AFDELING STEDENBOUW & PLANOLOGIE SEPTEMBER 2012 SPUIFORUM STEDENBOUWKUNDIG RAAMWERK CONCEPT

AFDELING STEDENBOUW & PLANOLOGIE

SEPTEMBER 2012

SPUIFORUM STEDENBOUWKUNDIG RAAMWERK

CONCEPT

Kaart 1: Ligging Spuiforum in Den Haag.

Inhoudsopgave 1. Inleiding

5

2. Opgave en ambitie

7

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7.

Drie instellingen onder één dak Optimalisatie Samenwerking en synergie Schetsontwerp Resultaat Stadshart rond het Spui Openbare ruimte

7 7 9 11 11 13 17

3.

Stedenbouwkundig Raamwerk

3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5.

Plangebied Oriëntatie Openbare ruimte Ontwikkelkansen Maatvoering

21 21 21 21 23 25

4.

Vervolg

4.1. 4.2.

Planning Spuiforum Planuitwerking

39 39

4.3.

Uitwerking verkeersopgave

39

Bijlagen I. II.

Bestaande bebouwing Planologische kaders

39

43 43 49

Stedenbouwkundige randvoorwaarden DMC - concept - 7 juni 2012

3

Afb. 1. Prijsvraagontwerp Zaha Hadid Architects.

Afb. 4: Dr. Anton Philipszaal en Lucent Danstheater.

4

Stedenbouwkundig Raamwerk Spuiforum - concept - september 2012

Afb. 2: Prijsvraagontwerp Rau.

Afb. 3: Prijsvraagontwerp Neutelings Riedijk Architecten.

Afb. 5: Prijsvraagontwerp Neutelings Riedijk Architecten.

1. Inleiding Spuiforum Spuiforum is een nieuw centrum voor muziek, dans, evenementen en ontmoetingen waarin het Lucent Danstheater, de Dr. Anton Philipszaal en het Koninklijk Conservatorium worden samengebracht. Het omvat zalen voor de uitvoering van dans- en muziekvoorstellingen, ruimtes voor bijeenkomsten en evenementen, repetitie- en lesruimtes, kantoorfuncties, horeca, technische en logistieke functies. De ambitie is om in programmering, technische faciliteiten, onderlinge samenwerking en architectonische uitstraling een nationaal en internationaal toonaangevend project te realiseren dat de komende decennia een spilfunctie in het culturele leven in de stad zal vervullen. Spuiforum wordt inhoudelijk, financieel en planologisch gefaciliteerd door de gemeente Den Haag.

Spuiplein Tal van analyses en onderzoeken bevestigen de problematiek die bezoekers en gebruikers van Spuiplein aangeven. Het Spuiplein is ontwikkeld in de jaren ’80 en sindsdien onderwerp van discussie. Dit, terwijl het plein ligt op de plek waar twee dragende lijnen in de stad elkaar kruisen: het Spui, de historische ruggengraat van het stedelijk leven in Den Haag, en de Turfmarktroute die Centraal Station verbindt met het kernwinkelgebied van de stad en die onderdeel is van de ‘Golden Mile’ van Den Haag: de concentratie van stedelijke en nationale instituten tussen Grotiusplaats en Nieuwe Kerk. Spuiforum biedt de kans om de huidige problematiek van het Spuiplein aan te pakken en in overeenstemming te brengen met de economische en sociale potentie die deze plek in de stad heeft.

Voor de architectuuropdracht van de nieuwbouw is een selectieprocedure gevoerd die heeft geresulteerd in de aanwijzing van Neutelings Riedijk Architecten op basis van de door dit bureau ingediende visie in de vorm van een schetsontwerp. Na deze selectieprocedure is bestuurlijk opdracht gegeven om te komen tot een financieel haalbaar plan binnen een stedenbouwkundige visie op de inpassing van het gebouw en de directe omgeving en met name het Spuiplein. Daarbij is het Programma van Eisen gereduceerd en is het schetsontwerp door de architect aangepast.

Stedenbouwkundig raamwerk Tegelijkertijd is een stedenbouwkundige planstudie uitgevoerd die vertaald is in het hier voorliggende Stedenbouwkundig Raamwerk. Dit raamwerk vormt het ruimtelijk kader voor de verdere uitwerking van het bouwplan Spuiforum en voor verdere planvorming van de openbare ruimte. Het bepaalt in hoofdlijnen de plaats, maat (envelop) en functies van Spuiforum en de voor de wisselwerking met de stedelijke ruimte essentiële aspecten zoals entrees, verkeersafwikkeling en dergelijke. Het is onderlegger voor de verdere planologische procedure. En het geeft richting aan de stedenbouwkundige ontwikkelingsmogelijkheden in de omgeving van Spuiforum.

Het Stedenbouwkundig Raamwerk documenteert de kennis en inzichten uit diverse onderzoeken en motiveert daarmee ook de gemaakte keuzes. Het maakt deel uit van de communicatie met betrokken en geïnteresseerde partijen, zoals de partners in het project, de ‘buren’ (het hotel, restaurant en de andere aan het Spui gelegen instellingen), partijen waaronder Spuiparc die interesse hebben getoond in deze ontwikkeling, deelnemers aan de consultatie in het kader van de architectenselectie en marktpartijen die zich oriënteren op ontwikkelmogelijkheden aan het Spui en de Turfmarkt. Het Stedenbouwkundig Raamwerk is zo opgezet, dat het enerzijds voldoende duidelijkheid biedt om besluitvorming op te baseren en anderzijds voldoende flexibiliteit biedt om discussiepunten en uitwerkingsvragen op te kunnen nemen. Leeswijzer Dit product bestaat uit drie onderdelen. Het hoofdstuk ´Opgave en ambitie´ beschrijft wat de samenwerkende partijen, gemeente en instellingen, met dit project willen bereiken en waarom. Het hoofdstuk ´Stedenbouwkundig Raamwerk´ geeft aan hoe we dat willen bereiken en welke keuzes daarbij zijn gemaakt. In het hoofdstuk ´Vervolg´ is te lezen welke vervolgstappen gezet zullen worden. De bijlage bevat kaarten waarmee de bestaande ruimtelijke en planologische situatie wordt weergegeven.


5

Afb. 6: Luchtfoto bestaande toestand.

6


2. Opgave en ambitie 2.1.

Drie instellingen onder één dak

Halverwege de jaren ´80 van de vorige eeuw werd aan het Spuiplein de nieuwbouw van het Lucent Danstheater en de Dr. Anton Philipszaal gerealiseerd. Vanwege beperkte financiële middelen werden de gebouwen ruimtelijk en bouwkundig ‘zuinig’ uitgevoerd. De afgelopen jaren zijn al vele investeringen nodig gebleken om de gebouwen in stand te kunnen houden. Een forse investering is nu noodzakelijk om de bestaande gebouwen tenminste aan de huidige eisen te laten voldoen op het gebied van ondermeer binnenklimaat, energiegebruik, theatertechniek, veiligheid en onderhoud. De toegevoegde waarde van die aanpak voor de programmering van voorstellingen, voor de directe omgeving en voor de stad als geheel is echter beperkt. Nieuwbouw biedt de mogelijkheid om ook het Koninklijk Conservatorium (KC) in het project onder te brengen. Het conservatorium is nu gehuisvest aan de Juliana van Stolberglaan, enigszins geïsoleerd van de stad, in een pand dat eveneens fors gerenoveerd zou moeten worden om weer aan de eisen van de tijd te voldoen. Spuiforum brengt conservatorium, muzieken dansaccommodatie bijeen onder een dak. De combinatie van de drie instellingen in een gebouw biedt vele efficiencyvoordelen op het gebied van ontwikkeling, bouw, gebruik, beheer en exploitatie. Voorwaarde hiervoor is een realistisch en betaalbaar programma van eisen, waarbij een optimum moet

worden gevonden tussen enerzijds besparing in de bouw- en exploitatiekosten en anderzijds de beoogde inhoudelijke samenwerking en synergie tussen de deelnemende instellingen en de omgeving. Spuiforum wordt meer dan ‘gewoon’ een heel goed gebouw voor het beleven en beoefenen van dans en muziek. Het is een impuls voor het leven en de economie in het gebied. Het maakt van dit gebied een plek voor ontmoeting en inspiratie, voor kleine kroegjes en grootse feesten, voor festivals en evenementen.

