ADVIES AAN HET COLLEGE
Datum
9 december 2011
Opsteller
Jorritsma, Haaije
Portefeuillehouder
Buwalda, Lykele
Akkoord afdelingshoofd Akkoord diensthoofd O N D E R W E R P: Businessplan Nieuw Thialf VOORGESTELD
B E S L U I T:
- Kennis nemen van het Businessplan Nieuw Thialf; - Het advies van de Stuurgroep overnemen en een voorkeur uitspreken voor nieuwbouw van Thialf op de Noordplot van het Sportstadgebied; - Instemmen met de in dit voorstel opgenomen planning en vervolgproces; - Instemmen met het voorgestelde vervolgproces en de kaders rond aspecten met betrekking tot gemeentelijke financiering en dekking, aandelenoverdracht, juridische structuur, exploitatie en de te onderscheiden rollen bij realisatie; - Instemmen met bijgaand raadsvoorstel; - Instemmen met bijgaand (concept-)persbericht (en vóór de persconferentie van 14 december dit bericht onder embargo naar de raad sturen); - De raad vragen een aanvullend voorbereidingskrediet van € 250.000,- beschikbaar te stellen ten laste van de Algemene Reserve Niet Geblokkeerd.
Ruimte voor opmerkingen secretaris ten aanzien van het advies:
S A M E N V A T T I N G: De afgelopen maanden heeft de Stuurgroep project nieuw Thialf een businessplan laten opstellen waarin de twee mogelijke locaties voor een nieuw Thialf gelijkwaardig zijn uitgewerkt. Het Businessplan Nieuw Thialf is inmiddels afgerond en we staan nu aan de start van de besluitvormingsfase van gemeente en provincie. In dit advies wordt ingegaan op het proces tot nu toe, het Businessplan (in het bijzonder de conclusies en aanbevelingen van de Stuurgroep), de vervolgfase, de gemeentelijke bijdrage in de stichtingskosten en de dekking van deze bijdrage, de kaders voor de juridische structuur en risico’s en het vervolgproces, de planning en de communicatie. In dit advies stellen we voor dat u een voorkeur uitspreekt voor nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied en in bijgaand raadsvoorstel de gemeenteraad vraagt om hier ook mee in stemmen.
STATUS ADVIES A- stuk (bespreken)
B- stuk (rouleren)
Paraaf secretaris A → B :
Paraaf secretaris B → A :
ARCHIEF: Registratie
P A R A F E N C O L L E G E (bij B- stuk) 11.2001615
Conform
Paraaf verzending
T. J. van der Zwan
Verzonden d.d.
L. Buwalda
Aangekomen d.d.
A. Hartsuiker C. van der Laan S. Siebenga
B E S L U I T C O L L E G E: Datum besluit: Besluit:
Bespreken
VERVOLGPROCEDURE: Voor besluitvorming (raadsvoorstel en -besluit bijgevoegd) Niet naar OR Geen wkpb FINANCIELE Ja
P A R AG R A A F :
COMMUNICATIE PARAGRAAF: Besluit actief openbaar maken door middel van persconferentie
I N S P R A A K : Inspraak toepassen op grond van Anders, te weten: MOTIVERING:
1.
Inleiding
Sinds 2008 werken de gemeente, de provincie Fryslân, Thialf BV en Sportstad Heerenveen BV aan het plan voor een nieuw of vernieuwd Thialf ijsstadion met als doel de unieke positie van Thialf te behouden en deze verder te ontwikkelen. In de afgelopen jaren is uitvoerig onderzoek gedaan naar alle inhoudelijke aspecten voor een nieuw Thialf. Deze onderzoeken zijn inmiddels afgerond. We staan nu aan de start van de besluitvormingsfase. Het Businessplan Nieuw Thialf, dat is opgesteld door de Stuurgroep project nieuw Thialf, heeft als doel deze besluitvormingsfase in te leiden. In het businessplan worden twee locaties op gelijkwaardige wijze uitgewerkt: nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied en vernieuwbouw op de bestaande locatie (met een bandbreedte, bepaald door toeschouwerscapaciteit en de omvang van zakelijke ruimtes). Op basis van de onderzoeken die zijn uitgevoerd, zijn de samenwerkende partners van mening dat dit de twee reële mogelijkheden zijn voor de realisatie van een nieuw Thialf. Strategisch kader provincie In het provinciale coalitieakkoord 2011-2015 (april 2011) is opgenomen dat een nieuw Thialf gerealiseerd moet worden waarbij het behoud van de A-status wordt geborgd. Aan het einde van de coalitieperiode dient het hierover genomen besluit in uitvoering te zijn. Het coalitieakkoord legt verder de nadruk op het versterken en benutten van eigen kracht, identiteit en cultuur van de provincie Fryslân. De provincie ziet het concept Heerenveen Stad van Sport als een krachtig en stuwend economisch cluster en een springplank voor activiteiten rond sport, onderwijs, gezondheid en leisure. Het nieuwe Thialf kan tevens bijdragen aan de energieambitie in het coalitieakkoord. In het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 (juni 2011) van de provincie staat als actie opgenomen dat het project nieuw Thialf en de keuze voor nieuwbouw of vernieuwbouw mede afhankelijk is van de betrokkenheid van andere partijen (het Rijk en marktpartijen) en hun bereidheid mee te betalen. Het college van GS zal de verschillende varianten met een financiële verdiepingsslag aan Provinciale Staten voorleggen als basis voor een locatiekeuze en de financiële bijdragevan de provincie. Verder is in het provinciale Sportbeleid aangegeven dat Thialf een kernvoorziening in Fryslân is, onmisbaar voor breedtesport, Friese sporten, topsport en sportevenementen. Thialf en
