Sint-Michielsgestel: het groene buiten!

Sint-Michielsgestel: het groene buiten! Toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan Gemeente Sint-Michielsgestel


2

Sint-Michielsgestel: het groene buiten! Toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan Gemeente Sint-Michielsgestel April 2008

NL RNT Wim van Hooff Theo de Bruin


3


4

Inhoud

Samenvatting 7 1 Inleiding 13 1.1 Aanleiding 13 1.2 Doelstelling en uitgangspunten 13 1.3 Werkwijze 14 1.4 Leeswijzer 15 2 Recreatie en Toerisme in Sint-Michielsgestel 17 2.1 Inleiding 17 2.2 Beschrijving van het aanbod 17 2.2.1 Aanbod 17 2.2.2 De markt en doelgroepen 18 2.2.3 Netwerken 18 2.2.4 Economische orde 19 2.3 Overheid 19 2.4 Recreatie-onderzoek 20 3 Beoordeling 23 3.1 Inleiding 23 3.2 Sterkte zwakte analyse 23 3.3 Trends en ontwikkelingen 24

3.4 Kansen en bedreigingen 25 3.4.1 Kansen 25 3.4.2 Bedreigingen 25 3.5 Conclusies en strategische vragen 26 4 Beleidsvisie recreatie en toerisme 27 4.1 Inleiding 27 4.2 Doelstellingen 27 4.3 Identiteit en imago 28 4.4 Doelgroepen 28 4.5 Aanbod 29 4.6 Netwerken 33 4.7 Promotie, informatie en evenementen 33 4.8 Economische orde 34 4.9 Gemeente 34 5 Recreatie, toerisme en ruimtelijk beleid 35 5.1 Uitgangspunten 35 5.2 Voorzieningen, algemeen 35 5.2.1 Voorzieningen; kamperen 37 5.2.2 Voorzieningen: verblijfsrecreatie in gebouwen 38


5.2.3 Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden 38 5.2.4 Evenementen 39 5.3 Routegebonden recreatie 40 5.4 Toets ruimtelijke kwaliteit 40 6 Strategisch actieplan 41 6.1 Inleiding 41 6.2 Keuze projecten 42 6.3 Strategie 42 6.4 Projectbeschrijvingen 43 6.5 Organisatie 48 6.6 Kosten en financiering 49 6.7 Monitoring 49 Bijlage 1: Deelnemers bijeenkomsten TROP 53 Bijlage 2: Burgerpanel Sint-Michielsgestel 56 Bijlage 3: Dynamiek in toerisme 63 Bijlage 4: Beleid overheid 66 Bijlage 5: Trends in toerisme en recreatie 70 Bijlage 6: Toetsing voorstellen en ideeën 73 Colofon 77

5


6

Samenvatting

Aanleiding en doel De gemeente Sint-Michielsgestel is een plattelandsgemeente gelegen aan en in het Nationaal Landschap Het Groene Woud, middenin de provincie Noord-Brabant. De kern Sint-Michielsgestel is vooral bekend vanwege het vroegere Doveninstituut, het tegenwoordige Viataal. De gemeente bestaat naast haar naamgever uit de kernen Gemonde, Den Dungen, Berlicum en Middelrode. Van oudsher is dit grondgebied een buitenplaats geweest voor de gegoede burgerij uit de naastgelegen stad ’sHertogenbosch en verder vooral agrarisch gebruikt.

Daarom is het volgens het College en de Gemeenteraad tijd om daar iets aan te doen, tijd om de kansen die er zijn beter te benutten. Eerste stappen daartoe zijn gezet met het opstarten van een aantal groene, vaak ook recreatieve projecten en met het aangaan van diverse samenwerkingsverbanden in de regio zoals ‘De Meierij in Stelling gebracht’ en deelname aan de Regio VVV. Echter het ontbrak de gemeente aan een richtinggevend beleidskader en actieplan. Zonder zo’n plan is het lastig gericht aan de slag te gaan, prioriteiten te stellen en initiatieven van buitenaf te beoordelen.

Op het gebied van recreatie en toerisme heeft de gemeente Sint-Michielsgestel zich nog nauwelijks ontwikkeld. De meeste Nederlanders zegt het waarschijnlijk weinig. Dat is jammer, want de gemeente heeft een aantrekkelijk landschap, twee mooie riviertjes (Dommel en Aa), goede fietsen wandelmogelijkheden, aardige Brabantse dorpjes met diverse kleinschalige voorzieningen en in de directe regio zijn veel mogelijkheden.

Daarnaast is de gemeente, door de afschaffing van de nationale Wet op de Openluchtrecreatie, genoodzaakt zelf haar beleid op dit gebied te formuleren. Om op al deze knelpunten een antwoord te geven, heeft de Gemeente Sint-Michielsgestel, mede op verzoek van de Raad, besloten dit toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan te laten opstellen.


De belangrijkste doelstellingen van deze nota zijn: 1. Het ontwikkelingsplan moet een heldere visie bevatten en een daarvan afgeleid uitwerkingsplan waarin een aantal prioritaire acties duidelijk beschreven zijn; 2. Het plan moet aangeven of en op welke wijze kansen benut kunnen worden die de aanwijzing van het Nationaal Landschap en de positie als reconstructiegebied bieden; 3. Het plan dient nieuwe voorstellen te formuleren die als basis kunnen dienen voor de gemeente om het eigen beleid inzake verblijfsrecreatie en andere onderwerpen uit de Wet Openlucht Recreatie te kunnen bepalen.

Werkwijze Deze beleidsnota is tot stand gekomen in drie fasen: inventarisatie, discussie, uitwerking en presentatie. In de eerste fase is de hele gemeente uitgebreid bekeken, zijn gesprekken gevoerd met zo’n twintig sleutelpersonen en zijn alle relevante beleidsdocumenten bestudeerd. Voorts is er een

7

inloopavond gehouden, waar circa veertig personen hun inbreng hebben gegeven. Ook is er een burgerenquête gehouden onder het zogenoemde Burgerpanel. Op basis van deze informatie is in de tweede fase een discussienota opgesteld die eerst met de gemeente en daarna tijdens een workshop met betrokkenen uit de sector besproken en bediscussieerd is. Daarnaast heeft er een aparte workshop plaatsgevonden over het ruimtelijk beleid voor de openlucht recreatie. Naar aanleiding van deze workshops en discussies is een concept TROP uitgewerkt. Deze is allereerst besproken met de verantwoordelijke ambtenaar en wethouder. Daarna is de aangepaste versie voorgelegd aan een brede groep betrokkenen uit de gemeente. Dit heeft geleid tot het definitieve toeristischrecreatief ontwikkelingsplan, dat besproken is in het college en voorgelegd is aan de Gemeenteraad. Het (eventuele) commentaar uit deze besprekingen zal te zijner tijd als bijlage verwerkt worden bij dit TROP.

Recreatie en Toerisme in Sint-Michielsgestel De toeristisch-recreatieve sector in de gemeente is eerst zo objectief mogelijk beschreven, naar aanbod, doelgroepen, structuur en beleid. Daaruit blijkt dat het verblijfsrecreatieve aanbod, met uitzondering van Bed & Breakfastadressen (in totaal 7) vrij mager is. Daarnaast is ook het vermaaksaanbod gering. De belangrijkste trekkers zijn het landschap en de landgoederen, de Meerse Plas, recreatiegebied Engelenstede, het kanoën op de Dommel, het Oudheidkundig Museum, de fietsen wandelroutes en de kleine attracties bij de Hertogboeren in het buitengebied en de monumenten.

Op het gebied van horeca is het aanbod zowel kwantitatief als qua diversiteit beperkt. De ontsluiting van Sint-Michielsgestel over de weg is uitstekend, die per openbaar vervoer en over het water matig en per fiets met het knooppuntensysteem prima. De doelgroepen die de gemeente Sint-Michielsgestel ‘gebruiken’ bestaan grotendeels uit de eigen inwoners, de dagen groepsbezoekers uit ‘s-Hertogenbosch, de individuele fietsers en wandelaars uit de regio en de verblijfstoeristen van de campings, B&B-adressen, het hotel en de groepaccommodatie Zonnewende. De structuur van de toeristisch-recreatieve sector is niet of nauwelijks ontwikkeld. Er vindt bijna geen marketing en promotie plaats, ondernemers zijn op dit punt niet georganiseerd. Thans wordt de promotie vooral individueel uitgevoerd, door evenementenorganisaties en door de Regio VVV Meierij & Noordoost-Brabant. Aan beleid ontbreekt het niet in Sint-Michielsgestel, echter voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling biedt dit beleid maar weinig directe aanknopingspunten. Op lokaal niveau bieden vooral de plannen beschreven in het programma Groene Gemeente de meeste aanknopingspunten. Op regionaal niveau wordt binnen de projecten Nationaal Landschap Het Groene Woud en de Groene Delta uitvoering gegeven aan diverse toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. Daarnaast zijn er binnen REAP Midden-Brabant, OP Zuid, ILG en POP2 goede subsidiemogelijkheden om het toerisme te ondersteunen.


Beoordeling Samen met een grote groep betrokkenen is een sterkte-zwakte analyse uitgevoerd. Daaruit komt samengevat het volgende beeld naar voren. Sint-Michielsgestel heeft door zijn ligging (dichtbij ’s-Hertogenbosch, in en aan het Nationaal Landschap Het Groene Woud, aan het water, nabij diverse grote steden etc) en door zijn karakter (landschap, landgoederen, beekdalen) een prima uitgangspositie om zich toeristisch-recreatief beter te ontwikkelen en te profileren. Helaas is dat tot op heden niet gebeurd. Hiervoor zijn een aantal redenen aan te wijzen. Zo is de huidige gemeente Sint-Michielsgestel relatief jong en een samenvoeging van voorheen zelfstandige kernen. Daarnaast is recreatie en toerisme voor de gemeente tot voor kort eigenlijk nooit een issue geweest. Het was er wel hier en daar, maar men hield zich er zowel op overheidsniveau als in het bedrijfsleven niet gestructureerd mee bezig. Er is blijkbaar ook nooit de noodzaak geweest zich meer te profileren of aan imagovorming te doen. Ook is er niet voor gezorgd om de verbindingen (fysiek en organisatorisch) met ’s-Hertogenbosch en met andere gemeenten in de regio te ontwikkelen of versterken. Voorts is ook het (winkel)centrum van SintMichielsgestel nauwelijks ontwikkeld, het mist een gezellig plein, entourage, winkels, activiteiten en gevarieerde horeca. Het toeristisch-recreatieve product Sint-Michielsgestel is in de basis (natuur en landschap, routes, cultuurhistorie en attracties in de directe omgeving) niet slecht. Maar, naar de huidige maatstaven, is het nog lang niet ontwikkeld, vooral op het gebied van verblijf en voorzieningen is het aanbod te beperkt.

8

1. Recreatie-onderzoek Burgerpanel Bijzonder tijdens het opstellen van dit TROP was dat er een thuisenquête onder de deelnemers van het Burgerpanel heeft plaatsgevonden. Aan hen is gevraagd aan te geven hoe zij hun vrijetijd besteden en wat ze missen. De meest gebezigde recreatie-activiteiten in praktisch alle geledingen van de lokale samenleving zijn: uit eten gaan, wandelen en fietsen. De eerstgenoemde vindt vaak buiten de gemeente plaats, de twee andere binnen de gemeente (meestal in de directe woonomgeving). De knelpunten die ervaren worden zijn: achterstallig beheer, conflicten met andere weggebruikers, de drukte en het gedrag van mederecreanten. Het beeld komt ook naar voren dat er een kwantitatief tekort is aan recreatievoorzieningen. De voorzieningen die het meest gemist worden, variëren per woonkern. In Berlicum zijn dat: bioscoop, zwembad en goede fietsverbindingen met de andere kernen. In Dungen mist men ook het zwembad en daarnaast goede fietspaden en wandelommetjes. In Gemonde: een marktplein en goede fietspaden en in Sint-

Landschap Het Groene Woud, vooral als recreatieve toegangspoort.

Michielsgestel een overdekt zwembad, terrassen en meer winkels. Wat betreft het beeld dat men heeft van de eigen gemeente worden begrippen genoemd als: groen, natuur, kleinschalig, boerderijen, mooi, afwisselend, rustig, dorps en Bourgondisch.

Sint-Michielsgestel zal en hoeft natuurlijk ook geen toeristische topbestemming te worden. Maar met wat meer durf, goede wil, goede keuzes, aanvullende productontwikkeling en promotie is er zeker meer van te maken. Het is hierbij vooral van belang dat de organisatie en de samenwerking (overheid en bedrijfsleven) op gang komt, de aanjaagfunctie vormt krijgt en er door alle partijen geïnvesteerd gaat worden, eerst kleinschalig, later meer, in productontwikkeling en promotie, arrangementen en activiteiten.

2.

3.

4.

Strategische vragen Afgeleid van SWOT-analyse zijn er voor het TROP Sint-Michielsgestel vier strategische vragen geformuleerd, namelijk: Wat is de toeristische identiteit van de gemeente en hoe kan deze het meest efficiënt inhoud krijgen en bevestigd worden? Hoe kan de gemeente Sint-Michielsgestel met beperkte middelen de kansen op toeristisch-recreatief gebied optimaal benutten? Hoe kan de samenwerking in de sector tot stand worden gebracht op het vlak van marketing (zijnde productontwikkeling en promotie) en evenementen? Op welke wijze kan de gemeente de kansen benutten die de stad ’s-Hertogenbosch, Nationaal Landschap Het Groene Woud en enkele ruimtelijke ontwikkelingen bieden? Hoe kan de samenwerking met andere gemeenten vorm krijgen en effectief worden?

Identiteit en imago Sint-Michielsgestel kiest er voor zich primair te positioneren als ‘het groene buiten bij ’s-Hertogenbosch’. De gemeente verbindt zich hiermee aan landgoederen, de natuur en aan (de historie van) ’s-Hertogenbosch. Daarnaast zal er een verbinding gelegd worden met het Nationaal


Deze keuze is logisch omdat de gemeente door de eeuwen heen sterk met de stad ’s-Hertogenbosch en met de eigen natuur en het landschap verbonden is geweest. Ook nu is dat nog steeds het geval, hetgeen nadrukkelijk naar voren komt uit de burgerenquête en het handelen en recreatiegedrag van de inwoners. Voorts sluit de keuze aan bij de eerdere beleidsdocumenten (programma Groene Gemeente) van de gemeente en is het strategisch slim omdat ’s-Hertogenbosch bekend is, veel toeristen ontvangt en veel Bosschenaren de gemeente nu al ‘gebruiken’ als recreatief uitloopgebied.

Doelstellingen en inzet De doelstellingen van dit ontwikkelingsplan zijn: 1. Het positioneren van de gemeente als het groene buiten bij ’s-Hertogenbosch en het aanbieden van een aantrekkelijk en bij de identiteit passend pakket aan toeristisch-recreatieve voorzieningen; 2. Het creëren van heldere en stimulerende voorwaarden waarbinnen het toerisme zich kan ontwikkelen; en 3. Het initiëren en bestendigen van samenwerkingsverbanden tussen gemeente en ondernemers, tussen gemeente en ’s-Hertogenbosch en tussen gemeenten en organisaties rondom het NL Het Groene Woud.

–

Om deze doelstellingen te realiseren zal de gemeente Sint-Michielsgestel zich inzetten voor de volgende zaken: Het uitvoeren c.q. bevorderen van de projecten uit het strategisch actieplan;

9

–

–

– –

–

1. 2. 3. 4.

Het (in de toekomst) vrijmaken van geld en menskracht om burgers, organisaties en ondernemers die initiatieven nemen op het gebied van recreatie en toerisme te ondersteunen. Het nemen van concrete stappen om de samenwerking met de omliggende gemeenten te versterken. Periodiek overleg met vertegenwoordigers van organisaties over recreatie en toerisme. Het samen met het bedrijfsleven meer en beter promoten van (de identiteit van) Sint-Michielsgestel door middel van evenementen, internet, arrangementen etc. Het behouden en versterken van de kwaliteit van het landschap.

Doelgroepen Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente richt zich primair op de volgende doelgroepen: Inwoners Dagjesmensen uit ‘s-Hertogenbosch Verblijfstoeristen en verblijfsgroepen Specifieke groepen, zoals bedrijven, vissers, mountainbikers

Verbetering aanbod Op het gebied van verblijf zal de gemeente de ontwikkeling van nieuwe, kleinschalige accommodaties stimuleren. Daarnaast zal, waar mogelijk, het initiatief van de Stichting Ecopark Gaia ondersteund worden. Een actieve rol wil ze vervullen in de realisatie van (parkeer)locaties voor campers. Bestaande en in voorbereiding zijnde plannen voor vernieuwing en verbetering van het recreatiegebied

Meerse Plas en de Keerdijk, het dynamische beekdal Aa, de ecologische verbindingszone langs De Dommel, het winkelcentrum in Sint-Michielsgestel en het beter beleefbaar maken van platteland in samenwerking met de Hertogboeren zullen gestimuleerd worden. Mogelijkheden ziet de gemeente voor de ontwikkeling van watersport en eventueel een jachthaven in de toekomstige ‘oude tak’ van de Zuid-Willemsvaart. Daarnaast ziet de gemeente ook mogelijkheden voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling in het gebied rond de Kloosterstraat. Dit gebied, dat overigens niet binnen de gemeente ligt maar onderdeel uitmaakt van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, was lange tijd voorbestemd als nieuw bedrijventerrein. Een recreatieve ontwikkeling hiervan met regionale uitstraling is goed voor het recreatieve imago van beide gemeenten. De gemeente zal voorts, samen met het Toeristisch Platform en andere organisaties, het initiatief nemen om één of twee nieuwe aansprekende (boven-) regionale evenementen georganiseerd te krijgen. Op het gebied van ‘verteer’ voorzieningen zal de gemeente nieuw aanbod stimuleren en waar mogelijk daartoe bestemmingsplanmatig ruimte creëren. Daarbij wordt vooral gedacht aan de Meerse Plas, de centra van de verschillende kernen en in het buitengebied waar het recreatieve voorzieningen ondersteunt. Wat betreft vervoer ligt de nadruk op het verder optimaliseren van de fietsen wandelroutenetwerken, zowel in als buiten de bebouwde kom. Daarbij zal extra aandacht besteed worden aan verbindingen over de diverse waterwegen heen voor fietsers en


wandelaars. Voor fietsers zal er accent gelegd worden op vrijliggende fietspaden en een aparte kunst- en monumentenroute; voor wandelaars op de ommetjes vanuit de verschillende kernen. Voorts zal er meer aandacht komen voor voorzieningen langs de fietsen wandelroutes en voor logische, goed bewegwijzerde en van informatie voorziene startpunten of recreatieve poorten.

Netwerken en promotie De gemeente is voorstander van een sterk Toeristisch-Recreatief Platform als middel om de samenwerking in de sector te vergroten en de promotie te verbeteren. Zij realiseert zich dat dit alleen mogelijk is als het (toeristisch) bedrijfsleven daar ook voluit voor gaat. De gemeente wil de samenwerking met de gemeente (en de VVV) ’s-Hertogenbosch versterken, met name op promotioneel en recreatief gebied. De gemeente zal hiertoe zelf het initiatief nemen. Bestaande samenwerking binnen NL Het Groene Woud wordt voortgezet. Voor de informatievoorziening en promotie kiest de gemeente niet voor de oprichting van een zelfstandige VVV-voorziening in de gemeente. Zij ziet betere mogelijkheden deze functies onder te brengen op en bij een beperkt aantal geschikte plaatsen of organisaties, zoals in de bibliotheken in de gemeenschapshuizen en in diverse horecabedrijven. Het opstellen en uitvoeren van een promotieplan is naar mening van de gemeente een taak voor het Toeristisch-Recreatief Platform.

10

Gemeente De gemeente zal uiteraard een belangrijke rol spelen in de toeristisch-recreatieve ontwikkeling en in het bijzonder bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Daarnaast wil zij bijdragen aan een goed en innovatief (toeristisch) ondernemingsklimaat, vergunningverlening en handhaving, organisatie en communicatie. De gemeente hecht zeer aan een goede communicatie met de toeristische sector. Daartoe zullen goede voorwaarden geschapen worden, zoals één bestuurlijk verantwoordelijke, één toeristisch ambtelijke coördinator (eerste aanspreekpunt voor toeristische ondernemers) en deelname aan het Toeristisch Platform.

−

−

−

Vertaling naar ruimtelijk beleid Een belangrijke doelstelling van dit beleidsplan is ook de vertaling naar ruimtelijk beleid dit met het oog op de intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie. In deze nota zijn daartoe eerst de uitgangspunten voor dit beleid geformuleerd, namelijk dat: De methodiek aansluit bij de dynamiek in de samenleving en maatschappelijke ontwikkelingen en er dus ruimte en kansen geboden wordt aan iedereen. De uitwerking bijdraagt aan een duidelijke sturing en handhaafbaarheid. Initiatiefnemers moeten weten wat zij ‘mogen’ (of beter: wat de gemeenschap hen aan ruimte wil geven en waarvoor) en de gemeentelijke overheid moet kunnen toetsen en handhaven. Deze ontwikkelingsgerichte aanpak uit zich in de benadering dat (bedrijfs)plannen van initiatiefnemers een onderbouwde relatie moeten leggen met de vastgestelde doelstellingen van het ruimtelijk beleid. Aan deze doelen en missie wordt getoetst.

