1
Advies BAG
‘Duurzaamheid en betaalbaarheid’ Portaal Utrecht 1
mei 2012 John van Veen senior adviseur Woonbond Kennis- en Adviescentrum
Inleiding Op 4 april jongstleden is een groep van veertien huurders van Portaal Utrecht gestart om in een viertal bijeenkomsten in een Bewoners Advies Groep (BAG) te praten en discussiëren over het onderwerp ‘Duurzaamheid en Betaalbaarheid’ . Tijdens de eerste bijeenkomst is door de heer Kurstjens van W/E adviseurs en door mevrouw Van Haarst, directeur Portaal Utrecht een inleiding gegeven over de mogelijkheden, onmogelijkheden en de dilemma’s van het verduurzamen en betaalbaar houden van huurwoningen. Ieke Benschop van Natuur- en Milieufederatie Utrecht was aanwezig om een reactie te geven op de inleiders. In de tweede bijeenkomst is in twee groepen gebrainstormd over de adviesvragen. Aan de hand van de uitkomsten is een conceptadvies opgesteld. Tijdens de derde bijeenkomst is het conceptadvies besproken en aangescherpt. Tijdens de laatste bijeenkomst is het definitieve advies aangeboden aan mevrouw Van Haarst. Portaal Utrecht hecht aan optimale betrokkenheid van bewoners. Het huidige model van participatie is aan vernieuwing toe. De BAG is een participatie instrument dat gebruikt kan worden om geïnteresseerde bewoners mee te laten denken en om advies te vragen op een thema dat speelt binnen de corporatie.
De adviesvragen Hoe vindt u dat Portaal om zou moeten gaan met het verduurzamen en betaalbaar houden van de huurwoningen? 1 2 3 4 5
Ziet u de meerwaarde van een energiezuinige/duurzame woning en zo ja, wat vindt u de meerwaarde? Probeert u zelf energie te besparen en zo ja, op welke manier? Heeft Portaal een rol in het bewust maken van huurders op gebied van energieverbruik? Welke rol en hoe moet Portaal die invullen? Wie moet de verduurzaming van de woningen betalen? Wat verwacht u van Portaal op het gebied van duurzaamheid en betaalbaarheid? Vindt u dat Portaal bij het bepalen van de volgorde, van de complexen waar energiebesparende maatregelen moeten worden aangebracht, eerst aan de slag moet gaan bij die complexen waar de huurders dat graag willen?
Op de volgende bladzijden worden de vragen een voor een uitgewerkt en voorzien van een advies.
2
Vraag 1: Ziet u de meerwaarde van een energiezuinige/duurzame woning en zo ja, wat vindt u de meerwaarde? De meerwaarde van een energiezuinige/duurzame woning wordt door de deelnemers aan de BAG bevestigd. Als meerwaarden worden genoemd: • verhoging wooncomfort; • kwaliteitsverbetering van de woning (isolatie, ventilatie, “groen” waterverbruik); • milieubewust wonen (benutten zonnewarmte); • beter benutten alternatieve vormen van energie zoals: zonnewarmte en aardwarmte. Ook wordt genoemd, beperking van: • woonlasten; • geluidsoverlast; • minder afhankelijkheid van de fossiele brandstoffen. Opgemerkt wordt dat de verbeteringen ook per woning aangebracht zouden kunnen worden en niet per definitie per complex. De BAG is zich ervan bewust dat verbetering per woning hogere kosten met zich mee brengt.