Heerenveen spelen een belangrijke rol in het Olympisch Plan Fryslân (in opstelling). Strategisch kader gemeente In uw collegeprogramma is bepaald dat behoud van Thialf als internationaal vooraanstaande topsportaccommodatie voor langebaanschaatsen voorop staat. De uiteindelijke afweging van de te kiezen locatie en uitvoeringsvariant wordt gebaseerd op een integrale beoordeling van alle betrokken aspecten, waaronder in elk geval versterking van Heerenveen als Stad van Sport, de stedenbouwkundige kwaliteit, bereikbaarheid en parkeren, ondersteuning van derden, financiën (investeringen en exploitatie, alsmede het gemeentelijke aandeel en risico daarin) en betrokkenheid van de bevolking conform de gemeentelijke participatiewijzer. Het project Heerenveen Stad van Sport met in het bijzonder het plan voor een nieuw Thialf is opgenomen in de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2011 en Themabegroting 2012. Daarin is aangegeven dat bij het definitief afronden van de besluitvorming rond de keuze voor nieuwbouw of investeren op de bestaande locatie de financiële haalbaarheid, de participatie van marktpartijen en het commitment van rijk en provincie cruciale factoren zijn. Het ruimtelijke kader voor nieuwbouw van Thialf op de Noordplot van het Sportstadgebied wordt bepaald door de op te stellen Structuurvisie A32-zone (mede in relatie tot het RSP project Bereikbaarheid Gebiedsontwikkeling Heerenveen). Wij verwachten in het voorjaar van 2012 de Startnotitie voor deze Structuurvisie ter instemming te kunnen voorleggen aan uw college en de raad. Het plan voor het nieuwe Thialf sluit hiernaast ook goed aan bij de speerpunten van het sportbeleid en economisch beleid van de gemeente. Samenwerkingsagenda provincie Fryslân en gemeente Heerenveen In de Samenwerkingsagenda 2011-2021 tussen provincie en gemeente gaat het om ruimtelijkeconomische ontwikkeling en in het bijzonder enkele grote projecten met een bovenlokaal karakter waar provincie en gemeente gezamenlijk belang hebben bij realisatie. De doorontwikkeling van Heerenveen als Stad van Sport, inclusief een nieuw of vernieuwd Thialf, dient als één van de sleutelprojecten.
2.
Probleemschets
2.1
Proces tot nu toe
In de afgelopen jaren is uitvoerig onderzoek gedaan naar alle relevante inhoudelijke aspecten. Op 1 maart 2010 hebben de vier samenwerkende partijen het ‘Visiedocument Nieuw Thialf’ vrijgegeven. Hierin wordt het plan voor het nieuwe Thialf beschreven naar inhoud, organisatie en financiering. In april 2010 is met het Visiedocument als inzet een maatschappelijk debat georganiseerd. Enkele honderden mensen hebben deelgenomen aan het debat. Een meerderheid van de deelnemers aan het debat heeft een voorkeur uitgesproken voor vernieuwbouw van het huidige Thialf boven nieuwbouw in het Sportstadgebied. Tevens was de conclusie van het debat dat voordat standpunt bepaling en besluitvorming mogelijk zijn, er eerst nog veel vragen beantwoord moeten worden en zorgen moeten worden weggenomen. De uitkomsten en resultaten van de verdiepingsslag die na het maatschappelijk debat is uitgevoerd, zijn samengevat in de Contourennota verdiepingsslag Thialf (die in januari 2011 door de Regiegroep is vrijgegeven). Conform de conclusies en aanbevelingen uit de Contourennota is door de vier samenwerkende partijen besloten het besluitvormingsproces verder te richten op twee locaties voor een nieuw Thialf: nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied en vernieuwbouw van het huidige ijsstadion. Na de verkennings- en verdiepingsfase is het besluitvormingsproces ingeleid. Door Ernst & Young is een onafhankelijke second opinion uitgevoerd op de exploitatiebegrotingen en de (economische) effecten van een nieuw Thialf. Hierin is
geconcludeerd dat de uitgevoerde onderzoeken een relatief voorzichtig beeld schetsen van de mogelijke effecten en opbrengsten van een nieuw Thialf. In opdracht van de Stuurgroep nieuw Thialf is de laatste weken door het bureau Ernst & Young een Businessplan Nieuw Thialf opgesteld. De Stuurgroep heeft inmiddels haar akkoord gegeven op het Businessplan en legt het nu voor aan de provincie en de gemeente om het verder te betrekken bij hun eigen besluitvormingstrajecten. Hierbij wordt ook voldaan aan de eerdere toezegging aan de gemeenteraad en Provinciale Staten om de verschillende locaties op gelijkwaardige wijze uit te werken als basis voor definitieve besluitvorming. Parallel aan de besluitvorming van de gemeente loopt dus het besluitvormingstraject van de provincie. Samen gaat het hierbij om besluitvorming van de regio, die tevens als basis dient om het gesprek met het Rijk en marktpartijen aan te gaan. Het vervolgproces wordt in paragraaf 2.9 nader toegelicht.