−

van appartementen tot maximaal 20 personen in maximaal 5 appartementen. Voorts zijn aanbieders verplicht om voor voldoende parkeerplaatsen (1 per kamer of appartement) op eigen terrein te zorgen. Op elk adres in het buitengebied is ook kleinschalige, ondersteunende horeca mogelijk met een maximum oppervlak van 100 m2 en mits gekoppeld aan een reguliere recreatieve activiteit. In alle gevallen wordt voorgesteld dat de eigenaar of gebruiker een plan indient waarin de (bijdrage aan de) ruimtelijke en recreatieve kwaliteit wordt aangetoond.

Deze benadering sluit ook aan bij de nieuwe nationale wetgeving op dit gebied en bij de provinciale beleidsnota “Buitengebied in Ontwikkeling”.

Opvallende wijzigingen in het beleid Op basis van deze uitgangspunten worden vervolgens aanbevelingen gedaan voor de nadere uitwerking van het bestemmingsplan buitengebied op het gebied van routegebonden recreatie en voorzieningen, zoals kamperen, verblijfsrecreatie in vrijkomende (agrarische) gebouwen en dagrecreatieve voorzieningen. De meest opvallende verandering in het beleid betreft het toestaan van minicampings in de periode van 1 maart tot 1 november en van 16 december tot en met 15 januari op in principe elk adres in het buitengebied, met uitzondering van gebieden met de aanwijzing Ecologische Hoofdstructuur of ‘landbouwontwikkelingsgebied’. De belangrijkste voorwaarde is niet meer het aantal kampeerplaatsen, maar de maximale omvang van het terrein, namelijk 10.000 m2 (=1 ha). Voorts moet de aspirant campinghouder in het bedrijfsplan aantonen dat de landschapskenmerken behouden of versterkt worden, de verkeersafwikkeling geen probleem vormt en er goed omgegaan wordt met de waterhuishouding en ecologische kwaliteiten. Een vergelijkbaar beleidsprincipe geldt voor verblijfsrecreatie en dagrecreatieve voorzieningen in gebouwen: het moet aansluiten bij de aard en de omvang van het huidige gebruik, de omgeving niet aantasten en de verblijfsrecreatie moet in de tijd beperkt zijn (om permanente bewoning tegen te gaan kan er een verbodsperiode van 16 januari tot 1 maart ingesteld worden). De omvang van Bed & Breakfast is beperkt tot maximaal 7 kamers en 14 personen en die


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Actieplan Tijdens het planproces zijn er veel ideeën gelanceerd om de gemeente Sint-Michielsgestel toeristischrecreatief aantrekkelijker te maken. Deze ideeën zijn zowel in een workshop als op basis van criteria beoordeeld. Hieruit is verspreid over diverse onderwerpen een lijst van 15 acties en projecten naar voren gekomen, namelijk: Aanjaagfunctie recreatie & toerisme Organisatie: toeristisch-recreatief platform Promotie-, arrangementen- en evenementenplan Ontwikkeling van wandelroutenetwerk Verbetering fietsinfrastructuur Kunst- en Monumentenfietsroute Ontwikkeling Zuid-Willemsvaart / Jachthaven Ontwikkeling Meerse Plas Gebiedsontwikkeling Dommel Gebiedsontwikkeling Aa Gebiedsontwikkeling Keerdijk Workshops agrotoerisme Ecopark Gaia Samenwerking met gemeente 's-Hertogenbosch Samenwerking binnen NL Het Groene Woud

11

Organisatie Om de bovengenoemde ontwikkeling mogelijk te maken worden er twee acties in gang gezet: 1. Aanjaagfunctie recreatie & toerisme 2. Oprichting van een Toeristisch-Recreatief Platform

− − − − − − − −

Hoe de aanjaagfunctie precies vormt krijgt, moet nog nader bepaald worden. Dit zou een externe aanjager kunnen zijn die voor 1, 2 of 3 dagen wordt ingehuurd. Maar de functie zou ook ingevuld kunnen worden door iemand van een andere organisatie (bv. Regio VVVV) of ingevuld kunnen worden in samenwerking met andere (buur-)gemeenten. Tevens is mogelijk dat het een groeimodel wordt: startend met één dag en geleidelijk de komende drie jaar uitbreiden. De gemeente gaat hiermee aan de slag zodra dit TROP door de Gemeenteraad geaccordeerd is. Naast de aanjager dient er een Toeristisch-Recreatief Platform te komen. In het platform hebben de volgende partijen zitting: onafhankelijk voorzitter bestuurlijk verantwoordelijke voor de portefeuille R&T van de gemeente Sint-Michielsgestel 1 vertegenwoordiger van elke ondernemersvereniging uit elk dorp (dus 4 in totaal) 1 vertegenwoordiger namens de horeca 1 vertegenwoordiger uit de culturele organisaties 1 vertegenwoordiger namens de heemkundekringen en de natuurorganisaties 1 vertegenwoordiger van de agrarische (natuur en toeristische) organisaties ambtelijk beleidsmedewerker Recreatie & Toerisme De hoofdtaak van het Platform is het stimuleren en actief ondersteunen van de uitvoering van het actieplan. Daarbij ligt er een eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot het project

3: promotie, arrangementen en evenementen. Voorts kan het Platform gevraagd en ongevraagd advies geven, stimuleert zij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling in de meest brede zin en zorgt ze voor een goede monitoring. Afhankelijk van het tijdsritme van verschillende projecten, gebaseerd op ervaring elders, zal er zo’n 4 maal per jaar worden vergaderd. Eens per jaar wordt er door het Platform een verslag opgemaakt over de voortgang van het gehele strategische actieprogramma en wordt er een nieuw werkplan voor het komende jaar vastgesteld. Naast dit Platform zal de gemeente de samenwerking met de buurgemeente ’s-Hertogenbosch actief oppakken en vormgeven en met de andere regiogemeenten binnen het Nationaal Landschap Het Groene Woud.

Kosten en Financiering In het actieplan staan alle projecten beschreven naar doel, doelgroepen, betrokken partijen en uitvoeringsperiode. Een aantal projecten kunnen op dit moment nog niet (geheel) begroot worden omdat er eerst enig vooronderzoek noodzakelijk. Daarnaast is er een aantal projecten benoemd die al op de rol staan om uitgevoerd te worden. Het heeft daarom niet zoveel zin om een totale begroting te maken voor het TROP. Belangrijker is dat de gemeente in samenwerking met het Platform jaarlijks een uitvoeringsplan maakt, daarvan de kosten berekend en met het Platform bepaalt wie welk deel van de kosten voor haar rekening neemt. Vervolgens moeten beide partijen dan zorgen voor de benodigde financiën. Overigens ligt er daarvoor ook een belangrijke taak bij de aanjager. Hij/zij dient projecten mede mogelijk te maken door kansrijke subsidieregelingen helder in


beeld te brengen en daartoe het noodzakelijke lobbywerk te verrichten.

Monitoring, beheer en participatie Naast de hierboven beschreven strategie en concrete projecten zijn er meer zaken die de gemeente en de ondernemers kunnen en moeten oppakken om het toerisme in en naar Sint-Michielsgestel te bevorderen. De belangrijkste aanbevelingen zijn: 1. Zorg voor een goede monitoring van het toerisme, dan is over een paar jaar ook een goede evaluatie mogelijk. 2. Beheer en onderhoud van de openbare ruimte in de dorpen en in het buitengebied zijn ook van belang voor de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid van Sint-Michielsgestel. Daarom dient dit beheer zo optimaal mogelijk te zijn. 3. Participatie is een wezenlijk onderdeel van het proces geweest dat tot het voorliggende TROP heeft geleid. Het verdient aanbeveling om op dezelfde interactieve wijze de nadere uitwerking en uitvoering ter hand te nemen.

12

1 Inleiding

1.1 Aanleiding De gemeente Sint-Michielsgestel is uitgestrekte plattelandsgemeente, midden in de Meierij en de provincie Noord-Brabant. Het grootste deel van het grondgebied is buitengebied, waarvan een groot deel gelegen is in het Nationaal Landschap Het Groene Woud. Een relatief klein deel van de gemeente kan betiteld worden als ‘bebouwd gebied’, met daarin de vijf kernen: Sint-Michielsgestel, Den Dungen, Gemonde, Berlicum en Middelrode. Toerisme en recreatie zijn in de gemeente SintMichielsgestel nog relatief beperkt ontwikkeld. Toch is de Gemeenteraad en het College van mening dat deze sector meer kansen biedt dan tot nu toe benut worden. Het gemeentebestuur heeft daarbij de ambitie om de ‘Groene Kamer’ te zijn voor het stedelijke gebied en dan met name de stad ’sHertogenbosch. Het is onder meer de vraag hoe het Nationaal Landschap beter benut kan worden voor recreatie en toerisme en hoe de kwaliteiten van SintMichielsgestel in combinatie met dat landschap

versterkt kunnen worden (en omgekeerd uiteraard). Daarbij is het eveneens van belang te bezien hoe de toeristisch-recreatieve profilering van SintMichielsgestel gestalte moet krijgen, in het bijzonder richting ’s-Hertogenbosch omdat uit die stad de meeste bezoekers komen. De voornoemde feiten zijn voor het College en de Raad de primaire aanleiding geweest tot het besluit om dit toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan inclusief een concreet uitwerkingsplan op te stellen. Daarnaast speelt er nog een tweede aanleiding. In verband met de nadere intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie (per 1-1-2008) is de gemeente verplicht zelf het beleid voor kamperen en verblijfsrecreatie te formuleren. Dit aspect wil de gemeente in het op te stellen ontwikkelingsplan direct meenemen.


De uitkomsten van het toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan dienen eveneens als input voor het nieuw op te stellen bestemmingsplan buitengebied.

1.2 Doelstelling en uitgangspunten Dit toeristisch-recreatieve ontwikkelingsplan is opgesteld vanuit een meervoudige doelstelling, namelijk: 1. het ontwikkelingsplan moet een heldere visie bevatten en een concreet uitwerkingsplan waarin de prioritaire acties duidelijk beschreven zijn; 2. het plan moet aangeven of en op welke wijze kansen benut kunnen worden die de aanwijzing van het Nationaal Landschap en de positie als reconstructiegebied bieden; 3. het plan dient nieuwe voorstellen te formuleren die als basis kunnen dienen voor de gemeente om het eigen beleid inzake verblijfsrecreatie en andere onderwerpen uit de Wet Openlucht Recreatie te kunnen bepalen.

13

−

−

− −

−

−

−

–

– – –

Daarnaast moet deze beleidsnota ook inzicht geven in de volgende specifieke vragen en (deel-)aspecten; de huidige situatie met betrekking tot toeristischrecreatieve kwaliteiten en voorzieningen, kansen en bedreigingen; de positie van Sint-Michielsgestel op de toeristischrecreatieve markt en de huidige en mogelijk toekomstige gebruikers- en doelgroepen; relevante trends en ontwikkelingen binnen de toeristisch-recreatieve sector; hoe om te gaan met particuliere en andere initiatieven van organisaties en omliggende gemeenten, zoals de Hertogboeren, de Regio VVV, de Meierij in Stelling Gebracht ed. hoe moet Sint-Michielsgestel zich positioneren, wat is haar identiteit en gewenst imago en hoe kan dit het beste gecommuniceerd worden?; op welke wijze kan de samenwerking in de sector tot stand gebracht worden en hoe en door wie kan de promotie vormgegeven worden?; wat is de relevantie en economische reikwijdte van de strategische toeristische projecten, de rol van de gemeente daarin en de kosten (in tijd en geld). Uitgangspunten Voor het opstellen van de beleidsnota is vooraf een aantal uitgangspunten benoemd, te weten: Het ontwikkelingsplan moet aansluiten bij het RObeleid en ander actueel gemeentelijk, provinciaal en rijksoverheidsbeleid. De voorkeur gaat uit naar meer kleinschalige voorzieningen en ontwikkelingen. Het ontwikkelingsplan wordt tot stand gebracht middels een interactief proces. Duurzaamheid is o.i. een belangrijke voorwaarde voor het laten slagen van toeristisch-recreatief beleid.

In deze beleidsnota worden de kaderstellende hoofdlijnen van beleid en de strategie voor ontwikkeling aangegeven. Er worden in deze nota geen concrete oplossingen voor specifieke knelpunten gegeven.

Daarnaast is in de laatste maanden van 2007 de gemeentelijke enquête (Burgerpanel) gebruikt om te peilen wat het toeristisch-recreatief gebruik is van de inwoners van Sint-Michielsgestel en welke behoeften en wensen men zoal heeft. Ook deze gegevens zijn gebruikt bij de totstandkoming van dit plan

1.3 Werkwijze Deze beleidsnota is in drie fasen tot stand gekomen: inventarisatie, discussie en uitwerking en presentatie.

Discussie Op basis van de inventarisatie is er een discussienota opgesteld over recreatie en toerisme in SintMichielsgestel; aanbod, doelgroepen, (on)mogelijkheden, beoordeling en knelpunten. Deze vormde de basis voor de workshop (21 november 2007). Het doel van de workshop, waaraan een specifieke groep van twaalf betrokkenen (zie bijlage 1) deelnam, was om de opgestelde SWOT-analyse te bediscussiëren en vast te stellen en om rond een drietal hoofdthema’s een visie en eventueel nieuwe voorstellen te formuleren. Deze drie hoofdthema’s waren: productontwikkeling, identiteit en promotie en organisatie. Ook deze avond leidde tot een boeiende discussie en een duidelijke richting met betrekking tot deze hoofdpunten van toekomstig beleid.

Inventarisatie In deze fase zijn als eerste allerhande nota’s, stukken en toeristisch informatiemateriaal bestudeerd. Direct daarna is een bezoek gebracht aan het gebied om ‘door de bril van de (deskundige) bezoeker’ te zien hoe Sint-Michielsgestel zich toeristisch-recreatief ontwikkeld heeft en welke kansen en mogelijkheden er liggen. Vervolgens zijn met circa twintig sleutelpersonen gesprekken gehouden, zoals ondernemende burgers, vrijwilligers, ambtenaren en ondernemers betrokken bij of belanghebbend in toerisme. De gesprekken hadden als doel een goed beeld te krijgen over de initiatieven, de (on)mogelijkheden van de toeristischrecreatieve ontwikkeling in de gemeente SintMichielsgestel, de gewenste identiteit en de samenwerking. Naast de individuele gesprekken is op 1 oktober 2007 een zogenaamde inloopavond gehouden in het dorpshuis te Sint-Michielsgestel. Ruim veertig personen gaven hun mening en brachten (nieuwe) ideeën te berde. Het was een inspirerende gedachtewisseling over recreatie en toerisme in de gemeente Sint-Michielsgestel. Een overzicht van geïnterviewde personen en deelnemers aan de inloopavond is weergegeven in bijlage 1.


Met de resultaten uit de verschillende workshops is een vertaling gemaakt naar ruimtelijke implicaties en maatregelen. Dit vormde de inzet om met verschillende ondernemers en vertegenwoordigers van organisaties op 12 december in het gemeenschapshuis van Berlicum nader van gedachte te wisselen over dit onderwerp. Uitwerking & presentatie Op basis van de uitkomsten van de inventarisatie- en discussiefase is een eerste concept ‘ToeristischRecreatief OntwikkelingsPlan’ opgesteld. Deze is eerst

14

besproken met de gemeente en daarna bijgesteld tot een tweede concept ontwikkelingsplan. Vervolgens is het tweede concept voorgelegd aan een groep belangstellenden en direct betrokkenen (3 maart 2008) en apart aan het college van Burgemeester & Wethouders. Na deze bijeenkomsten is het definitieve concept opgesteld, dat na overleg met de betrokken contactambtenaar en de verantwoordelijke wethouder, bijgesteld is tot het definitieve toeristisch-recreatieve ontwikkelingsplan.

1.4 Leeswijzer Deze definitieve versie van het ToeristischRecreatieve OntwikkelingsPlan "Sint-Michielsgestel: het groene buiten!" bestaat uit zes hoofdstukken. Na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 recreatie en toerisme in Sint-Michielsgestel in algemene zin en zoveel mogelijk vanuit een objectief standpunt beschreven. Daarin komt ook het relevante overheidsbeleid ter sprake. Hoofdstuk 3 gaat in op de sterkten, zwakten, de nieuwe ontwikkelingen en de kansen en bedreigingen van het toerisme in SintMichielsgestel, waarbij de (subjectieve) beoordeling een belangrijke rol speelt. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met conclusies en strategische vragen. Deze laatste paragraaf vormt vervolgens het uitgangspunt voor de in hoofdstuk 4 beschreven visie en de speerpunten van beleid. De ruimtelijke vertaling van dit beleid is verwoord in het vijfde hoofdstuk. Hoofdstuk 6 beschrijft het strategisch actieplan inclusief voorstellen over een plan van aanpak, projecten, toetsingskader, uitvoeringsprioriteiten, planning van acties en de gewenste, toekomstige organisatie van de toeristische sector in SintMichielsgestel.

Om de leesbaarheid van deze beleidsnota te bevorderen is zoveel mogelijk achtergrondinformatie in bijlagen geplaatst. Dit betreft onder meer: de beschrijving van de vele relevante beleidsnota’s, het theoretische kader van de sterkte-zwakte analyse, algemene trends in het toerisme en de beoordeling van de potentiële projecten. Lopende het planproces is besloten om een zogenaamde thuisenquête over recreatie en toerisme te laten uitvoeren onder het zogeheten ‘Burgerpanel’ binnen de gemeente. Daarmee zijn behoeften en wensen van de eigen inwoners goed op tafel gekomen en deze zijn meegenomen bij het opstellen van dit ontwikkelingsplan. De concrete resultaten zijn samengevat in paragraaf 2.4 en uitgebreider weergegeven in bijlage 2. Daarnaast zijn enkele opvallende opmerkingen van individuele respondenten als illustratie opgenomen in dit ontwikkelingsplan. De essentie van deze beleidsnota is opgenomen in de samenvatting.


15


16

2 Recreatie en Toerisme in Sint-Michielsgestel

2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van toerisme en recreatie in de gemeente SintMichielsgestel. Allereerst wordt een beschrijving gegeven van de huidige stand van zaken van het toerisme. Daarna wordt de derde paragraaf stil gestaan bij de het overheidsbeleid, met name van aangrenzende beleidssectoren.

2.2 Beschrijving van het aanbod In deze paragraaf wordt de toeristisch-recreatieve sector als cluster beschreven op basis van de vier economische dimensies: aanbod, markt, netwerken en economische orde. 2.2.1 Aanbod Het aanbod wordt beschreven aan de hand van vier categorieën, te weten; verblijf, vermaak, verteer en vervoer.

−

−

Verblijf In de gemeente Sint-Michielsgestel zijn verschillende logiesaccommodaties beschikbaar waaronder een hotel Boer Goossens in Den Dungen, camping de Hooghe Heide, zeven B&B adressen, drie minicampings, groepsaccommodatie Zonnewende en Conferentieoord/Hotel de Ruwenberg. De laatste accommodatie neemt een eigenstandige positie in met een klandizie uit grote delen van de wereld. Per saldo worden dus relatief weinig toeristische bedden aangeboden. Vermaak De landschappelijke omgeving vormt een van de peilers waarop het toeristisch-recreatief vermaak is opgebouwd. Naast een gevarieerd ruraal landschap met daarin een prominente plaats voor de Dommel, de Aa en de Zuid-Willemsvaart, zijn delen van de Circumvallatielinie1 gelegen in de gemeente Sint1

Deze linie is een verdedigingsring rondom ’s-Hertogenbosch die in 1629 is aangelegd. De ring bestond


Michielsgestel. Het landschap is mede vormgegeven doordat de gegoede burgerij uit ’s-Hertogenbosch neerstreek in de groene omgeving van de stad. Verschillende kastelen/landgoederen getuigen daar nog van waaronder Seldensate, Kasteel Nieuw Herlaer en Wamberg. Het aanbod aan vermaak is relatief beperkt van omvang. Er zijn in de gemeente Sint-Michielsgestel enkele te bezoeken en/of te bezichtigen voorzieningen, zoals het Oudheidkundig Museum en museum 't Brabants Leven. Via de Hertogboeren kunnen diverse bedrijven worden bezichtigd. Op drie locaties kan er boerengolf worden gespeeld. Daarnaast is er vermaak in de vorm van evenementen. Met uitzondering van een internationale wedstrijd veldrijden en het regelmatig terugkerende Nederlands uit schansen, dijken, loopgraven ed. Thans zijn er nog diverse overblijfselen zichtbaar, waaronder de Jufferschans en de werken bij Haanwijk.