2.2.

Optimalisatie

Na de procedure van de architectenselectie is kritisch naar het programma van eisen (PvE) en de bouwkosten gekeken. De eerde zr in het PvE opgenomen kleine theaterzaal voor het KC met 350 zitplaatsen komt te vervallen Het aantal zitplaatsen van de uitvoeringszalen is ten opzichte van het PvE onveranderd gebleven: - Grote concertzaal: 1.500 verwijderbare zitplaatsen, 2.500 staanplaatsen. - Danszaal: 1.000 vaste zitplaatsen + 150 bij te plaatsen op orkestbak. - Ensemblezaal: 500 verwijderbare zitplaatsen (tribune). - Studio : 100 verwijderbare zitplaatsen (tribune). Om de exploitatiemogelijkheden te vergroten, wordt de grote concertzaal multifunctioneel. De zaal

wordt ontworpen op het snel kunnen wisselen van de indeling en akoestiek. De danszaal kent vaste stoelen, maar daar is het podium en de theatertechniek ingesteld op frequente wisseling van decors, mede met dank aan de zijtonelen, zodat ook hier de zaal aansluitend kan worden gebruikt voor verschillende voorstellingen en voor zakelijke verhuur. De doelmatigheid van het gebruik van de ruimte is op verschillende manieren vergroot: - Efficiënt, gezamenlijk gebruik. Gebleken is dat de instellingen met een goede gezamenlijke inroostering en afstemming uit de voeten kunnen met minder ruimten. Dit leidde onder andere tot het schrappen van enkele grote lesruimtes. - Lesruimten KC. Op basis van bijgestelde toekomstverwachtingen over het studentenaantal is het aantal lesen studieruimten verlaagd. - Kantoorruimte en anticiperen op Het Nieuwe Werken. Op de kantoorruimte is een m²-korting van 25% toegepast, uitgaande van voorzienbare ontwikkelingen zoals flexwerken en Het Nieuwe Werken. Ook zijn twee van de vijf vergaderzalen geschrapt. Door een vergroting van de commercieel beschikbare ruimtes, wordt het economisch potentieel vergroot. In het PvE van 2010 was 400 m² verkoopvloeroppervlak commercieel (horeca, retail) opgenomen. Door het schrappen van één laad- en lospunt, wat mogelijk is geworden door het vervallen van de kleine theaterzaal,


7

8


Afb. 8: Doorsnede schetsontwerp Neutelings Riedijk Architecten, 2012.

60 meter

38 meter

66 meter

38 meter

Afb. 7: Doorsnede prijsvraagontwerp Neutelings Riedijk Architecten, 2010.

en een betere indeling op de begane grond wordt het aantal m² verhuurbaar vloeroppervlak verdubbeld. Adviezen en marktinschattingen van horeca- en retailexperts geven aan dat hier zeker economisch draagvlak voor zal zijn. Marktadviezen geven aan dat het voor eendaagse congressen essentieel is dat er voldoende informele netwerkruimten zijn. Voor de culturele instellingen is het belangrijk sponsoren, relaties en ‘vrienden van’ representatief te kunnen ontvangen. Daarom is de foyerruimte op basis van ervaringscijfers vergroot van circa 0,75 m² per zitplaats naar circa 1 m² per zitplaats, krijgen de grote foyers uitzicht over de stad en worden ze hoogwaardig afgewerkt.

2.3.

Samenwerking en synergie

In het kader van de planoptimalisatie is overleg gevoerd met instellingen in de omgeving van Spuiforum, zoals Theater aan het Spui, Filmhuis, Bibliotheek en Nieuwe Kerk over samenwerking en synergie. Dit overleg bevestigt dat het verkleinen van het PvE niet alleen een kostenbesparing oplevert, maar ook een stimulans vormt voor samenwerking en synergie. Dit heeft geleid tot concrete afspraken die in de toekomst zeker verder kunnen worden verbreed. Samenwerking brengt de opleidings- en beroepspraktijk dichter bij elkaar bijvoorbeeld door het benutten van zaalruimte in de omgeving tijdens de eindexamenperiodes. Medegebruik van accommodaties met alle bijbehorende faciliteiten

is goedkoper dan de bouw van een zelfvoorzienend theater in Spuiforum. Door contacten met distributeurs kan het Filmhuis ook service leveren aan KC om masterclasses uit het buitenland aan te kopen en vertonen. Het Filmhuis kan via een glaskabelverbinding met Spuiforum ook op afstand filmvoorstellingen in de uitvoeringszalen vertonen wat de lege tijdblokken in de zalen verder kan opvullen. Dit geldt voor filmfestivals, maar ook voor doordeweekse dagen. De bibliotheek, met haar functie als bijenkorf, waar mensen informatie inwinnen, leren en inspiratie opdoen, is graag bereid om onder andere de collectie van bladmuziek van het KC en RO in de collectie op te nemen. Daar is ook gelegenheid om muziekstukken te bestuderen of bijvoorbeeld in de geluiddichte cabine, uit te proberen. De komst van het KC betekent ook een verrijking voor het functioneren van de bibliotheek. De korte looplijnen tussen KC en bibliotheek zullen ongetwijfeld leiden tot intensievere samenwerking. De bibliotheekzaal in Spuiforum kan hierdoor vervallen. De ambitie is om 16 uur per dag levendigheid te bieden. Dat is onder andere te bereiken door een verbreed publieksconcept met bijvoorbeeld films, activiteiten overdag zoals educatie en congressen, tentoonstellingen en evenementen. De kracht van het cultuurcluster aan het Spui zal mede worden bepaald door de mate waarin er aantrekkelijk wordt geprogrammeerd en interessante kruisbestuivingen,

cross-overs en hybrides kunnen ontstaan. Zo kan het Haagse publiek spontaan naar het Spui gaan in de wetenschap dat er altijd wat te beleven valt. Van een art house film in de ochtend, via lunchconcerten, naar een klassiek concert, dansvoorstelling, popconcert of toneelstuk in de avond. Daarmee verbetert de basis voor de exploitatie van de accommodaties door combinaties van horeca-, theater- en winkelbezoek. Het Spuiforum zal een plek worden waar je de hele dag terecht kan, ook als je niet naar een voorstelling gaat. Bijvoorbeeld om van het nieuwe uitzicht op de stad te genieten. Er worden dan ook regelmatig rondleidingen gegeven. ’s Ochtends kan men onder het genot van een espresso en broodje e-mail checken, een kijkje nemen bij repetities, rond lunchtijd genieten van een lunchconcert en bedenken welke voorstelling men in Spuiforum zelf of aan de overkant zou willen bezoeken. Ook zonder een voorstelling te bezoeken, kan men in de cafés of restaurants eten en drinken. Ga je wel naar een voorstelling, dan hoeft dat niet het enige te zijn. Bezoekers kunnen vooraf snel iets eten of luxe dineren. En na afloop in de prettige ambiance van de foyer napraten over de voorstelling onder het genot van een drankje en hapje. Bij goed weer gaat in de koepelzaal het dakterras open dat een panoramauitzicht biedt op de stad. Na afloop van de voorstelling kan men ook zijn weg vinden naar de horeca op de begane grond of in de directe omgeving. Zakelijke bezoekers kunnen gebruik maken van de foyer of een kleinere zaal voor bijeenkomsten of


9

Afb. 11: Zaal van het Asta Theater.

Afb. 9: Spui rond. 1900, gezien vanaf de brug bij de Bierkade richting het Binnenhof.

Afb. 10: Spui met neonreclame, gezien vanaf de Hofweg, rond 1960.