2.2
Het Businessplan Nieuw Thialf
Businessplan Als bijlage van dit advies treft u het Businessplan aan. Conclusies en aanbevelingen Businessplan (hoofdstuk 7) In het Businessplan worden door de Stuurgroep de volgende conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan: “Thialf is voor de schaatssport een uniek stadion. Niet alleen door het enthousiaste Nederlandse publiek, maar ook door de hoogwaardige faciliteiten. Maar het huidige Thialf is aan het einde van zijn levensduur. Nieuwe, ultramoderne ijsstadions in het buitenland staan te dringen om de plaats van Thialf als schaatsarena nummer één over te nemen. Als Nederland ook in de toekomst nummer één van de wereld wil blijven op schaatsgebied, hebben we een nieuw, innovatief en duurzaam Thialf ijsstadion met de modernste faciliteiten nodig. We kunnen daarbij kiezen uit twee mogelijkheden: nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied, of vernieuwbouw op de bestaande locatie. Beide mogelijkheden zijn in dit businessplan verder uitgediept. Met beide opties kunnen we voldoen aan de kwaliteitseisen die de ISU aan de A-status verbindt. En ook financieel bieden beide varianten een gezond lange termijn perspectief. Onze analyse in dit businessplan laat zien dat nieuwbouw de beste mogelijkheden biedt. Daarom kiest de Stuurgroep voor een nieuw Thialf op de Noordplot van het Sportstadgebied. Een impuls voor de schaatssport, zowel voor de huidige als voor de komende generatie. De opening van een nieuw Thialf in 2015 kan het symbool worden voor het vertrouwen van Nederland in betere economische tijden. Ons staat een iconisch Thialf voor ogen. Een voorbeeld van de nieuwe generatie topsportaccommodaties op Olympisch niveau. De stuurgroep komt tot deze conclusie op basis van de volgende argumenten: nieuwbouw heeft de meeste potentie als het gaat om de verdere ontwikkeling van de schaatssport. Ook de KNSB spreekt hierom nadrukkelijk zijn voorkeur uit voor nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied; nieuwbouw heeft de meeste synergievoordelen. Thialf kan worden doorontwikkeld tot een multifunctionele sportcampus: sport en gezondheid en medische ontwikkelingen; sport en onderwijs en in het bijzonder de doorontwikkeling van het Centrum voor Topsport en Onderwijs; sport en economie; sport en leisure en recreatie; bij nieuwbouw beginnen we met een schone lei. Dat biedt ons de kans om een innovatief en duurzaam ijsstadion neer te zetten waar de meest vernieuwende producten en inzichten van Nederlandse bedrijven in zijn verwerkt; nieuwbouw biedt de beste mogelijkheden om marktpartijen aan te trekken bij de realisatie van het nieuwe Thialf. Sponsoren kunnen we een toplocatie bieden waar ze graag bij willen zijn;
een nieuw Thialf op de Noordplot van het Sportstadgebied vormt de schakel in een integrale gebiedsontwikkeling. Het verbinden van het Sportstadgebied met het centrum van Heerenveen maakt van Heerenveen een sterke en compacte stad. De combinatie met een groot multifunctioneel sportcomplex maakt het gebied tot hoofdentree van Heerenveen, optimaal bereikbaar per auto en met openbaar vervoer; de directe economische effecten van nieuwbouw zijn iets groter dan van vernieuwbouw op de huidige locatie. Maar belangrijker nog zijn de uitstralingseffecten voor de lokale, regionale en zelfs nationale economie. Imago/identiteit/branding; Sport als stuwende kracht voor de Friese en Heerenveense economie; en het verknopen van lokale en regionale bedrijvennetwerken met nationale en internationale netwerken; tot slot: nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied biedt ons de kans om een icoon neer te zetten dat tot bewondering, trots en inspiratie zal leiden bij Heerenveeners, Friezen en schaatsliefhebbers in heel Nederland en de rest van de wereld. De Stuurgroep nieuw Thialf kiest voor nieuwbouw van Thialf. Een nieuw Thialf is hard nodig, en we krijgen deze unieke kans maar één keer. Maar eerst zal er draagvlak moeten zijn. Eerst in de regio, daarna bij het Rijk. Een duidelijk commitment van de overheid zal ook het aantrekken van marktpartijen vergemakkelijken: het realiseren van een nieuw Thialf biedt ons bedrijfsleven unieke kansen om zijn innovatieve kracht en duurzaamheid te laten zien.”