17

kampioenschap veldrijden, hebben de evenementen in Sint-Michielsgestel een overwegend lokaal karakter. De actieve(re) recreant kan zelf activiteiten ondernemen en vindt daarvoor onder meer tal van fietsen wandelroutes in het buitengebied die lopen over of langs bestaande ontsluitingswegen, gefaciliteerd door het fietsknooppuntensysteem. Over de rivier de Dommel kan een kanotocht worden gemaakt. Naast de Meerse Plas als zwemgelegenheid beschikt de gemeente over het openluchtzwembad Zegenwerp. Een meer afgebakend recreatiegebied is Engelenstede bij Belicum. Dit gebied is 80 ha groot en bestaat uit akkers, weiden, bossen en vennen, heeft ruiter-, wandel-, ATB- en fietsroutes, zonne-, speel- en picknickweiden, een manege en er is de mogelijkheid voor het organiseren van een pony- en paardenkamp. De verschillende landgoederen, zoals Haanwijk, Seldensate en De Wamberg, bieden een aantrekkelijke habitat voor een openluchtrecreatief verblijf of activiteit. Daarnaast lopen er vanuit Gemonde tal van onverharde paden het buitengebied in en vormen daarmee een aantrekkelijke faciliteit voor een ommetje te voet of op de fiets. Een eigenstandige voorziening vormt golfclub De Dommel. Opgericht in 1928 vormt het een van de oudste golfverenigingen in Nederland. −

Verteer Uiteraard zijn er - in Brabantse traditie - diverse cafés, theehuizen en restaurants in en nabij de verschillende kernen binnen de gemeente.

−

diverse, vaak uiteenlopende bedrijven. Soms komt deze keten bewust tot stand, in de vorm samenwerking, vaak slechts toevalligerwijs. In het laatste geval wordt deze toeristische keten samengesteld door consumenten die bij het ene bedrijf overnachten en overdag hun vermaak elders zoeken en ook ergens anders een hapje eten. De toeristisch-recreatieve keten van Sint-Michielsgestel strekt zich uit over de gemeentegrenzen. Veel verblijfstoeristen zoeken bijvoorbeeld hun vermaak en verteer in ’s-Hertogenbosch. Omgekeerd komt natuurlijk ook voor.

Vervoer Sint-Michielsgestel heeft een goede ontsluiting op grond van de ligging nabij de A2, de A59, N279 en N617. Het openbaar vervoer van en naar de gemeente beperkt zich tot streekvervoer en een buurtbus. Voorts loopt er een fietsroute langs de rivier Aa en een NS-wandelroute over de Keerdijk. Het fietsroutenetwerk-knooppuntensysteem van het Brabantse Routebureau en BBT is vanaf 2008 volledig operationeel. 2.2.2 De markt en doelgroepen De huidige toeristische markt in Sint-Michielsgestel is hoofdzakelijk een dagrecreatieve markt. Het allerbelangrijkste segment van de toeristischrecreatieve markt bestaat uit de eigen inwoners die zich ‘toeristisch gedragen’ in het bezoek aan de horecavoorzieningen, evenementen en andere activiteiten.

−

Promotie en informatieverstrekking De promotie-activiteiten en informatieverstrekking geschiedt via de Regio VVV Meierij & NoordoostBrabant. Overeenkomstig de afspraken in de regio draagt ook de gemeente Sint-Michielsgestel mee aan de Regio VVV (in 2007 was deze bijdrage € 16.361; deze bijdrage wordt jaarlijks bijgesteld conform de prijsindex). Deze samenwerking en afdracht is gebaseerd op een set van afspraken over de te leveren diensten. Één van die diensten betreft de VVVfolderservicepost, welke is ondergebracht in het gemeentehuis van Sint-Michielsgestel en waar informatie en folders gehaald kunnen worden over onder meer fiets-, wandelen skeelerroutes.

−

Evenementen In de verschillende plaatsen in de gemeente SintMichielsgestel worden jaarlijks verschillende evenementen georganiseerd met een overwegend lokaal en/of regionaal karakter. Uitzondering hierop vormt een internationale wedstrijd veldrijden, die jaarlijks in Sint-Michielsgestel plaatsvindt.

Een tweede categorie ‘dagbezoek’ bestaat uit wandelaars en fietsers die vanuit de gemeente ’sHertogenbosch komen voor een aangenaam verblijf in de groene omgeving binnen de gemeente SintMichielsgestel. De derde categorie betreft de verblijfsrecreanten. Deze zijn echter moeilijk onder één noemer te vatten omdat de verschillende logiesverstrekkers (Ruwenberg, Zonnewende, Boer Goossens, Hooghe Heide, de minicampings en de B&B-accommodaties) ieder hun eigen specifieke markt bedienen. 2.2.3 Netwerken Als geen andere sector bestaat de dienstverlening in de toeristisch-recreatieve sector uit een aaneenschakeling van producten en diensten van


18

2.2.4 Economische orde Tot op heden is er niet een uitgesproken toeristische visie en strategie bij het gezamenlijke bedrijfsleven over de wijze waarop het toerisme zich dient te ontwikkelen. In de verschillende kernen binnen de gemeente opereren ondernemers- en winkeliersverenigingen. De Koninklijke Horeca Nederland, Afdeling SintMichielsgestel toont enige activiteiten om tot enige vorm van samenwerking te komen. Enkele agrarische ondernemers hebben de handen ineengeslagen onder de naam ‘Hertogboeren’ en bieden verschillende arrangementen, vestingfietsen, bedrijfsbezoeken en streekproducten aan. Noch de horecaondernemers, noch de logiesverstrekkers kennen verder enige vorm van (structureel) gezamenlijk overleg voor toeristischrecreatieve onderwerpen. Binnen de gemeente zijn verschillende heemkundekringen en natuurorganisaties actief. Daarnaast kent de gemeente een bloeiend verenigingsleven. Reeds eeuwenlang hebben zich gegoede burgers als ook katholieke monnikenorders gevestigd in de gemeente Sint-Michielsgestel. Dit heeft tot op de dag van vandaag haar sporen achtergelaten in het landschap en de sociaal-economische orde binnen de gemeente. Onder andere de aanwezigheid van Viataal (voorheen het Doveninstituut) en Ruwenberg getuigt hier onmiskenbaar van.

2.3 Overheid De overheid, de gemeente in het bijzonder, heeft een grote invloed op de economische dynamiek van de toeristisch-recreatieve sector. Beleid, weten regelgeving, subsidieverstrekking, ontwikkeling en beheer van de openbare ruimte en groenvoorzieningen vormen enkele taken die in handen liggen van de overheid en van grote invloed zijn op de mogelijkheden van het toerisme en de recreatie in Sint-Michielsgestel. De gemeente stelt zichzelf ten doel om een goed klimaat te scheppen voor de ontwikkeling van het toerisme en voor stimulering van het ondernemerschap daarbinnen. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het basispakket aan (openlucht)recreatieve voorzieningen zoals een samenhangend stelsel van wandelen fietspaden, speel-, zon-, zwem- en vismogelijkheden in de gehele gemeente. Deze verantwoordelijkheid voert de gemeente thans geheel zelfstandig uit, met uitzondering van het fietsknooppuntennetwerk dat ontwikkeld is door de provincie en beheerd zal worden door het Brabants Bureau voor Toerisme. Er is opvallend genoeg geen regionale beheersmaatschappij, zoals een recreatieschap, actief in dit deel van Brabant. Wel worden er binnen het regionale samenwerkingsverband Nationaal Landschap ‘Groene Woud’ enkele toeristisch-recreatieve initiatieven ontplooid om tot een gezamenlijke gebiedsbranding te komen. Sint-Michielsgestel ligt gedeeltelijk in dit plangebied. In bijlage 3 van deze nota wordt een samenvatting gegeven van de provinciale, regionale en lokale beleidsstukken die van belang zijn voor toerisme en


recreatie in Sint-Michielsgestel. In deze bijlage passeren de volgende nota’s de revue: 1. Provinciaal: − (Ont)spannend Brabant − Beleidsnota Buitengebied in Ontwikkeling − Recreatie en toerisme en bestemmingsplannen buitengebied in Noord-Brabant 2. Regionaal: − Marketingactiviteitenplan 2007, Regio Meierij & Noordoost-Brabant − Recreatievisie ’s-Hertogenbosch − Met treil en zeil. De organisatie, evaluatie en vooruitblik van de Stichting Regio VVV − Meierij in stelling gebracht 3. Lokaal: – Dossier Groene Kamer – De ecologische verbindingszone langs de Dommel

–

–

Uit deze beleidsnota’s kunnen de volgende conclusies voor recreatie en toerisme in en om SintMichielsgestel getrokken worden: De provincie Noord-Brabant beoogt de kwaliteit en mogelijkheden voor het toerisme en recreatie in de provincie verder tot ontwikkeling te brengen onder andere door de aanleg van het fietsroutenetwerk. Eveneens is het cultuurtoerisme een speerpunt voor de provincie. Andere speerpunten zijn innovatie, ketensamenwerking en plattelandstoerisme. Het Brabants Bureau voor Toerisme heeft van de provincie een belangrijke rol gekregen bij het organiseren van de sector en de uitvoering van beleid. De beleidsnota ‘Buitengebied in Ontwikkeling’ van de Provincie biedt veel aanknopingspunten voor het gemeentelijke beleid in het buitengebied. Het stelt geen strakke kaders, maar laat ruimte voor lokale

19

–

wensen. Speciale aandacht is er voor overgangsgebieden stad-platteland en de plaats van natuur en recreatie daarbinnen. De provincie wil een vitaal platteland en ruimte geven aan oude en nieuwe economische dragers. Er wordt vastgehouden aan de leidende principes van het Streekplan 2002. Hergebruik van oude agrarische bedrijfsgebouwen voor recreatieve voorzieningen is goed mogelijk. Het rapport van TOP Brabant over nieuwe ontwikkelingen in het buitengebied is vooral interessant voor de beleidsparagraaf in het kader van de Wet op de Openlucht Recreatie. Vastgesteld kan worden dat TOP er goed over nagedacht heeft en tal van goede adviezen hierover geeft. Wel zijn veel adviezen erg behoudend en gericht op de belangenbescherming van de deelnemers, ondernemersorganisaties in het TOP zelf. Enkele voorbeelden hiervan zijn: het maximeren van het aantal kleinschalige kampeerterreinen per gemeente; het beperken van het aantal standplaatsen per minicamping tot 25 en het koppelen van kleinschalige recreatieve voorzieningen aan agrarische bedrijven.

2.4 Recreatie-onderzoek Via het gemeentelijk burgerpanel heeft er in de periode van het opstellen van het beleidsplan een thuisonderzoek plaatsgevonden met als doel de mening en ideeën van bewoners te achterhalen over verschillende onderwerpen die te maken hebben met de vrijetijdsbesteding in en om de gemeente. Daarvan wordt in deze paragraaf kort verslag gedaan. In bijlage 2 worden enkele tabellen uit dit onderzoek weergegeven. Allereerst is een relativering op z’n plaats. Het onderzoek is een relatief kleine steekproeftrekking

geweest uit een behoorlijke populatie. Dit betekent dat er een zekere marge van onnauwkeurigheid kan zitten in de uitkomsten. Desalniettemin zijn de uitkomsten waardevol voor het interpreteren van de wensen vanuit de bevolking op het vlak van vrijetijdsbesteding in en om de gemeente. De meeste gebezigde recreatieve activiteiten zijn: uit eten gaan, wandelen en fietsen. Deze worden door meer dan 80% van de lokale bevolking beoefend. Uitgesplitst naar opleiding, leeftijd en geslacht van de respondenten tekent zich enige nuancering af, maar in grote lijnen blijven de uitkomsten hetzelfde: de drie genoemde activiteiten zijn verreweg het meest populair. Gezien de afgelegde afstand worden wandelen en fietsen voor het overgrote deel in en om de gemeente ondernomen. Daarbij dient te worden aangetekend dat het ‘uit eten gaan’ ook veel buiten de gemeente plaatsvindt. Wandelen en fietsen zijn daarnaast activiteiten die men dagelijks of wekelijks beoefend. De overige activiteiten worden aanmerkelijk minder beoefend. Naar afstand gemeten gaan de meeste inwoners vanuit de verschillende kernen in Sint-Michielsgestel naar ’s-Hertogenbosch voor deze vormen van recreatief tijdverdrijf. Op de vraag aan welke activiteiten de meeste waarde wordt gehecht, blijkt eveneens dat wandelen en fietsen het hoogste scoren. Het ‘dagkamperen’ en het bezoek aan een bezienswaardigheid scoren laag in de volgorde van belangrijkheid. Aan de respondenten is de vraag voorgelegd welke locatie hen het meest dierbaar is. Daar komen antwoorden uit naar voren die de verbondenheid met


de directe leefomgeving aangeven. De inwoners van Berlicum en Middelrode benoemen de bossen bij de Hooghei, Engelenstede en de Wamberg als dierbaarste locatie. De respondenten uit Den Dungen en het Maaskantje betitelen de dijken als favoriete locatie, vaak in combinatie met het wandelen en fietsen daarover. Voor de inwoners uit Gemonde is het Dommeldal en de omgeving van de Hooibrug het meest waardevol. De bossen en landgoederen in en om 't dorp SintMichielsgestel (gemeentebos; Zegenwerp; Gruyterbos, Sterrebos, Park Ruwenberg, Wamberg, etc.) vormen de meest gewaardeerde locaties aldaar. De knelpunten die worden genoemd zijn op hoofdlijnen: achterstallig beheer (wortels in het wegdek, slechte fietspaden, rommel), conflicten met andere weggebruikers, simpelweg te druk en het niet aan de regels houden door mederecreanten. Voor een deel komt er ook een beeld naar voren van een kwantitatief tekort aan recreatievoorzieningen, zeker daar waar het druktebeleving betreft. In het verlengde van de knelpunten komt op de vraag over voorzieningen die worden gemist een gemêleerd beeld naar voren. Vanuit Berlicum worden verschillende voorzieningen genoemd, variërend van een bioscoop tot een zwembad en een goede (fiets)verbinding met de andere dorpen uit de gemeente. Verschillende mensen geven ook aan naar ’s-Hertogenbosch te gaan voor datgene wat in Berlicum niet aanwezig is. De inwoners van Den Dungen noemen een zwembad als meest gemiste voorziening. Enkele andere suggesties zijn een beter fietspad, een plein in het centrum en meer mogelijkheden voor het maken van een ommetje. In

20

Gemonde is geen gemeenschappelijke noemer te vinden en variëren de suggesties van marktplein tot goede fietspaden. Voor de plaats Sint-Michielsgestel worden eveneens veel verschillende voorzieningen genoemd: van overdekt zwembad en betere terrassen tot meer winkels. Voor de hand liggend is dat suggesties ter verbetering in lijn liggen met hetgeen als knelpunt of tekort wordt ervaren. Daarin wordt een uitgebreide lijst met wenselijk geachte voorzieningen samengesteld. De volledige lijst staat ter inspiratie in bijlage 3 weergegeven. In het thuisonderzoek is eveneens de vraag gesteld welke beelden de bewoners hebben van hun eigen gemeente. Daarbij worden begrippen genoemd als: ‘groen’, natuur, kleinschalig, ‘boerderijen’, mooi, afwisselend, rustig, dorps en Bourgondisch.


21


22

3 Beoordeling

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een nadere beoordeling gegeven van de kwaliteiten van de toeristische sector in de gemeente Sint-Michielsgestel in de vorm van een sterkte-zwakte analyse. Daarnaast wordt een beschouwing gegeven van de opmerkingen die zijn gemaakt tijdens de interviews over de toeristische toekomst van Sint-Michielsgestel met betrekking tot doelgroepen, voorzieningen, identiteit, promotie en organisatie. Tot slot wordt een overzicht gegeven van de voornaamste (regionale) ontwikkelingen op toeristisch-recreatief gebied en de kansen die dit oplevert voor Sint-Michielsgestel.

3.2 Sterkte zwakte analyse De onderstaande opsomming van sterke en zwakke punten is gebaseerd op informatie die verkregen is uit vraaggesprekken met de vertegenwoordigers uit de toeristische sector en de inloopavond. Uiteraard zijn daar ook de beoordelingen van de onderzoekers aan toegevoegd.

STERK

+

Marktpositie Dichtbij bekende stad ’s-Hertogenbosch

+ + + + + + + + + + + +

Productiefactoren Dommel- en Aa-dal Centrale ligging (Auto)bereikbaarheid Congrescentrum Ruwenberg Dorpenstructuur Landgoed Gevarieerd landschap Fietsmogelijkheden Golfbaan Openluchtzwembad Historische gebouwen en verhalen Keerdijk


+ + + +

Economische orde Buitenplaats bij ’s-Hertogenbosch ‘Vrij- en eigenzinnig’ sfeer/mentaliteit Brabantse gemoedelijkheid Viataal

+

Netwerken Actieve (hertog)boeren

+ + + +

Overheid Centrumplan Sint-Michielsgestel Enquête als faciliteit Nationaal Landschap Groene Woud Samenwerkingsmogelijkheden met andere gemeenten Meierij

23

3.3 Trends en ontwikkelingen In deze paragraaf wordt een beknopt overzicht gegeven van de voornaamste ontwikkelingen, trends en kansen op het gebied van recreatie en toerisme welke van toepassing (kunnen) zijn binnen de gemeente Sint-Michielsgestel. In bijlage 5 is een uitgebreid overzicht van relevante trends weergegeven.

ZWAK

–

– – – – – – – – – – – – –

Marktpositie Onvoldoende imago (inhoud en kracht) Productiefactoren Echte woonkern ontbreekt Geen specialiteiten Weinig verblijfsmogelijkheden Gering dagrecreatief aanbod en voorzieningen Verbinding met de Dommel Wandelfaciliteiten Bebording vanaf snelwegen Musea Centrum Sint-Michielsgestel Doorlopende paden Te weinig routes Toegankelijkheid natuurgebieden Brabants Landschap Fietsmogelijkheden ten noorden van ZuidWillemsvaart

– –

Economische orde Geen duidelijke identiteit Daadkracht!

– – –

Netwerken Zwakke promotie (ontbreken promotiemateriaal) Samenwerking en ketenvorming Samenwerking overheid binnen de regio

– –

Overheid Geen recreatief-toeristisch beleid Uitvoering Centrumplan

−

De bevolking in Nederland zal in de komende decennia nog enigszins toenemen. Dit gaat tegelijkertijd gepaard met een afname van het aantal jongeren en een forse toename van het aantal ouderen. Vooral deze laatste groep zal de toeristischrecreatieve markt en dus ook de voorzieningen meer en meer gaan bepalen.

−

Verder zullen, naar verwachting, allochtonen actiever gaan deelnemen aan allerlei vormen van (openlucht)recreatie. Zij stellen hun eigen eisen aan voorzieningen.

−

De laatste decennia is het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking beduidend gestegen. Datzelfde geldt voor de individualisering en emancipatie. De consument is hierdoor kritischer geworden en doelgroepen zijn steeds verder gesegmenteerd geworden.

−

Er is meer aandacht voor gezondheid en het persoonlijk welbevinden; de "kwaliteit van het leven". Dit uit zich door de opkomst van welnesscentra, hogere uitgaven voor goed eten en drinken, het gebruikmaken van luxe, comfortabele voorzieningen.


−

Ondanks de milieuproblematiek blijft de auto het belangrijkste vervoermiddel in de vrije tijd.

−

Het welvaartniveau in Nederland blijft hoog waardoor uitgaven voor vrije tijd onverminderd hoog zullen blijven.

−

De informatie overdracht via internet groeit door. De keuzemogelijkheden en daarmee de concurrentie zullen daardoor verder toenemen.

−

Het merendeel van de vrijetijdsactiviteiten vindt plaats in de directe leefomgeving. Deze vorm van dagrecreatie zal in de toekomst nog verder in betekenis en aantal toenemen.

−

Wandelen en fietsen in een natuurlijke omgeving worden het meest ondernomen. De deelname aan individuele recreatiesporten zal in versterkte mate groeien, met name ook onder de ouderen uit de samenleving.

−

De verlegging van de Zuid-Willemsvaart betekent een aanzienlijke landschappelijke ingreep, maar biedt ook nieuwe kansen voor Sint-Michielsgestel, met name op het gebied van watersport.

−

De plannen voor de landschappelijke, ecologische ontwikkeling van de Dommel en de Aa betekenen een versterking van het landschap en bieden bovendien concreet uitzicht op een verbetering van de recreatieve mogelijkheden ter plekke.

−

Het Nationale Landschap Groene Woud initieert een sterke regionale samenwerking, gebiedsontwikkeling en gebiedsbranding.

24

−

−

Het uitblijven van bebouwing in het gebied Kloosterstraat biedt de mogelijkheid om deze grond in samenwerking met de gemeente ’s-Hertogenbosch bruikbaar te maken voor toeristisch-recreatieve activiteiten. Geïnitieerd vanuit Europese besluitvorming zal de sociaal-economische positie van de landbouw ingrijpend gaan veranderen. Deze kentering is reeds zichtbaar en dwingt veel agrariërs tot een ingrijpende heroriëntatie. Een van de gevolgen is een zoektocht naar alternatieve bronnen van bestaan. Recreatieftoeristische dienstverlening vormt één van de mogelijkheden. Een dienstverlening die overigens niet alleen aan agrariërs is voorbehouden.

3.4 Kansen en bedreigingen Gegeven bovenstaande beoordeling en de verschillende trends die worden voorzien voor de komende decennia, kunnen concluderend diverse kansen en bedreigingen voor Sint-Michielsgestel worden opgesomd. Deze worden hierna kort en bondig aangestipt. 3.4.1 Kansen De eeuwenlange traditie van groene buitenplaatsen en daarmee impliciet de relatie met de stad 's-Hertogenbosch is nog steeds aanwezig maar heeft een andere, onder meer recreatief-toeristische inhoud gekregen. Destijds en ook nu liggen de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten ten grondslag aan deze propositie. Gegeven het toenemend belang van recreatie dichtbij huis, de aandacht voor welzijn, wellness en gezondheid biedt het versterken van deze relatie een uitgelezen kans.

