die graag te willen doen (“ik wil het”). Streven is, een leeromgeving te bieden met vier leerlijnen: ¾ Werkpleksimulaties en practica waar leerlingen zo levensecht mogelijk beroepscompetenties kunnen ontwikkelen door nabootsing van de praktijk en reflectie daarop. ¾ Kennis modules voor het actief verwerven van de noodzakelijke basiskennis. ¾ Een oefenomgeving in de vorm van digitale oefenmodules, waarin de basis gelegd kan worden voor het ontwikkelen van sociale en communicatieve vaardigheden. ¾ Stage en praktijkleren: toepassen van het geleerde in de praktijksituatie. Op school wordt de basis gelegd, wordt geoefend, zodat de stagiaire of leerling met een verantwoord basispakket op het eigen niveau in de praktijk deel uit kan maken van de zorg voor en begeleiding voor zorgvragers en cliënten.

Met betrekking tot de eerste, tweede en vierde categorie vinden al activiteiten plaats, voor de derde categorie nog niet. Deze is essentieel om de rollen van leerling, docent en begeleider te kunnen herdefiniëren. 3e. Sociaal-emotionele en communicatieve competenties: een professioneel en persoonlijk groeiproces. Onder sociaal-emotionele en communicatieve competenties wordt verstaan: ‘De gedragingen die iemand tot zijn/haar beschikking heeft om te kunnen functioneren in sociale situaties die voorkomen bij de uitoefening van het beroep’. Voor leerlingen t/m kwalificatieniveau drie is het verwerven van deze competenties vaak moeilijk. Toch vormen deze competenties de kern van wat zij in de toekomst aan zorgvragers te bieden hebben. Instellingen vragen een bepaalde basisbeheersing van deze vaardigheden van zowel stagiaires als (toekomstige) werknemers. Eén van de belangrijkste redenen van uitval van leerlingen in deze sectoren is dat zij niet opgewassen zijn tegen de eisen die op dit terrein aan hen gesteld worden. Het verwerven van sociaal-emotionele en communicatieve competenties is sterk verweven met al dan niet succesvol ervaren van persoonlijke groei. Het is daarom een opleidingsaspect waarin leerlingen kwetsbaar zijn.Leerlingen en werknemers moeten zich op dit terrein dan ook vloeiend en continu kunnen ontwikkelen, met een eenduidige basis en feedback. 4e. Leren in de praktijk met startvaardigheden Sociaal-emotioneel adequaat omgaan met zorgvragers vraagt niet alleen geduld, maar ook begrip en vooral reflectie op eigen gedrag, inzicht in de effecten daarvan voor anderen.In de praktijk valt veel te leren m.b.t. deze competenties, maar instellingen geven aan dat de basis daarvoor wel aanwezig moet zijn. De praktijksituatie is complex en er is te weinig tijd om deze vaardigheden vanaf de basis te begeleiden. Het is niet verantwoord om zorgvragers te confronteren met leerlingen zonder deze bepaalde minimale basis. De genoemde arrangementen leggen een steviger basis, waardoor de investering door praktijkbegeleiders beduidend minder zal hoeven zijn. In de praktijk worden geleerde vaardigheden wel verder ontwikkeld. 5e. Leren op school kan beter In de gebruikelijke onderwijssituatie zijn de mogelijkheden beperkt. Docenten kunnen met de beschikbare didactische hulpmiddelen globaal twee typen interventies doen: corrigeren en rollenspellen laten spelen. Beide interventies kunnen averechts werken: leerlingen die (nog) niet over de gewenste communicatieve vaardigheden beschikken voelen zich ‘in hun hemd gezet’. Ze voelen zich kwetsbaar en onzeker en proberen zich aan de oefeningen te onttrekken: “Ik kan dat toch niet’. In dit project is uitgangspunt dat het mogelijk is, via digitale oefenmodules leerlingen zonder de kwetsbare zichtbaarheid van hun gedrag te voorzien van een noodzakelijke cognitieve en ervaringsbasis. (Dit uitgangspunt is onderzocht en betrouwbaar gebleken in het kader van een haalbaarheidsstudie voor een leeromgeving voor sociaal- emotionele en communicatieve competenties, in opdracht van de OVDB uitgevoerd door KPCGroep, ’s Hertogenbosch, van februari tot september 2004.) Dat betekent, dat docent en (praktijkbegeleider) de mogelijkheid zouden krijgen van een correctieve rol over te stappen naar een bevestigende rol. Daarbij zouden zij beiden gebruik kunnen maken van de –dan ook bekende- basis die bij alle leerlingen gelegd is. 6e. In 2006 zal tevens de competentiegerichte kwalificatiestructuur worden ingevoerd; hierbij zal hernieuwde aandacht zijn voor sociaal-emotionele en communicatieve competenties, die zoals inmiddels bekend is, een groot aandeel zullen hebben in de nieuwe kwalificatieprofielen. De resultaten uit dit project zullen hierbij nauw aansluiten. 7e De begin dit jaar uitgevoerde haalbaarheidsstudie (zie deze paragraaf, punt 5) wijst uit dat innovatieve leermiddelen kunnen helpen en gewenst zijn door docenten en werkveld. Het is daarom noodzakelijk dat: - leerlingen op een nieuwe manier geëquipeerd worden op het terrein van sociaalemotionele en communicatieve competenties;

Projectplan SECCO - IA 04046

1

er geëxperimenteerd kan worden met een nieuwe inrichting en aanpak van de ontwikkeling van deze competenties van de leerling en de rol- en taakverdeling tussen leerling, docent, praktijkbegeleider, leermiddel en werkvormen; zodanig dat leerlingen in de sectoren Zorg en Welzijn zich herkenbaar en doorlopend kunnen ontwikkelen van VMBO (bovenbouw) t/m MBO kwalificatieniveau 3. -