10


Afb. 12: Terras van Café De Kroon aan het Spui in de zestiger jaren.

een feestelijke borrel. Andere mogelijkheden die het gebouw biedt zijn: feesten en gala’s, ruimtes voor amateurgezelschappen, huur van oefenruimtes en podia, netwerkbijeenkomsten, educatieprojecten, media-events en gebruik als stadsfoyer. De wisselwerking tussen de instellingen aan het Spui en directe omgeving biedt tal van kansen op het gebied van talentontwikkeling, opleiding, programmering van de zalen, marketing en innovatieen productontwikkeling. Het biedt de basis om een aanbod van opleiding en uitvoeringen te realiseren dat zich blijvend vernieuwt en aanpast aan de tijd. Er ontstaat een schaal- en kwaliteitsprong van het gehele cluster van cultuurfuncties rondom het Spui. De samenwerking tussen de deelnemende instellingen en de betere inbedding van het gebouw in de stad die door de keuze voor nieuwbouw mogelijk wordt gemaakt, heeft nog een positief effect. De nieuwbouw zet Den Haag als geheel opnieuw op de kaart als toonaangevende stad van dans en muziek. Niet alleen, en niet in de laatste plaats, door de topkwaliteit die de nieuwe zalen voor uitvoering van dans- en muziekvoorstellingen bieden, maar zeker ook door de stimulans die de combinatie van juist deze instellingen zal hebben op het cultureel ondernemerschap rondom het nieuwe complex. Al deze activiteiten kunnen samen een hecht en vruchtbaar cluster vormen, een krachtige en complete biotoop van creatieve bedrijvigheid in het hart van de stad met een waardevolle bijdrage aan de economische en culturele dynamiek van Den Haag.

2.4.

Schetsontwerp

Na bespreking van het programma van eisen met de instellingen, heeft Neutelings Riedijk Architecten een nieuw schetsontwerp gemaakt. De aanpassingen in het PvE leiden tot een compacter en goedkoper gebouw, dat bovendien intern en in relatie tot zijn omgeving beter functioneert. Vooral het laten vervallen van de theaterzaal en bibliotheek leidt tot het herschikken van de zalen en bijbehorende ruimtes, waardoor een logischer geheel ontstaat. De lichte zijde (rechts op de afbeelding) heeft een publieksfunctie, met een atrium dat naar boven toe een doorkijk geeft. De danszaal ligt om technische redenen (toneeltoren, zware theatertechniek) en logistieke redenen (transport en opbouw grote decors) laag in het gebouw. De aangrenzende foyer loopt uit in een balkon aan de Spuizijde. De koepelzaal (in het prijsvraagontwerp volgens velen een zeer aantrekkelijk deel) krijgt een bredere publieksfunctie doordat hier, in plaats van de twee oefenen uitvoeringszalen van het KC, de grote multifunctionele concertzaal en aangrenzende foyer zijn gepositioneerd. Vanuit de foyer van de koepelzaal en vanaf het aangrenzende dakterras is er een panorama-uitzicht over de stad. De kleine concertzaal met foyer van het KC is naar het midden van het gebouw verhuisd, direct tussen de lesen oefenruimtes (afb. 7 en 8).

2.5.

Resultaat

In onderstaand schema zijn de metrageontwikkelingen van de planvoorbereiding in de afgelopen jaren te volgen. Fase

FNO

BVO

(m²)

(m²)

Factor

Cultuurforum 2009

31.994

44.606

1.39

Wedstrijdontwerp

31.607

44.039

1.39

29.375

41.209

1.39

25.612

40.681

1.59

2010 Versoberd basisplan 2011 Geoptimaliseerd Spuiforum 2012 Tabel 1: Ontwikkeling van het metrage gedurende de planvoorbereiding (F.N.O.: Functioneel Netto Oppervlak; B.V.O.: Bruto Vloeroppervlak)

Hier is te zien dat het functioneel netto oppervlak per stap is gedaald, maar dat het aantal m² bruto vloeroppervlak in de laatste stap slechts enkele honderden m² lager is. Bij het maken van het schetsontwerp is de eerder genormeerde brutonettoverhouding van 1,39 niet haalbaar gebleken. Het realiseren van een publiek gebouw, dat gericht is op het verwerken van grote bezoekersstromen vergt meer bruto vloeroppervlak dan eerder werd aangenomen. Zo zijn de transportruimten breder dan gebruikelijk, omdat binnen het gebouw decorstukken en grote instrumenten verplaatst moeten worden.


11

 

 Afb. 13: Kaalslag in het centrum en de aanleg van het Prins Bernardviaduct.



  Afb. 14: Ontwerp voor het Spuikwartier van Carel Weeber.           

            

Afb. 15: Huidige verkaveling met Spuiplein geprojecteerd op de historische kaart (circa 1895).

600000 590000

700

580000

650 570000

600 aantal inwoners

Aantal inwoners * 1000

560000

550 500 450 400 350

Aantal inw oners

300

Korte termijn prognose 2012-2020

550000 540000 530000

Aantal inw oners realisatie

520000

Den Haag IPSO 2012-2020 Den Haag Woonvisie 2012-2040

510000

Provincie ZH 2010-2030

500000

CBS-Pearl 2011-2040

250

490000 Primos 2011-2040

200 1900

1920

1940

1960

1980

2000

Jaren

480000 2010

2020





Afb. 16: De Turfmarkt in vroeger tjden met gracht en vrij zicht op de Nieuwe Kerk.

12


Tabel 2: Aantal inwoners van Den Haag door de jaren heen (bron: Realisatie cijfers Den Haag en bevolkingsprognose Den Haag 2012-2020).

            

 



 



2013

2016

2019

2022

2025

2028

2031

2034

2037

2040

Jaren

          

Tabel 3: Ontwikkeling van de bevolking van Den Haag volgens verschillende lange termijn prognoses, 2011 - 2040 (bron: Realisatie cijfers Den Haag en bevolkingsprognose Den Haag 2012-2020).



De bezoekersaantallen zijn bijgesteld tot een verantwoord basisniveau. Volgens de becijferingen in 2011 zouden rond de 400.000 betalende bezoekers haalbaar zijn. In de exploitatieopzet en de Maatschappelijke Kosten- en Batenanalyse wordt nu uitgegaan van een basis van 320.000 bezoekers. Het totale aantal bezoekers aan Spuiforum in de ruime definitie ligt naar verwachting aanmerkelijk hoger, want dit omvat ook de mensen die het gebouw bezoeken zonder een voorstelling bij te wonen. Deze aanpak legt een solide basis voor de exploitatie met mogelijkheden voor meer. - - - -

Bezoekers voorstellingen Deelnemers educatie Deelnemers activiteiten KC Totaal cultureel

- Totaal commercieel - Totale bezoekersaantal

2.6.

231.000 12.000 27.000 270.000 50.000 320.000

Stadshart rond het Spui

Geschiedenis Het Spui werd in 1345 aangelegd tussen de Hofvijver en de Vliet om het overtollig water uit de Hofvijver, aangevoerd door de Haagse Beek, af te voeren. Daarnaast fungeerde het Spui als scheepvaartverbinding met het achterland. In de 16e en 17e eeuw werden havens en andere watergangen aangelegd die alle via het Spui waren ontsloten, zoals de Turfmark, de Houtmarkt en de Schedeldoekshaven.

