Actualiteiten Aansprakelijkheidsen Schadevergoedingsrecht
Sint Michielsgestel 11 november
Agenda • • • • • • •
ongevallenrecht: hoever strekt de zorg? risicoaansprakelijkheden en regres causaliteitskwesties ontwikkelingen in kader van art. 6:106 arrest over ‘no cure no pay’ voorbeelden in medische sfeer werkgeversaansprakelijkheid ex art. 7:658: hoever strekt de zorg?
Hoe ver strekt de zorg? Rb. Amsterdam 13 feb. 2014, RBAMS:2014:794 X/VUmc
• verwarde patiënt op EHBO-afdeling • • • • •
anamnese moeilijk; op trolley gelegd; gedrag bed in laagste stand; hekken omhoog; geen fixatie terugkeer na CT-scan; SEH-verpleegkundige weggeroepen ‘bons’ familie?
• onrechtmatige gevaarzetting of ‘osvo’? • basisnorm; Kelderluikfactoren; professionele standaard • Richtlijn vrijheidsbeperkende interventies in VUmc
• hoe luidt het oordeel? • risicofactoren • preventieve maatregelen genomen: laagste stand; hekken • is dat in casu voldoende?
Hoe ver strekt de zorg? Rb. Den Haag 16 april 2014, RBDHA:2014:4728 X/Bronovo-Nebo
• partner patiënte ontvangt verontrustend sms-je • psychiatrische consulten op verzoek zaalarts na buikoperatie • overplaatsing naar tweepersoonskamer • extra pijnmedicatie; sms-je
• ziekenhuis aangesproken ex art. 6:74 • verkeerde inschatting suïciderisico? • onvoldoende onderzoek naar medicijngebruik?
• claim ex art. 6:174 en 6:162; ‘Kelderluikcriteria’ • • • •
onvoldoende veilige opstal; ramen volledig te openen strijdig met bescherming die ziekenhuis patiënt moet bieden bouwvoorschriften overtreden? algemeen vs. psychiatrisch ziekenhuis?
Hoe ver strekt de zorg? Hof Den Bosch 21 oktober 2014, GHSHE:2014:4356 X/Camping Elzenhof BV
• voetballen op trapveldje; bal mist het doel; glas in sloot • onrechtmatige gevaarzetting of ‘osvo’? • moet camping rekening houden met dit scenario? • enkele mogelijkheid dat glas in sloot wordt gegooid? • camping: ‘we doen genoeg!’ • uitdiepen, waarschuwen, maatregelen m.b.t. vuilnis • aanleiding voor méér? • kleine kans; reduceren tot nihil? • overheids- of branchevoorschriften? • ongeschreven normen?
Onrechtmatige gevaarzetting of ‘osvo’? Rb. Oost-Brabant JA 2014, 101 Shell Floraplein • makelaar glijdt uit op tankstation • winterse dag; sneeuwval; sneeuwresten • onvoldoende zorg betracht door tankstation? • kans op uitglijden in resten sneeuw of ijs • niet iedere gevaarzetting is echter onrechtmatig... • basisnorm en ‘Kelderluiken’
• algemene bekendheid gevaar en ernst eventuele gevolgen? • wat van bezoekers te verwachten? • ‘bezoekers mochten zich juist veilig wanen!’ • wat valt van tankstation te verwachten?
Onrechtmatige gevaarzetting of ‘osvo’? Rb. Overijssel 21 mei 2014, RBOVE:2014:3424 X/Ikea BV
• klant glijdt uit op trottoir voor ingang winkel • onvoldoende gladheidsbestrijding? • rekening houden met onvoorzichtigheid • voldoende (tijdig) strooien en schuiven? • weerbeeld; geen zichtbaar pak sneeuw/laag ijs
• Ikea voert verweer • voldoende gedaan; eigen verantwoordelijkheid • geen norm voor exploitant m.b.t. stoep/ingang
• gladheid plaatselijk en als onverwacht ervaren? • wat mocht van publiek worden verwacht? • verplichting winkel tot ijsvrij houden? • service aan publiek; geen eigen verantwoordelijkheid?
Onrechtmatige gevaarzetting of ‘osvo’? Rb. Rotterdam NJF 2010, 317 ING P/RET • vrouw valt in vroege winterochtend op perron metro • verhaal ex art. 6:107a jo. 6:162 • onvoldoende zorg betracht door RET? • weerbericht; waarschuwing door Roteb • nagelaten: tijdig inlopen of inrijden strooizout; waarschuwing
• verweer RET • ‘eigen verantwoordelijkheid!’ • ‘elke vorm gladheid op alle perrons bestrijden!?’ • vroege ochtend bovendien een probleem
• wat te verwachten op perrons metrostation? • maatregelen bezwaarlijk? • verschil t.o.v. Ikea-zaak?