's-Hertogenbosch is een aantrekkelijke en succesvolle bestemming in toeristisch Nederland. Aanhaken op dit succes en het in ruimtelijke, organisatorisch en promotionele zin versterken van de samenwerking is een kansrijke optie om het stadstoerisme een groen, rustig en actief alternatief te bieden gedurende het verblijf aldaar. Het Groene Woud biedt een aantrekkelijk perspectief om de groene kwaliteiten van het landschap binnen de gemeente verder te versterken. Zoals gesteld zijn deze kwaliteiten sedert lange tijd al een goede basis gebleken voor het leven in en om Sint-Michielsgestel. Het verleggen van de Zuid-Willemsvaart biedt een uitgelezen kans om spreekwoordelijk ‘werk met werk’ te maken. Tussen de Dungense brug en de A2 (en verder tot in het centrum van ‘s-Hertogenbosch) verdwijnt de beroepsvaart van het kanaal en biedt daarmee de mogelijkheid om voor de pleziervaart nieuwe voorzieningen te scheppen. Dit zou een sterke impuls kunnen geven aan de lokale watersport. De landschappelijke ontwikkelingen van de Dommel en Aa scheppen goede mogelijkheden om ook de recreatieve mogelijkheden te verbeteren. Voorwaarde daarbij is wel dat de recreatieve functie van deze gebiedsontwikkeling ook naar behoren een plaats krijgt in de planontwikkeling en uitvoering. Kleinschalige, karaktervolle logiesaccommodaties worden in toenemende mate gezocht en gevonden door de ‘vergrijzende’ toerist. De landschappelijke omgeving en de aantrekkelijke onderkomens in het buitengebied van de gemeente Sint-Michielsgestel kunnen zich ontwikkelen tot een dergelijke accommodatievorm.


– – –

– –

Enkele andere, uit algemene trends af te leiden kansen zijn: Inspelen op de groeiende groep actieve senioren; Inspelen op de kritische, individualistische consument en de behoefte aan wellness en gezondheid; Inspelen op de behoefte aan recreatie dichtbij huis en de onverminderde belangstelling voor fietsen en wandelen; Inspelen op de promotiemogelijkheden van internet; Inspelen op subsidiemogelijkheden binnen REAP, Interreg IV, POP2, OP-Zuid, ILG. 3.4.2 Bedreigingen Vrijetijdsbesteding is een competitieve sector geworden. Vele recreatief-toeristische mogelijkheden worden aangeboden. Deze het hoofd bieden vraagt om goede toeristische ondernemers en een krachtige organisatie. Daarnaast is een heldere identiteit en imago van belang om op dit speelveld succesvol te opereren. Deze voorwaarden zijn binnen de gemeente Sint-Michielsgestel niet of nauwelijks ontwikkeld en vormen een belemmering in de ontwikkeling. Samenwerking tussen (Brabantse) gemeenten op het vlak van recreatie en toerisme; ontwikkeling en beheer is geen vanzelfsprekende zaak. Terwijl dit wel nuttig en noodzakelijk is, want de toeristen zien die bestuurlijke grenzen niet. Om tot het juiste, intensieve niveau van samenwerking te komen, is een kwetsbaar proces. Indien het niet lukt, belemmert dit ook de ontwikkeling en promotie. In het verlengde van het bovenstaande ligt het volgende. Een kansrijke propositie is om het groene kwartier voor 's-Hertogenbosch te worden. Dit betekent automatisch dat investeringen ten behoeve van deze recreatieve functie niet enkel voor rekening

25

van de gemeente Sint-Michielsgestel dienen te komen. Echter dit inzicht en uitgangspunt is geen garantie voor daadwerkelijke bijdrage vanuit de gemeente 'sHertogenbosch. De Zuid-Willemsvaart vormt een stevige fysieke, maar ook mentale barrière in de gemeente. De daaruit voortvloeiende tweedeling binnen de gemeente wordt door iedereen onwenselijk geacht, maar feitelijk kan er weinig aan gedaan worden. Dit fenomeen wordt nog eens versterkt en benadrukt door de grens van het Nationale Landschap Het Groene Woud die precies over deze vaart loopt (overigens staat deze grens nog ter discussie; in 2008 wordt hierover een definitief besluit genomen).

3.5 Conclusies en strategische vragen Uit de sterkte-zwakte analyse komt samengevat een volgend beeld naar voren. Sint-Michielsgestel heeft vanuit het verleden een reputatie van het groene buitenverblijf en van de groentetuin van ’s-Hertogenbosch en van hard werken op het land. Dit historische profiel is helaas (nog) niet gebruikt om een sterk imago te ontwikkelen. De toeristisch-recreatieve sector is nauwelijks ontwikkeld en behalve door enkele bedrijven zelf, is er geen marktpositie ingenomen. Desalniettemin zijn vele historische artefacten en relicten (landgoederen, verdedigingswerken) tastbaar aanwezig. Waarom wordt daar zo weinig mee gedaan? Daarnaast is er onder een groep agrariërs zeker de mentaliteit aanwezig om meer te doen met recreatie, toerisme en de mogelijkheden daartoe. Het primaire toeristisch-recreatieve product SintMichielsgestel (natuur en landschap, routes,

De ondernemers binnen de gemeente zijn goed georganiseerd in verschillende lokale verbanden, maar doen buiten hun kern bijna niets samen en al helemaal niet op toeristisch-recreatief gebied, in de vorm van promotie, evenementen en/of arrangementen. Waarom krijgen al deze ondernemers (-organisaties) en de gemeente samen niet een goed promotiebeleid en evenementenprogramma van de grond?

cultuurhistorie, attracties en een aantrekkelijke stad in de directe omgeving) is in de basis voor specifieke doelgroepen redelijk aanwezig. Maar het is naar de huidige maatstaven nog niet volledig op niveau en zeker de attractiewaarde, de samenhang, promotie en een goede profilering ontbreken. Sint-Michielsgestel zal en hoeft ook geen toeristische topbestemming te worden. Met wat meer durf, goede wil, goede keuzes, aanvullende productontwikkeling en promotie is er, zeker voor specifieke groepen, meer van te maken.

In de regio Midden-Brabant vormt het toerisme een belangrijke en gewaardeerde economische sector met de bekende trekkers, zoals de stad ‘s-Hertogenbosch en kennisinstituten, zoals de Universiteit Tilburg en Telos. Daarnaast wordt er op regionaal samengewerkt binnen het Nationaal Landschap Groene Woud. Deze bundeling van krachten biedt kansen voor SintMichielsgestel om toeristische bedrijvigheid en de regionale samenwerking verder te ontwikkelen.

Eén van die punten waar weinig mee gedaan wordt, is bijvoorbeeld het landschap. Dit is zeer aantrekkelijk, kent tal van geleidelijke overgangen (gradiënten, zoals van nat naar droog en klei naar zand) en daardoor een grote natuurlijke variatie. Deze variatie is nog maar beperkt gebruikt om een aantrekkelijke recreatieve en toegankelijke omgeving voor de eigen bevolking en de bezoekers te scheppen. Een ander punt betreft de bevolking en ondernemers. Deze hebben geen toeristische traditie. Desondanks komen er nu al veel dagjesmensen uit ’sHertogenbosch een middagje fietsen, wandelen, kanoën of paardrijden. Echter diezelfde mensen gaan meestal terug naar ’s-Hertogenbosch om te dineren of iets anders te doen, omdat er te weinig bezoeken eetgelegenheden zijn. Daarnaast trekken eigenstandige accommodaties als Zonnewende, Ruwenberg en de golfbaan grote groepen bezoekers. Maar wat kunnen ze doen in Sint-Michielsgestel na het golven, na de conferentie of na het educatieve programma? Groepen zijn wel te trekken, maar ze moeten ook gebonden worden met aantrekkelijke programma’s, arrangementen, activiteiten etc. Gelukkig speelt de groep Hertogboeren daar meer en steeds beter op in, nu ook al met ‘vestingfietsen’.


a.

b.

c.

d.

Afgeleid van bovengenoemde kansen en conclusies kunnen de volgende strategische vragen voor SintMichielsgestel geformuleerd worden: Wat is de toeristische identiteit van de gemeente en hoe kan deze het meest efficiënt inhoud krijgen en bevestigd worden? Hoe kan de gemeente Sint-Michielsgestel met beperkte middelen de kansen op toeristisch-recreatief gebied optimaal benutten? Hoe kan de samenwerking in de sector tot stand worden gebracht op het vlak van marketing (zijnde productontwikkeling en promotie) en evenementen? Op welke wijze kan de gemeente de kansen benutten die de stad ’s-Hertogenbosch, Nationaal Landschap Het Groene Woud en enkele ruimtelijke ontwikkelingen bieden? Hoe kan de samenwerking met andere gemeenten vorm krijgen en effectief worden?

26

4 Beleidsvisie recreatie en toerisme

4.1 Inleiding Op basis van de inventarisatie en analyse wordt in dit hoofdstuk de beleidsvisie op recreatie en toerisme in de gemeente Sint-Michielsgestel beschreven. Eerst wordt de doelstelling en identiteit beschreven. Daarna wordt de visie op de markt, het aanbod, de netwerken en economische orde beschreven. Midden in het hoofdstuk wordt de visie aan de hand van een ‘ontwikkelingskaart recreatie en toerisme’ samenvattend weergegeven. De uitwerking van de visie in een strategisch actieplan staat in hoofdstuk 6.

4.2 Doelstellingen De drie hoofddoelstellingen van het toeristischrecreatief beleid van de gemeente Sint-Michielsgestel voor de komende 5 tot 10 jaar zijn: 1. Het positioneren van de gemeente als een groene toeristisch-recreatieve bestemming dichtbij vestingstad ‘s-Hertogenbosch, het daartoe scheppen en beheren van een aantrekkelijk pakket aan toeristische en

openluchtrecreatieve voorzieningen en het mede zorg dragen voor een goede promotie van dit geheel. 2. Het creëren van heldere en stimulerende voorwaarden waarbinnen de recreatie, het toeristisch bedrijfsleven en ondernemende burgers de kansen kunnen benutten. 3. Het initiëren en bestendigen van sterke samenwerkingsverbanden tussen de gemeente en de toeristisch-recreatieve sector, tussen de gemeenten Sint-Michielsgestel en ’s-Hertogenbosch en tussen de gemeenten en beherende organisaties in het Nationaal Landschap Het Groene Woud. Om deze doelstellingen, die in de volgende paragrafen meer concreet uitgewerkt worden, te realiseren zal de inzet van de gemeente Sint-Michielsgestel op de volgende zaken gericht zijn: 1. Het uitvoeren c.q. bevorderen van de projecten uit het strategisch actieplan. 2. Het zoveel mogelijk stimuleren en ondersteunen van burgers, organisaties en ondernemers die initiatieven nemen op het gebied van recreatie en toerisme en


3.

4.

5.

6.

7.

daarvoor menskracht en geld vrijmaken, met name als deze initiatieven de identiteit en het gewenste imago versterken. Het nemen van concrete stappen om de samenwerking met de omliggende gemeenten vorm te geven. Periodiek overleg met vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties over recreatie en toerisme. Het ter hand nemen van een aantal projecten die de verbindingen tussen het toeristisch-recreatief product Sint-Michielsgestel en dat van ’s-Hertogenbosch en het NL Het Groene Woud mogelijk maken c.q. versterken, mede omdat hiermee de gekozen identiteit ondersteund wordt. Het tezamen met het bedrijfsleven en lokale organisaties meer en beter promoten van (de identiteit van) Sint-Michielsgestel door middel van evenementen, internet, arrangementen etc. Het behouden, bewaken en waar mogelijk versterken van de kwaliteiten van de diverse plaatsen en van het landschap.

27

8. Extra aandacht voor initiatieven en projecten op het gebied van duurzaam toerisme, agrotoerisme, dynamisch beekdal en de ecologische verbindingszone en het gebruiken van de kansen op het gebied van watersport en waterrecreatie rondom de Meerse Plas en de Zuid-Willemsvaart.

4.3 Identiteit en imago Sint-Michielsgestel kiest er voor zich primair te positioneren als ‘het groene buiten bij ’sHertogenbosch’. Daarnaast geeft het aan de recreatieve toegangspoort te zijn voor het Nationaal Landschap Het Groene Woud en de Groene Delta rondom ‘s-Hertogenbosch. De gemeente verbindt zich hierdoor aan landgoederen, de natuur en (de historie van) ‘s-Hertogenbosch. De geschiedenis van deze streek is door de eeuwen heen sterk verbonden geweest met de stad ’s-Hertogenbosch, het landleven, het zijn van een groentetuin voor de stad en de strijd met en tegen de natuurlijke elementen. Dit is terug te zien en te vinden in het bekenlandschap, de landgoederen, de restanten van verdedigingswerken, de lintbebouwing op dijkjes en in verschillende monumentale gebouwen. Ook de mentaliteit van de oorspronkelijke inwoners van de gemeente Sint-Michielsgestel is nog verbonden met het landleven en de ambivalentie ten opzichte van de grote stad ‘s-Hertogenbosch. En in de huidige tijd is Sint-Michielsgestel weer nauw verbonden met de stad, met de natuur en het landschap: voor de eigen inwoners is de stad de werkplek, voor de stadbewoners is Sint-Michielsgestel het recreatieve uitloopgebied, maar ook door natuur- en waterbeheer, de moderne landbouw, de

natuurexcursies, evenementen en de toeristischrecreatieve bedrijvigheid. In eerdere beleidsdocumenten heeft de gemeente al aangegeven zich te willen profileren als ‘groene kamer’. In dit voorstel wordt dit nader gespecificeerd door het woord ‘kamer’ te vervangen door ‘buiten’ en door ’s-Hertogenbosch er aan toe te voegen. Het woord ‘buiten’ heeft een sterkere toeristischrecreatieve associatie. De plaatsbepaling als toevoeging maakt duidelijker waar het is, want groen vind je overal in Nederland. Daarnaast maakt het ook de promotie makkelijker, want iedereen is bekend met ’s-Hertogenbosch en weet dat het een aantrekkelijke stad is. Voorts ontvangt ’s-Hertogenbosch nu al veel toeristen (de 5de stad van Nederland in dit opzicht) en daar kan Sint-Michielsgestel van mee profiteren. Sint-Michielsgestel als het groene buiten, als recreatieve gemeente tegen ’s-Hertogenbosch aan is ook goed bruikbaar in de algemene promotie van de gemeente, bijvoorbeeld voor het aantrekken van nieuwe bedrijven en bewoners, want het is er aangenaam buiten verblijven met de stad en haar voorzieningen ‘om de hoek’. Om deze identiteit kracht bij te zetten en het ook werkelijk als imago te verwerven zal de gemeente projecten, activiteiten, evenementen, promotie-acties en andere zaken ondersteunen, die consequent en continu bijgedragen aan de versterking van deze identiteit. Daarnaast zal zij zelf een aantal projecten (laten) uitvoeren ter ondersteuning van deze identiteit, zoals het verbeteren van de wandelen fietsverbindingen met ’s-Hertogenbosch, het zichtbaar maken van oude verdedigingswerken die een geheel vormden met die van ’s-Hertogenbosch en het ontwikkelen van een nieuw aansprekend evenement waarin het groene buiten met al haar elementen


(landgoederen, natuur, ecologische landbouw, de Dommel) centraal staan. Tenslotte kan met deze keuze aangesloten worden bij het samenwerkingsverbanden rondom De Groene Delta, Het Groene Woud en de Meierij in Stelling gebracht en tal van lopende projecten zoals: de Ecologische verbindingszone Dommel, Zandpaden Gemonde, dynamisch beekdal de Aa en de landschapsvisie Bossche Broek-Keerdijk-Meerse Plas.

1. 2. 3. 4.

4.4 Doelgroepen Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente richt zich primair op de volgende vier doelgroepen: Inwoners Dagjesmensen uit ‘s-Hertogenbosch Verblijfstoeristen en verblijfsgroepen Specifieke groepen, zoals bedrijven, vissers en mountainbikes. Deze vier doelgroepen zijn getypeerd naar herkomst en aard van de belangrijkste recreatie-activiteit. Uiteraard is ook een indeling naar interessesfeer, bezoekmotief mogelijk. In dat geval is bijvoorbeeld de doelgroep ‘natuurrecreant’ erg belangrijk. Elke indeling heeft voor- en nadelen. Om praktische redenen, herkenbaarheid en ‘makkelijk’ te bereiken, is voor deze indeling gekozen. Hieronder worden deze vier doelgroepen en hun activiteiten kort beschreven.

1. Inwoners Gemeten naar (vrije) tijd doorgebracht in de gemeente zijn de eigen inwoners de belangrijkste doelgroep. Uit het onderzoek onder het burgerpanel blijkt ook duidelijk dat de inwoners graag hun

28

recreatieve behoefte in de directe leefomgeving willen vervullen, met name door het maken van een wandeling of fietstocht. In deze categorie vallen ook behoeften als de hond uitlaten, spelen, trimmen en hardlopen, vissen, skeeleren, paardrijden en kanoën op de Dommel. De tijdsduur van deze activiteiten varieert van een half uur tot een halve dag. Aansluitend op de openluchtrecreatieve activiteiten heeft de eigen bevolking behoefte aan (kleinschalige) voorzieningen voor toerisme en dagrecreatie voor ontmoeting, ontspanning en educatie, zoals horecagelegenheden, theater, bioscoop, discotheek, evenementen en een kinderboerderij. Een aantal van deze voorzieningen (zoals horeca, evenementen, de podiumvoorziening in Berlicum en een kinderboerderij) zijn wel aanwezig en hoeven dus niet nieuw ontwikkeld te worden. Goed beheer en vernieuwing blijven echter altijd noodzakelijk. Diverse andere van deze ‘basisvoorzieningen’, zoals bioscoop en discotheek, ontbreken echter, omdat het draagvlak qua inwoneraantal te laag is. De bewoners van SintMichielsgestel zijn hiervoor aangewezen op de nabij gelegen stad. 2. Dagjesmensen uit ‘s-Hertogenbosch Deze doelgroep, voornamelijk afkomstig uit ’sHertogenbosch omvat twee groepen: de inwoners en de bezoekers van de stad. In potentie zijn beide groepen aanzienlijk. In praktijk echter maken zij nog beperkt gebruik van de recreatiemogelijkheden in SintMichielsgestel. Dit komt omdat de mogelijkheden (nog) beperkt zijn, maar ook omdat het te onbekend is. Deze doelgroep valt verder uiteen in verschillende deelgroepen, te weten: de fietsers, de wandelaars, de kanoërs, de evenementenbezoekers, de mensen die komen voor een specifieke attractie of natuurexcursie. Voor deze (deel-)groepen heeft Sint-Michielsgestel nu

bedrijfsuitstapje. Voor deze groepsdagtochten heeft Sint-Michielsgestel helaas niet zo heel veel te bieden, met uitzondering van het aanbod van de Hertogboeren, het vestingsfietsen en het kanoën op de Dommel. Dat is jammer, want het is een interessant en groeiend marktsegment. Door het stimuleren en faciliteren van samenwerking en productontwikkeling wil de gemeente deze doelgroep meer bereiken en langer binnen de gemeentegrenzen vasthouden.

al wel enig aanbod, maar het product (en de promotie) kan en moet verder verbeterd worden. Als we de doelgroep dagjesmensen nader bezien bestaat deze momenteel in het bijzonder uit 50plussers en vergelijkbare groepen en allerlei andere kleine groepen (families, vriendenclubs, verenigingen etc.) die een dagje uit gaan. Thans spelen de Hertogboeren al aardig in op deze groepen, maar er moeten meer ondernemers met nieuwe activiteiten komen om deze interessante groepen beter te bedienen. 3. Verblijfstoeristen en verblijfsgroepen Voor langdurig verblijf heeft Sint-Michielsgestel te weinig te bieden, zowel wat betreft product als accommodaties. Er is op dit moment maar één bedrijf waar mensen langer verblijven en dat is de camping bij Berlicum. Niettemin vindt er redelijk wat kort verblijf plaats, vooral ook door groepen op Zonnewende en op Ruwenberg. Voorts vindt er in de gehele regio ook verblijf plaats. Ondernemers en gemeente kunnen meer doen om deze ‘verblijvers’ aan te trekken en te binden. Dit kan door betere promotie van de actuele mogelijkheden, door arrangementen, evenementen en andere activiteiten. moeten samenwerken en zich vervolgens sterk moeten maken om die toerist één of meerdere dagen naar Sint-Michielsgestel te trekken. Deze promotie en activiteiten moeten dan gericht zijn op verblijfsaccommodaties in de gemeente en in de regio. 4. Specifieke groepen Specifieke doelgroepen ‘dagjesmensen’ zijn de vissers, mountainbikers, groepsdagtochten ed.. De meeste van deze groepen komen alleen of met kleine groepjes, de groepsdagtochten komen in georganiseerd verband, via een touroperator, touringcarbedrijf of als


Voor de andere ‘niche-markten’, zoals mountainbikers, vissers en ruiters, heeft de gemeente wel een specifiek en geschikt aanbod. Voor de meeste andere nichegroepen is geen specifiek aanbod. Zij hebben echter geen prioriteit gekregen.