Zo ontstond aan beide zijden van het Spui een grote en levendige handelsbuurt. Tussen 1860 en 1904 werd het Spui in twee fases gedempt (afb. 9). In de twintiger jaren werd de Grote Marktstraat aangelegd waardoor er een tweedeling van het Spui ontstond. Op het Hofspui, tussen Grote Markstraat en Binnenhof, vestigden zich centrumfuncties zoals een bioscoop, warenhuizen, hotel-restaurants en dergelijke. Het Hofspui werd een belangrijke plek in het winkel- en uitgaansleven van de stad, een straat met neonreclames, terrassen, feestverlichting en, in de winter, de stadskerstboom. Dit was het hart van de stad (afb. 10, 11 en 12). Na de oorlog kende Den Haag een lange periode van kaalslag in het stadshart. Het centrum had ernstig te lijden onder de aanleg van zware auto-infrastructuur, de bouw van kantorencomplexen met zeer geringe en vaak negatieve uitstraling op het stedelijk milieu, de sloop van woningen en het uitplaatsen van publieksfuncties die traditioneel bij de binnenstad horen. Dit ging gepaard met een massale uittocht van stadsbewoners richting de groeikernen, zoals dat ook elders in Nederland door de overheid werd bevorderd. Op het dieptepunt van deze ontwikkeling, begin jaren ‘70 verloor Den Haag jaarlijks 15.000 inwoners door binnenlandse migratie. Het inwonertal kromp, vooral door vertrek van de middenklasse van jonge gezinnen. De stad verarmde en vergrijsde. Het stadshart verpauperde. De bioscopen en de restaurants met terrassen verdwenen. V&D sloot zijn oorspronkelijke

hoofdingang aan het Spui en oriënteerde zich volledig op de Spuistraat en Grote Marktstraat. Het Prins Bernhardviaduct heeft het Spui verder opgeknipt en de samenhang aangetast (afb. 13). Herstel Herontwikkeling van het gebied start rond 1980 met een plan van Carel Weeber waarin een cultuurplein aan het Spui was opgenomen. In dit plan werden alle functies beschouwd als losse objecten in kwadranten. Het Spuiplein werd gezien als het vierde, lege kwadrant. Het plan voorzag in een nieuwe voetgangersroute tussen Spui en Centraal Station, de Turfmarktroute (afb. 14). De Turfmarkt kruist het Spui daardoor niet meer, zoals vanouds, als een eenvoudig knooppunt in het stelsel van watergangen en kades, maar via een plein. De oorspronkelijke en praktisch noodzakelijke brede opzet van water en kades leidde tot een royale oriëntatie van de Turfmarkt op de Nieuwe Kerk. Deze is in de jaren ‘80 vervangen door een nieuw bedachte monumentale compositie rondom het Spuiplein (afb. 15 en 16). Het plan van Joan Busquets voor de openbare ruimte gaf het gebied weer enige samenhang. Het tij is gekeerd. Den Haag werkt consequent aan het herstel van het stadshart. Grote en kostbare ingrepen in de infrastructuur en openbare ruimte van het centrum, zoals de Koningstunnel, de tramtunnel, het programma De Kern Gezond en de centrumring, hebben de aantrekkelijkheid van de binnenstad voor voetgangers drastisch verbeterd. Er zijn tal van publieksfuncties in


13

Afb. 17 en 18: De Haagse ‘Golden Mile’ - gelegen tussen de Grotiusplaats en en de Nieuwe Kerk - is een doorgaande route aan weerszijden van het Centraal Station met een indrukwekkende concentratie van stedelijke en nationale publieksfuncties en instituten. 14


het centrum gerealiseerd, met het stadhuis als sprekend voorbeeld. En er zijn duizenden woningen in en rondom het centrum gebouwd. Het aantal inwoners van Den Haag groeit alweer vele jaren achtereen, de middengroepen en gezinnen keren terug naar de stad. De waardering voor stedelijke woonmilieus is sterk gestegen. Den Haag heeft zich ontwikkeld tot een onderwijs- en studentenstad, wat niet alleen sterk bijdraagt aan de ‘vergroening’ van de bevolkingssamenstelling, maar wat Den Haag ook in staat stelt om de talentvolle jonge mensen aan de stad te binden die van belang zijn voor de economische groeisectoren en de kwaliteit van leven in de Internationale stad van Vrede en Recht (tabel 2 en 3). Het hart van de stad heeft in veertig jaar tijd een complete metamorfose ondergaan. Het succes hiervan wordt onderstreept door de recente (her)ontwikkeling van enkele grote warenhuizen aan de Grote Marktstraat. Het winkelend publiek heeft het hart van Den Haag in de armen gesloten. Retailondernemers en instellingen hebben dat onderkend. Het blijkt ook uit recente succesvolle woningbouwprojecten in het centrum die aantonen dat ook de woonconsument de Haagse binnenstad zeer waardeert. Spuiforum als hoeksteen De versterking van het stadshart gaat door. Het centrum maakt een nieuwe kwaliteitssprong op het gebied van infrastructuur, retail en wonen die past bij de internationale reputatie van de stad. De

bereikbaarheid wordt nog eens aanzienlijk verbeterd door de bouw van Centraal Station, de uitvoering van de Rotterdamsebaan, de verdere verbetering van het tramnet en de uitbouw van de parkeerfaciliteiten voor auto´s. Nieuwe retail- en woningbouwprojecten, zoals de Nieuwe Haagse Passage, staan gepland. De Grote Marktstraat krijgt een fraaie inrichting als ´balzaal van de stad´ en ontwikkelt zich tot dè warenhuisboulevard van Nederland. Tussen De Grotiusplaats en de Nieuwe Kerk heeft zich een indrukwekkende concentratie van stedelijke en nationale publieksfuncties en instituten gevormd langs een doorgaande route aan weerszijden van het station, de Haagse ´Golden Mile´ (afb. 17 en 18). Een vergelijkbare kwaliteitssprong van de muzieken dansaccommodaties kan niet achterblijven. Met de bouw van Spuiforum kan het Spui als een structurerend element van het centrum van de stad sterk aan herkenbaarheid en kwaliteit winnen. Daarmee draagt Spuiforum bij aan het verbinden van verschillende delen van de Centrumzone. Aan het Spui kan iets van de vooroorlogse uitgaanssfeer van het ‘Hofspui’ worden hersteld, met een uitstraling op het huidige Hofspui die nog steeds kwaliteit heeft: een strategische positie in de binnenstad en samenhangende wanden met architectuur van hoge kwaliteit. Het is een belangrijk bronpunt van openbaar vervoer en het is een scharnierpunt tussen Grote Marktstraat, Lange Poten, Spuistraat en stadhuis.

Spuiforum vormt een hoeksteen in de huidige fase van het versterken van het centrum. De toegevoegde waarde voor de directe omgeving van het nieuwe gebouw is in potentie groot. Het zal een stimulans betekenen voor lopende en nieuwe woningbouwhoreca- en winkelprojecten, voor het benutten van de capaciteit van het openbaar vervoer en de parkeervoorzieningen. Het biedt kansen om publieksroutes te versterken, nog bestaande barrières in de binnenstad te verkleinen en de samenhang en leefbaarheid in het gebied te vergroten.

2.7.

Openbare ruimte

Loopstroom Voor de beoogde synergie tussen Spuiforum, cultuurcluster en stadshart is de kwaliteit van de openbare ruimte essentieel. De beoogde bezoekersaantallen van Spuiforum maken een comfortabele, heldere een aantrekkelijke inrichting die past bij de verwachte loopstroom noodzakelijk. Het gebied vervult een belangrijke schakelfunctie tussen de nieuwe hoofdingang van het Centraal Station, Turfmarkt, Spui en de Grote Marktstraat. Het Centraal Station vormt een krachtig bronpunt van publieksstromen. Met de nieuwbouw van de stationshal en de verdere uitbouw van het station als knooppunt van openbaar vervoer neemt de betekenis van het Centraal Station verder toe. De intensivering van en uitbouw van kantoor-, horeca en retailfuncties aan de Turfmarkt en Grote Markstraat zorgt eveneens voor een verdere groei van de loopstroom tussen


15

Afbeeldingen 19 t/m 24: Impressie van de openbare ruimte rond Spuiplein, Spui, Turfmarkt en Schedeldoekshaven.