2.3
Beoordeling advies Stuurgroep
Op basis van het Businessplan stellen wij aan u voor de conclusies en aanbevelingen van het Businessplan over te nemen en de raad te vragen akkoord te gaan met de voorkeurslocatie en het in dit advies uiteengezette vervolgproces. Nieuwbouw op de Noordplot van het Sportstadgebied is de beste optie voor Heerenveen en de gemeente vindt dat er voldoende perspectief is op realisatie op deze locatie. Een definitief projectbesluit (en dus een definitief besluit over de locatie) zal pas voorgelegd (kunnen) worden aan de gemeenteraad (en PS) als de stappen die uiteen worden gezet in paragraaf 2.4, zijn uitgevoerd. Naar verwachting zal het definitieve projectbesluit in september 2012 voorgelegd kunnen worden aan raad en Staten, nadat ook het Rijk haar aandeel voorbereidt in de begroting voor 2013 en duidelijk is in welke mate marktpartijen bereid zijn ook bij te dragen. Besluitvorming van de gemeente zal nauw afgestemd worden met de besluitvorming van de provincie die parallel aan de gemeentelijke besluitvorming loopt. De voordelen van nieuwbouw zijn van landelijk en provinciaal belang, maar nadrukkelijk ook in het belang van de ruimtelijk-economische ontwikkeling van Heerenveen en het verder benutten van de eerdere investeringen in de directe omgeving zoals Sportstad en de infrastructurele voorzieningen. Hierbij moet vooral worden gedacht aan de doorontwikkeling van Sportstad (waaronder het CTO) als een multifunctionele sportcampus en aan de bijdrage aan een sterke, compacte stad.
2.4 Vervolgfase na locatiekeuze gemeenteraad (februari – september 2012) Deze fase treedt in na de locatiekeuze door Raad en Staten, die gepland staat voor februari 2012. In deze fase staat de haalbaarheid van de gekozen variant centraal. Deze fase kent drie hoofdaandachtspunten: Realiseren van de financiële dekking Na de keuze in Raad en Staten zal met het Rijk overlegd worden, met als doel commitment te krijgen voor de gevraagde bijdrage van het Rijk van 40% (c.q. gelijk met de bijdrage van de regio) in de kosten. Hiervoor zijn goede aanknopingspunten. Het Rijk ziet Thialf als de kernvoorziening voor schaatsen in Nederland, waar Nederland zowel nationaal als internationaal mee voor de dag kan komen. Zo’n voorziening past ook in het nationale sportbeleid en Olympisch Plan. Het benaderen van het Rijk moet doelgericht en in goede samenwerking plaatsvinden. In het afgelopen jaar zijn al verschillende contacten gelegd die
daarvoor de basis vormen. In het kader van het AO (Algemeen Overleg) met de Tweede Kamer over de Sportbrief in juni 2011, heeft de Minister van VWS onder andere aangegeven dat zij nu op een concreet plan van de regio zit te wachten. Het benaderen van het Rijk zal parallel aan de voorbereiding van de rijksbegroting 2013 worden uitgevoerd. Na de voorkeurskeuzes in Raad en Staten zal ook de benadering van marktpartijen op volle gang komen. Hier is het doel om bij nieuwbouw 20% van dekking bij marktpartijen te zoeken. Tot slot zullen gedurende deze fase de financiële bijdragen van alle betrokken partijen helder in beeld worden gebracht opdat bij het voorleggen van het projectbesluit in september 2012 een compleet financieringsplaatje bestaat. Kwartier maken. Het besluit een voorkeur uit te spreken voor de nieuwbouw van Thialf op de Noordplot van Sportstad maakt de weg vrij voorbereidingen te treffen om samen met betrokken partijen en belanghebbenden verdere uitwerking te geven aan gepresenteerde aspecten als (sport- en overige)synergie, economie, leisure en recreatie, duurzaamheid. Daarmee wordt invulling gegeven aan de in het Businessplan geïdentificeerde kansen en potenties. Deze ontwikkelfase wordt afgerond in de fase voorafgaand aan het definitieve projectbesluit. Uitwerken van juridische aspecten Het gaat hier om vragen rond eigendomsstructuren, aanbesteding, fiscaliteit, subsidievoorwaarden, staatssteun en inzet en/of participatie door marktpartijen. In paragraaf 2.7 van dit advies wordt nader ingegaan op deze thema’s. In deze vervolgfase zullen al deze aspecten nader onderzocht moeten worden.