1. 2. 3. 4.

4.5 Aanbod Het beleid voor het toeristisch-recreatieve aanbod wordt hieronder in de vorm van streefbeelden beschreven, uiteengelegd naar vier dimensies, te weten; Verblijf Vermaak Verteer Vervoer Deze streefbeelden betekenen niet dat al het genoemde (beleid) ook altijd concreet gerealiseerd kan en zal worden. De mogelijkheden hiertoe zijn vaak (mede) afhankelijk van private investeringen en/of van andere partijen (zoals natuur- en landbouworganisaties, ed.). Voorts moeten potentiële projecten in de onderzoeks- en uitwerkingsfase ook nog goed in samenhang met elkaar bekeken worden.

29


30

De voorgenomen uitvoeringsprojecten staan beschreven in hoofdstuk 6. 1. Verblijf De verblijfsmogelijkheden in de gemeente SintMichielsgestel beperken zich tot 1 hotel, 1 camping, 3 minicampings, 7 Bed & Breakfast adressen, 1 groepsaccommodatie en 1 conferentieoord. In de omgeving, met name in ’s-Hertogenbosch, zijn uiteraard veel meer logiesaccommodaties. Het ontwikkelen van nieuwe logiesmogelijkheden is geen taak van de gemeente. Wel zal de gemeente initiatieven tot de ontwikkeling van nieuwe logiesaccommodaties, zoals Bed & Breakfast, minicampings, hotels en pensions, zeer positief tegemoet treden. Hieraan zal invulling gegeven worden door toeristische en/of agrarische ondernemers te stimuleren en waar mogelijk te helpen bij het ontwikkelen van karaktervolle accommodaties en door in het nieuwe ruimtelijke beleid (bestemmingsplan buitengebied) de mogelijkheden voor het realiseren van kleinschalig verblijf zo veel mogelijk te faciliteren. Bij voorkeur komen deze voorzieningen tot stand nabij toeristisch interessante plaatsen dan wel langs het recreatieve netwerk. Een mooi voorbeeld dat ondersteund zou kunnen worden is het recente initiatief van de Stichting Ecopark Gaia richting gemeente. Zij zijn op zoek naar een geschikte plek voor het realiseren van woon-zorgvoorziening met leer-werkprojecten, natuurcamping, vakantiehuisjes en natuurontwikkeling. Voor de kampeerautotoeristen zal de gemeente op zoek gaan naar een kleinschalige (parkeer)locatie voor

kort verblijf voor deze groep in de vorm van een GOP (gereguleerde overnachtingplaats). 2. Vermaak Belangrijke peilers voor vermaak en toerisme in de gemeente Sint-Michielsgestel zijn fietsen en wandelen in het aantrekkelijke buitengebied, kanoën op de Dommel, bezoek aan kleinschalige musea en bedrijven van de Hertogboeren, de zwemgelegenheden en de golfbaan. Ondersteunend hieraan zijn de winkels, horeca en diverse historische gebouwen en objecten. In nauwe samenspraak met desbetreffende ondernemers, historische verenigingen en natuurorganisaties zal worden bezien of en op welke wijze het aanbod verder kan worden versterkt. Daarin vormen verbindingen en evenementen ook belangrijke aspecten. Concrete acties waar de gemeente op dit gebied momenteel al mee bezig is en die vanuit toeristisch-recreatief beleid ondersteuning verdienen, zijn: de planontwikkeling met betrekking tot de Meerse Plas, de Keerdijk en de oude tak van de ZuidWillemsvaart (die straks beschikbaar komt), het centrum van het dorp Sint-Michielsgestel, het gebied Kloosterstraat, het dynamisch beekdal Aa en de EVZ langs de Dommel. Het landschap en de natuurlijke omgeving in het buitengebied van de gemeente vormt het decor en object van veel recreatieve activiteiten. De gemeente zal een actief landschapsontwikkelingsbeleid voeren gericht op het behoud en verder ontwikkeling van de landschappelijke kwaliteiten en daarmee de recreatieve belevings- en gebruikswaarden. In de gemeente wordt reeds enige tijd nagedacht over een betere invulling, het aantrekkelijker maken voor recreanten en het versterken van de cultuur-


historische betekenis van het gebied de Meerse Plas en de Keerdijk. Een duidelijk ontwikkelingsplan ligt er echter nog niet. Terwijl er mogelijkheden genoeg zijn, uiteenlopend van waterrecreatie en outdooractiviteiten, tot verblijfsmogelijkheden en van natuurgebied tot cultuurhistorische attractie. Een goede ontwikkeling is echter pas mogelijk nadat de er een goed plan gemaakt is. Daar gaat de gemeente in overleg met betrokkenen en belanghebbenden echt werk van maken, waarbij recreatie de hoofdfunctie moet worden. In de toekomst liggen er ook mogelijkheden voor echte watersport in de gemeente. Nog niet op korte termijn, maar wel op middellange termijn. Om die kans te benutten gaat de gemeente zich actief inzetten om de ‘oude tak’ van de Zuid-Willemsvaart om te vormen tot jachthaven en daarbij behorende voorzieningen. Ook hiervoor gaat de planontwikkeling voortvarend ter hand genomen worden. Het gebied rond de Kloosterstraat, dat deel uitmaakt van de gemeente ’s-Hertogenbosch, leek lange tijd bestemd te zijn als nieuw bedrijventerrein. Nu dat misschien niet doorgaat, moet de gemeente haar invloed proberen aan te wenden om tot een andere invulling van dat gebied te komen. Een sterke recreatieve functie met regionale uitstraling en aantrekkingskracht, en die daarmee ook toegevoegde voor de stad heeft, ligt daarbij voor de hand. Te meer daar deze bestemming uitstekend bereikbaar is en gezien de ligging niet snel tot overlast in de dorpen leidt. Mogelijkheden of combinaties hiertoe zijn: een overdekte schaats- en of skibaan, evenemententerrein, sport- en speelhal, etc. Tegelijkertijd kan de, op het grondgebied van ’s-Hertogenbosch gelegen, crossbaan bij de Meerse Plas dan misschien worden verplaatst

31

naar dat recreatiegebied. Hierdoor kan de Meerse Plas rustiger en aantrekkelijker worden. Teneinde de dagjesmensen uit ’s-Hertogenbosch en de regio meer te bieden en meer te binden, gaat de gemeente het winkelcentrum in het dorp SintMichielsgestel verbeteren en uitbreiden. Het plan hiertoe is gereed en thans in procedure. Het resultaat moet zijn: meer winkels en horeca aangevuld met andere functies en met een jaarrond evenementenprogramma bestaande uit een scala van kleinschalige imagoversterkende activiteiten. De uitbreidingsplannen van de golfbaan en andere openluchtactiviteiten zonder geluidshinder worden ondersteund. Datzelfde geldt voor het beleefbaar en toegankelijk maken van een aantal historische objecten, zoals de Keerdijk, de Jufferschans, Schans van Bredero en de circumvallatielinie. Onderzocht gaat worden of dit ook mogelijk is bij een aantal historische buitenplaatsen. Tenslotte zullen ter versterking van de gekozen identiteit 1 of 2 nieuwe (boven-)regionale evenementen met als thema ‘Sint-Michielsgestel het groene buiten’’ voorbereid en uitgevoerd worden. De gemeente zal dit doen tezamen met ondernemers(organisaties). 3. Verteer De gemeente stimuleert een gevarieerd aanbod aan horecagelegenheden, afgestemd op de behoefte van de lokale en regionale klanten en de dagjesmensen uit ‘sHertogenbosch. Er is ruimte voor meer horecavoorzieningen in het centrum van het dorp Sint-Michielsgestel, bij de Meerse Plas en andere recreatievoorzieningen als ook op diverse plaatsen in

de andere dorpen en in het buitengebied ter ondersteuning van recreatieve activiteiten. 4. Vervoer De basis voor het toeristisch-recreatieve product in en om de gemeente Sint-Michielsgestel is gelegen in een goede ontsluiting en toegankelijkheid in een samenhangend netwerk, afgestemd op de wensen van de gebruiker. De vier voornaamste categorieën gebruikers zijn wandelaars, fietsers en kanoërs en paardrijders. Uit het oogpunt van recreatieve beleving en veiligheid luidt het uitgangspunt hierbij een ‘scheiding van snelheden’; geen wandelaars, fietsers, skeelers, noch gemotoriseerd verkeer op één en dezelfde weg. Het beleid richt zich op het verder optimaliseren van de routenetwerken, zowel in de bebouwde kom als in het buitengebied. Voor de grootste groepen, fietsers en wandelaars, is het belangrijkste om een aantrekkelijke route langs en rondom de Dommel en de Aa te hebben. Hierbij, maar ook bij de Zuid-Willemsvaart, is het belangrijk om regelmatige een oversteek te kunnen maken. Deze verbindingen zijn ook van belang voor de inwoners van de gehele gemeente en het gevoel van verbondenheid. De gemeente gaat daarom een studie uitvoeren naar alle gewenste fiets-voetverbindingen (kleine fiets-voetveren behoren daar ook toe) over deze wateren, de kosten en de (on)mogelijkheden. Op basis van de resultaten wordt bekeken welke verbindingen wanneer, onder welke voorwaarden en binnen welk kader of project tot uitvoer kunnen worden gebracht. Het buitengebied vormt in potentie een belangrijk en waardevol uitloopgebied. In overleg met belanghebbenden zal worden nagegaan op welke wijze


dit gebied een sterkere recreatieve invulling en toegankelijkheid kan krijgen. In principe wordt om en/of door ieder dorp een fijnmazig ommetjesnetwerk voor de wandelaar aangelegd goed verbonden met de plaats zelf zodat iedere bewoner op een aantrekkelijk manier in en om zijn woonplaats kan ‘kuieren’. Het totaal wordt ontwikkeld tot een samenhangend stelsel en netwerk van (zoveel mogelijk vrijliggende en onverharde) wandelpaden te komen, zodat op een aantrekkelijke manier in het buitengebied van de gemeente Sint-Michielsgestel gewandeld kan worden. Voor Gemonde en omgeving is zo’n plan inmiddels gereed en de uitvoering ter hand genomen. Daarna komen de andere kernen aan de beurt. Op het gebied van fietsen is er al een fietsroutenetwerk. Gebruikmakend van dit netwerk zal er een speciale kunst- en monumentenfietsroute ontwikkeld en beschreven worden. Voorts wordt er in regionaal verband gewerkt aan een ATBroutenetwerk. Ook dit initiatief zal door de gemeente ondersteund worden. Onderdeel van de recreatieve omgeving en het samenhangende netwerk aan wandelen fietspaden vormt het creëren van rustvoorzieningen zoals banken, een enkele schuilhut en (informele) speelweides. Beheerders en particulieren in het landelijk gebied zullen gestimuleerd worden deze voorzieningen te realiseren. Voor de recreanten wordt waar noodzakelijk de bebording en informatievoorziening verbeterd, zodat zij snel en probleemloos de weg kunnen vinden naar de juiste starten knooppunten. Ontwikkeling van dit

32

systeem in de samenwerking met de regio wordt actief ondersteund.

daarbinnen naar eigen inzicht collectieve werkzaamheden en promotie (laten) uitvoeren.

Samenhang en recreatieve poorten De hierboven beschreven beleidsvoornemens op het gebied van aanbod dienen bij de nadere uitwerking goed in samenhang met elkaar beschouwd te worden. Er moet dan ook gekeken worden naar het ontwikkelen van een aantal logische startpunten, een soort ‘recreatieve poorten’. Vanzelfsprekend zijn de centra van alle dorpen zo’n poort, maar ook de Dungense burg over de Zuid-Willemsvaart zou zo’n poort kunnen zijn. Een recreatieve poort moet tenminste bestaan uit een goede parkeergelegenheid, een horecavoorziening, informatieborden over routes en voorzieningen, een folderservice over routes en goede aanlooproutes naar bestaande routenetwerken. Bovenal moet een poort er ook uitzien als een poort. Het moet voor de nietsvermoedende recreant boven ieder twijfel zijn verheven dat men op de juiste plaats is en dat men vanaf de poort kan gaan wandelen, fietsen, etcetera.

Sint-Michielsgestel is geen toeristisch eiland maar maakt deel uit van de toeristische bestemming ’sHertogenbosch en omgeving. Het gedrag van de toerist is bovendien gemeentegrensoverschrijdend. Om het toerisme daadwerkelijk te bevorderen zal de gemeente meer moeten samenwerken. De gemeente zal daartoe vooral de samenwerking met (de Regio VVV van) ’s-Hertogenbosch zoeken om zich samen krachtig te promoten en profileren. Daarnaast zullen op samenwerkingsverbanden toeristisch-recreatief gebied vanuit het Groene Woud en de Meierij positief tegemoet getreden en eventueel ondersteund worden als Sint-Michielsgestel daar direct belang bij heeft.

4.6 Netwerken Ter versterking van de samenwerking tussen ondernemers en tussen ondernemers en gemeente is de gemeente voorstander van de oprichting van een sterk Toeristisch-Recreatief Platform Michielsgestel. Naast samenwerking moet dit Platform de toeristischrecreatieve ontwikkeling stimuleren, de promotie verbeteren en ook het evenementenbeleid mee vormgeven en uitvoeren. Het (toeristisch-recreatieve) bedrijfsleven binnen de gemeente dient daarin een stevige verantwoordelijkheid te nemen zowel in bestuurlijk als in financieel opzicht. De toeristische ondernemers, de horeca en detailhandel kunnen

4.7 Promotie, informatie en evenementen De historie van Sint-Michielsgestel, maar ook recreatie en toerisme in de afgelopen decennia is onlosmakelijk verbonden met de stad ‘s-Hertogenbosch. Gegeven de keuze om de toeristisch-recreatieve profilering van Sint-Michielsgestel in de toekomst nadrukkelijk aan het groene buiten bij ‘s-Hertogenbosch te koppelen, zal dit in een opstellen marketing en promotieplan tot uitdrukking moeten worden gebracht. Niet alleen in de eigen, lokale promotie zal die koppeling gelegd moeten worden, maar ook moet er met ’sHertogenbosch gekeken worden hoe SintMichielsgestel in hun promotie een plaats kan krijgen. Voorts moet ook de regionale promotie opnieuw tegen het licht gehouden worden, en waar nodig aangepast worden aan deze nieuwe keuzes. Door het ontbreken van een echte, lokale VVV blijkt steeds weer dat ook de functies, die deze organisatie


van oudsher vervult, niet of slechts incidenteel worden uitgevoerd. De gemeente kiest er echter op dit moment niet voor een echte, zelfstandige VVV op poten te zetten. Wel kiest ze er voor de traditionele functies van de VVV, in het bijzonder de ontvangst (gastheerschap), informatieverstrekking en de promotie van Sint-Michielsgestel, goed mee in te richten en tot op zekere hoogte en onder bepaalde voorwaarden mee te financieren. De gemeente wil de functies van gastheerschap en informatieverstrekking op een aantal plaatsen in de gemeente mede ondersteunen en financieren, mits het bedrijfsleven daar ook een bijdrage aan levert. Duidelijke, voor de hand liggende informatiepunten zijn er thans niet binnen de gemeente. Thans is er één in het gemeentehuis, maar die wordt niet ideaal geacht. Nader onderzoek en overleg met de sector is nodig om die punten, bij voorkeur in elke kern één, te selecteren. Mogelijke informatiepunten zijn de bibliotheken in gemeenschapshuizen en diverse horecabedrijven. De tweede hoofdtaak van een lokale VVV is het maken en uitvoeren van een promotieplan. De gemeente kiest er voor om dit plan te laten maken door het Toeristisch-Recreatief Platform. In dit plan, dat eventueel in opdracht van het Platform ook door een extern bureau of de Regio VVV gemaakt zou kunnen worden, moeten bestaande en nieuwe, gewenste promotiemiddelen (zoals de evenementenkalender en arrangementen) een plaats krijgen. In dat promotieplan moet ook vastgelegd worden, wie de komende jaren uitvoering geeft aan de promotie en de ontwikkeling en verkoop van arrangementen. Dat kunnen verschillende partijen zijn, waaronder de Regio VVV, de Hertogboeren, het

33

De komst van een nieuwe onderneming zal niet worden beoordeeld op het al dan niet aanwezig zijn van een vergelijkbaar bedrijf. Het inschatten van mogelijkheden op de toeristische markt is de verantwoordelijkheid van de individuele ondernemer. Dit fundamentele uitgangspunt betekent ook dat in een ruimtelijke afweging in principe iedere ondernemende burger de gelegenheid wordt geboden om toeristisch-recreatieve activiteiten te ontplooien zolang aan de randvoorwaarden wordt voldaan. Er wordt niet getoetst op economische haalbaarheid. Evenmin wordt vooraf het aantal recreatieve voorzieningen beperkt. De verantwoordelijkheid voor de gemeente ligt in het toezien op en het handhaven van de kwaliteiten en de randvoorwaarden met betrekking tot natuur en landschap, cultuurhistorie, veiligheid, milieu, verkeer, gezondheid en sociale aspecten.

Brabants Bureau voor Toerisme of een particulier bureau. Evenementen (en ook arrangementen) vormen een belangrijke drager voor het imago en de reputatie van Sint-Michielsgestel. Daarnaast zijn ze een sterk middel om gasten naar de gemeente te trekken. Daarom acht de gemeente het laten plaatsvinden van evenementen waardevol en zal het initiatieven voor het opstarten van 1 of 2 nieuwe (boven-) regionale evenementen stimuleren en financieel mee ondersteunen. Het is echter geen taak van de gemeente om evenementen zelf te organiseren. Het Toeristisch-Recreatief Platform is de meest aangewezen organisatie om nieuwe concepten voor evenementen te bedenken, te stimuleren en eventueel mee te ontwikkelen en te organiseren. Het samenvoegen van drie gemeenten heeft onder de inwoners een informatiebehoefte laten ontstaan om de nieuwe gemeente beter te leren kennen. Verschillende recreatieve informatievoorzieningen zullen in deze behoefte moeten voorzien, waaronder de infopunten bij bibliotheken, website, gemeentelijke recreatiekaart en infobrochure.

4.8 Economische orde Toeristisch-recreatieve bedrijvigheid is een taak van de ondernemers en organisaties. De gemeente kan alleen de randvoorwaarden scheppen waarbinnen zij hun activiteiten ontwikkelen. Concurrentie tussen ondernemers is een fundamentele kracht voor innovatie en het creëren van onderscheidend vermogen tussen bedrijven. Waar mogelijk zal de gemeente Sint-Michielsgestel bijdragen aan het goed laten functioneren van deze concurrentie.

– –

– –

– –

– –

–

Vergunningverlening en handhaving; Organisatie en communicatie. De gemeente hecht zeer aan een goede communicatie met de toeristisch-recreatieve sector. Daartoe zullen binnen de gemeentelijke organisatie de juiste voorwaarden geschapen, onder meer door: Het aanwijzen van één bestuurlijk verantwoordelijke; Het aantrekken van een nieuwe beleidsmedewerker recreatie & toerisme (0,5 fte) die tevens ambtelijk coördinator is op dit gebied, eerste aanspreekpunt is voor toeristische ondernemers en secretaris zal zijn van het Platform; Deelname aan het Toeristisch-Recreatief Platform op bestuurlijk niveau. Gezien het geringe aantal ondernemers in de gemeente Sint-Michielsgestel, zal de gemeente ook zelf gedurende de eerste jaren het voortouw moeten nemen in de toeristisch-recreatieve ontwikkeling.

4.9 Gemeente De gemeente zal uiteraard een belangrijke rol spelen in de toeristisch-recreatieve ontwikkeling en het beheer van de openluchtrecreatieve voorzieningen en de openbare ruimte. Zij heeft daarin haar eigen taken en verantwoordelijkheden. Diverse reguliere overheidstaken hebben raakvlakken met recreatie en toerisme. Voorbeelden hiervan zijn: Ontwikkeling, inrichting en beheer van de openbare ruimte als ook van openbare recreatievoorzieningen; Ontwikkelen van toeristisch-recreatief beleid, het scheppen van de goede randvoorwaarden en het stimuleren van toeristische ontwikkeling; Bijdrage aan een goed en innovatief (toeristisch) ondernemingsklimaat; Ambassadeursfunctie naar andere overheden en organisaties;


34

5 Recreatie, toerisme en ruimtelijk beleid

−

5.1 Uitgangspunten Het hiervoor beschreven toeristisch-recreatieve beleid wordt in dit hoofdstuk vertaald naar ruimtelijk beleid op hoofdlijnen. Dit beleid vormt vervolgens de basis voor de integrale gebiedsvisie (visie op het buitengebied die de provincie eist in haar nota ‘Buitengebied in Ontwikkeling’) en voor het nieuwe bestemmingsplan buitengebied. Tevens dient dit beleid als vervanging voor de nationale Wet op de Openlucht Recreatie (de zgn. WOR)2, welke op 1 januari 2008 is komen te vervallen.

−

De uitgangspunten voor het ruimtelijk beleid voor nieuwe toeristisch-recreatieve voorzieningen in het buitengebied van zijn: De methodiek van het bestemmingsplan moet aansluiten bij de dynamiek van profit en non-profitactiviteiten van initiatiefnemers, en moet dus ruimte bieden aan kansen voor iedereen.