2. Beschrijf de doelen specifiek, meetbaar, realistisch en tijdgebonden. Omschrijf het draagvlak voor de doelen binnen het samenwerkingverband. Beschrijf de doelen / het doel van het project Doelen: 1e. Een betere kwalificatie van intreders in de sectoren Zorg en Welzijn. 2e. Een betere combinatie van persoonlijke en professionele ontwikkeling van leerlingen. 3e. Het slechten van ontwikkelingsdrempels bij de overgang VMBO – MBO. 4e. Minder uitval van leerlingen die gekozen hebben voor deze sectoren 5e. Een betere voorbereiding voor sociaal-emotionele en communicatieve competenties op school, waardoor de tijdsinvestering in de praktijk beduidend zal verminderen. Bij deze doelen horen de volgende resultaten: Aan het einde van de projectperiode is het volgende ontwikkeld, getest en uitgewerkt: 1e. Een doorlopende leerlijn voor sociaal-emotionele en communicatieve competenties voor de sectoren Zorg en Welzijn VMBO en MBO t/m kwalificatieniveau 3, waarin aangegeven is hoe leerlingen zich groeiend kunnen ontwikkelen van VMBO-bovenbouw t/m MB0 niveau 3. Deze leerlijn zal tevens aansluiten bij de nieuwe competentiegerichte kwalificatiestructuur voor het MBO die in 2006 wordt ingevoerd en ‘het nieuwe leren’. 2e. Beschrijvingen van de meest effectieve uitwerking van de ideale arrangementen t.b.v. het adequaat ontwikkelen van sociaal-emotionele en communicatieve competenties, waarbij de rollen van leerling, docent, begeleider, leermiddel en werkvorm voor leerlingen in de sectoren Zorg en Welzijn van VMBO t/m kwalificatieniveau 3 zijn aangegeven op basis van experimenten. Hierbij gaat het om experimenteren op basis van de genoemde rollen in drie leerlijnen: ¾ Digitale oefenomgeving voor de basis voor een vijftal relevante sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden’, te weten: 5* digitale oefenmodules, met per module 2 verkensituaties (VMBO en MBO) en 10 oefensituaties in de werkveldcontext, oplopend in complexiteit voor: - beroepsvoorbereidend (VMBO) niveau - de beroepsuitoefening op niveau 2 - de beroepsuitoefening op niveau 3. en evenwichtig afwisselend uit 15 verschillende werkveldcontexten van Zorg en van Welzijn. (Gebaseerd op de werkvelden voor WPS –VMBO Zorg en Welzijn, bij voor-beeld het Woonzorgcentrum, de Thuiszorg, het Kinderdagverblijf en de Kapsalon) *De leertheoretische onderbouwing, het didactisch concept en de concrete onderwerpen, te weten 16 deelvaardigheden voor de digitale module, zijn in een haalbaarheidsstudie al voorbereid. Voor de sociaal emotionele en communicatieve vaardigheden is een uitwerking gekozen waarbij 3 categorieën worden onderscheiden:’luistervaardigheden’, ‘assertieve initiatief vaardigheden’ en ‘assertieve reactieve vaardigheden’. In een eerste projectplan, gebaseerd op de maximale financiering, worden alle 16 deelvaardigheden ontwikkeld. Voor deze (‘kleine’) versie is eenderde financiering beschikbaar van het totaal; dat betekent dat in dit project ook slechts eenderde van de vaardigheden kan worden ontwikkeld. Hiertoe is een selectie gemaakt van een vijftal essentiële vaardigheden (zie overzicht onder deze paragraaf) ¾ De leerlijn ‘training op school’ (bij Werkpleksimulatie (WPS) , training of practicum): voor wat betreft het verder oefenen van de 5 geselecteerde sociaal-emotionele en Projectplan SECCO - IA 04046

2

communicatieve competenties in de leeromgeving van het VMBO. De rol c.q. functie van de docent als bevestigend coach wordt onderzocht en uitgewerkt met concrete hulpmiddelen. ¾ De leerlijn stage/praktijkleren voor toepassing en verder leren van in de werkelijke praktijksituatie van Zorg en Welzijn voor VMBO en MBO t/m niveau 3 bij stages, leerwerktrajecten en Beroepspraktijkvorming (BPV).Voor het oefenen en toepassen zijn praktijkopdrachten; voor de begeleider in de praktijk concrete hulpmiddelen. De digitale oefenmodules zullen ook in de praktijk gebruikt kunnen worden. De arrangementen zullen aansluiten bij de competentiegerichte kwalificatiestructuur voor het MBO en het ‘nieuwe leren’ . 3e. Hulpmiddelen waarmee de docenten in de sector VMBO en MBO Zorg en Welzijn in staat worden gesteld zich nieuwe beroepspedagogische vaardigheden eigen te maken. Het draagvlak voor deze doelen In de eerder genoemde haalbaarheidsstudie is al gebleken dat de behoefte aan deze arrangementen groot is, zowel bij VMBO, MBO als in de sectoren Zorg en Welzijn zelf. Alle opleidingen en sectoren zijn ruimschoots vertegenwoordigd in het project. De arrangementen komen tot stand op basis van experimenten in duo’s van VMBO en MBO, met directe inbreng van VMBO, MBO, lerarenopleiding en het werkveld van Zorg en Welzijn. Op regionaal niveau (midden) vooral voor wat betreft de werkelijke ontwikkeling, op landelijk niveau voor reflectie, meekijken en testen. Studenten in opleiding zullen een directe rol hebben bij de implementatie, zodat de overdracht naar huidige en toekomstige leraren ook meteen gewaarborgd is.