16


station en kernwinkelgebied. Dat is nu al goed te merken aan het druktebeeld in de Turfmarkt en de Grote Markstraat. De kwaliteit van de openbare ruimte is, zoals gezegd, allesbehalve optimaal. Een voor de hand liggend oriëntatiepunt als de Nieuwe Kerk is door de versmalling van de Turfmarkt voor de foyer van de Dr. Anton Philipszaal niet goed zichtbaar. Ook het zicht vanaf de kruising Grote Markstraat – Spui richting Spuiplein is niet bijzonder aantrekkelijk. De gevelvlakken met entrees en actieve functies op de begane grond worden door het Spuiplein onderbroken. De bestrating van Turfmarkt en Spuiplein is beschadigd. De fontein is technisch afgeschreven. Met de oplevering van Wijnhaven 1 dient ook de bestrating van de Turfmarkt hier op korte termijn weer aangeheeld te worden. De aanlooproutes, behalve de Turfmarkt zelf, worden gekenmerkt door achterkanten en diverse obstakels voor het voetgangersverkeer zoals fietsenrekken (afb. 19 t/m 24). Ook andere verbindingen in het gebied verdienen aandacht om de positieve effecten van Spuiforum op het gehele netwerk van horeca, retail en uitgaansfuncties optimaal te benutten, zoals de route Binnenhof – Spui – Zieken en de route Denneweg – Lange Voorhout – Plein – Turfmarkt – Rivierenbuurt (kaart 2).

Spuiplein Zowel externe analyses als de in 2010 gehouden publieksenquête laten zien dat het huidige Spuiplein onvoldoende functioneert, bewoners het als zeer ongezellig en als een soort van tochtgat ervaren en dat de sleutel voor verbetering ligt in verlevendiging, aanloop, terrassen en bescherming tegen de weersomstandigheden. Het plein mist adressen en een gebruik zoals terrassen. Voor de loopstroom tussen Centraal Station en het kernwinkelgebied vormt het huidige complex en het Spuiplein een ´dood punt´. Het ontbreekt aan een logische begeleiding van de route. Op weg van Den Haag CS naar het Spui en de Grote Marktstraat over de Turfmarktroute, laat men het Spuiplein letterlijk en figuurlijk links liggen. Aan het Spuiplein liggen zeer weinig gevels met een entree en actieve functie op de begane grond. In relatie tot omliggende bebouwing is de functie van het Spuiplein nauwelijks aanwezig. Wie op het Spui gaat staan, met de rug naar de Nieuwe Kerk ziet, van rechts naar links: het hekwerk van een inrit naar een parkeergarage met daarachter de gevel van een restaurant dat, vanwege de inrit, geen mogelijkheid heeft om gebruik te maken van de openbare ruimte, de trap van het Mercure Hotel die nergens naar toe leidt, de gecombineerde zeer compacte entree van de beide zalen met een te krap bemeten en onvriendelijke voetgangersentree naar de parkeergarage, de zijkant van het stadhuis, de achterkant van een meubelzaak met noodtrappenhuis. En dat wordt, voor wie even verder loopt, voortgezet met nog meer achterkanten,

nooduitgangen, een openbaar toilet, etc. Behalve het terras van De Ooievaar lijken de gebouwen zich af te keren van het Spuiplein. ’s Avonds is er geen leven in de brouwerij, behalve vlak voordat de voorstelling begint (afb. 25 en 26). Dit vormt een belangrijk obstakel bij het realiseren van de ambities van het project. Niet alleen wordt de verbindingsfunctie tussen station en stadscentrum hierdoor belemmerd. Het ontstaan van een uitnodigende ´uitgaanssfeer´ in de openbare ruimte wordt lastig. De ontwikkelingskansen van horeca en terrassen en van retail die inspeelt op het uitgaans- en het studentenleven rondom het Spuiforum zijn op deze manier nihil. Het plein mist nu, door het ontbreken van actieve functies in de plint, de economische betekenis die past bij de ligging in de stad. Het plein is voetgangersgebied en biedt daardoor bescherming tegen verkeer en ongelukken (gladheid daargelaten). Er is echter op veel momenten van de dag weinig drukte en sociale controle waardoor het plein weinig bescherming tegen geweld en criminaliteit. Het biedt ook weinig bescherming tegen wind, regen, hitte of kou. Het biedt geen mogelijkheden op plezierig te wandelen of elkaar spontaan te ontmoeten en in een geluidsluwe omgeving te praten en nauwelijks (behalve voor skaters) kansen om te spelen en oefenen. Wanneer het lekker weer is en de fontein aanstaat in de zomer neemt de belevingswaarde van het plein iets toe. Maar er zijn nauwelijks kansen om van het klimaat


17

18

Afb. 25: Weinig entree’s en/of actieve functies aan het Spuiplein.

Afb. 26: Het Spuiplein nodigt niet uit om te verblijven.

Afb. 27: Referentie Broadway.

Afb. 28: Referentie West End.


te genieten. Het plein heeft geen positief effect op de zintuigen door een aansprekend design, detaillering of groen. Het plein mist vanzelfsprekende aanleidingen voor verblijf en beleving, wat mede te verklaren is vanuit de nogal onheldere ruimtelijke opzet die nagenoeg nergens een duidelijke, aantrekkelijke gevelwand of een logisch rustpunt kent. De ruimte is tamelijk onbegrensd en onbestemd. Op zonnige dagen wordt de trap als zitgelegenheid gebruikt. Met hulp van de gemeente vinden er activiteiten plaats. Soms vinden er activiteiten ‘op eigen initiatief’ plaats, zoals protestacties. Maar op veel momenten, zeker als het weer wat minder is, biedt het Spuiplein al gauw een troosteloze aanblik. Het is van belang voor Spuiforum om de openbare ruimte zo vorm te geven dat het gebruik en de beleving aansluit bij de functie van de culturele en publieksgebouwen rondom het plein.

succesvolle voorbeelden van cultuurconcentraties rondom een plein, zoals in Berlijn en Rotterdam. Er zijn daarentegen veel voorbeelden van aansprekende concentraties van theaters en andere publieksfuncties die aan een royale, vaak historisch betekenisvolle stadsstraat liggen (afb. 27 en 28). In de afgelopen jaren is een sterke aanzet tot een dergelijke concentratie in Den Haag al ontstaan. Niet aan het Spuiplein, maar aan het Spui liggen het Filmhuis, het Theater aan het Spui, de Nieuwe Kerk, het Pathécomplex en de Bibliotheek. Daarmee wordt aangesloten bij de situatie van langer geleden, voor en kort na de oorlog, waarbij het Spui het adres voor verschillende uitgaansgelegenheden was. Inzet van Spuiforum is dan ook om aan te sluiten bij deze beweging en bij te dragen aan het herstel van het Spui als de centrale concentratie van uitgaansgelegenheden in Den Haag.

Identiteit en adres Om de uitstraling van het Spuiforum op de omgeving maximaal te benutten, is het wenselijk om te zorgen voor een sterke, herkenbare en aansprekende identiteit die een bevestiging vormt van wat bezoekers hier verwachten. Doel is een uitnodigend en vanzelfsprekend adres dat recht doet aan de beoogde kwaliteit en intensiteit van het uitgaansleven op deze plek. Het huidige Spuiplein biedt daarvoor geen geschikte ambiance. Er zijn vrij veel minder


19

Afb. 29: Maquette bestaande situatie.

20


Afb. 30: Maquette prijsvraagontwerp 2010.

Afb. 31: Maquette schetsontwerp 2012.

3. Stedenbouwkundig raamwerk 3.1.

Plangebied

Het Stedenbouwkundig Raamwerk betreft een plangebied waarover bindende uitspraken gedaan worden en een studiegebied waarvoor ruimtelijke verkenningen zijn gedaan die in een later stadium kunnen worden uitgewerkt tot concrete plannen (kaart 3). Het studiegebied is niet scherp begrensd. Het gaat om het gebied dat van invloed is op en wordt beïnvloed door het project. Onderdeel van het studiegebied zijn - de verbinding van de loopstroom tussen Centraal Station en Grote Markstraat met het gebied rondom het Anna van Buerenplein en de Grotiusplaats (Golden Mile). - de uitbouw van het Spui als cultureel en toeristisch interactiemilieu, een concentratie van theaters, bioscopen en andere publiekstrekkers. - de verbinding tussen Spuiforum en de Rivierenbuurt. Het plangebied betreft het gebied waarover fysieke en planologische besluiten worden voorgesteld. Dat gebied omvat meer dan het project Dans- en Muziekcentrum. Het gaat ook om het aangrenzende deel van de Turfmarktroute, het Spuiplein en de aangrenzende panden van het Mercurehotel en het Aziatisch restaurant. Voor dit plangebied zal een nieuw of gewijzigd bestemmingsplan worden opgesteld. Daarbinnen ligt het gebied waarop het Dans- en Muziekcentrum wordt gerealiseerd en

waarop de exploitatie betrekking heeft: het project- of exploitatiegebied. Het gebied is eigendom van de gemeente. De grond onder het hotel, de trappen en het restaurant is in erfpacht bij private partijen (kaart 4).