Klassiek ongeval Rb. Amsterdam NJF 2013, 492 Automatic Signal Rijsenhout BV/Amsterdam • controle beveiligingssystemen na verbouwing Stedelijk Museum • werknemer installatiebedrijf valt in luik • ASR spreekt ex art. 6:107a Gemeente aan en gaat voor twee ankers liggen • art. 6:174 en 6:162 als basis genomen • dan stuit men op art. 6:197 ....
Art. 6:197 BW • • • •
positie regresnemer niet steeds die van gelaedeerde geen ‘subrogatie in zieligheid’ tijdelijk compromis in regresrechten-discussie ... consequentie • regres niet te baseren op ‘nieuwe’ bepalingen • wel op evt. andere grondslag (6:162 bijv.) • is foutief gehandeld jegens gelaedeerde?
Terug naar luik in museum • ASR
profiteert niet van art. 6:174 • toch aansprakelijkheid Gemeente ex art. 6:162? • heeft zij onrechtmatig gehandeld jegens slachtoffer? • gevaarlijke situatie … • maar wie heeft luik open laten staan? • onvoldoende zorg algehele veiligheid; onvoldoende toezicht
Regresverhoudingen Rb. Gelderland 3 september 2014, RBGEL:2014:6136 Zurich/Storteboom Nijkerk BV
• ongeval tijdens schoonmaken onthuidmachine; in werking • CSU aangesproken ex art. 7:658 • cessie aan Zurich aanspraken slachtoffer op Storteboom • Zurich spreekt Sturkenboom aan ex art. 6:173 jo. 6:181 en ex art. 6:162 • stuit dat af op art. 6:197? • regres ex art. 6:102 jo. 6:10 • is Sturkenboom aansprakelijk ex art. 6:173 jo. 6:181?
Art. 6:173 jo. 6:181 volautomatische machine; aandrukrol; messen • beschermkap met beveiliging • beschermkap ontbrak gedeeltelijk … • afdoende beveiliging ook ten behoeve van niet oplettende gebruiker of schoonmaker • ‘schoonmaken bij stilstand!’ • rekening houden met schending instructie • instructie wijkt af van gebruikersinfo van fabrikant •
Impact art. 6:197 BW • groot deel schade buiten bereik van afd. 6.3.2 BW • tweedeling in het aansprakelijkheidsrecht • complexiteit immers toch vaak, zij het op basis van art. 6:162, regres succesvol … • uitstraling; moeten we meer onderscheid maken? • HR NJ 1997, 175 De Heel/Korver m.b.t. 6:98 • verkeersaansprakelijkheid en art. 6:101-regels • individuele billijkheidscorrecties dan?
Regres, billijkheid, zieligheid Hof Den Bosch 4 februari 2014, GHSHE:2014:206 Menzis/Achmea
• plotseling remmen taxibusje; zonder noodzaak • bromfietser achterop taxibusje gereden; dwarslaesie • regres Menzis op WAM-verzekeraar ex art. 6:162 • Achmea doet beroep op art. 6:101 • voldoende afstand houden; snelheid; opletten?
• causale verdeling en billijkheidscorrectie • ernst letsel en jonge leeftijd slachtoffer • ook ten voordele van Menzis?
• rechtbank vs. Hof • geen subrogatie in zieligheid!?
Eigen positie schadeverzekeraar? Rb. Rotterdam 27/8/2014, RBROT:2014:7276 Reeuwijk/X
• mishandeling; epilepsie gevolg van mishandeling? • rapport neuroloog: ‘denkbaar’; 40-60%
• is dat voldoende basis voor toepassing omkeringsregel? • ‘rechtbank acht proportionele aansprakelijkheid passend’ • HR NJ 2011, 251 Fortis/Bourgonje • specifieke norm strekt ertoe letsel te voorkomen • ruime toerekening gelet op aard normschending • kans op causaal verband niet zeer klein • ‘denkbaar’; 40-60% • verdeling causaliteitsonzekerheid redelijker
• ook voor VOA-regresnemende Gemeente? • terughoudendheid bij proportionele aansprakelijkheid …
Heel ander geval HR NJ 2014, 429 Smits/Saint Gobain Weber Beamix
• arbeidsongeval heftruckchauffeur in mei 2006; voetletsel • aansprakelijkheid door werkgever erkend • op 28 juni 2006 weer ‘op de heftruck’ gewerkt • thuisgekomen valt hij over de deurmat; ernstig knieletsel • hoe ver strekt werkgeversaansprakelijkheid ex art. 7:658? • Saint Gobain: ‘geen toerekening ex art. 6:98!’ • aard aansprakelijkheid en gedraging (geen verwijt) • voorzienbaarheid van val mede gelet op tijdsverloop • verre verwijderdheid verband ongeval en struikelpartij
Causaliteit • Hof zet eerste stap: is er wel c.s.q.n.-verband? • restverschijnselen; meer last dan vóór zijn werk • c.s.q.n.-verband tussen knieletsel en arbeidsongeval? • oneffenheid en in lopen gehinderde voetganger • ‘minst genomen mede bijgedragen tot zijn val’
• en tweede stap dan: toerekening ex art. 6:98? • letsel én schuldaansprakelijkheid • zeer ver verwijderd verband • niet voortgevloeid uit behandeling teenletsel • teenletsel noopte niet tot gebruik hulpmiddelen • zelf invloed op inrichting thuissituatie; bekend • geen redelijkerwijs voorzienbaar gevolg
In cassatie • ‘toch ruime toerekening bij schending veiligheidsnorm?’ • ‘onbegrijpelijk oordeel Hof’ • causaliteit in twee fasen • alle omstandigheden van geval relevant bij art. 6:98 • aard aansprakelijkheid en aard schade • (zeer) ver verwijderd verband? • gevolg redelijkerwijs niet voorzienbaar?