Overzicht : sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden voor Zorg en Welzijn Luistervaardigheden

Assertieve vaardigheden –initiatief

*1. luisteren: aandachtgevend gedrag, oog contact etc. 2. kleine aanmoedigingen 3. vragen stellen, open/gesloten 4. parafraseren van inhoud 5. ingaan op gevoelens (reflecteren van) 6. integratie van de luistervaardigheden

7. zelf iets vertellen (+ jezelf voorstellen) 8. verzoeken doen *9. kritiek geven op –mening – gedrag *10. gevoelens uiten 11. boosheid uiten 12. genegenheid uiten Assertieve vaardigheden – reactief

* = geselecteerde vaardigheid

*13. weigeren (+ grenzen stellen) *14. reageren op kritiek 15. reageren op boosheid 16. reageren op genegenheid

3. Thema’s van het project Het project is gericht op versterking van de relatie onderwijs – bedrijfsleven: verbetering van rendement van het beroepsonderwijs verhoging van de kwaliteit en professionaliteit van de output innovatie van pedagogiek en didactiek


Ja ja ja ja

3

4. Beschrijf de samenstelling, inhoudelijke inbreng en expertise van het samenwerkingsverband Naam partner samenwerkingsverband Kalsbeek College Vmbo school

Omschrijving inhoudelijke inbreng* Bijdrage aan de ontwikkeling van het concept: binnenkring Penvoerder

Utrecht Zuid College

Bijdrage aan de ontwikkeling van het concept: binnenkring Bijdrage aan reflectie en testen van het concept: buitenkring

Overige vmboscholen: Zie bij samenwerkingspartners en in bijlage

Omschrijving deskundigheid Opleiden van VMBO leerlingen sector Zorg en Welzijn Ontwerpen voor en met leerlingen Opleiden van VMBO leerlingen sector Zorg en Welzijn Opleiden van VMBO leerlingen sector Zorg en Welzijn

ROC ASA Utrecht

Bijdragen aan de ontwikkeling van het concept: binnenkring

ROC Midden Nederland Utrecht

Bijdragen aan de ontwikkeling van het concept: binnenkring

Overige ROC’s: Zie bij samenwerkingspartners en in bijjlage

Bijdrage aan reflectie en testen van het concept: buitenkring

Hogeschool van Utrecht

Bijdrage aan de ontwikkeling en Opleiden van leraren Beoordelen en testen van het concept door LIO’s Bijdrage aan de ontwikkeling Opleiden van werknemers en van het concept:binnenkring stagiaires in de praktijk van de sector Zorg Bijdrage aan de ontwikkeling Opleiden van werknemers en van het concept: binnenkring stagiaires in de praktijk van de sector Zorg Bijdrage aan de ontwikkeling Opleiden van werknemers en van het concept: binnenkring stagiaires in de praktijk van sector Welzijn

Verzorgingshuis stichting continu Utrecht Verpleeghuis ZUWE te Woerden Welzijnsinstelling Wordt geselecteerd en aangeleverd door MO Groep Zie brief Educatieve uitgever: Wolters Noordhoff …. Overige instellingen sector Zorg: Zie overzicht samenwerkingspartners en bijlage Overige instellingen sector Welzijn: Zie overzicht samenwerkingspartners en bijlage

Opleiden van werknemers voor de sectoren Zorg en Welzijn niveau 1 t/m 4 Ontwerpen voor en met leerlingen Opleiden van werknemers voor de sectoren Zorg en Welzijn niveau 1 t/m 4 Opleiden van werknemers voor de sectoren Zorg en/of Welzijn niveau 1 t/m 4

Faciliteren van vormgeving en organiseren van informatie

Ontwerpen en uitgeven van educatief lesmateriaal voor de sector Zorg en Welzijn Bijdrage aan reflectie en testen Opleiden van werknemers en van het concept: buitenkring stagiaires in de praktijk van sector Welzijn Bijdrage aan reflectie en testen van het concept: buitenkring

Opleiden van werknemers en stagiaires in de praktijk van sector Welzijn

* Voor een nadere toelichting zie de werkpakketten bij paragraaf 7 De projectorganisatie en de bijlage bij de begroting Projectplan SECCO - IA 04046

4

5.

Beschrijf de innovatie in het project

Beschrijf de innovatie in het project: De innovatie: 1. In het concept SECCO zal een vijftal relevante sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden in leerlijnen worden uitgewerkt, inclusief de vernieuwde rol die docenten, leerlingen en begeleiders daarbij kunnen spelen. Dit maakt een fundamenteel nieuwe benadering mogelijk. Van corrigeren naar versterken, van leren via fouten naar leren via het jezelf equiperen. 2. Het didactische concept zal afgestemd zijn op de doelgroep: lerenden vanaf bovenbouw VMBO t/m kwalificatieniveau 3 voor de sectoren Zorg en Welzijn, zodat een breuk in de persoonlijke en professionele groei van leerlingen wordt voorkomen. 3. Het concept sluit aan bij de nieuwe kwalificatiestructuur MBO in 2006 en het ‘nieuwe leren’. 4. De rollen, leerlijnen en leermiddelen zullen in direct overleg met zowel onderwijs: VMBO, MBO en de initiële lerarenopleiding, als de sectoren Zorg en Welzijn ontwikkeld worden. 5. De lerende leert de vaardigheden steeds in de context van de praktijksituatie: eerst gesimuleerd, middels digitale oefenmodules en in WPS, training of practicum, daarna in de realistische praktijksituatie en vervolgens in wisselwerking: leren op school en leren in de praktijk. 6. De contexten zullen het hele werkterrein van de sectoren Zorg en Welzijn bevatten. 7. Rollen, leersituaties en –middelen die ontwikkeld worden kunnen zowel op school als in de praktijksituatie van de sectoren Zorg en Welzijn ingezet worden. 8. Er is een generieke vertaling mogelijk naar andere beroepen/sectoren.