3.2.

Oriëntatie

De optimalisatie van Spuiforum heeft geresulteerd in een gewijzigde oriëntatie van het gebouw. Het plan is ten opzichte van het prijsvraagontwerp een kwart slag gedraaid. De ingang van Spuiforum komt direct aan het Spui te liggen met zo mogelijk een overhoekse opening richting Turfmarkt en Grote Markstraat. Hiermee krijgt Spuiforum een logisch en historisch verklaarbaar adres als onderdeel van de cultuurcluster aan het Spui. Daarmee wordt teruggegrepen op de oorspronkelijke situatie, waarbij niet een groot plein de overgang vormde tussen Turfmarkt en Spui, maar een brede Turfmarkt direct aansloot op het Spui (afb. 29, 30 en 31). Het Spuiforum komt letterlijk en figuurlijk dichter bij de omliggende gebouwen en functies te staan. De ingang van Spuiforum ligt op korte afstand van het Theater aan het Spui, Filmhuis, de Nieuwe Kerk en de bibliotheek. Ook de afstand tot de ingang van Mercure hotel, Pathé Spuimarkt en Rabbijn Maarsenplein wordt kleiner. Het plein speelt hierin geen belemmerende rol meer. De oversteek voor medewerkers, studenten en bezoekers is makkelijker te maken. Dit maakt het aantrekkelijker voor het uitgaanspubliek om langer in het gebied te verblijven.

De nieuw opzet maakt het overbodig om de muren en tuin van de Nieuwe Kerk nog ter discussie te stellen. De oorspronkelijke relatie van de kerk met het Spui is uitgangspunt. Dit sluit aan op de inzet om het Spui centraal te stellen als het adres van de cultuurcluster in het centrum. Aan het verbeteren van deze adresfunctie wordt de komende jaren doorgewerkt (kaart 5). De lange zijde ligt met een levendige plint met horeca, detailhandel en de overhoekse entree naar het atrium van Spuiforum aan het nieuwe plein ter plaatse van de verbrede Turfmarkt. Spuiforum vormt een daarmee een nieuwe, betekenisvol adres aan de ‘Golden Mile’ van Den Haag, de route tussen Grotiusplaats en Nieuwe Kerk met een aaneensluitende concentratie van publieksinstellingen. Door de nieuwe positionering wordt de uitstraling van het gebouw naar de omgeving aanzienlijk versterkt. Het gebouw wordt van alle kanten beter zichtbaar en de vorm met haar kenmerkende schouderpartij en koepel komt beter tevoorschijn. Vanaf de Turfmarktroute is een langere zijgevel zichtbaar en kent deze zijde een geheel actieve plint. Het gebouw is ook beter zichtbaar vanaf beide richtingen van het Spui en de ingang van Spuiforum is voor de circa 2 miljoen bezoekers van het bibliotheek/stadhuis of de bioscopen direct uitnodigend om een spontaan bezoek te brengen (afb. 32). Tevens nemen de exploitatiemogelijkheden van het gebouw toe, wat niet alleen te danken is aan een


21

Afb. 32: Attractieve gevel aan de Turfmarkt.

Afb. 33: Het atrium als semi-openbare ruimte en als verbinding tussen binnen en buiten.

22


Afb. 34: Koepelzaal met foyer en dakterras is georiënteerd op het Spui en de stad.

verruiming van de commerciële ruimtes, maar ook door de betere ligging van foyers en het dakterras aan de kopse kant aan de zonnige Spuizijde met uitzicht op de Nieuwe kerk en de stad. De voorgestelde ligging van het Spuiforum direct aan het Spui maakt van het Spui een nog krachtiger (cultureel) uitgaanshart van de binnenstad.

3.3.

Het zicht vanaf de hoek Spui-Grote Markstraat, van belang om de loopstroom van het Centraal Station naar de Grote markstraat te begeleiden, krijgt een krachtig oriëntatiepunt in de vorm van de royale entree van het nieuwe, beeldbepalende gebouw (kaart 8 en 9). Het nieuwe plein wordt rondom begeleid door levendige en samenhangende functies met een actieve uitstraling naar de openbare ruimte (kaart 10).

van Den Haag. Verschillende instellingen hebben aangegeven dat de keuze voor de directe oriëntatie van Spuiforum op het Spui een stimulans is om hun eigen relatie met het Spui te verbeteren. Zij willen investeren in entrees, uitstraling, terrassen en dergelijke. De gemeente zal actief faciliteren dat hieruit een aantrekkelijk en samenhangend geheel aan het Spui ontstaat dat verder kan worden uitgebreid naar het Hofspui en zuidwaarts (kaart 5).

Openbare ruimte

Door deze wijziging wordt een groot deel van het huidige Spuiplein bebouwd, maar er ontstaat tegelijkertijd extra openbare ruimte, ruwweg ter plaatse van de huidige foyer van de muziekzaal, waar de Turfmarkt op dit moment nog smal is. In oppervlakte blijft er na bebouwing van het Spuiplein daardoor ongeveer evenveel openbare ruimte over, kwalitatief zijn er echter tal van pluspunten (kaart 6.a, b en c). Er ontstaat een intiemer plein binnen een logische ruimtelijke structuur. De Turfmarkt wordt ter plaatse van het stadhuis en het Spuiforum flink verbreed tot een nieuwe openbare ruimte met de kwaliteit van een compact, maar aantrekkelijk stadsplein met een heldere vorm, begrenzing en oriëntatie die meer verwant is met de geschiedenis van de stad dan de huidige situatie (kaart 7). Het zicht vanuit de Turfmarkt op de Nieuwe Kerk wordt fors verbeterd, het zicht vanuit het voorplein aan het stadhuis op het Theater aan het Spui blijft intact.

Om dit te bereiken zal het huidige restaurant en de trappartij worden afgebroken. Met de betrokken partijen zal over de consequenties hiervan worden overlegd. Het nieuwe gebouw voegt aantrekkelijke semiopenbare ruimte aan het gebied toe. Dit sluit aan op de ´publieke interieurs´ van veel van de grote institutionele gebouwen aan de ´Golden Mile´. De entree met het atrium, dat in het nieuwe schetsontwerp sterk aan maat en kwaliteit heeft gewonnen, is een uitloper van de openbare ruimte en vormt een elegante afronding van het voorplein aan het stadhuis (afb. 33). De koepelzaal en het dakterras, met een indrukwekkend panorama op het Spui en de binnenstad, versterken de beleving van de oriëntatie van het gebouw op het Spui en het hart van de stad (afb. 34).

3.4.

Ontwikkelkansen

Cultuurcluster Spui Het Spui als ruggengraat van het uitgaansleven

Schedeldoekshaven De gewijzigde oriëntatie van Spuiforum biedt ontwikkelingskansen aan de Schedeldoekshaven, bijvoorbeeld voor functies die passen binnen de beoogde ‘biotoop voor dans en muziek’, waarbij gedacht kan worden aan horeca, retail, aan dans en muziek gerelateerde bedrijvigheid, huisvesting voor studenten, docenten, artiesten. Het gebied is door de ligging binnen het cultuurcluster zeer aantrekkelijk centrumstedelijk woonmilieu. Een dergelijke ontwikkeling versterkt de directe omgeving van Spuiforum, maar is ook positief voor het beeld en de sfeer van de Schedeldoekshaven en daarmee de relatie tussen Spuiforum en Rivierenbuurt. De ontwikkeling aan de Schedeldoekshaven maakt overigens geen deel uit van het project Spuiforum. Idealiter wordt de noordzijde van de Schedeldoekshaven recht doorgetrokken tussen Spuiforum en het hotel door. Dit biedt de kans om een integrale oplossing te ontwikkelen waarbij


23

Kaart 2: Bestaande looplijnen.