• maar is het oordeel van het Hof ook begrijpelijk? • zeer ver verwijderd verband!? • restverschijnselen; meer last dan vóór zijn werk • oneffenheid en in lopen gehinderde voetganger • ‘minst genomen mede bijgedragen tot zijn val’
Causaliteitsproblemen Rb. Amsterdam JA 2014, 93
• vrouw loopt in 2004 bij uitlaten pup schouderletsel op • wie komt er in beeld en op welke grondslag? • Europeesche (AVP) beroept zich op art. 6.1 polis • vaststellingsovereenkomst (75%); cessie aan Europeesche • schaderegelingstraject; hartinfarct in juni 2009 • Europeesche: ‘dat heeft consequenties!’ • doorbraak causaliteit en aansprakelijkheid? • HR NJ 1991, 292 Vermaat/Staat • reden voor afwijking van arrest?
• stelplicht en bewijslast dat schade ook zonder voorval hond zou zijn ontstaan bij Europeesche
In vrijwaring • schade tot aan hartinfarct • uitsluitingsclausule; cessie • ‘werkgever is aansprakelijk ex art. 7:658!’ • schade in de uitoefening van de werkzaamheden? • dagelijks aanwezig; afschrikking • uitlaten hond op verzoek werkgever • ‘moeilijk thuis te laten’; niet in de winkel • ‘straffe rookster’; eigen initiatief
• ruime uitleg • werken conform opdracht vereist? • verplicht (gevoeld)? • maar waar zit tekortkoming?
Hoe ver strekt de zorg? Rb. Zeeland-West Brabant 9 jan. 2013, RBZWB:2013:166 X/ISS Nederland BV • fietsen op dienstfiets over bedrijfsterrein; val • konijn!? • werkgever ISS aansprakelijk ex art. 7:658? • aanwezigheid konijnen • bedrijventerrein in natuurgebied • wat te doen? • ‘osvo’ • en art. 7:611 dan?
Inmiddels in appèl Hof Den Bosch 12 augustus 2014, GHSHE:2014:2768 • werkgever aansprakelijk ex art. 7:658? • ruime zorgplicht; geen absolute waarborg • enkele aanwezigheid kleine wilde dieren? • ware plaag; reëel risico? • domweg pech; grenzen stellen is nodig • art. 7:611 dan? • HR NJ 2009, 332 Maatzorg/Van der Graaf • openbare wegen én arbeidsplaats • en dus?
Schadevergoeding Rb. Midden-Nederland 18 september 2013, RBMNE:2013:3761 X/UMC Utrecht
• ernstige bijwerkingen na switch medicatie HIV-patiënt • schending informatieplicht m.b.t. TEN? • 1% althans 0,3%
• evt. zeer ernstig blijvend letsel; acuut en heftig ziektebeeld • waar zit belang patiënt bij informatie? • voorkomen onnodige angst rechtvaardiging?