2.5
Gemeentelijke bijdrage in de kosten
In de Contourennota Verdiepingslag nieuw Thialf zijn de stichtingskosten op detailniveau toegelicht. Voor de nieuwbouwvariant is gekozen voor een opzet waarbij de losse programmaonderdelen afzonderlijk inzichtelijk zijn gemaakt. Alleen die kosten die te maken hebben met het primaire basisprogramma (ijsstadion en direct gerelateerde functies net als het huidige Thialf) zijn opgenomen. Zo is bijvoorbeeld de geplande parkeergarage op de Noordplot niet in de stichtingskosten van het nieuwe Thialf opgenomen, maar wordt deze voorziening afzonderlijk gerealiseerd en gefinancierd. Naar verwachting kan deze (bovengrondse) garage worden gefinancierd uit de parkeeropbrengsten van de garage zelf in combinatie met de toekomstige parkeeropbrengsten uit het onliggende gebied. Ook worden aan deze en andere onderdelen afzonderlijke grondkosten toebedeeld naar rato van het aantal vierkante meters. In de eerdere documenten (Visiedocument en Contourennota) is in de Stichtingskosten rekening gehouden met het financieren van de boekwaarde van Thialf. Daarbij is geanticipeerd op een mogelijk restant vreemd vermogen. Inmiddeks is duidelijk dat daar geen sprake van is. Om die reden is in de actuele berekening van de Stichtingskosten de eerder opgenomen post ‘boekwaarde’ komen te vervallen (4 miljoen euro). Tabel 3 van het Businessplan geeft een beeld van de wijze waarop de kosten voor een nieuw Thialf zouden kunnen worden gedekt. Er wordt hier uitgegaan van een evenredige bijdrage vanuit de regio en het rijk, gelet op het regionale en nationale belang van Thialf. Bij de start van het proces rond een nieuw Thialf is tussen de partners afgesproken dat de gemeente 10% van de stichtingskosten zou inbrengen. Tevens is toen overeengekomen dat de gemeente de gronden van de Noordplot van Sportstad gereserveerd blijft houden voor Thialf en dat de boekwaarde van de gronden binnen het project zou worden gefinancierd. Dat laatste punt is om redenen van subsidietechnische aard naderhand bijgesteld (zie Visiedocument nieuw Thialf). In plaats van de boekwaarde, is de veel lagere (getaxeerde) marktwaarde ingebracht en is het verschil (7,1 miljoen euro) in mindering gebracht op het gemeentelijke aandeel in de stichtingskosten (bij nieuwbouw, teruggebracht van c.a. 10 tot 3 miljoen euro). Inmiddels heeft de raad in de V&P Nota 2011 ingestemd met het voorstel een groot deel van
het verschil tussen boek- en marktwaarde (5,1 miljoen euro) af te waarderen middels het treffen van een voorziening in de begroting. Op 20 februari 2011 heeft uw college van B&W ingestemd met een principe akkoord voor het overnemen van de aandelen (en de waarde er van) en ingestemd met een verdere uitwerking en met het voorbereiden van de benodigde besluitvorming. Onderdeel van dit principe akkoord behelsde de waarde van de over te nemen aandelen: in totaal 1,56 miljoen euro. De definitieve besluitvorming rond het overnemen van de aandelen door uw college, RvC en vervolgens de aandeelhouders van Thialf en de gemeenteraad is opgeschort in afwachting van besluitvorming rond Thialf. Recent is met het college van GS overeengekomen de waarde van de door de gemeente van Aegon en Essent over te nemen aandelen in Thialf te betrekken bij de eigen bijdrage van de gemeente. Dit houdt in dat de gemeente Heerenveen minder hoeft bij te dragen in de stichtingskosten. Hierbij wordt ook verwezen naar hetgeen hierover is opgemerkt in het Businessplan. Daarmee vormt de inbreng van de aandelen een bijdrage in natura. De gemeentelijke aandelen in Thialf worden hierbij niet betrokken. De gemeente heeft destijds 1,5 miljoen euro ingebracht in ruil voor een derde van de aandelen. Dit bedrag staat als waarde op de gemeentelijke balans. Daar staat echter een evengrote voorziening tegenover. Dit leidt tot de volgende opstelling:
stichtingskosten Inbreng aandelen Bijdrage Stichtingskosten Totaal inbreng gemeente
Noordplot 100 mln 1,56 mln 1,44 mln 3,0 mln
Bijdrage gemeente (indicatief) Bestaande locatie (bandbreedte*) 50 mln 38 mln 1,56 mln 1,56 mln 3,44 mln 2,24 mln 5,0 mln 3,8 mln
*) wel/geen extra toeschouwersring en m2 kantoren/businessruimte
Parallel aan de besluitvorming rond een nieuw Thialf bereiden wij een definitief voorstel voor betreffende het overnemen van de aandelen. Nu het overnemen van de aandelen wordt betrokken bij de financiering van een nieuw Thialf kan de gemeente jegens de huidige aandeelhouders een garantsstelling verstrekken voor wat betreft het financieren van de aandelenoverdracht.