24


de afwikkeling van verkeer en parkeren wordt geoptimaliseerd en een goed ontwikkelbaar bouwvlak ontstaat tussen Spuiforum en Rivierenbuurt. De denkrichting is verwant aan de historische situatie, maar volgt ook ruwweg de maatvoering van het Transitorium dat zo op een logische manier wordt ingepast. Het huidige hotel kan in het bouwvlak worden opgenomen. Bouwprogramma, openbare ruimte en verbindende worden afgestemd op de bestaande rand van de Rivierenbuurt. Deze denkrichting wordt in de volgende fase verder uitgewerkt om de technische en financiële randvoorwaarden in beeld te brengen alsmede de eventuele gevolgen en risico’s voor Spuiforum. Er wordt uitgegaan van minimaal 10.000 m2 (vooral woningen) bouwvolume (kaart 11). Als basisoptie blijft het mogelijk om binnen de bestaande rooilijnen direct naast het hotel bouwvolumes aan de Schedeldoekshaven te realiseren. Tussen Spuiforum en het hotel ontstaat ook dan nieuwe openbare ruimte in de vorm van een looproute tussen Spui en Schedeldoekshaven. Hierbij kan de ruimte onder het te handhaven terras van het hotel worden herbestemd zodat een goede uitstraling naar de openbare ruimte ontstaat. Op de begane grond van het Spuiforum wordt langs deze route horeca en retail gepland (kaart 12). Wijnhaven 2 Door Spuiforum een kwartslag te draaien liggen Spuiforum en Wijnhaven2 in elkaars verlengde,

in plaats van haaks op elkaar. Dit levert voor het Wijnhaven2-complex een betere oriëntatie op het Spui op, in de plint van dit complex en in het bijzonder vanuit de hoogbouw. Het complex ligt niet meer achter, maar naast Spuiforum en krijgt een directe relatie met de nieuwe pleinruimte, het Spui en de Nieuwe Kerk. Dit vergroot de ontwikkelingsmogelijkheden. De huidige stedenbouwkundige visie op het complex zal daarom op onderdelen worden aangepast.

buiten wacht op de start van een voorstelling. Tegelijk moet het gebouw zo dicht op het Spui komen te liggen, dat de beoogde oriëntatie op het Spui volledig tot z’n recht komt. De exacte positie wordt bij de planuitwerking bepaald in samenhang met het ontwerp voor de openbare ruimte. De uiterste rand van het gebouw (de ‘schouders’) overschrijdt de rooilijn van het Spui in elk geval niet. De afstand tussen Spuiforum en Stadhuis bedraagt circa 34 meter tot aan de arcade en ongeveer 39 meter tot aan de gevel (kaart 7).

Rabbijn Maarsenplein e.o. De ingang van het Spuiforum ligt dichter bij het Rabbijn Maarsenplein en kan daarmee een bepaalde wisselwerking krijgen. Initiatieven om de verblijfskwaliteit en de aantrekkingskracht van het Rabbijn Maarsenplein te vergroten worden door de gemeente ondersteund. De gemeente staat ook positief tegenover eventuele initiatieven die de doorgangsroute naar het Spui te versterken door aan de zijkant van het Theater/Filhuiscomplex levendige plintfuncties toe te voegen.

Om Spuiforum te realiseren wordt de huidige trappartij aan het Spuiplein gesloopt. Hierdoor ontstaat ruimte voor een looproute in het verlengde van de Schedeldoekshaven waardoor een loopstroom te verwachten valt die zorgt voor levendigheid en sociale controle. Het balkon waarmee de trappartij beëindigd wordt, kan grotendeels blijven bestaan. Met het hotel zal worden overlegd om tot een optimale vormgeving van de nieuwe situatie te komen. Bij voorkeur wordt onder het balkon een functie met een goede uitstraling naar de openbare ruimte gerealiseerd, zoals een grand café, restaurant of retail. Hierbij wordt een afstand tussen de hoogbouw van het hotel en Spuiforum aangehouden van tenminste 16 meter zodat hier een aantrekkelijke route kan ontstaan met ruimte voor terrassen (doorsnede 1). Op maaiveld is de afstand tussen het te behouden deel van de laagbouw hotel en de a van het Spuiforum circa 12 meter. De arcade van Spuiforum voegt hier nog 5 meter voetgangersruimte aan toe.

3.5.

Maatvoering

De ligging van Spuiforum in het plangebied wordt bepaald door de rooilijn van de hoogbouw aan de Schedeldoekshaven van de voormalige gebouwen van Binnenlandse Zaken en Justitie (Wijnhaven 2). De buitenzijde van de arcade van het Spuiforum ligt in deze rooilijn. Spuiforum ligt iets terug ten opzicht van het Spui, zodat aan de voet van het gebouw een ruimte is voor bijvoorbeeld een terras of voor publiek dat


25

Legenda Studiegebied Plangebied Exploitatiegebied

Kaart 3: Indicatieve grenzen van het studiegebied, plangebied en exploitatiegebied.

26


Spuiforum past binnen de hoogteopbouw van het Wijnhavenkwartier met vanaf het Spui een oplopende hoogte tot 140 meter aan de Zwarteweg. Aan het Spui voegt het Spuiforum zich naar de hoogtes van het stadhuiscomplex en hotel. Het hotel is circa 40 meter hoog, het stadhuis heeft een gelede opbouw tussen de 30 en 55 meter. Het Spuiforum is direct aan het Spui circa 38 meter hoog. De koepel met concertzaal heeft een maximale hoogte van 60 meter en ligt juist naar achteren ten opzichte van het Spui en vormt een overgang naar de hoogbouw van het Wijnhavenkwartier. (doorsnede 2). Het vormt zo samen met de omliggende bebouwing een mooie overgang naar het beschermde stadsgezicht met de Nieuwe Kerk aan de overkant van het Spui.


27

Eigendom Gemeente ‘s-Gravenhage; kavels belast met recht van erfpacht (RvE) of recht van opstal op eigendom (RvO) 0. Samengestelde kavels: - Gemeente Den Haag 1. Kavel 5013: - Vereniging van Eigenaars Hulshoff (RvE). 2. Kavel 5047: a 3. Kavel 5046: - Lucent Danstheater BV (RvE). 4. Kavel 4993: - ASR Nederland Vastgoed Mij (RvO); - MPA Newday Netherlands BV (RvE). 5. Kavel 4992: - ASR Nederland Vastgoed Mij (RvO); - Opes Vastgoed (RvE); - Brinkel Beleggingen Onroerend (RvE). Kaart 4: Kadastraal eigendom en erfpacht omgeving Spuiforum.

28


Legenda Functies aan het Spui Entrees Te verbeteren oriëntatie

... Kaart 5: Oriëntatie van het Spuiforum direct aan het Spui en aan de verbrede Turfmarkt als onderdeel van het cultuurcluster Spui. Stedenbouwkundig Raamwerk Spuiforum - concept - september 2012

29

1.000 m² 2.500 m²

1.000 m² -1.300 m² +1.200 m²

3.800 m² 600 m²

Kaart 6a: Oppervlakte bestaand Spuiplein (in geel en oranje).

30


Kaart 6b: Afname openbare ruimte door nieuwbouw Dans- en Muziekcentrum (rood) en toename van de openbare ruimte door sloop van de Dr. Anton Philipszaal (groen).