• causaal verband met schade? • zou (redelijk) patiënt hebben afgezien van switch? • aantasting van zelfbeschikkingsrecht dan? • Rb. Midden-Nederland 12 februari 2014, RBMNE:2014:691 X/UMC Utrecht
Schadevergoeding Hof Arnhem-Leeuwarden 5 augustus 2014, GHARL:2014:6223 X/Antonius Zkh Sneek • onjuiste diagnose oog; aansprakelijkheid voor 60% • rechtbank wijst €40.000 smartengeld toe; te hoog? • Hof acht €60.000 (x 60%) passend • breed gedragen kritiek op toegekende bedragen • • • •
te laag in rechtsvergelijkend perspectief niet meegestegen met de inflatie andere gevoelswaarde geld (euro) loterijprijzen vs. smartengeldbedragen
• verhoging in recente zaken ligt in de rede
Zelfde Hof Hof Arnhem-Leeuwarden NJF 2014, 115 Moeder en dochters/St. Antonius • oudere dame valt van trap en komt op haar hoofd terecht; opname • aansprakelijkheid ziekenhuis wegens gemiste diagnose? • ernstige gevolgen • vordering t.z.v. onder meer smartengeld • rechtbank wijst €100.000 smartengeld toe… • Hof acht, gelet op vergelijking andere gevallen, €61.050 passend • ambtshalve bekend met discussie in literatuur over hoogte van smartengeld (‘door velen als star en laag ervaren’) • verhoging smartengeld om die reden met 10%
Er is meer • Rb. Oost-Brabant 14 juli 2014, RBOBR:2014:4093 X/St. Jeroen Bosch Zkh • • • • •
fout bij galblaasoperatie; blijvende klachten HR wil gelijkmatige ontwikkeling smartengeld wel acht slaan op maatschappelijke constellatie waarmaken compensatoire functie ziekenhuis: ‘hooguit 10% extra’
• Rb. Noord-Holland 8 oktober 2014, RBNHO:2014:9243 • • • •
dwarslaesie na schietpartij; dwarslaesie hoogte smartengeld? niet ‘doof’ voor signalen uit de rechtswetenschap € 130.000 toegewezen
Wat is de rekenrente? • Rb. Midden-Nederland 17 september 2014, RBMNE:2014:4511 • • • •
afwikkeling schade als gevolg van motorongeluk verzoek: rekenrente vastleggen op 1% looptijd nog niet duidelijk en toch: wel aanleiding lagere rente dan 3%
• Rb. Noord-Holland 8 oktober 2014, RBNHO:2014:9243 • • • •
dwarslaesie als gevolg van schietpartij verlies arbeidsvermogen; looptijd 38 jaar gelet op lage rentestand en termijn: 2% voor 20 jaar daarna 3% per jaar
Schadevergoeding HR RvdW 2014, 1084 De Jonge c.s./Scheper Ziekenhuis
• vrouw overlijdt in 2005 na bevalling • vordering nabestaanden ex art. 6:108 • overeenkomst nabestaanden met Van Dort BV in 2006 • schaderegeling • honorarium 15% te verhalen bedrag • geen vergoeding indien geen resultaat behaald
• claim in 2006, erkenning aansprakelijkheid in 2007 • vaststellingsovereenkomst met ziekenhuis • totaal €225.000 vergoeding aan nabestaanden • kwijting ziet niet op kosten buitengerechtelijke bijstand
• Van Dort ontvangt €33.750 van nabestaanden
Verhaal ‘bgk’ op ziekenhuis? • vergoeding €33.750 ex art. 6:96 lid 2? • ziekenhuis wil niet meer betalen dan €20.000 • Hof zit op ander spoor dan eisers • ook al was ‘ncnp’ destijds redelijke keuze, redelijke kosten daarmee nog niet op honorarium gesteld • werkzaamheden immers niet maatgevend voor (verschuldigdheid) dat honorarium • evt. geen vergoeding; kansen verdisconteerd in 15% • evt. geen redelijke verhouding tot werkelijke kosten • voor eigen rekening; gevolg van ‘eigen’ overeenkomst • uren, werkzaamheden en uurtarief bepalend • toewijzing €2428 extra op basis tarief voorschotnota
Inzet in cassatie • is aanspraak ex art. 6:96 lid 2 beperkt tot
honorarium op basis gewerkte uren x uurtarief? • kan toch ook ‘ncnp’-honorarium zijn zolang totale omvang redelijk gezien omstandigheden van geval? • Hoge Raad ziet meer ruimte dan zijn A-G • wat is de strekking van art. 6:96 lid 2? • tekst en strekking stellen geen eisen aan berekening • vormt Parl.Gesch. een obstakel voor vergoeding kosten gemaakt op basis overeenkomst met rechtshulpverlener? • dubbele redelijkheid; omstandigheden geval
In cassatie • reeks omstandigheden gesteld • aanvankelijk geen aansprakelijkheid erkend • weduwnaar in shocktoestand na overlijden • niet in staat financiële gevolgen urenafspraak te overzien • financieel niet in staat tot uur/factuur • 15% redelijk en gebruikelijk • bedrag in buurt van hetgeen PIV-staffel oplevert
• Hof hier niet op ingegaan; foute boel • art. 6:96 lid 2 evt. grondslag kostenberekening op basis ‘ncnp’-afspraak i.p.v. gewerkte uren x uurtarief • in casu toch niet? • oordeel onvoldoende gemotiveerd • vernietiging en verwijzing