Overzicht van projecten in de basis- en breedte strategie binnen het samenwerkingsverband: Naam partner Naam project Korte omschrijving Basis Breedte strategie strategie OVDB, Kalsbeek College, Haalbaarheidsstudie Een haalbaarheidsstudie “Virtuele leeromgenaar de mogelijkheden ving voor het veren wenselijkheid voor werven van compedeze leeromgeving tenties op het terrein X van sociaalemotionele en communicatieve vaardigheden (SECCO) in de sector Zorg en Welzijn” VMBO scholen Impulsprojecten Invulling van VMBO Zorg en Welcompetentiegericht en X zijn levensecht leren ROC O.a Zorgplaza Competentiegericht leren X via ICT Praktijkinstellingen Impulsprojecten Toenemend betrokken VMBO Zorg en Welbij en samenwerking met zijn scholen m.b.t. de invulX ling van competentiegericht en levensecht leren


5

Heeft het samenwerkingsverband zich georiënteerd op vergelijkbare innovatieve projecten?

Ja

Nee

ja

Zo ja, omschrijf de wijze van oriëntatie de resultaten van de oriëntatie hoe gebruik is gemaakt van deze resultaten en waarin het eigen project onderscheidend is. Gekeken is naar een viertal veelgenoemde programma’s/producten voor het leren van sociaalemotionele en communicatieve vaardigheden beoordeeld. Het resultaat is hieronder kort weergegeven. 1e Leren van sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden in de lesmethodes voor Zorg en Welzijn Het leren van sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden is ook verwerkt in (schriftelijke en digitale onderdelen van) de methodes voor VMBO en MBO Zorg en Welzijn. De mate waarin de leerling ook werkelijk op persoonlijk niveau ‘bereikt’ wordt, is echter niet te vergelijken met de mate waarin de leerling zal worden benaderd in de beoogde oefenmodules en arrangementen. De stap-voor-stap opbouw, de mogelijkheid om de individuele leerling aan te spreken op zijn/haar eigen beleving, de directe aansluiting bij leren in practicum en praktijk etc. zijn niet mogelijk in een schriftelijke methode. Ook het digitale materiaal behorend bij een methode kan niet een volledige leerlijn, met de gehele werkveldcontext omvatten. Dat kan alleen in speciaal daartoe ontwikkeld materiaal. Omdat de digitale producten bij de methoden een onderdeel zijn van een totaal, worden deze niet meegenomen in de vergelijkingsmatrix hierna ‘Effectief Communiceren’ 2e Dit programma is bedoeld voor studenten in het secundair beroepsonderwijs en (jonge) medewerkers van bedrijven en instellingen en behandelt moeilijkheden en blokkades die in de dagelijkse communicatie kunnen voorkomen. Hiervoor worden tekeningen met audio en videofragmenten met nagespeelde situaties gebruikt. In het programma komt ook een breed scala van sociale vaardigheden aan de orde. De opbouw van het programma is: - herkennen van situaties - tips en uitleg - oefenen - voorspellen - selecteren De context is divers: van toneel tot kantoor. Het programma is zeer leerzaam en heeft een doordacht didactisch concept, waarvan elementen ook in SECCO zijn toegepast, o.a. de theorie van Goldberg Digitaal materiaal van TFC 3e . TFC te Velp is van oudsher het bedrijf voor visueel leermateriaal op het terrein van allerlei sociale en communicatieve vaardigheden voor organisaties en bedrijven: gesprekstechnieken, onderhandelen, communicatie etc. De meesten van ons kennen de videobanden wel, waarin John Cleese veelal een hoofdrol speelt. De laatste jaren heeft TFC zich ook gericht op E-learning en online learning. Hiervoor is digitaal lesmateriaal ontwikkeld, dat besteld of online geleerd kan worden. In het kader van deze studie is het aanbod en zijn enkele demo’s van TFC beoordeeld. Wij realiseren ons dat hiermee niet alle materiaal beoordeeld kan worden, maar het geeft zeker een indicatie. TFC richt zich met het digitale lesmateriaal net zoals met het bekende videomateriaal op commerciele organisaties: kantoor, fabriek, bedrijf etc. en veelal op de persoonlijke effectiviteit daarbinnen. En ook in dit digitale lesmateriaal speelt John Cleese veelal de hoofdrol. De onderwerpen op dit terrein die aangeboden worden zijn: - assertief gedrag - niet-defensief communiceren - actief luisteren Andere onderwerpen zijn gericht op leidinggeven en management. De opbouw van het programma is vooral presentatie, demonstratie en uitleg. En een enkele keer: voorspellen.


6

4e ‘ Welgeleghen’ Welgeleghen is een virtuele stadswijk. In dit programma kan de leerling als het ware ‘binnenwandelen’ in een aantal contexten van de sector Zorg en Welzijn. Hij/zij kan organisaties en instellingen bezoeken, informatie krijgen en op die wijze op een originele manier kennismaken met een aantal instellingen in de sector welzijn. En hierdoor geïnteresseerd raken in en gemotiveerd worden voor werken in deze sector. Het is dus een oriëntatieprogramma. Vervolgens zijn deze programma’s vergeleken met de criteria voor SECCO Criteria-matrix digitale producten x = voldoet aan het criterium - = voldoet niet aan het criterium +/- = voldoet gedeeltelijk aan het criterium o = niet van toepassing ? = niet bekend Criteria/doelen SECCO

Effectief communiceren *1. Volledig pakket sociaal-emotionele en communi- x catieve vaardigheden. 2. Didactisch afgestemd op deze doelgroep. 3. Ontwikkeling vindt plaats in direct overleg met scholen en deze sectoren. 4. Doorlopende leerlijn. 5. Leren in deze beroepscontext.