−

2 De WOR gold ook voor de bebouwde kom, alleen werden daar geen vrijstellingen verleend voor kleinschalig kamperen.

−

De uitwerking moet bijdragen aan duidelijke sturing en handhaafbaarheid. Initiatiefnemers moeten weten wat zij ‘mogen’ (of beter: wat de gemeenschap hen aan ruimte wil geven en waarvoor) en de gemeentelijke overheid moet kunnen toetsen en handhaven. Deze ontwikkelingsgerichte aanpak uit zich in de benadering dat (bedrijfs)plannen van initiatiefnemers een onderbouwde relatie moeten leggen met de vastgestelde doelstellingen en uitgangspunten van het ruimtelijk beleid. Ontwikkelingsgericht beleid betekent toetsing aan deze doelen. Dit vervangt gedeeltelijk het 'traditionele' kaderstellende beleid. Deze benadering sluit ook aan bij de nieuwe, nationale wetgeving op het gebied van ruimtelijk beleid en bij de provinciale beleidsnota “Buitengebied in Ontwikkeling” (zie bijlage 3). Hieronder worden de aanbevelingen beschreven voor het ruimtelijke beleid op het gebied van recreatie en toerisme, welke in het bestemmingsplan buitengebied nader uitgewerkt zullen worden. De voorstellen zijn vernieuwend van aard wat betreft ontwikkelings-


gerichtheid en toetsingscriteria. De voorstellen sluiten aan bij de behoefte van de provincie wat betreft de wens van kwantitatieve toetsing en handhaafbaarheid. De voorstellen die hieronder beschreven zijn, zijn mede tot stand gekomen op basis van een workshop met vertegenwoordigers uit de toeristisch-recreatieve sector, landbouw- en natuurorganisaties. Voorts is de notitie ‘Recreatie en toerisme en bestemmingsplannen buitengebied in Noord-Brabant’ van het Toeristisch Ondernemers Platform Brabant en het VNG-advies over Openluchtrecreatie in de discussie over deze voorstellen betrokken.

5.2 Voorzieningen, algemeen De herstructurering van de landbouw en het EUbeleid3 is gericht op een bijdrage aan het platteland van elke grondeigenaar. Een bijdrage kan onder meer 3 Zie: Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid uit de doeken gedaan (Publicatiebureau EU, 2005)

35

zijn: natuurbeheer, milieuwinst en plattelandstoerisme. In RO-termen betekent dit een verschuiving van recreatieve mogelijkheden bij de boer naar recreatieve mogelijkheden ‘op elk adres’. Het onderscheid tussen agrarisch bedrijf en burger is dus niet meer relevant. De activiteit zelf is onderwerp van toetsing. Het is gewenst deze lijn in de bestemmingsplannen op te nemen volgens onderstaand voorstel. Het plaatsen van kampeermiddelen en het inrichten van gebouwen voor overnachtingen in het voor-, zomer- en naseizoen wordt gezien als een constructieve versterking van het aanbod voor plattelandstoerisme. De vraag hiernaar is divers. De eigenaar/ondernemer (dus ‘elk adres’ en niet uitsluitend de agrariër) zal hierbij een specifieke doelgroep met een bijzonder aanbod moeten lokken. Dit vereist een flexibele benadering van het recreatieve gebruik, op dit moment en in de toekomst. Deze flexibiliteit in gebruik is zowel vanuit maatschappelijk (gemeente) als vanuit individueel belang gewenst. Het bestemmingsplan zal deze flexibiliteit aan gebruiksmogelijkheden als vertrekpunt moeten nemen/ mogelijk moeten maken. Cruciaal hierin is het verlaten van de huidige benadering, waarin de economische toets centraal staat. Door deze omslag in denken kan de gastvrijheid van het hele platteland worden verbeterd in combinatie met meer ruimtelijke kwaliteit. De ruimtelijke toets legt de nadruk op de omvang van de activiteit (in m²) en op de gewenste bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit. Voor Sint-Michielsgestel zijn dit de gebiedskenmerken zoals mate en maat van openheid, die beschreven zullen worden in de ‘Integrale Visie Buitengebied’. Het zijn daarmee de nieuwe toetsingscriteria. Het vastleggen van de omvang is dan de maximale ruimte.

Er zijn in principe geen uitbreidingsmogelijkheden (tenzij daarvoor vergunning gevraagd en verleend wordt).

De regelingen over gebruik en oppervlakte worden bij voorkeur als ‘recht’ opgenomen, waarbij de meldingsplicht blijft bestaan en de uitzonderingen in de flexibiliteitsbepalingen zijn opgenomen om zo de ontwikkelingen te kunnen blijven reguleren en voorwaarden te kunnen stellen aan bijvoorbeeld landschappelijke inpassing.

Motivatie. De gangbare economische toets is gekoppeld aan een nauw omschreven gebruiksvorm en belemmert gebruiksverandering. Verder hangen de (economische) resultaten sterk af van de ondernemerskwaliteiten en de marketing. Deze zijn niet objectief toetsbaar, De financieel-economisch onderbouwing van een plan rekent vaak naar het resultaat toe. Dit biedt uiteraard geen enkele garantie. De toets leidt daarnaast tot zeer lastige posities voor gemeenten. De zogenoemde economische noodzaak leidt tot druk op terreinuitbreiding of nieuwbouw, daar waar bij het gebruik van gebouwen nog overeenstemming bestond (‘de uitbreiding gaat nu echt te ver’). Voorgesteld wordt daarom de toets van de economische noodzaak geheel te verlaten en te vervangen door een ruimtelijke toets. Het gaat immers om ruimtelijke kwaliteit. Thans vallen voormalige bedrijfsgebouwen bij bedrijfsbeëindiging in het algemeen in het overgangsrecht. Deze (voormalige bedrijfs)gebouwen zijn te hergebruiken als overnachtingsmogelijkheid. De oppervlakte van het bestaande gebouw is hierbij niet relevant, maar de kans/betekenis van het behouden of verbeteren van het bestaande gebouw. Er wordt hier dus niet gesproken over sloop en nieuwbouw. De waarde van het gebouw (en in geval van een bedrijf ook de mate van ondoelmatigheid of overtolligheid) en de technische mogelijkheid van het gebouw voor overnachtingen zijn belangrijke criteria.


Vervangende nieuwbouw ten behoeve van verblijfsrecreatie wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan het toeristisch beleid van de gemeente. Vervangende nieuwbouw is daarom mogelijk en wordt gecombineerd met ruimtelijke doelen, zijnde het slopen van bestaande, niet-karakteristieke bedrijfsgebouwen. Bij nieuwbouw wordt het permanente karakter van de nieuwe (sub)bestemming gevestigd en daarom is een bepaalde combinatie van sloop en nieuwbouw voor te stellen. Deze combinatie dient aan te sluiten bij de andere voorstellen van nietrecreatief en niet-agrarisch hergebruik en nieuwbouw in het bestemmingsplan. Deze voorstellen worden onder meer uitgewerkt in het nieuwe bestemmingsplan buitengebied dat momenteel door de gemeente wordt voorbereid. Daarnaast wordt er voor gekozen om geen huisvesting van buitenlandse en/of seizoensarbeiders toe te laten op campings. De gemeente is van mening dat deze functies onvoldoende verenigbaar zijn.

1. 2. 3. 4.

Voornoemde uitgangspunten worden hierna uitgewerkt voor: Voorzieningen: kamperen Voorzieningen: verblijfsrecreatie in gebouwen Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden Evenementen

36

5.2.1 Voorzieningen; kamperen De bezoekers van kleinschalige campings (mini- of plattelandscampings) hechten doorgaans veel waarde aan rust en ruimte en zijn sterk op de omgeving georiënteerd. Deze doelgroep is één van de prioritaire doelgroepen in de toeristisch-recreatieve visie van de gemeente en wordt daarom waar mogelijk gefaciliteerd. In de huidige nationale wetgeving wordt er onderscheid gemaakt in reguliere en minicampings. Nieuwe reguliere campings dienen een aparte bestemming te krijgen waarvoor een bestemmingsplanherziening of wijziging noodzakelijk is. Minicampings worden mogelijk gemaakt via een binnenplanse vrijstelling als medegebruik bij agrarische bedrijven en burgerwoningen. De gemeente SintMichielsgestel zal dit onderscheid handhaven. Vanwege het beperkte aantal campings in de gemeente, wil de gemeente ruimte bieden aan één nieuwe, bij voorkeur een niet traditionele, camping ten zuiden van de ZuidWillemsvaart in de buurt van één van de drie kernen. De gemeente zal de mogelijkheid hiertoe opnemen in het nieuwe bestemmingsplan buitengebied. Ook na de Wet op de Openluchtrecreatie wil de gemeente het kleinschalig kamperen aan duidelijke richtlijnen binden. De gemeente wil alle eigenaren/bewoners/ondernemers op het platteland (dus niet alleen de agrariërs) de mogelijkheid bieden een minicamping te starten onder bepaalde randvoorwaarden. Minicampings vormen altijd een nevenactiviteit bij een agrarische of woonbestemming, ze zijn gebonden aan richtlijnen en worden niet bestemd voor ‘recreatieve doeleinden’.

De seizoensbepaling wordt verruimd van thans 1 maart tot 1 november, naar de periode van 1 maart tot 1 november en van 16 december tot en met 15 januari. De periode van 1 november tot en met 15 december en vanaf 16 januari tot 1 maart zijn dus uitgesloten. De belangrijkste randvoorwaarde voor de minicampings wordt dat de omvang binnen de 10.000 m² (= 1 ha) moet blijven. Deze omvang in m² biedt ruimte aan 20 tot 40 standplaatsen. Echter, het aantal standplaatsen wordt niet meer geregeld (zoals thans nog het geval is met het maximum van 20), maar het maximale ruimtebeslag van 10.000 m². Daarbinnen kan flexibel gewisseld worden van recreatievorm. Het is aan de ondernemer om te bepalen hoeveel standplaatsen hij wenst te creëren. Buiten de periode moeten alle kampeermiddelen en andere opstallen (zoals schuurtjes ed.) verwijderd zijn. Voor deze mogelijkheid gelden de voorwaarden zoals in de paragrafen 5.1 en 5.4 is verwoord. Deze kleinschalige kampeerterreinen worden gezien als recht binnen de gebiedsbestemmingen. Er wordt dus geen concreet maximum aantal minicampings vastgelegd. Wel zal er in het bestemmingsplan vastgelegd worden dat er in bepaalde gebieden, zoals bijvoorbeeld ‘landbouwontwikkelingsgebied’ en ‘ecologisch hoofdstructuur-gebied’, geen minicampings worden toegestaan. Voorts zullen in het bestemmingsplan bepaalde ruimtelijke criteria gesteld worden, bijvoorbeeld dat de bebouwde voorzieningen voor de minicamping (zoals toiletruimten ed.) binnen de bestemming (woondoeleinden) of agrarisch bouwblok moeten staan of dat de minicamping aansluitend op of onderdeel moet zijn van het agrarisch bouwblok.


−

−

−

Overige belangrijke randvoorwaarden die in het bestemmingsplan buitengebied nader bepaald en vastgelegd zullen worden, zijn: De landschappelijke inpassing: door aan te sluiten bij de landschappelijke kwaliteiten en het daarover bepaalde in de integrale gebiedsvisie (of het landschapsontwikkelingsplan); Het gebruik van erfbeplanting: in de integrale gebiedsvisie zal ook per gebied/landschap worden vastgelegd welke (erf)beplanting verplicht is voor de landschappelijke inpassing en welke zichtlijnen gehandhaafd moeten worden (deze criteria en richtlijnen zullen samen met het Brabants Landschap en lokale natuurorganisaties opgesteld worden); De noodzakelijke infrastructuur en veilige verkeersafwikkeling; dit ter bepaling van het college. Het natuurkamperen in natuurgebieden van minimaal 25 ha is in de gemeente Sint-Michielsgestel niet aan de orde. Wanneer zich initiatieven voordoen, worden deze positief tegemoet getreden.

− −

Indien er een verzoek komt voor de vestiging van een grootschalige, regulier kampeerterrein, dan zullen daarbij voordat wordt overgegaan tot het aanvragen van een bestemmingsplanwijziging binnen de gemeente en bij de provincie, de volgende toetsingscriteria gehanteerd worden: Sluit de ontwikkeling aan bij het toeristisch-recreatief beleid van de gemeente Sint-Michielsgestel? Draagt de ontwikkeling van dit grootschalig kampeerterrein bij aan de kwaliteiten van het betreffende landschap (bijv. de structuur van openheid met kleinschalige landschapselementen;

37

−

− − −

−

(dus ook hier geen discussie over uitbreiding omwille van de overnachtingen) en dat de aanbieders er zelf blijven wonen4. Voorts is brandveiligheid een belangrijk aandachtpunt en onderwerp van meldingsplicht.

Is de ontsluiting en verkeersafwikkeling in verkeertechnisch en landschappelijk opzicht (ecologie, water, beeldkwaliteit) goed geregeld. Dit betekent dat het kampeerterrein in het bedrijfsplan moet aantonen: Welke bijdrage wordt geleverd aan de missie en de realisatie van het toeristisch-recreatief beleid. Op welke wijze de kenmerken van het landschap versterkt worden, Dat er een slimme verkeersafwikkeling is uitgewerkt die rekening houdt met het recreatieprofiel en de verkeersveiligheid van de recreanten, Dat er goed wordt omgegaan met waterhuishouding en ecologie; Een dusdanige ontwikkeling is nader te omschrijven en op te nemen als wijzigingsbevoegdheid, dan wel als integrale planherziening bij de herziening van het bestemmingsplan buitengebied. De gemeente Sint-Michielsgestel wil de komst en het verblijf van campers mogelijk maken. Indien de behoefte daartoe duidelijk is, zal in de APV een toewijzing worden opgenomen voor een aantal nader te bepalen plaatsen, bijvoorbeeld bij de Meerse Plas.

−

−

−

− −

5.2.2 Voorzieningen: verblijfsrecreatie in gebouwen Het bieden van (beperkte) overnachtingsmogelijkheden in gebouwen is in principe toegestaan, echter wel onder voorwaarden en er is een binnenplanse vrijstelling voor vereist (middels een vrij korte procedure bij de gemeente verkrijgbaar). Uitgangspunten hierbij zijn: dat deze vorm van verblijf binnen de inhoud van de woning past

Daarnaast gaat de gemeente de volgende voorwaarden stellen: In het geval van een Bed & Breakfast mag er tegelijkertijd aan niet meer dan 14 personen in maximaal 7 kamers verblijf worden aangeboden (hiermee wordt aangesloten bij het advies van de Stichting Bed & Breakfast Nederland; let wel vanaf 2 kamers en 5 bedden is inschrijving bij het Bedrijfschap Horeca en Catering verplicht); In het geval van appartementen mag er tegelijkertijd aan niet meer dan 20 personen in maximaal 5 appartementen verblijf worden geboden; De aanbieders van deze vormen van overnachtingen dienen zelf voor voldoende parkeergelegenheid op het eigen terrein te zorgen; het aantal parkeerplaatsen wordt gekoppeld aan het aantal kamers c.q. appartementen: 1 parkeerplaats per kamer of appartement; Het aanbieden van een verblijfsaccommodatie moet worden gemeld bij de gemeente; Wanneer bedrijfsmatig alcoholhoudende dranken worden verstrekt, dan moet daarvoor een dranken horecavergunning worden aangevraagd. Evenals bij het kleinschalig kamperen kan de gemeente in het bestemmingsplan buitengebied bepaalde 4 Het aanbieden van Bed & Breakfast is strijdig met een woonbestemming indien de aanbieders er niet zelf wonen en er regelmatig een aantal personen tegen betaling gebruik maakt van de aangeboden B&B-mogelijkheid.


gebieden aanwijzen (zoals bijvoorbeeld ‘landbouwontwikkelingsgebieden’) waarbij het aanbieden van deze verblijfsaccommodaties niet is toegestaan. Ook bij dit type verblijfsrecreatie is het wenselijk om permanente bewoning tegen te gaan. De gemeente kan daarom bij appartementen de bepaling opnemen dat verhuur in een bepaalde periode, bijvoorbeeld van 16 januari tot 1 maart, niet is toegestaan. Daarnaast kan handhaving plaatsvinden door het niet wijzigen van de oorspronkelijke bestemming van het gebouw en het niet opnemen van de niet-permanente gast in het bevolkingsregister. Het risico op permanente bewoning bij B&B is niet of nauwelijks aanwezig omdat B&B-voorzieningen niet mogen worden voorzien van een eigen keuken en het uitsluitend gaat om kamers zodat B&B-voorzieningen in principe wel het hele jaar door aangeboden mogen worden. Permanente bewoning zal wel uitgesloten worden door dit als voorwaarden op te nemen in de binnenplanse vrijstelling om bijvoorbeeld een illegale splitsing van de woning te voorkomen. 5.2.3 Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden (hierbij kan gedacht worden aan: ruimtes voor workshops, educatie en spel, boerengolf en poldersport) Het bieden van dagrecreatieve mogelijkheden in gebouwen sluit aan bij de benadering van verblijfsrecreatie en wordt als volgt voorgesteld. Het aanbieden van dagrecreatie geschiedt op het erf, de gebouwen en de (agrarische) gronden, al dan niet in combinatie met verblijfsrecreatie of ander niet-

38

recreatief gebruik. Het aanbieden van dagrecreatie wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan plattelandstoerisme (mede als weerbestendige voorziening). Vanuit deze visie gaat het om dagrecreatie die aansluit bij het profiel van het ‘zijn van een groene buitenplaats’ met mogelijkheden voor wandelen en fietsen, en van beleving van landschap, landbouw en voedsel, natuur, water en erfgoed. Om een kwalitatieve aansluiting tussen dagrecreatie en dit profiel te bereiken, wordt de mogelijkheid van dagrecreatie verbonden met behoud (of ontwikkeling) van streekeigen gebouwen of met vervangende nieuwbouw in combinatie met sloop. In het bestemmingsplan buitengebied zal beleid worden opgenomen over de aard en omvang van de voorziening, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen bebouwingsconcentraties en het overige buitengebied. Horeca In het verlengde van de toeristisch-recreatieve visie kunnen er ook ‘zelfstandige, ondersteunende en op streekeigen producten gerichte kleinschalige horecaactiviteiten worden aangeboden, ter ondersteuning van de recreatieve activiteiten in het buitengebied en/of ter behoud (of ontwikkeling) van streekeigen gebouwen of met vervangende nieuwbouw in combinatie met sloop. Onder ‘kleinschalig’ wordt hier verstaan: met een maximale totale bedrijfsvloeroppervlakte van 100 m². De horeca mag ook op een kleinschalig buitenterras van maximaal 100 m² buitenruimte (ingericht met zitjes) plaatsvinden. De zelfstandige kleinschalige horeca-activiteit moet gekoppeld zijn aan een woning of (agrarisch) bedrijf en de ondersteunende horeca moet gekoppeld zijn aan reguliere recreatieve activiteiten (zoals

verblijfsrecreatie of een dagrecreatieve voorziening). Die reguliere recreatieve activiteit is de hoofdbestemming en de ondersteunende horeca houdt daar rechtstreeks mee verband. Het gebruik van de gronden voor dagrecreatie zoals boerengolf of “poldersport”, wordt gezien als een goede bijdrage aan het toerisme in de gemeente SintMichielsgestel. Ook afspraken over medegebruik voor paden zijn mogelijk (zie paragraaf 5.3). Het medegebruik voor ballonvaarten is eveneens mogelijk zonder regeling in het bestemmingsplan mits een terrein niet structureel voor de start van ballonvluchten is bedoeld. Het agrarisch grondgebruik blijft dan hoofdgebruik. Permanent gebruik van de gronden voor dagrecreatie is ruimtelijk begrensd tot het erf (bestemming woondoeleinden of agrarisch bouwblok). Permanent gebruik van agrarische gronden voor dagrecreatie is niet bedoeld. Voor evenementen: zie hierna. Er zijn geen behoeften bekend voor nieuw permanent gebruik zoals terreinen voor modelvliegtuigen en dergelijke. Wel is er een behoefte kenbaar gemaakt aan de realisatie van het Ecopark Gaia met woonzorg-leer-werk voorzieningen annex landgoed met enkele appartementen en eventueel minicamping. Dergelijke terreinen behoeven in het algemeen een specifieke bestemming vanwege het structurele gebruik van de (agrarische) gronden. Voor een dergelijke vraag (nu en in de toekomst) is herziening van het bestemmingsplan de aangewezen weg. Algemeen uitgangspunt is dat de activiteiten worden getoetst aan hun bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit en aan de voorliggende toeristisch-recreatieve visie.