Vraag 2: Probeert u zelf energie te besparen en zo ja, op welke manier? Heeft Portaal een rol in het bewust maken van huurders op gebied van energieverbruik? Welke rol en hoe moet Portaal die invullen? De deelnemers geven aan ook zelf energie te besparen door middel van onder andere: • het aanbrengen van een tijdklok op bijvoorbeeld thermostaat en lampen; • niet onnodig licht te laten branden; • opladers niet onnodig in stopcontact te laten zitten; • apparaten niet op stand-by te laten staan; • spaar- en ledlampen te gebruiken; • tochtrollen te plaatsen onder ramen en deuren; • wasmachinebespaarprogramma’s te gebruiken; • waterbesparende douchekop toe te passen en niet té lang te douchen; • bij aanschaf apparatuur ook op het energielabel letten; • gordijnen sluiten in het stookseizoen; • thermostaat laag bij ventileren, regelmatig ventileren, ook na het koken; • ruim voor slapen gaan kachel alvast lager zetten. Volgens de deelnemers moet Portaal zeker een rol spelen bij de bewustwording van bewoners betreffende energiebesparingen door zelf een voorbeeldfunctie te
3
geven, dit hoort volgens de BAG ook onder ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Daarnaast zijn de deelnemers van mening dat Portaal de energiebesparende maatregelen die zij (willen) nemen, goed moeten uitleggen aan huurders inclusief de financiële gevolgen. De deelnemers vinden dat Portaal een taak heeft tot het bewust maken van haar huurders en zou hier energieconsulenten voor moeten inschakelen voor advies op maat, motivatie van en voorlichting aan huurders. Het inzichtelijk maken van het energieverbruik creëert bewustwording. Ook het financiële voordeel door zelf energiezuinig te zijn zou door deze energieconsulenten uitgelegd en voorgerekend kunnen worden. De ervaring is dat een persoonlijk advies, gegeven in een gesprek, beter werkt dan alleen adviezen via een folder of via internet. Ook voorlichting aan groepen bewoners, bijvoorbeeld aan een bewonerscommissie, wordt als zinvol ervaren door de deelnemers. Wel zijn de deelnemers van mening dat (digitale) folders met besparingstips voor bewoners aanwezig moeten zijn naar aanleiding van het persoonlijke gesprek en voor de geïnteresseerde bewoner. Advies •
•
•
•
De BAG adviseert Portaal om gebruik te maken van energieconsulenten om: - door middel van groeps- en individuele benadering bewoners bewust te maken welke financiële voordelen zij hebben met energiebesparende maatregelen, onder andere inventariseren ‘gebreken woning op gebied van energie’, door voorlichting met energieverbruikmeters (uitlenen) en het geven van advies over gebruik apparatuur; - uitleggen aan bewoners hoe om te gaan met bijvoorbeeld vloerverwarming en zonnecollectoren. Maak gebruik van de website (met vermelding emailadres en telefoonnummer), het bewonersblad en folders als (aanvullende) informatie bij de uitleg door energieconsulenten. Maak periodiek een digitale nieuwsbrief over nieuws op energiebesparinggebied voor geïnteresseerde bewoners. Geef voorlichting aan groepen bewoners (bewonerscommissies) over de voordelen van energiezuinig maken van woningen en energiebesparende maatregelen voor individuele huurders. Positieve en negatieve consequenties benoemen. Bij aanvang aanpak woningen 0-meting verbruik energie registreren en ná één jaar nadat de aanpak heeft plaatsgevonden nieuwe meting verbruik registreren. Dit communiceren met de bewoners zonodig gekoppeld aan bezoek energieconsulent. Stel een ‘energiebesparingbox’ samen met: - CV-radiatorfolie; - materiaal om cv-leidingen op zolder te isoleren; - tochtstrips; - spaarlampen. De BAG adviseert Portaal om de eerste drie genoemde onderdelen uit de ‘energiebesparingbox’ tegen geringe vergoeding te laten aanbrengen
4
•
•
door Portaal of door een ingeschakeld klussenbedrijf. Het energiezuinig maken van verlichting in gemeenschappelijke ruimten (lampen in- uitschakelen, tijdschakelaars, bewegingsdetectoren aanbrengen, overdag zoveel mogelijk verlichting uit); Zonnecollectoren voor elektriciteit van flats (zie voorbeeld Bo-Ex).
Vraag 3: Wie moet de verduurzaming van de woningen betalen? Op bovenstaande vraag wordt geantwoord dat de kosten en baten zoveel mogelijk in evenwicht gebracht dienen te worden doch bij voorkeur met een voordeel voor de huurder. Daarnaast wordt als hulpmiddel hierbij gewezen op toepassing van de woonlastenwaarborg (Woonbond/Aedes). Renovatiekosten aan de woning zijn in de regel voor kosten van de corporatie, bij geriefverbetering mag Portaal een huurverhoging vragen. De BAG is van mening dat de huurder dient bij te dragen in de kosten mits financieel voordeel voor de huurder te behalen is door lagere energielasten. Advies •
•
Zorg ervoor dat bij energiebesparende maatregelen de kosten en baten voor de huurders zoveel mogelijk in evenwicht zijn, liefst in het voordeel van de huurders. Maak gebruik van de woonlastenwaarborg van Aedes/De Woonbond.