-

TFC

Welgeleghen

-

o

-

o ?

-

o

-

x

6.Omvat het hele werkterrein sectoren Z&W. -/+ 7. Directe aansluiting bij deze praktijksituatie. -/+ 8. Kan op school en in deze praktijk worden ingezet. x x 9. Hoge mate van herkenbaarheid voor de doelx groep. 10. Aansluitend wordt lesmateriaal ontwikkeld voor o verdere oefening en transfer. * Bij ‘SECCO-klein’ is geen volledig pakket, maar is een keuze gemaakt voor 5 relevante vaardigheden,

Omschrijf hoe docenten en management bij de ontwikkeling van de innovatie zijn betrokken. Docenten van VMBO en MBO zijn direct en intensief betrokken bij de ontwikkeling, hetzij in een binnenkring: daadwerkelijk ontwikkelen, hetzij in een buitenkring: reflectie en testen. Voor het management van de betrokken onderwijs- en praktijkinstellingen zal twee keer een arrangementsmeeting worden georganiseerd, ondersteund door de binnenkring, waarin e.e.a. wordt toegelicht en de randvoorwaarden van de leerarrangementen besproken zullen worden.


7

B. Operationaliseren van aanpak 6. Beschrijf de operationele activiteiten Beschrijf de samenhang en planning van fasering, (operationele) activiteiten en mijlpalen in het project (zoals de tussenrapportage).

Fase 1:

looptijd: april 2005 t/m december 2006:

‘Vooronderzoek en ontwikkeling conceptarrangement VMBO’

Activiteit 1: Voorbereiding en inrichting projectorganisatie, binnenkring en buitenkring Activiteit 2: Vooronderzoek en basisdocument Activiteit 3: Ontwikkeling concept arrangementen VMBO mijlpaal: Het concept arrangement voor VMBO

Fase 2: ‘Experimenten VMBO regio Midden en ontwikkeling concept arrangementen MBO’

looptijd: januari 2006 t/m september 2006: Activiteit 4: Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van de experimenten bij het VMBO Activiteit 5: Bijstellen van de arrangementen VMBO Activiteit 6: Ontwikkeling concept arrangementen MBO mijlpaal: Bijgestelde arrangementen VMBO en concept arrangementen MBO

Fase 3:

looptijd: oktober 2006 t/m juni 2007

‘Experimenten MBO en projectafsluiting

Activiteit 7: Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van de experimenten bij het MBO Activiteit 8: Bijstellen arrangementen MBO en VMBO Activiteit 9: Projectevaluatie en afsluiting mijlpaal: arrangementen SECCO in doorlopende leerlijn VMBO-bovenbouw tot MBO-3 voor 5 relevante sociale vaardigheden

Fase 1 april 2005 t/m december 2005 Activiteit 1: Omschrijving: Voorbereiding en inrichting projectorganisatie, binnenkring en buitenkring Tijdplanning: 1 april 2005 –1 mei 2005 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - Een startklare projectorganisatie (volgens organigram bij paragraaf 7) en de diverse projectgroepen bemensd - Een activiteitenplan op weekbasis is gereed - Een communicatiematrix is gereed


8

Activiteit 2: Omschrijving: Vooronderzoek en basisdocument De leertheoretische onderbouwing, het didactisch concept en de concrete onderwerpen c.q. 16 deelvaardigheden voor de digitale modules zijn in een haalbaarheidsstudie (september 2004) al voorbereid. Op basis hiervan wordt het raamwerk voor de arrangementen verder uitgewerkt. Een overzicht van de 16 vaardigheden is opgenomen bij paragraaf 2. Ook wordt een basisdocument opgesteld voor de onderbouwing van het nieuwe leren in de arrangementen. Tevens wordt er een onderzoek voorbereid bij alle platformscholen vmbo over opvattingen haalbaarheid. Tijdplanning: mei 2005 t/m juni 2005 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - een raamwerk met de uitgangspunten voor de arrangementen in het algemeen en de digitale modules in het bijzonder is uitgewerkt - een basisdocument met een onderbouwing van de onderwijskundige uitgangspunten en de wijze waarop het nieuwe leren in de arrangementen wordt vormgegeven is uitgewerkt Activiteit 3: Omschrijving: Ontwikkeling concept arrangementen VMBO. Op basis van raamwerk en basisdocument worden de arrangementen in concept uitgewerkt door de binnenkring, met tevens een aantal reflectiemomenten met de buitenkring. Tijdplanning: mei 2005 t/m december 2005 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - de arrangementen voor het VMBO zijn in concept gereed voor experimenten in de regio Midden, te weten de drie leerlijnen: ¾ Digitale oefenomgeving voor de basis voor sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden’, te weten: van de 5 digitale oefenmodules het deel gericht op het VMBO, met per module (vaardigheid) een verkensituatie voor het VMBO, het handelingsprotocol en 6 oefensituaties in de werkveldcontext op beroepsvoorbereidend (VMBO) niveau en binnen deze 16 modules evenwichtig afwisselend uit 15 verschillende representatieve werkveldcontexten van Zorg en van Welzijn. ((Gebaseerd op de werkvelden voor WPS VMBO Zorg en Welzijn, bijvoorbeeld het Woonzorgcentrum, de Thuiszorg, het Kinderdagverblijf en de Kapsalon.) ¾ De leerlijn ‘training op school’ (bij Werkpleksimulatie (WPS) , training of practicum): voor wat betreft het verder oefenen van deze 5 sociaal-emotionele en communicatieve competenties in de leeromgeving van het VMBO. De rol c.q. functie van de VMBO docent als bevestigend coach is onderzocht en uitgewerkt met concrete hulpmiddelen. ¾ De leerlijn stage/praktijkleren voor verder leren en toepassing in de werkelijke praktijksituatie van Zorg en Welzijn voor VMBO bij stages en leerwerktrajecten. Voor het oefenen en toepassen zijn praktijkopdrachten; voor de begeleider in de praktijk concrete hulpmiddelen.