2.6
Dekking gemeentelijke bijdrage (kaders)
Rond het financieren van de gemeentelijke bijdrage is als uitgangspunt gehanteerd dat deze niet mag leiden tot de noodzaak de lasten voor de inwoners te verhogen of tot de noodzaak extra bezuinigingsmaatregelen te treffen. Met andere woorden: een bijdrage aan een nieuw Thialf moet de financiële positie van de gemeente zoveel mogelijk ontzien. Twee eerdere dekkingsopties, namelijk anticiperen op een mogelijke opbrengst van de huidige locatie (bij verplaatsing van Thialf) en anticiperen op het kapitaliseren van toekomstig dividend van Sportstad Heerenveen BV dienen indien mogelijk te worden gemeden. Het inzetten van deze opties zou een verhoogd risico met zich mee brengen en is gelet op de huidige omstandigheden af te raden. Voor het dekken van de totale inbreng van de gemeente kan gebruik worden gemaakt van een aantal mogelijkheden/opties, namelijk: a) Liquidatiesaldo Thialf BV en fiscaal voordeel Bij beëndiging van Thialf BV in 2015/2016 resteert een saldo (na aflossing vreemd vermogen en overige lasten). Tevens ontstaat een fiscaal voordeel na overname van de aandelen van Aegon en Essent gelet op de lagere waardering.
Het totaal aan vrijvallende middelen wordt geraamd op een bedrag variërend van 1,2 tot c.a. 2,2 miljoen euro. b) Inzetten van extra OZB-inkomsten Gelet op het bijzondere karakter van de investering is er iets voor te zeggen een deel van de extra inkomsten OZB van het nieuwe Thialf te betrekken bij de dekking van het gemeentelijk aandeel in de investering. De effecten van beide varianten zijn berekend. De extra inkomsten OZB variëren van 150.000 (vernieuwbouw, variant 2 in tabel hierboven) tot 300.000 euro (nieuwbouw) per jaar (de OZB inkomsten zijn gerelateerd aan de waarde van het te realiseren gebouw). Daarmee kan een investering worden afgedekt variërend van 1,5 tot 3,0 miljoen euro. In het vervolgtraject wordt dit spoor verder uitgewerkt. Op deze wijze ligt een dekking binnen handbereik die voor wat betreft de nieuwbouwvariant en de goedkopere vernieuwbouwvariant toereikend is. Voor de duurdere vernieuwbouwvariant is dit niet het geval. Voor deze variant gaan we uit van een te dekken bedrag van 5 miljoen euro. Wanneer de beide gepresenteerde dekkingsopties volledig worden benut, resteert een dekkingstekort van ruim 1 miljoen euro. Bij een keuze voor deze variant moeten alternatieve dekkingsmogelijkheden worden onderzocht. Daarbij is het niet uitgesloten dat uiteindelijk niet kan worden voldaan aan het uitgangspunt lastenverzwaring dan wel extra bezuinigingen te vermijden. Wij stellen voor de geschetste vorm van dekking verder uit te werken bij de verdere planvorming waarbij in het projectbesluit dat naar verwachting in september 2012 aan de raad voorgelegd zal worden, een definitief dekkingsvoorstel opgenomen zal worden.
2.7
Kaders Juridische structuur en risico’s
Samenwerking tussen Sportstad en Thialf staat in alle planvarianten centraal. Het ineenvlechten van management en exploitatie van Thialf en Sportstad vormt een na te streven eindbeeld teneinde de gewenste synergie zo veel mogelijk te optimaliseren en te blijven ontwikkelen. In een overgang naar deze eindsituatie ontstaat een tijdelijke situatie op het moment dat de huidige aandeelhouders van Thialf desgewenst hun aandelen overdragen aan de gemeente. De huidige aandeelhouders hebben aangegeven hun deelname te willen staken en willen graag ruimte scheppen voor nieuwe marktpartijen. Deze ruimte is nodig om de komende tijd actief derden te kunnen werven. Rond de juridische structuur en de aspecten rond staatssteun en aanbesteding van de bouw en van de exploitatie zijn adviezen ingewonnen en zijn in overleg met de provincie en externe adviseurs een aantal voorlopige conclusies getrokken en vraagpunten geformuleerd. De actuele stand van zaken rond deze aspecten wordt hierna toegelicht. Opgemerkt wordt dat weliswaar een globale richting kan worden bepaald (globale kaders) en dat risico’s beter in beeld zijn gebracht, maar dat de komende tijd nadrukkelijk een nadere uitwerking van deze aspecten moet plaatsvinden. Daarbij merken we op dat de uiteindelijk te kiezen variant mede van invloed is c.q. kan zijn wat betreft de te kiezen juridische structuur. Die uitwerking moet gestalte krijgen in goed overleg met de betrokken subsidiegevers (provincie en rijk) en nadat de subsidievoorwaarden helder zijn. Tevens zullen de partners binnen Sportstad (SSH) betrokken worden en zal een nog sterkere focus op nationale en Europese regelgeving worden ontwikkeld. Een aantal aspecten wordt hierna verder in beeld gebracht. Staatssteun Nu de overheden een grote rol lijken te gaan spelen in de financiering van het nieuwe of verbouwde Thialf, kunnen ook staatssteunrechtelijke aspecten een rol gaan spelen. Dat is afhankelijk van de bestemming van de overheidsgelden in de verschillende onderdelen van Thialf en de hoogte van de subsidies voor de verschillende onderdelen.