Kaart 6c: Oppervlaktes openbare ruimtes rondom Dans- en Muziekcentrum met de verbrede Turfmarkt (bruin), arcade aan de Turfmarkt (lichtbruin) en een voorplein aan het Spui (oranje).

Kaart 7: Maatvoering nieuw plein.


31

Kaart 8: Bestaande zichtlijnen.

32


Kaart 9: Zichtlijnen nieuw.


33

Legenda Cultureel Commercieel Horeca Hotel Kaart 10: Functies op de begane grond rondom het Spuiforum.

34


Legenda Dans- en Muziekcentrum Hotel (hoogbouw) Ontwikkelingsruimte Verbinding Kantoor Transitorium Kaart 11: Ontwikkelingsruimte Schedeldoekshaven optimaal benutten.


35

Legenda Dans- en Muziekcentrum Hotel (hoogbouw) Hotel (laagbouw) Ontwikkelingsruimte Verbinding Kaart 12: Ontwikkelingsruimte Schedeldoekshaven benutten binnen de huidige rooilijnen.

36


Doorsnede 1: Schedeldoekshaven - Turfmarkt.

Doorsnede 2: Spui - Lage Zand - Zwarteweg.


37

Legenda Bestaande parkeergarages Uitbreiding parkeergarage Verdiepte route Toegang Expeditie maaiveld Kaart 13: Studie ligging en toegang parkeergarages en expeditie.

38


4. Vervolg 4.1.

Planning Spuiforum

De gemeente hanteert een planning die er op gericht is dat Spuiforum begin 2018 wordt geopend. Daarmee zal Den Haag zich als culturele hoofdstad in 2018 ook kunnen tonen met een toegankelijk Spuiforum en krijgen de in en rondom Spuiforum gevestigde etablissementen een goed (eerste) omzetjaar. Beperkende factoren in deze planning zijn de wettelijke procedures en termijnen op het gebied van aanbesteding, juridisch-planologisch kader, vergunningverlening, verwerving, etc. Het daadwerkelijk te realiseren tempo zal afhangen van de slagvaardigheid van de projectorganisatie, de acceptatie en medewerking van belanghebbenden en de juridische trajecten die moeten worden doorlopen. De gewenste planning van de realisatie van Spuiforum beslaat circa 5 jaar en valt ruwweg uiteen in twee fasen: - 2 jaar ontwerp, projectdocument, bestemmingsplan, aanbesteding, vergunningen - 3 jaar bouw en ingebruikname Sloop van de huidige theaters zal na de bouwvak van de zomer van 2014 starten om tijdig met de bouw te kunnen aanvangen. Om ruimte te maken voor sloop en nieuwbouw, zullen het NDT, RO en GP vanaf september 2014 drie theaterseizoenen elders hun voorstellingen geven. Vanwege de noodzaak zich hierop tijdig voor te bereiden (voorbereidingstijd

minimaal 1,5 jaar), dienen de specificaties van de tijdelijke locaties rond 1 januari 2013 bekend te zijn en moeten ze – afhankelijk van de locatie – in de loop van 2014 daadwerkelijk geschikt (gemaakt) zijn.

worden vervangen, er komt een goede begeleiding van de route (bomen, planten, verlichting, straatmeubilair) en obstakels zullen zo veel mogelijk worden weggenomen.

Vanaf de start van de sloop van de theaters tot de oplevering van de nieuwbouw, dus vanaf medio 2014 tot medio 2018 zal er hinder optreden voor de directe omgeving. Bij de fasering van de bouw en de inrichting van de bouwplaats zal zo veel mogelijk rekening worden gehouden met de belangen van de omgeving, maar hinder, in het bijzonder voor het hotel en voor de parkeergarages is onvermijdelijk. Hierover zal overleg met betrokkenen worden gevoerd.

Met de betrokken instellingen en ondernemers zal worden overlegd over hun eisen en wensen ten aanzien van het ontwerp, het gebruik en het beheer van de openbare ruimte. In het bijzonder zal verder worden gewerkt aan het ontwerp voor de nieuwe pleinruimte aan de voet van Spuiforum.

4.2.

Planuitwerking

Na de goedkeuring van dit Stedenbouwkundig Raamwerk zullen verschillende onderdelen van het project verder worden uitgewerkt. Het plan voor het gebouw Spuiforum zelf is nu nog een schetsontwerp. Het zal verder worden uitgewerkt tot een aanbestedingsrijp document. Daarbij zal in overleg met een gemeentelijk projectteam ondermeer de aansluiting van het gebouw op de openbare ruimte verder worden verfijnd in maatvoering, logistiek, functies en materiaalgebruik. Door de gemeente zal een plan voor de openbare ruimte worden ontwikkeld op basis van dit Stedenbouwkundig Raamwerk en de verdere visieontwikkeling op de Haagse ´Golden Mile´ en het cultuurcluster aan het Spui. De huidige bestrating zal

4.3.

Uitwerking verkeersopgave

Spuiforum heeft uiteraard effecten op de kwantitatieve parkeerbehoefte in het gebied. Het gebied is grotendeels autovrij dan wel autoluw. Het Spui is hier voor inkomend autoverkeer afgesloten met pollers, maar wordt aan de zijde van het Filmhuis nog wel gebruikt voor uitgaand autoverkeer. De ontsluiting van de parkeergarage is verhoudingsgewijs complex en niet optimaal. Aan de zijde van het Spui ligt, voor het restaurant, een inrit die betrekkelijk weinig wordt gebruikt. Dit is mede een gevolg van de wijziging van verkeersstromen in de binnenstad na de invoering van het verkeerscirculatieplan en de centrumring. De hoofdstroom van het parkeerverkeer komt vanaf het viaduct aan de Schedeldoekshaven en de centrumring. Er is rekening gehouden met een aanpassing van de bestaande parkeerkelder en het optimaal benutten van bestaande of in de toekomst nieuw te realiseren parkeercapaciteit. Daarnaast ligt er een kwalitatieve


39

40


opgave die vooral betrekking heeft op de veilige en ruimtelijk passende plaats en vormgeving van in- en uitritten. Ook het fietsparkeren zal worden bekeken, zowel om aan de extra vraag naar extra fietsparkeercapaciteit te voldoen als om, de bestaande hinder van geparkeerde fietsen voor de loopstroom en voor het gebruik van de openbare ruimte terug te dringen. De bevoorrading van en naar Spuiforum zal nog verder worden uitgewerkt. Deze opgaven zullen bij de verdere planuitwerking worden meegenomen (kaart 14).


41

Bestaande bebouwing en bouwtekeningen van verdieping -2.

42


Bijlage I. Bestaande bebouwing

Bestaande bebouwing en bouwtekeningen van verdieping -1.


43

Bestaande bebouwing en bouwtekeningen van de begane grond.

44


Bestaande bebouwing en bouwtekeningen van verdieping +1.


45

Bestaande bebouwing en bouwtekeningen van de hogere verdiepingen (hotel 2e t/m 10e verdieping en ministeries van de 10e verdieping.

46



47

Bestemmingsplan Spuikwartier.

48


Bijlage II. Planologische kaders

Bestemmingsplan Spuimarkt e.o.


49

Bestemmingsplan Wijnhavenkwartier.

50


Legenda

Rijksmonument (muur)

Rijksmonument

Gemeentelijk monument

Beeldbepalende bebouwing

(bron: Bestemmingsplan Spuimarkt e.o.)

Rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en beeldbepalende bebouwing binnen het bestemmingsplan Spuimarkt.


51

Rijksbeschermd stadsgezicht.

52


Karaktergebieden van het Welstandskader.


53

Welstandsregime van het Welstandskader.

54



55

AFDELING STEDENBOUW & PLANOLOGIE

COLOFON Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Stedenbouw & Planologie

Correspondentie: Martin Paasman Telefoon: 070 - 353 43 22 Email: [email protected] Datum: september 2012

AFDELING STEDENBOUW & PLANOLOGIE SEPTEMBER 2012 SPUIFORUM STEDENBOUWKUNDIG RAAMWERK CONCEPT

Recommend Documents