Fase 2: januari 2006 t/m september 2006 Activiteit 4: Omschrijving: Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van de experimenten VMBO. In deze experimenten worden de onderdelen van de leerarrangementen voor het VMBO getest. Uitvoering onderzoek bij alle platformscholen vmbo over opvattingen toepasbaarheid. Tijdplanning: januari 2006 t/m juni 2006


9

Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - Volgens uitvoeringsplan uitgevoerde en geëvalueerde experimenten voor VMBO en aanwijzingen voor aanpassing zijn concreet geformuleerd. Activiteit 5: Omschrijving: verwerken van de resultaten van de experimenten VMBO De resultaten en adviezen worden verwerkt in de drie leerlijnen voor het VMBO Tijdplanning: juli 2006 t/m september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - De arrangementen voor het VMBO gedeelte zijn bijgesteld Activiteit 6 : Omschrijving: Ontwikkeling concept arrangementen MBO. De 3 leerlijnen worden uitgebreid met de materialen voor kwalificatieniveau 2 en 3 Tijdplanning: januari 2006 t/m september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: ¾ Digitale oefenomgeving voor de basis voor sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden’, te weten: de aanvulling op de 5 digitale oefenmodules met de verkensituatie voor niveau 2/3 en de overige 4 oefensituaties in de werkveldcontext, oplopend in complexiteit vanaf het al ontwikkelde beroepsvoorbereidend (VMBO) niveau naar: - de beroepsuitoefening op niveau 2 - de beroepsuitoefening op niveau 3. evenwichtig afwisselend uit de 15 verschillende werkveldcontexten (zie activiteit 3) van Zorg en van Welzijn. ¾ De leerlijn ‘training op school’ (bij Werkpleksimulatie (WPS) , training of practicum): voor wat betreft het verder oefenen van deze 5 sociaal-emotionele en communicatieve competenties in de leeromgeving van MBO. De rol c.q. functie van de docent als bevestigend coach is onderzocht en uitgewerkt met concrete hulpmiddelen. voor wat betreft het verder oefenen van sociaal-emotionele en communicatieve competenties voor de practicumc.q. oefensituatie in het MBO t/m niveau 3. De rol c.q. functie van de MBO docent als bevestigend coach in oefensituaties is onderzocht en uitgewerkt met concrete hulpmiddelen. ¾ De leerlijn stage/praktijkleren voor toepassing en verder leren van in de werkelijke praktijksituatie van Zorg en Welzijn voor VMBO en MBO t/m niveau 3 bij stages, leerwerktrajecten en Beroepspraktijkvorming (BPV).Voor het oefenen en toepassen zijn praktijkopdrachten; voor de begeleider in de praktijk concrete hulpmiddelen. De digitale oefenmodules zullen ook in de praktijk gebruikt kunnen worden.

Fase 3: oktober 2006 t/m juni 2007 Activiteit 7: Omschrijving: Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van de experimenten MBO regio Midden (binnenkring). De experimenten voor het MBO worden voorbereid en uitgevoerd. In deze experimenten worden de onderdelen van de leerarrangementen voor het MBO getest. Tevens controlemeting onderzoek bij alle platformscholen over toepasbaarheid. Tijdplanning: oktober 2006 t/m februari 2007 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - De experimenten bij het MBO in de regio Midden zijn volgens het uitvoeringsplan uitgevoerd. - De aanwijzingen voor bijstelling zijn concreet geformuleerd


10

Activiteit 8: Omschrijving: Bijstelling arrangementen MBO en de aansluiting met de arrangementen voor het VMBO Tijdplanning: februari 2007 t/m mei 2007 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - De doorlopende leerlijn met leerarrangementen voor VMBO en MBO t/m niveau-3 voor 5 relevante sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden voor de sectoren Zorg en Welzijn is ontwikkeld

Activiteit 9: Omschrijving: Projectevaluatie De uitvoering wordt geëvalueerd en de verantwoording, inclusief financieel, beschreven Tijdplanning: maart 2007 t/m juni 2007 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - De projectevaluatie met verantwoording is gereed Overige activiteiten gedurende de gehele looptijd van het project De deelnemers nemen tevens deel aan de kenniskringen van HPBO volgens verzoek en afspraken.

Toelichting op doelen en activiteiten voor het ‘kleine’ project met éénderde financiering in vergelijking tot het oorspronkelijke totale project. Het oorspronkelijke projectvoorstel is gebaseerd op een subsidie van € 770.000. De selectie van HPBO bepaalde dat er bij toewijzing van het project (voorlopig in ieder geval) € 225.000 beschikbaar zal zijn. Afgesproken is om, naast het totale plan, ook voor dit bedrag een projectplan in te dienen. Dit ‘kleine’projectplan kan natuurlijk nooit die omvang en resultaten hebben als het ‘grote’projectplan. Doelen, omvang, aanpak en doorlooptijd zijn aangepast in de betreffende paragrafen. Hieronder wordt dit in een overzicht weergegeven. “Grote’project: Deelvaar- 1 digheden niveau 3 x niveau 2 x VMBO x

16 deelvaardigheden ,looptijd 3 jaar, experimenten en pilots in VMBO en MBO 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

X X X

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

‘Kleine’ project: 5 deelvaardigheden; looptijd 2 ½ jaar, experimenten in VMBO en MBO Deelvaardigheden 5 9 10 13 14 niveau 3 x x x x x niveau 2 x x x x x VMBO x x x x x