5
Vraag 4: Wat verwacht u van Portaal op het gebied van duurzaamheid en betaalbaarheid? De deelnemers zijn van mening dat de corporatie het initiatief in dezen dient te nemen door bijvoorbeeld energiezuinige maatregelen toe te passen in de algemene ruimten van de complexen. Tevens dient de corporatie de woningen zo energiebesparend mogelijk te maken, maar het financiële voordeel ten gunste van de huurder te brengen. Daarnaast dient de corporatie ook energieconsulenten in te zetten en de woonlastenwaarborg toe te passen. Advies •
•
•
•
•
Portaal neemt een voorbeeldfunctie in door zelf energiebeperkende maatregelen toe te passen op gemeenschappelijke ruimtes en in haar eigen kantoor/wagenpark. Instellen van een ‘Energieloket’ (digitaal en fysiek) voor klanten van Portaal waarbij ze met vragen terecht kunnen. Dit loket zou een aantal dagdelen per week bemand kunnen worden door de energieconsulent. Inpassen in het planmatig onderhoud: - verouderde motoren in het ventilatiesysteem vervangen door nieuwe energiezuinige apparaten; - aanbrengen waterbesparend toilet en douchekop; - bij aanbrengen hoogrendement cv-ketels deze direct afstellen op ‘de woning’ en een gebruiksvriendelijke handleiding op een A-4 formulier bijleveren; - isoleren vloer, spouwmuren en dak; - plaatsen dubbelglas. Alternatieve vormen van energie opwekken: - bij nieuwbouw gebruik maken, voor zover mogelijk, van aardwarmte en zonnepanelen; - waar mogelijk tijdens planmatig onderhoud aanbrengen van zonnepanelen en/of zonneboilers; - kosten voor aanbrengen, onderhoud en vervangen zonnepanelen onderbrengen in de servicekosten waarbij het voordeel in de kosten bij de huurder komt te liggen (besparing moet groter zijn dan de meerkosten in servicekosten); - duidelijk specificeren waaruit de huur is opgebouwd, specificeren maakt mensen bewust. De BAG verwacht dat Portaal aansluit op initiatieven vanuit bewoners op gebied van energiebesparing.
6
Vraag 5: Vindt u dat Portaal bij het bepalen van de volgorde van de complexen waar energiebesparende maatregelen moeten worden aangebracht, eerst aan de slag moet gaan bij die complexen waar de huurders dat graag willen? Op bovenstaande vraag antwoorden de deelnemers dat gestart moet worden aan de woningen die het hardst energiebesparende maatregelen nodig hebben, gevolgd door de complexen waarin huurders wonen die deze maatregelen graag willen. Benadrukt wordt dat gelet dient te worden op “hoe en waar” (labels) en de effectiviteit van de maatregelen. Wellicht kan met bovenstaande in de meerjarenplanning rekening gehouden worden. Bewonersinitiatieven zouden door Portaal positief ‘gelabeld’ moeten worden en er moet ruimte in de (meerjaren-) begroting komen om actieve bewonersgroepen ‘van dienst’ te kunnen zijn en hun complex naar voren te halen voor renovatie en/of geriefverbetering. Daarnaast zou Portaal ook haar interne regelingen, zoals de ZAV (Zelf Aangebrachte Voorzieningen), moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Met deze ZAV-regeling zou ook een individuele huurder bijvoorbeeld zonnecollectoren kunnen laten aanbrengen op zijn/haar woning. De deelnemers ervaren het als belangrijk dat Portaal in gesprek gaat met actieve bewoners(groepen), dat contactpersonen binnen Portaal goed bereikbaar zijn en dat Portaal afspraken nakomt. De deelnemers vinden het belangrijk dat Portaal haar bewoners betrekt bij de planvorming en de volgorde van aanpak van complexen. Bijvoorbeeld om door middel van enquêtes te achterhalen in welke complexen er de meeste behoefte is aan dit soort maatregelen. Advies •
•
• • •
Woningen met de laagste energielabels moeten het eerst aangepakt worden bij het op niveau brengen van woningen. Hier moet wel goed gekeken worden naar de effectiviteit van het ‘upgraden’ van woningen en de kosten die daaraan zijn verbonden. Maak ruimte in de begroting om complexen waar groepen huurders zelf initiatief nemen om te komen tot een energiezuiniger woning te belonen door hun complex ‘naar voren te halen’ en gezamenlijk tot een aanpak te komen. Maak gebruik van bijvoorbeeld enquêtes om tot het stellen van prioriteiten te komen. Betrek bewoners bij de planvorming om het draagvlak te vergroten. Maak projecten ‘smart’ (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden).
7