Al deze bovengenoemde dagrecreatieve activiteiten zijn niet toegestaan in de Ecologische Hoofdstructuur en in de Landbouwontwikkelingsgebieden. Voorts moeten de aanbieders van deze activiteiten zelf (op eigen terrein) voor een adequate en veilige voorziening voor parkeren zorg dragen. De gemeente kan ontheffing en toestemming voor dergelijke activiteiten ook weigeren indien de verkeersveiligheid, milieu-aantasting en/of sociale aspecten daartoe aanleiding geven. 5.2.4 Evenementen Evenementen dienen volgens jurisprudentie te worden bestemd wanneer zij een structureel karakter hebben (indien zij niet kortstondig en incidenteel zijn, aldus jurisprudentie). Dit betekent dat het medegebruik van agrarische gronden voor jaarlijkse gebeurtenissen in het bestemmingsplan moeten zijn opgenomen, in de regel als subbestemming. De aspecten van openbare orde en veiligheid zijn onderwerp van de Algemeen Plaatselijke Verordening van de gemeente. Naast reeds bestaande evenementen en culturele manifestaties, zijn geen initiatieven voor nieuwe evenementen in het buitengebied bekend. Nieuwe evenementen dienen bij te dragen aan de voorliggende visie op recreatie en toerisme en mogen geen bedreiging vormen voor natuur en landschap (waar nodig kan een toets Natura 2000 noodzakelijk zijn). Daarom zou het bestemmingsplan een algemene vrijstellings- of zelfs wijzigingsbevoegdheid kunnen opnemen voor nieuwe initiatieven met een structureel karakter. Voor evenementen met een niet structureel en dus bijna eenmalig karakter kan het bestemmingsplan bij de algemene gebruiksvoorschriften enkele (doelstellende) criteria vaststellen met een eenduidige verwijzing naar

39

specifieke gebiedskwaliteiten en aard van evenementen die aldaar kunnen plaatsvinden.

5.3 Routegebonden recreatie Ten behoeve van een (vrijwillig en in overleg georganiseerd) netwerk aan wandelpaden is medegebruik van particuliere gronden in deze nota een goede optie. Een natuurgroep rondom Gemonde is thans bezig met het uitwerken van een plan hiervoor. Dit wordt door de gemeente van harte ondersteunt. Voor het (mede)gebruik van gronden kan een financiële compensatie overeengekomen worden.

beleidsdoelen, in dit geval de bijdrage aan toeristischrecreatieve visie en het nieuwe bestemmingsplan buitengebied. Daarom wordt bewust gesproken over ‘doelen’ en ‘bijdrage’ en niet over ‘voorwaarden’ en ‘inpassing’. De toets van deze ontwikkelingsgerichte aanpak verschuift ‘aan het loket’ in die zin dat de ambtenaar niet kijkt of het plan ‘past’ (dit was kaderstellend), maar dat de initiatiefnemer uitlegt hoe het plan bijdraagt aan de gemeentelijke doelstellingen.

Routes en toegankelijkheid voor auto’s en motoren worden nader bekeken. De voorstellen voor zonering van de recreatieve toegankelijkheid kunnen worden opgenomen in de bestemmingsdoeleinden en/of als algemene toetsingskaart. Uitwerking van maatregelen gebeurt op de reguliere wijze (verkeersbesluit).

–

− −

5.4 Toets ruimtelijke kwaliteit In alle gevallen wordt voorgesteld dat de eigenaar of gebruiker een plan indient waarin de (bijdrage aan de) ruimtelijke en recreatieve kwaliteit wordt aangetoond. In aansluiting op het vermelde in paragraaf 5.1 zijn dit: Bijdrage aan landschappelijke, ecologische, wateren cultuurhistorische doelen/kenmerken van de gebiedsbestemming. Bijdrage aan beeldkwaliteit gebouwen en erf. Bijdrage aan de toeristisch-recreatieve visie. Zo ontstaat een constructieve benadering waarin het de initiatiefnemers zijn die zich moeten verdiepen hoe hun plannen bijdragen aan de gemeentelijke


40

6 Strategisch actieplan

6.1 Inleiding Het toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan van de gemeente Sint-Michielsgestel richt zich op drie speerpunten, namelijk: 1. Het ontwikkelen en positioneren van de gemeente als het groene buiten (als groene toeristisch-recreatieve bestemming) dichtbij vestingstad ‘s-Hertogenbosch; 2. Het creëren van heldere en stimulerende voorwaarden voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling; 3. Het initiëren en bestendigen van sterke samenwerkingsverbanden tussen de gemeente en de toeristisch-recreatieve sector, tussen de gemeenten Sint-Michielsgestel en ’s-Hertogenbosch en tussen de gemeenten en beherende organisaties in het Nationaal Landschap Het Groene Woud. Om dit ontwikkelingsplan meer te laten zijn dan papier, moet ze ook concreet invulling krijgen. Daarvoor wordt in dit hoofdstuk een strategisch actieplan beschreven. Dit actieplan bestaat enerzijds uit een aantal concrete acties voor de korte termijn

en anderzijds uit een aantal projecten en aanbevelingen voor de middellange termijn. Herkomst projecten De inhoud van het strategisch actieplan is onder meer gebaseerd op de ideeën die zijn aangereikt tijdens de interviews, de inloopavond en de workshop. Een overzicht van deze ideeën en voorstellen is weergegeven in de bijlage 6. Tijdens de workshop heeft een beoordeling van alle ideeën plaatsgevonden op basis van de moderatietechniek, kortweg het door middel van groene en rode stickers kenbaar maken voor respectievelijk voor- en afkeur. Omdat niet alle ideeën even praktisch uitvoerbaar zijn, elkaar overlappen, alleen door initiatief van ondernemers of organisaties realiseerbaar zijn en de mogelijkheden van de gemeente beperkt zijn, is er voor dit actieplan een verdere selectie gemaakt.


–

– – – – –

– –

Uitgangspunten en criteria voor deze selectie zijn: Projecten moeten aansluiten bij de gekozen identiteit en te ontwikkelen positionering: het zijn van het groene buiten bij ’s-Hertogenbosch; en/of Projecten stimuleren of verbeteren recreatie en toerisme naar en/of in Sint-Michielsgestel en/of Projecten moeten bijdragen aan versterking van de samenwerking in de sector, en/of Projecten versterken de concurrentiepositie van SintMichielsgestel en/of Projecten betekenen een versterking van de promotie en marketing van Sint-Michielsgestel; Projecten dragen bij aan behoud en versterking van natuur & landschap, kunst & cultuur(historie). Voorts is het van belang dat het gehele actieplan een evenwichtig samenhangend geheel vormt en dat de gekozen projecten: Op redelijke termijn (kort 1 tot 3 jaar of middellang 46 jaar) uitvoerbaar zijn; Financieel haalbaar zijn;

41

–

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Zoveel mogelijk aansluiten bij provinciale, regionale en lokale beleidskaders en uitvoeringsacties. In de volgende paragraaf wordt eerst een overzicht gegeven van de geselecteerde projecten. Daarna wordt de voorgestelde strategie beschreven. Vervolgens worden de geselecteerde projecten uitgewerkt naar doel, doelgroepen, middelen, uitvoerende organisatie(s) en uitvoeringsperiode. In de voorlaatste paragraaf worden de organisatie en de kosten beschreven, gevolgd door een beknopte indicatie van de economische effecten.

6.2 Keuze projecten In bijlage 6 is de matrix weergegeven waarin de geopperde projecten en actiepunten staan samengevat op één lijst, verdeeld in vijf categorieën: markt, aanbod, economische orde, netwerken en overheid. Op basis van de hierboven genoemde criteria en uitgangspunten zijn deze projecten beoordeeld (zie bijlage 6). Uit deze beoordeling komen diverse projecten en actiepunten naar voren met een hoge prioriteit. Omdat enkele projecten zijn samengevoegd blijven er 15 over, die hieronder in willekeurige volgorde staan opgesomd: Aanjaagfunctie toerisme Organisatie: toeristisch-recreatief platform Promotie-, arrangementen- en evenementenplan Ontwikkeling wandelroutenetwerk Verbetering fietsinfrastructuur Kunst- en Monumentenfietsroute Ontwikkeling Zuid-Willemsvaart / Jachthaven Ontwikkeling Meerse Plas Gebiedsontwikkeling Dommel Gebiedsontwikkeling Aa Gebiedsontwikkeling Keerdijk Workshops agrotoerisme

13. Ecopark Gaia 14. Samenwerking met gemeente 's-Hertogenbosch (Promotie, recreatieve infrastructuur, arrangementen) 15. Samenwerking binnen Nationaal Landschap Het Groene Woud Het dertiende project ‘Ecopark Gaia’ is toegevoegd als een kansrijke ontwikkeling die zich aandiende tijdens het proces. In zijn aard een goed project dat aansluit bij de speerpunten van beleid. Kanttekening Een kanttekening bij de gehanteerde methode is op zijn plaats. De waardering van projecten is gedaan op basis van algemene noties over een onderwerp. Het is daarmee een instrument voor een eerste ordening. De waardering op basis van de criteria is zo objectief mogelijk gedaan maar zal nimmer een volledig beeld geven over een project. Voorts is een volledig objectieve beoordeling nooit mogelijk. Ook kunnen nieuwe inzichten en aanvullende argumenten de totale waardering van een project aanzienlijk veranderen. Mocht een project wat laag beoordeeld zijn, maar zijn er toch goede en sterke argumenten die pleiten voor een snelle uitvoering, dan mag en moet deze lijst en de ordening en volgorde van de projecten (bijlage 6) daarin geen belemmering zijn.

6.3 Strategie Om de toeristisch-recreatieve ontwikkeling werkelijk van de grond te krijgen en op korte termijn de intentie daartoe van alle betrokkenen zichtbaar te maken wordt voorgesteld om allereerst het toeristisch platform op te richten en de aanjaagfunctie in te vullen. Deze functie kan eventueel ook in samenwerking met buurgemeenten, zoals


’s-Hertogenbosch, Vught en Boxtel. Daarna en in aansluiting kan de ontwikkeling langs de volgende strategische hoofdlijnen worden uitgezet. Uitgangspunt is dat de markt voor het recreatief-toeristische aanbod van de gemeente Sint-Michielsgestel reeds aanwezig is; lokale inwoners en daarenboven de inwoners, recreanten en toeristen uit 'sHertogenbosch. Aldus wordt primair ingezet op ontwikkeling ten behoeve van deze markt, de marketing en promotie en de organisatie. Een enkele uitzondering daargelaten en met uitzondering van de groep Hertogboeren, zijn er geen toeristische ondernemers voorhanden die een belangrijke rol in de productontwikkeling in kunnen nemen. Dit betekent dat initiatieven in de eerste jaren voor een belangrijk deel van de overheid zullen moeten komen. Dit wordt ondersteund door het programma van maatregelen waarin de overheid eveneens een voortrekkende rol heeft. Hoewel de gemeente deze rol wil vervullen, kunnen en mogen ondernemers niet onzichtbaar blijven. Zij zullen en moeten in het Platform en de activiteiten die daaruit naar voren komen daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid inhoudelijk en financieel zichtbaar moeten maken. De gemeente zal allereerst invulling proberen te geven aan de intergemeentelijke samenwerking EN inzet leveren om de recreatieve infrastructuur op een aantrekkelijk en beleefbaar niveau te krijgen. Gebiedsontwikkeling en specifieke grootschalige projecten bieden de uitgelezen mogelijkheid om ter plekke werk met werk te maken, mits goed gecoördineerd en voortdurend van toeristischrecreatieve input voorzien vanuit de gemeente Sint-

42

Michielsgestel dan wel de samenwerkende gemeenten in deze.

6.4 Projectbeschrijvingen Hieronder worden de prioritaire projecten en acties van het ontwikkelingsplan achtereenvolgens beschreven naar doel, doelgroepen, uitvoerende en betrokken organisaties en uitvoeringsperiode. De projecten zijn vooralsnog niet begroot omdat de kosten in dit stadium veelal moeilijk in te schatten zijn. In paragraaf 6.6 wordt nader ingegaan op de kosten en financiering van het gehele actieplan.

I. Inhoud geven aan organisatie

die voor de gemeente Sint-Michielsgestel belangrijk zijn. De functionaris dient onder meer de volgende kwaliteiten te bezitten: initiatiefrijk, doortastend, kennis van toerisme en recreatie, bindend vermogen, goede sociale en communicatieve vaardigheden, onafhankelijk en flexibel inzetbaar Geadviseerd wordt om te starten met een periode van drie jaar, waarna de functie geëvalueerd wordt en besloten wordt over een eventueel vervolg. Relatie visie en doelen: Samenwerken en het vergroten van het organisatorische vermogen vormt één van de drie speerpunten voor het stimuleren van het toerisme

Project 1. Aanjaagfunctie Toelichting en doel: Toeristisch-recreatieve ontwikkelingen komen niet vanzelf tot stand. Het benutten van de kansen vanuit voorliggende visie vraagt om daadkrachtige en gerichte inzet van alle betrokken partijen. Zoals de ervaring leert, beschikken deze partijen niet zelf over deze extra menskracht of vormt het aanjagen van het toerisme niet hun kernkwaliteit. Daartoe is het van belang een aanjaagfunctie vorm te geven. Dit kan het beste door één persoon aan te trekken of aan te wijzen die deze taak op zich neemt. Het is bovendien van belang om de persoon onafhankelijk van de belanghebbende organisaties te laten functioneren. Het is een mogelijkheid om de aanjager vanuit een regionale samenwerking te laten functioneren, waarbij hij in deeltijd uitvoering kan geven aan de projecten

Doelgroepen: Toeristisch bedrijfsleven, toeristische initiatiefnemers, ondernemers(organisaties), overheden, natuur- en agrarische organisaties Trekkende organisaties: Gemeente Sint-Michielsgestel (plus eventueel buurgemeenten) Overige betrokken organisaties: KvK, bedrijfsleven

Project 2. Toeristisch-recreatief Platform Toelichting en doel: Het Toeristisch Recreatief Platform Sint-Michielsgestel bestaat uit vertegenwoordigers van het (toeristische) bedrijfsleven, culturele instellingen, ondernemende groepen en de gemeente. Naast recreatie en toerisme zijn arrangementen en evenementen (hoofd-)punten op de agenda van dit platform. Het Platform stuurt ook de aanjager aan en initieert en stimuleert nieuwe plannen op het gebied van recreatie en toerisme. Tevens probeert dit platform de regionale samenwerking zowel op ondernemers en gemeentelijk niveau als op het gebied van promotie en productontwikkeling mee vorm te geven. Gezien de centrale positie die dit platform inneemt en het belang van een goede organisatie rondom recreatie en toerisme, is er een aparte paragraaf (zie par. 6.5) gewijd aan het aspect organisatie en de positie van het platform daarbinnen. Relatie visie en doelen: Samenwerken en het vergroten van het organisatorisch vermogen vormt één van de drie speerpunten voor het stimuleren van het toerisme Doelgroepen: (toeristisch) bedrijfsleven, betrokken en belanghebbende organisaties en initiatiefnemers

Start: medio 2008 Looptijd: 2008 - 2011. De verrichtingen van de aanjager worden jaarlijks geëvalueerd. Na drie jaar wordt een overall-evaluatie van het ingezette beleid voorgesteld. Financiering door: gemeente Sint-Michielsgestel


Trekkende organisatie: gemeente Sint-Michielsgestel i.s.m. Kamer van Koophandel Overige betrokken organisaties: Kamer van Koophandel, ondernemersverenigingen, culturele, agrarische en natuurorganisaties Start: medio 2008

43

Looptijd: 2008 - 2011. De verrichtingen van het Platform worden jaarlijks geëvalueerd. Na drie jaar wordt een overall-evaluatie van het ingezette beleid voorgesteld. Financiering door: gemeente Sint-Michielsgestel

II. Inhoud geven aan identiteit en gewenst imago Project 3. Promotie-, arrangementen en evenementenplan om identiteit inhoud te geven Toelichting en doel: Evenementen, arrangementen en promotie-activiteiten zijn de belangrijkste instrumenten voor het vestigen van de naam, het imago en de reputatie van de gemeente SintMichielgestel. De focus van dit plan moet zijn: Hoe kan de gemeente door en met deze activiteiten zich het beste profileren als ‘het groene buiten bij ‘sHertogenbosch’?. Het plan moet dus een coherente opsomming van deze activiteiten bevatten, alsmede in kostenraming, financieringsplan en uitvoeringsplan. Mits thematisch en strategisch goed gekozen, zullen veel actoren zich herkennen in de arrangementen en evenementen en zullen zij ook willen deelnemen aan de organisatie. Naarmate arrangementen vaker uitgevoerd worden en evenementen vaker herhaald worden, neemt de naamsbekendheid toe en wordt daarmee het imago verder uitgebouwd. Thema’s voor arrangementen en evenementen kunnen bijvoorbeeld zijn ‘open dagen in de landbouw, natuur en op landgoederen’ of een vrijwilligers werkdag op het gebied van landschapsbeheer, maar ook meedoen aan

de Landelijke fietsdag, themadagen van natuurorganisaties, monumentenorganisaties en waterschappen. Daarnaast zou er een typisch SintMichielsgestels evenement verzonnen kunnen worden. Goede evenementen komen doorgaans voort uit een bundeling van lokale krachten en machten en kunnen op veel draagvlak van de betrokkenen rekenen. Als zodanig dragen evenementen bij aan de levendigheid van de gemeente Sint-Michielsgestel. Doelgroepen: eigen inwoners, inwoners en toeristen uit ‘s-Hertogenbosch, regiobewoners in de wijde omtrek. Trekkende organisatie: Toeristisch-Recreatief Platform Sint-Michielsgestel Overige betrokken organisaties: ondernemers, gemeente, natuur-, agrarische en culturele organisaties Uitvoeringsperiode: als eerste zal een plan voor de periode 2009-2011 op hoofdlijnen worden opgesteld. Voorts volgt ieder jaar een invulling van activiteiten. Financiering planvorming door: gemeente SintMichielsgestel Financiering uitvoering door: ondernemers, diverse organisaties en gemeente Sint-Michielsgestel

Gemonde’ zoveel mogelijk over onverharde paden. Het doel van dit project is om eerst voor elke kern een vergelijkbaar plan te maken en dat uit te voeren. Vervolgens kan er nagedacht worden over een sluitend wandelroutenetwerk binnen de gemeente. Vanuit de provincie wordt de ontwikkeling van dergelijke ommetjes en netwerken gestimuleerd. Doelgroepen: wandelaars (eigen inwoners, regiobewoners, toeristen algemeen) Trekkende organisaties: gemeente en lokale natuur en cultuurorganisaties Overige betrokken organisaties: Toeristisch-Recreatief Platform Sint-Michielsgestel, gemeente SintMichielsgestel, agrarische, cultuur- en natuurorganisaties, Routebureau Brabant Uitvoeringsperiode: planontwikkeling 2008 – 2009; uitvoering 2010-2011. Financiering planvorming door: gemeente SintMichielsgestel en Provincie Noord-Brabant Financiering uitvoering door: direct betrokken ondernemers, gemeente en provincie, sponsors

Project 5. Verbetering fietsinfrastructuur III. Inhoud geven aan productontwikkeling Project 4. Ontwikkeling wandelroute-netwerk Toelichting en doel: De wandelmogelijkheden in de gemeente Sint-Michielsgestel zijn tot op heden fragmentarisch: hier en daar een route. Wel is er onlangs een plan gemaakt over een ‘ommetje


Toelichting en doel: Sint-Michielsgestel maakt reeds onderdeel uit van een aantrekkelijk fietsroutenetwerk in Noord-Brabant. Met dit fietsknooppunten-netwerk zijn alle dorpen op een redelijk aantrekkelijke wijze met elkaar en met de stad ’s-Hertogenbosch verbonden. Enkele knelpunten zijn echter:

44

– – –

de meeste fietsverbindingen gaan over ‘gewone’ wegen gaan en te weinig over vrijliggende fietspaden; het aantal verbindingen over waterwegen (ZuidWillemsvaart, Dommel en Aa) is beperkt, waardoor route minder aantrekkelijk zijn; er zijn geen duidelijke startpunten met informatie in de verschillende kernen; het ontbreekt aan voldoende voorzieningen (bankjes, afvalbakken, informatie) langs de routes. Er gaat een speciale werkgroep gevormd worden die een integraal plan gaat maken om de fietsinfrastructuur op deze punten te verbeteren. Tevens wordt een kosteninschatting gemaakt van alle afzonderlijke verbeterpunten en een prioriteitenlijst vastgesteld. Daarna kan de aanjager aan de slag om samen met de gemeente subsidies te verwerven. Doelgroepen: fietsers (eigen inwoners, regiobewoners, toeristen algemeen) Trekkende organisatie: werkgroepje o.l.v. de aanjager Overige betrokken organisaties: Routebureau Brabant, Toeristisch-Recreatief Platform, gemeente SintMichielsgestel, ZLTO, Vestingfietsen, ENFB Uitvoeringsperiode: planontwikkeling in 2008-2009; uitvoering vanaf 2009 tot 2015. Financiering planvorming door: gemeente SintMichielsgestel Financiering uitvoering (per actieverschillend) door: direct betrokken ondernemers, gemeente, provincie, subsidieregelingen, sponsors

Project 6. Ontwikkeling kunst- en monumenten fietsroute

Project 7. Ontwikkeling Zuid-Willemsvaart jachthaven

Toelichting en doel: Routes worden aantrekkelijker als er voldoende te zien is, als routes een thema hebben en als er interessante afstapmogelijkheden zijn. Ondernemers kunnen profiteren door mooie rustplekjes voor fietsers en wandelaars aan te bieden, maar ook door een interessante route aan te bieden met dergelijke plekjes. Voorgesteld wordt om het effect van een dergelijke route uit te testen aan de hand van een interessante fietsroute langs openbare kunstwerken en monumenten. Om de interne samenwerking te bevorderen wordt voorgesteld om een werkgroepje samen te stellen bestaande uit horeca-ondernemers, leden van de historische vereniging, leden van de monumentencommissie en van de commissie kunst en cultuur en een ambtenaar belast met openbaar kunstbezit. Onder leiding van de aanjager wordt dan een route uitgezet en beschreven langs de meest interessante kunst en monumenten objecten in de gemeente en langs aantrekkelijke horeca-gelegenheden.