11

7. Beschrijf de projectorganisatie Beschrijf de projectorganisatie Voor de aansturing van het project wordt een projectstructuur opgezet met een stuurgroep, die bestaat uit alle participanten en daaruit een dagelijks bestuur: de penvoerder, management MBO, instellingen/sector. Het project wordt aangestuurd door een projectleider. Voor het ontwikkelproces wordt gewerkt met het model ‘binnenkring/buitenkring’. De relatief kleine ‘ binnenkring’ bestaat uit: docenten, opleiders uit de (direct betrokken) instellingen, leerlingen en didactisch/opleidingskundig specialisten. De grotere buitenkring bestaat uit toekomstige gebruikers, docenten, leerlingen, opleiders etc Het ontwikkelproces wordt ondersteund door een coördinator. Hieronder is het organigram getekend. Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden De stuurgroep bepaalt de inhoudelijke koers en de strategische input van het project. De stuurgroep behandelt de rapportage en beslisdocumenten en neemt waar nodig koersbeslissingen. Uit de leden van de stuurgroep wordt het dagelijks bestuur gevormd. Dit wordt door de stuurgroep gemandateerd voor de sturing tussen de stuurgroepbijeenkomsten. Het DB handelt alle tactische beslissingen af en roept indien naar eigen oordeel nodig een extra bijeenkomst van de stuurgroep bijeen. Het DB legt verantwoording af aan de stuurgroep. De projectleider is verantwoordelijk voor planning, controle en aansturing van het project. De PL legt verantwoording af aan het DB De coördinator ondersteunt het ontwikkelproces met de binnen- en de buitenkring en wordt hierbij ondersteund door enkele experts. De coördinator rapporteert aan de projectleider. De binnenkring ontwikkelt het concept, de experimenteervragen, legt resultaten vast en is verantwoordelijk voor de producten. Docenten, praktijkbegeleiders en leerlingen leveren input, experimenteren en concluderen, de specialisten “produceren”. De buitenkring reflecteert op de uitwerkingen en keuzes en draagt zo bij aan het uiteindelijk vast te leggen resultaat. Een overzicht van de werkpakketten van alle betrokken is hieronder opgenomen. Organigram

STUURGROEP Projectgroep Dagelijks Bestuur

Projectleider

Buitenkring

Coördinatie kringen Binnen kring


12

Participant VMBO-school

ROC

Praktijkinstelling

HBO instelling


Werkpakket binnenkring 1. (Mede) definiëren arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Experimenteren met arrangementen a. zelf experimenteren en bijstellen b. voorbereiden pilots buitenkring 3. Bijstellen arrangementen 4. Deelname aan kenniskring 5. Voorlichting en informatie 1. (Mede) definiëren arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Experimenteren met arrangementen: a. zelf experimenteren en bijstellen 3. Bijstellen arrangementen 4. Deelname aan kenniskring 5. Voorlichting en informatie

Werkpakket buitenkring 1. Reflecteren op arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Incidenteel beproeven 3. Reflecteren op bijstelling arrangementen

1. (Mede) definiëren arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Experimenteren met arrangementen: a. zelf experimenteren en bijstellen 3. Bijstellen arrangementen 4. Deelname aan kenniskring 5. Voorlichting en informatie 1. (Mede) definiëren arrangementen 2. (Mede) definiëren rol docenten a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 3. Experimenteren met arrangementen a. betrekken en begeleidenleraren in opleiding 4. Rol leraren in opleiding 5. Bijstellen arrangementen a. Rolbeschrijving docenten 6. Deelname aan kenniskring 7. Voorlichting en informatie

1. Reflecteren op arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Incidenteel beproeven 3. Reflecteren op bijstelling

1. Reflecteren op arrangement a. leerlijnen b. inhoud vaardigheidsmodules 2. Incidenteel beproeven 3. Reflecteren op bijstelling arrangementen

13

Werkpakket Ondersteuning kringen Ondersteuning binnenkring 1. Plannen en voorbereiden van de activiteiten van de binnenkring 2. Voorbereiden en coachen van de binnenkring-bijeenkomsten 3. Vastleggen conclusies en vraagpunten 4. Werkvoorbereiding “huiswerk”binnenkring 5. Ontwikkelen van formats en procedures t.b.v. het ontwikkelproces

Ondersteuning buitenkring 1. Vastleggen taken en opdrachten 2. Coachen “buitenkring-begeleiders” 3. Verzamelen en vastleggen gegevens

Werkpakket realisatie 1. Bouwen programmastructuur obv ontwerp 2. Bouwen scripting tool 3. Controleren en optimaliseren eindproducten Werkpakket ontwerper 1. Uitwerken ontwerp van alle digitale modules vmbo obv input binnenkring en ed. uitgever (5 of 16) a. Structuurontwerp b. Macro-ontwerp c. Meso-ontwerp d. Detail-ontwerp (script) 2. Uitwerken ontwerp van de niveau 2/3/-aanvullingen van alle digitale modules o.b.v. input binnenkring en ed. uitgever a. Macro-ontwerp b. Meso-ontwerp c. Detail-ontwerp (script) 3. Controleren bouw en assetproductie Werkpakket educatieve uitgever 1, Faciliteren vormgeving digitale modules a. look and feel: advies en meedenken b. inkoop en regie assets c. inbreng beeldmateriaal en cases 2. Faciliteren vormgeving arrangementbeschrijvingen a. ontwerp b. presentatie 3. Organiseren en uitvoeren informatie a. informatiesessies b. presentatiematerialen Penvoerder: De penvoerder is in principe lid van de binnenkring en voert dus het bij binnenkring gegeven werkpakket uit. Verder: 1. Verantwoordelijk voor regie, samen met projectleiding 2. Verantwoordelijk voor administratieve behandeling en afhandeling van project 3. Verantwoordelijk voor organiseren stuurgroep Werkpakket Projectleiding 1. regie ontwikkeling (met penvoerder) 2. regie experimenten en pilots (id) 3. regie communicatie (id)