Oplossingen kunnen onder meer gezocht worden in een scheiding tussen economische en nieteconomische activiteiten (in staatssteunrechtelijke zin) van Thialf, de mogelijkheden van de vrijstellingsverordeningen en kaderregelingen en dergelijke goed benutten, en waar mogelijk gerichte inzet van private investeerders op juist die onderdelen waar staatssteun een rol speelt. Dit om helder te hebben of de beschikbare overheidsmiddelen ook daadwerkelijk aan Thialf besteed mogen/kunnen worden binnen de staatssteunregels. In zijn algemeenheid zijn overheidsbijdragen aan publieke infrastructuur toegelaten. Indien echter overheidsgeld aan economische activiteiten wordt besteed, kan dit niet toegelaten staatsteun betekenen. Om welk deel/percentage economische activiteiten het gaat, moet nader worden bezien. Dat is juist het deel waar de sponsoren uit de markt in zouden moeten bijdragen. Het verdient aanbeveling om op dit punt met het subsidiërende ministerie in overleg te treden, zodat ook zij gecommitteerd worden aan de financiële opzet en bijbehorende staatssteunrechtelijke oplossingen die daarvoor gevonden worden. Aanbesteden exploitatie van het nieuwe/verbouwde ijsstadion Voor de gemeente Heerenveen staat buiten kijf dat de exploitatie van de nieuwe ijsstadion bij Sportstad Heerenveen belegd moet worden i.v.m. de gewenste synergie met de andere delen van Sportstad. Europese aanbestedingsregels zouden roet in het eten kunnen gooien. Na overleg en inbreng van advocatenkantoor Nysingh lijkt op dit moment een oplossing te zijn gevonden. Ten eerste wordt er van uit gegaan dat SSH geen aanbestedende dienst is en er dus geen aanbesteding plaats hoeft te vinden. Mocht uiteindelijk blijken dat SSH wel een aanbestedende dienst is, dan biedt de figuur van quasi-inhouse mogelijkheden: de aanbestedende dienst (holding), die in aanbestedingsrechtelijke zin zeggenschap heeft over de activiteiten van de dochters exploitatie bv en onroerend goed bv, is als het ware bij haar zelf in eigen dienst en verricht het merendeel van haar werkzaamheden voor de holding. Daarmee lijkt de 1 op 1 gunning van de exploitatie van het nieuwe Thialf aan SSH geen problemen op te leveren. Aanbesteden bouw van het nieuwe/verbouwde ijsstadion In de subsidievoorwaarden zullen waarschijnlijk eisen staan t.a.v. de aanbesteding. We gaan ervan uit dat de bouw Europees moet worden aanbesteed. Om bij die aanbesteding de creativiteit en inbreng van de markt zoveel mogelijk te waarborgen, kan voor bepaalde manieren van aanbesteden worden gekozen, bijvoorbeeld voor de pps-constructie of aanbesteding via de concurrentiegerichte dialoog. Dergelijke manieren van aanbesteden kunnen de bouwkosten drukken of de toekomstige kosten beheersbaar(der) maken. Een en ander is verkend met behulp van externe juridische expertise (advocatenkantoor Nysingh te Zwolle). De aspecten van staatssteun, aanbesteding, juridische structuur, subsidie en fiscaliteit, zijn al dan niet in onderlinge samenhang van invloed op de te kiezen variant en eindstructuur voor realisatie. Daarbij is ook van belang welke rol betrokken overheden en andere partijen spelen in het proces van plan naar realisatie en daarna in de exploitatie. Rol gemeente en bouwproces Aanvankelijk werd gedacht, dat het vastgoed Thialf uit staatssteun/subsidie-afwegingen in een 100% overheids(gemeente)-BV moest worden ondergebracht. Geconstateerd is dat dit uitgangspunt in de huidige casus niet geldt. De beoordeling of er wel of geen sprake is van geoorloofde staatsteun bij subsidiëring richting de accommodatie staat los van de eigendomssituatie van het vastgoed. De beoordeling hangt af van de bestemming van de middelen in combinatie met de functie van het gebouw en de vraag in welke mate er sprake is van commerciële activiteiten/verhuur. Overigens zou het splitsen van het vastgoed en de exploitatie, zoals aanvankelijk gepresenteerd (in het Visiedocument), in het kader van aanbestedingsrecht belemmerend werken voor de wens/het uitgangspunt de exploitatie 1 op 1 bij SSH onder te brengen. Uit een globale analyse blijkt dat een model waarbij het onroerend goed rechtstreeks ondergebracht wordt bij SSH juridisch haalbaar en vanuit gemeentelijke optiek een goede optie is. Hiervoor kan een aparte BV (100% dochter SSH) worden opgericht. Voor wat betreft de bouw, is Europees aanbesteden het harde uitgangspunt voor de gemeente Heerenveen, los
van juridische kaders, construct en (on)mogelijkheden. De exacte aanbestedingsvorm wordt nader bepaald. De holding SSH (of een (Thialf) dochter binnen het concern) kan binnen een dergelijk model bouwheer zijn. Gelet op het voorgaande is er veel voor te zeggen dat de gemeente zich primair richt op haar publiekrechtelijke rol en is het voor de hand liggend dat SSH optreedt als bouwheer. Uiteraard wordt daarbij de gemeentelijke rol als medeaandeelhouder niet uit het oog verloren Overigens is ook een model denkbaar waarbij de provincie als belangrijkste geldschieter zelf dichter op het proces wenst te zitten. Bij haar besluitvorming in GS en PS zal de provincie hierop ingaan.