14

8. Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten worden gerealiseerd Het verspreiden en implementeren van projectresultaten zijn geen activiteiten die voor subsidiering vanuit de subsidieregeling Innovatiearrangementen 2004 in aanmerking komen. Tegelijkertijd is in het kader van de regeling van belang dat perspectief op implementatie bestaat. Beschrijf de implementatieactiviteiten, planning en betrokkenheid van de partners van het samenwerkingsverband. Geef aan welke afspraken zijn gemaakt, hoe de financiering is geregeld en hoe de projectresultaten publiek beschikbaar komen. Beschrijf de rol van docenten en managers bij het uitvoeren van de activiteiten. Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten wordt gerealiseerd Verspreiding van de projectresultaten vindt plaats: 1e. Tijdens en na het project: informatie tijdens sessies met de Platform VMBO Z&W scholen en geïnteresseerde ROC’s 2e. Tijdens en na het project: door (de consulenten van) het KBB Kenniscentrum OVDB in de praktijkinstellingen 3e. Na het project: door demonstratie en informatie in de regio’s (door de educatieve uitgever) 4e. Na het project: door distributie bij de educatieve uitgever Voor de implementatie van de projectresultaten wordt voorzien in een trainingsaanbod volgens het team-coachingsmodel

9. Beschrijf de wijze van evaluatie van project Evaluatiemethode Aan het einde van iedere fase zal geëvalueerd worden. Er zal een proces- en een productevaluatie gehouden worden bij alle betrokkenen bij het project Proces: Is het project verlopen zoals uitgezet Product: Worden de resultaten behaald die geformuleerd zijn. De evaluaties vinden deels mondeling en deels schriftelijk plaats.


15

C. Samenvatting Inleiding Leerlingen en werknemers in de sectoren Zorg en Welzijn zijn meer nodig dan ooit. Voor leerlingen t/m kwalificatieniveau 3 is het verwerven van met name de voor deze sectoren zo essentiële sociaal-emotionele en communicatieve competenties1 vaak moeilijk. Instellingen vragen een bepaalde basisbeheersing van stagiaires en (toekomstige) werknemers. Eén van de belangrijkste redenen van uitval van leerlingen in deze sectoren is dat zij niet opgewassen zijn tegen de eisen die op dit terrein aan hen gesteld worden. Het is daarom noodzakelijk dat leerlingen in de sectoren Zorg en Welzijn op een nieuwe manier geëquipeerd worden op het terrein van sociaal-emotionele en communicatieve competenties, zodanig dat zij zich herkenbaar en doorlopend kunnen ontwikkelen van VMBO (bovenbouw) t/m MBO kwalificatieniveau 3. De ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

doelen van het project SECCO zijn: Een betere kwalificatie van intreders in de sectoren Zorg en Welzijn Een betere combinatie van persoonlijke en professionele ontwikkeling van leerlingen. Het slechten van ontwikkelingsdrempels bij de overgang VMBO – MBO. Minder uitval van leerlingen die gekozen hebben voor deze sectoren. Een betere voorbereiding voor sociaal-emotionele en communicatieve competenties op school, waardoor de tijdsinvestering in de praktijk beduidend zal verminderen.

Activiteiten 1e. Het uitwerken van de uitgangspunten voor het leren van sociaal-emotionele en communicatieve competenties in de context van het nieuwe leren. 2e. Het verder2 uitwerken van de uitgangspunten voor een digitale oefenomgeving voor het leren van de basis voor sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden 3e. Het ontwikkelen en testen van digitale oefenmodules voor 5 sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden voor VMBO en MBO t/m kwalificatieniveau 3 voor de sectoren Zorg en Welzijn. 4e. Het ontwikkelen en testen van daaropvolgende leerarrangementen voor VMBO en MBO t/m kwalificatieniveau 3 voor de sectoren Zorg en Welzijn. Beoogde resultaten en innovatie ¾ Een doorlopende leerlijn met leerarrangementen voor sociaal-emotionele en communicatieve competenties voor de sectoren Zorg en Welzijn VMBO en MBO t/m kwalificatieniveau 3, die aansluit bij de nieuwe kwalificatiestructuur voor het MBO en het nieuwe leren en waarin aangegeven is hoe leerlingen zich groeiend kunnen ontwikkelen van VMBO-bovenbouw t/m MB0 niveau 3 in de context van het gehele werkterrein van de sectoren Zorg en Welzijn. ¾ Met de volgende onderdelen: ♦ Digitale oefenomgeving voor een vijftal relevante sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden’: voor het oefenen van de basis van deze sociaal-emotionele en communicatieve vaardigheden, ♦ De leerlijn ‘training op school’ (bij Werkpleksimulatie (WPS) , training of practicum): voor het verder oefenen van deze sociaal-emotionele en communicatieve competenties in de leeromgeving van het VMBO en het MBO. ♦ De leerlijn stage/praktijkleren voor toepassing en verder leren in de werkelijke praktijksituatie van de sectoren Zorg en Welzijn voor VMBO-bovenbouw en MBO t/m niveau 3 1. Onder sociaal-emotionele en communicatieve competenties wordt verstaan:‘De gedragingen die iemand tot zijn/haar beschikking heeft om te kunnen functioneren in sociale situaties die voorkomen bij de uitoefening van het beroep’. 2 In een van februari tot september 2004 door KPC Groep in opdracht van de OVDB uitgevoerd haalbaarheidsonderzoek zijn de uitgangspunten hiervoor al onderzocht en uitgewerkt samen met VMBO, MBO en praktijk


16

afgekort: SECCO Z&W VMBO, HAVO, Atheneum en Gymnasium 1 april juli 2007

Recommend Documents