2.8
Planning en vervolgproces
Planning - 13 december -
14 december januari 2012 februari 2012 september 2012
behandeling in GS en B&W van het businessplan en besluit over uitwerking van de voorkeursvariant (persbericht tkn naar raad) persmoment informerende bijeenkomst commissies raad en Staten behandeling in raadsvergadering en Statenvergadering projectbesluit raad en Staten
Proces (stappen) Stap 1: Besluit colleges (13 december) - Businessplan voor kennisgeving aannemen - Keuze voorkeursvariant, verzenden raadsvoorstel (en PS-stuk) - Persbericht (onder embargo tot persmoment 14 december) naar raad Stap 2: Staten- en Raadsbehandeling (commissies in januari, besluitvorming februari 2012) - Het Businessplan ter kennisname voorleggen aan Raad en Staten - Keuze voorkeursvariant voorleggen aan Raad en Staten - Instemming vragen voor uitwerking van de gekozen voorkeursvariant in de vervolgfase Stap 3: Vervolgfase (februari – september 2012) - Financieringsplaatje in beeld brengen o.a. door benaderen Rijk en marktpartijen - Kwartier maken; uitwerken geïdentificeerde kansen met alle partners en belanghebbenden. - Uitwerken juridische en fiscale aspecten - Ruimtelijk beleidskader (Structuurvisie A32-zone, startnotitie in voorjaar 2012) Stap 4: Projectbesluit Raad en Staten, september 2012 Stap 5: Planologische procedures, aanbestedingstraject, vaststelling Structuurvisie A32-zone, nadere uitwerking en voorbereiding bouw (medio 2012 – medio 2014) Stap 6: Start bouw: medio 2014
2.9
Communicatie
Zie bijgevoegd (concept) persbericht
2.10 Plan- en voorbereidingskosten Uit een actueel overzicht van de voorbereidingskosten blijkt dat het gemeentelijke aandeel in de kosten inmiddels een niveau heeft bereikt dat de door de raad beschikbaar gestelde budgetten eind 2011 nagenoeg geheel zijn benut. Met de aanstaande besluitvorming rond het Businessplan ontstaat weliswaar een nieuwe fase, maar er zullen tot een definitief
projectbesluit (naar verwachting in september 2012) nog kosten worden gemaakt om een dergelijk project besluit zorgvuldig te kunnen voorbereiden. Zowel in haar publiekrechtelijke rol als in haar rol als aandeelhouder Thialf zal de gemeente veel voorbereidingswerkzaamheden moeten uitvoeren in 2012 in de fase tot het projectbesluit. Daarvoor zijn aanvullende gemeentelijke middelen nodig. In overleg met de provincie is een inschatting gemaakt dat voor deze periode een budget voor externe inhuur nodig is van in totaal € 250.000,- tot € 350.000,-. Over de verdeling van kosten worden nog afspraken gemaakt. Bij een 50/50 verdeling komt dit voor de gemeente neer op € 125.000,- tot € 175.000,-. Aan interne uren verwachting wij minimaal € 75.000,- te besteden naast de uren welke worden besteed in het kader van de Structuurvisie A32-zone. Dit betekent dat in totaal tot het projectbesluit in 2012 een aanvullend budget nodig is van € 250.000,-. Wij stellen voor de raad te vragen dit bedrag beschikbaar te stellen ten laste van de Algemene Reserve Niet Geblokkeerd. Wij gaan ervan uit dat vanaf het definitieve projectbesluit de plankosten deel uitmaken van de Stichtingskosten en worden betrokken bij de financiering van het project (subsidies).
3.
Alternatieven
Alternatieven zijn besproken en afgewogen in het Businessplan Nieuw Thialf.
4.
Geheimhouding
N.v.t.
5.
Afstemming met andere diensten en/of advies O&O
Dit advies is afgestemd met: - Communicatie (Jorien vd Laan) - Stafbureau R&R (Erwin Pijlman) - Financiën (Cor Tiemersma)
6.
Voorstel
- Kennis nemen van het Businessplan Nieuw Thialf; - Het advies van de Stuurgroep overnemen en een voorkeur uitspreken voor nieuwbouw van Thialf op de Noordplot van het Sportstadgebied; - Instemmen met de in dit voorstel opgenomen planning en vervolgproces; - Instemmen met het voorgestelde vervolgproces en de kaders rond aspecten met betrekking tot gemeentelijke financiering en dekking, aandelenoverdracht, juridische structuur, exploitatie en de te onderscheiden rollen bij realisatie; - Instemmen met bijgaand raadsvoorstel; - Instemmen met bijgaand (concept-)persbericht (en vóór de persconferentie van 14 december dit bericht onder embargo naar de raad sturen); - De raad vragen een aanvullend voorbereidingskrediet van € 250.000,- beschikbaar te stellen ten laste van de Algemene Reserve Niet Geblokkeerd.