Toelichting en doel: De Zuid-Willemsvaart gaat verlegd worden. Hierdoor ontstaat er een ‘oude, min of meer dode’ kanaaltak waarin geen beroepsvaart meer zal komen. Deze tak heeft echter wel een verbinding met het centrum van ’s-Hertogenbosch: de recreatie(toer)vaart, kan er dus goed komen en aanleggen. Dit biedt dus kansen om de watersport meer naar Den Dungen te trekken. Om deze kans te benutten is het nodig een goed integraal plan te maken voor de watersport in dit oude deel van de ZuidWillemsvaart. Daarbij kan gedacht worden aan een kleine haven, horeca, waterrecreatie gebonden bedrijvigheid ed.

Doelgroepen: fietsers Trekkende organisatie: aanjager Overige betrokken organisaties: horeca-ondernemers, Toeristisch-Recreatief Platform, gemeente SintMichielsgestel, cultuurorganisaties Uitvoeringsperiode: 2008 en verder.

Doelgroepen: watersporters, nieuwe ondernemers Trekkende organisatie: gemeente Sint-Michielsgestel Overige betrokken organisaties: Hiswa, Provincie, Rijkswaterstaat, gemeente ‘s-Hertogenbosch Uitvoeringsperiode: planontwikkeling 2009-2011; uitvoering vanaf 2012 Financiering planvorming door: gemeente SintMichielsgestel Financiering uitvoering door: direct betrokken ondernemers, gemeente, provincie, Rijkswaterstaat, subsidieregelingen

Financiering uitvoering door: gemeente, direct betrokken en belanghebbende ondernemers, sponsors


45

Project 8. Ontwikkeling Meerse Plas Toelichting en doel: De Meerse Plas, een zandput gegraven voor de aanleg van de A2, wordt al jaren op mooie dagen intensief gebruikt door recreanten die willen zonnen, zwemmen en spelen. De plas zelf en de directe omgeving zijn echter nauwelijks ingericht als een aantrekkelijke waterrecreatieplaats. Hierdoor doen zich diverse problemen voor, zoals parkeerproblemen, geluidsoverlast, hygiëne, groepen die elkaar in de weg zitten, de motorcrossbaan aan de noordzijde (op het grondgebied van ’sHertogenbosch) die voor overlast zorgt. Dat is jammer, want het is een mooie plek waar veel meer van te maken valt, met horeca erbij, betere wandelen fietsmogelijkheden, betere bereikbaarheid, kinderspeelfaciliteiten etc.. Om deze problemen aan te pakken en het gebied echt aantrekkelijk en toegankelijk te maken voor recreanten uit de gemeente en uit ’s-Hertogenbosch gaat de gemeente in samenspraak met belanghebbenden een inrichtingsplan laten opstellen. In dat plan zal ook geanticipeerd worden op de naastgelegen ontwikkeling van de Zuid-Willemsvaart en zullen omwonenden en de gemeente ’s-Hertogenbosch nauw bij betrokken worden. Trekkende organisatie: gemeente Sint-Michielsgestel Overige betrokken organisaties: omwonenden, inwoners Den Dungen, gemeente ’s-Hertogenbosch, provincie, Rijkswaterstaat, waterrecreatieorganisaties. Uitvoeringsperiode: planontwikkeling 2009-2010; uitvoering vanaf 2011.

Financiering planvorming door: Gemeente SintMichielsgestel

Uitvoering: Gemeente, Waterschap, provincie, subsidieregelingen

Financiering uitvoering door: gemeente, gemeente ’sHertogenbosch, provincie, subsidieregelingen, horecaondernemer

Project 10. Gebiedsontwikkeling Aa

Project 9. Gebiedsontwikkeling Dommel Toelichting en doel: De Dommel is als rivier een krachtige landschappelijke drager in de gemeente SintMichielsgestel. Deze waarde wordt onderstreept in het plan 'De ecologische verbindingszone langs de Dommel'. Zoals de Dommel een ecologische slagader is, zo is het eveneens een recreatieve ader door de gemeente. Het is dan ook van belang om in een evenwichtige afweging van functies ook de recreatieve functies van de Dommel een goede positie te geven. Daarbij kan worden gedacht aan wandelen, fietsen, picknicken, vissen en varen. Doelgroepen: wandelaars, fietsers, sportvissers, kanoërs Trekkende organisatie: gemeente Sint-Michielsgestel; Waterschap De Dommel Overige betrokken organisaties: natuurbeschermingsorganisaties, wandel-, fiets-, sportvis- en andere recreantenorganisaties. Uitvoeringsperiode: Voorbereiding en planontwikkeling 2009 - 2010; uitvoering 2011 Financiering door: Planontwikkeling door Gemeente Sint-Michielsgestel en Waterschap De Dommel;


Toelichting en doel: Gelijk de Dommel is de Aa als rivier een krachtige landschappelijke drager in de gemeente Sint-Michielsgestel. Deze waarde wordt onderstreept in het plan 'De ecologische verbindingszone langs de Aa'. Ook voor de Aa geldt dat een integrale ontwikkeling van belang is waarbij ook de recreatieve functies een evenwichtige plaats krijgen in de gehele planontwikkeling. Het is dan ook van belang om in een evenwichtige afweging van functies ook de recreatieve functies van de Aa een goede positie te geven. Daarbij kan worden gedacht aan wandelen, fietsen, picknicken, vissen en varen. Doelgroepen: wandelaars, fietsers, sportvissers, kanoërs Trekkende organisatie: gemeente Sint-Michielsgestel; Waterschap Aa en Maas Overige betrokken organisaties: natuurbeschermingsorganisaties, wandel-, fiets-, sportvis- en andere recreantenorganisaties. Uitvoeringsperiode: Voorbereiding en planontwikkeling 2009 - 2010; uitvoering 2011 Financiering door: Planontwikkeling door Gemeente Sint-Michielsgestel en Waterschap Aa en Maas; Uitvoering: Gemeente, Waterschap, provincie, subsidieregelingen.

46

Project 11. Gebiedsontwikkeling Keerdijk

Project 12. Workshops agrotoerisme

Toelichting en doel: De verdedigingswerken, zoals die langs de circumvallatielinie, hebben een relatie met de vestingstad ’s-Hertogenbosch en ondersteunen ook de identiteit van Sint-Michielsgestel. Daarnaast hebben de werken een belangrijke cultuurhistorische en toeristisch-recreatieve waarde in en voor het gebied. Deze werken moeten niet gezien worden als belangrijke toeristische trekkers, maar wel als ‘pareltjes’ van de regio. Om deze verdedigingswerken tot leven te brengen zullen diverse aanpassingen noodzakelijk zijn. Hiertoe zijn voor beide werken in het kader van het project ‘De Meierij in Stelling Gebracht’ al diverse plannen ontwikkeld. Deze plannen moeten nu uitgewerkt en uitgevoerd worden.

Toelichting en doel: De variatie aan verblijfsaccommodaties en aan kleinschalige recreatieve voorzieningen in de gemeente is beperkt. Voor de doelgroep fietsers en wandelaars die SintMichielsgestel wil aantrekken, zijn karaktervolle, kleinschalige overnachtinglocaties het belangrijkste gemis. Datzelfde geldt voor te bezoeken bedrijven, recreatieve voorzieningen voor kinderen en groepen en kleinschalige horeca in het buitengebied. De gemeente wil deze vormen van verblijf, vermaak en verteer bij de boer, daarom stimuleren. Door het regelmatig organiseren van voorlichtingsavonden en workshops hierover en door actieve ondersteuning van potentiële nieuwkomers op dit gebied wil de gemeente hieraan, samen met agrarische en andere organisaties, vormgeven.

Doelgroepen: inwoners gemeente, fietsers en wandelaars uit ‘s-Hertogenbosch Trekkende organisatie: de aanjager Overige betrokken organisaties: gemeente, Meierij in Stelling Gebracht, ondernemers, Staatsbosbeheer Uitvoeringsperiode: planuitwerking 2008-2009; uitvoering vanaf 2010 Financiering planvorming door: gemeente SintMichielsgestel Financiering uitvoering door: gemeente, provincie, subsidieregelingen, sponsors

Michielsgestel dat onder andere in de vorm van Viataal en Ruwenberg reeds verschillende gelijksoortige initiatieven heeft gekend in het verleden. Naar aard, schaal en doelstelling lijkt het Ecopark Gaia te passen binnen de recreatief-toeristische doelstellingen. Doelgroepen: Specifieke groepen uit de samenleving met de behoefte aan leer-werkprogramma's in een relatief beschermde omgeving. Trekkende organisatie: Stichting Gaia Overige betrokken organisaties: gemeente SintMichielsgestel Uitvoeringsperiode: 2008 - 2013 Financiering: Stichting Gaia

Doelgroepen: initiatiefnemers in het buitengebied Trekkende organisatie: Hertogboeren en aanjager Overige betrokken organisaties: ZLTO, Horeca, RECRON Uitvoeringsperiode: 2008 - 2010 Financiering uitvoering door: deelnemers, subsidie Project 13. Ecopark Gaia Toelichting en doel: De Stichting Ecopark Gaia is op zoek naar een geschikte plek voor het realiseren van woon-zorg-voorziening met leer-werkprojecten, natuurcamping, vakantiehuisjes en natuurontwikkeling. In een landgoedachtige setting wenst men een dergelijke voorziening te realiseren, daarbij aansluitend op het rijke verleden van de gemeente Sint-


IV. Inhoud geven aan regionale samenwerking Project 14. Samenwerking met 's-Hertogenbosch Toelichting en doel: Vastgesteld is dat de identiteit, het imago en de promotie van Sint-Michielsgestel aan ‘sHertogenbosch gekoppeld moet worden en dat een belangrijk deel van de bezoekers daar vandaan zullen komen. Verder blijkt ook dat voor een aantal projecten samenwerking met ’s-Hertogenbosch gezocht moet worden en dat de aanjaagfunctie eventueel in samenwerking met ’s-Hertogenbosch ingevuld zou kunnen worden. Het is daarom van groot belang dat er een structurele samenwerking met deze gemeente op gang gebracht wordt op het gebied van recreatie & toerisme en producten projectontwikkeling. Deze samenwerking moet zowel

47

gezamenlijk subsidies aan te vragen etc. Ook hierin zal de gemeente op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau een trekkersrol in moeten vervullen.

op bestuurlijk niveau vormgegeven worden als op ambtelijk gebied als met de VVV in ’s-Hertogenbosch. De gemeente zal hierin in eerste instantie een voortrekkersrol moeten gaan vervullen, later kan deze rol voor een groot deel ingevuld worden door de (gezamenlijke) aanjager. Op bestuurlijk niveau moet er minstens 3 keer per jaar een goed voorbereid overleg komen; op ambtelijk niveau moet dit overleg voorbereid worden en kan er vaker overleg zijn afhankelijk van de gezamenlijke acties en projecten.

Doelgroepen: toeristen algemeen (vooral fietsers en wandelaars), ondernemers, natuur- en andere organisaties Trekkende organisatie: gemeente Overige betrokken organisaties: Toeristisch-Recreatief Platform, buurgemeenten, provincie

Doelgroepen: inwoners (recreanten en toeristen) uit ’sHertogenbosch.

– – – – – –

Financiering: vooralsnog alleen ambtelijke en bestuurlijk inzet door de gemeente

Overige betrokken organisaties: gemeente ’sHertogenbosch, Regio VVV in ’s-Hertogenbosch, Toeristisch-Recreatief Platform

6.5 Organisatie Zoals in het actieplan reeds is aangegeven, zal er om de toeristisch-recreatieve organisatiestructuur te versterken een aanjaagfunctie vormgegeven worden en een Toeristisch-Recreatief Platform SintMichielsgestel opgericht worden. Beide acties zijn al enigszins in het actieplan beschreven. In deze paragraaf wordt nader ingegaan op de samenstelling en de taken van het Platform.

Uitvoeringsperiode: 2008-2011 Financiering: vooralsnog alleen ambtelijke en bestuurlijk inzet door de gemeente Project 15. Samenwerking binnen NL Het Groene Woud

– –

Wat betreft de samenstelling is het belangrijk dat er gekozen wordt voor een evenwichtige bezetting met betrekking tot branche, kennis en belanghebbenden. Voorgesteld wordt dat de volgende partijen zitting hebben in dit Platform: onafhankelijk voorzitter bestuurlijk verantwoordelijke voor de portefeuille Recreatie & Toerisme van de gemeente


1 vertegenwoordiger van elke ondernemersvereniging uit elk dorp (dus 4 in totaal) 1 vertegenwoordiger van de horeca 1 vertegenwoordiger van de culturele organisaties in de gemeente 1 vertegenwoordiger van de heemkundekringen en natuurverenigingen binnen de gemeente 1 vertegenwoordigers namens de agrarische organisatie(s) op het gebied van natuur en recreatie ambtelijke beleidsmedewerker R&T van de gemeente. aanjager, tevens secretaris van het platform. Het Platform bestaat dus in totaal uit circa 12 personen en zal circa 4 maal per jaar vergaderen. De agenda voor elke vergadering wordt opgesteld door de voorzitter en de secretaris. Uiteraard mogen alle leden agendapunten aangedragen, mits 14 dagen van te voren aangeleverd.

Uitvoeringsperiode: 2008-2011

Trekkende organisatie: gemeente en aanjager

Toelichting en doel: Hetzelfde als wat voor ’sHertogenbosch geldt, geldt min of meer ook voor de samenwerking met de gemeenten binnen het Nationaal Landschap Het Groene Woud. Ook uit intensivering van deze, reeds bestaande samenwerking valt voor Sint-Michielsgestel veel voordeel te halen op het gebied van imago-ontwikkeling, promotie en productontwikkeling. Aan deze samenwerking kan extra impuls gegeven worden door gezamenlijk een actieprogramma te maken en uit te voeren, door

–

– – – – –

–

–

De hoofdtaken van het Toeristisch-Recreatief Platform zijn: toezien op, stimuleren en daar waar mogelijk actief ondersteunen van de uitvoering van het actieplan; uitvoering geven aan de projecten op het gebied van communicatie, promotie en evenementen (project 3); zorg dragen voor de monitoring (zie par. 6.7); het stimuleren van andere (nieuwe) ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme; het terugkoppelen naar en zorg dragen voor draagvlak bij de achterban van besluiten die genomen zijn door het platform; het geven van gevraagd en ongevraagd advies over toeristisch-recreatieve ontwikkelingen aan de gemeenteraad; het stimuleren van en invulling geven aan samenwerking met andere regiogemeenten en

48

–

organisaties op het gebied van recreatie en toerisme (projecten 15 en 16); het jaarlijks opstellen van een voortgangsrapportage. Het platform moet zorg dragen voor een goed intern communicatieplan, zodat alle andere ondernemers in de gemeente goed op de hoogte gehouden en betrokken worden bij de toeristisch-recreatieve ontwikkelingen in Sint-Michielsgestel. Naast de interne samenwerking zal de gemeente SintMichielsgestel ook de samenwerking met de buurgemeente ’s-Hertogenbosch actief oppakken en vormgeven en met andere regiogemeenten binnen het Nationaal Landschap Het Groene Woud.

6.6 Kosten en financiering De in paragraaf 6.4 beschreven projecten zijn vooralsnog niet begroot. De reden daarvoor is dat de meeste projecten (zoals 3 tot en met 12) in dit stadium nog niet te begroten zijn, omdat er eerst enig voorwerk of vooronderzoek noodzakelijk is. Daarbinnen is bovendien een flink aantal projecten benoemd die al op de rol stonden om uitgevoerd te worden. Het heeft daarom niet zoveel zin die in de begroting van het TROP op te nemen. Daarnaast is er een aantal projecten gericht op organisatie en samenwerking (projecten 2, 15 en 16) of een particuliere aangelegenheid (project 14), ook voor die projecten heeft het weinig zin ze te begroten. Voorts heeft de gemeente voor 2008 geen apart budget voor de uitvoering van het TROP gereserveerd. Daarom is er besloten in dit TROP geen begroting op te nemen. Om toch tot uitvoering te kunnen komen gaat de gemeente samen met het Toeristisch-recreatief

overige deel van de kosten voor uitvoering van dit actieplan betaald te worden door de gemeente. Dit kan voor een groot deel uit het bestaande budgetten, zoals de budgetten van de afdeling verkeer (bv voor de aanleg van fietspaden) of die voor groenvoorzieningen. Met andere woorden per uit te voeren project moet en zal bekeken worden hoe de totale financiering kan gaan plaatsvinden.

Platform bekijken welke acties uit het TROP dit jaar nog en in 2009 uitgevoerd moeten en kunnen worden en hoe deze gefinancierd kunnen worden. Met betrekking tot die financiering ligt er zowel een verantwoordelijkheid voor de gemeente als voor het Platform (lees: ondernemers). Daarnaast zal er op zoek gegaan moeten worden naar aanvullende bronnen, zoals subsidieregelingen en fondsen. Hiertoe ligt een belangrijke taak bij de aanjager. Hij of zij dient kansrijke regelingen in beeld te brengen, lobbywerk te verrichten en subsidie-aanvragen op te stellen.

Tenslotte zal de gemeente Sint-Michielsgestel budget vrijmaken voor de oprichting en het faciliteren van het Toeristisch-Recreatief Platform en voor het entameren van de samenwerking in de regio. Deze kosten beperken zich tot vergaderen secretariële kosten en ambtelijke inzet.

Voor de financiering van de aanjager heeft de gemeente in principe een (beperkt) budget beschikbaar. Zij zal echter ook de mogelijkheid bezien of deze functie tezamen met de gemeente ’sHertogenbosch en/of andere buurgemeenten ingevuld kan worden en of hiervoor subsidiemiddelen beschikbaar zijn. Zoals hierboven aangegeven dient er voor de realisatie van diverse projecten ook cofinanciering vanuit het (toeristisch) bedrijfsleven te komen. Hiertoe dienen afspraken gemaakt te worden in het ToeristischRecreatief Platform en de daarbij aangesloten ondernemersverenigingen. Geadviseerd wordt dat de gemeente hierover een soort convenant afsluit met deze verenigingen, waarin de inspanningen van de gemeente (in de vorm van uit te voeren projecten, arbeid en financiën) en die van de ondernemersverenigingen en andere deelnemende organisaties (eveneens in de vorm van inzet en geld) jaarlijks of voor een aantal jaren worden vastgelegd. Dit schept duidelijkheid en vertrouwen en voorkomt frustraties tijdens de uitvoering van dit plan. Naast cofinanciering vanuit (provinciale en andere) subsidies en die vanuit het bedrijfsleven dient het


6.7 Monitoring De gemeente Sint-Michielsgestel en het Toeristisch Platform zijn samen verantwoordelijk zijn voor een goede monitoring van de voorgestelde projecten en het toerisme.

– –

– –

Het advies is om jaarlijks elk project, de ontwikkeling van het toerisme en de trends in kaart te brengen. Met betrekking tot de projecten is van belang te kijken naar: De voortgang van de uitvoering van het project in de gestelde periode. De resultaten per project, zowel kwalitatief als kwantitatief in de vorm van (toename) bezoekersaantallen. De effectiviteit van het communicatie- en promotie activiteiten. Een check of de verwachte trends en ontwikkelingen zich daadwerkelijk voordoen

49

– – – – – – – –

Met betrekking tot de ontwikkeling van toerisme kan gekeken worden naar: Aantal bezoekers aan musea, recreatieterreinen en te bezoeken bedrijven Aantal deelnemers aan excursies en dagtochten Aantal bezoekers aan evenementen Aantal overnachtingen in op groepsaccommodaties, op campings, in hotels en in B&B-adressen Bezoekgegevens verschillende websites Waardering voor verblijven in een accommodatie of bestemming (www.zoover.nl) Investeringen in toerisme Omzetmonitor van het bedrijfsleven (via de KvK). Monitoring is absoluut noodzakelijk om het beleidsplan zo goed mogelijk ten uitvoer te brengen. Het volgen van de projecten en indien nodig bijsturen is belangrijk om een optimaal resultaat te kunnen bereiken.

– –

– – –

Geadviseerd wordt om nu al een zogenaamde ‘nulmeting’ uit te voeren op basis van gegevens die reeds beschikbaar zijn, zoals: Aantal bezoekers aan musea Inkomsten uit toeristenbelasting en daaruit afgeleid het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties, op campings, in hotels en in B&B-adressen Aantal deelnemers aan excursies en dagtochten Aantal bezoekers aan evenementen Waardering voor verblijven in een accommodatie of bestemming (www.zoover.nl)


50

Bijlagen

Bijlage 1: Deelnemers bijeenkomsten TROP

Organisatie

Geïnterviewden:

Naam

Gemeente Sint-Michielsgestel

Dhr. B. Leenen

Regio VVV Meierij & Noordoost-Brabant Dhr. R. de Laat


Mw. J. van Doorn

ZLTO / Stg. Hertogboeren

Dhr. N. Sanders


Dhr. A. Zomers

Schrijver / Omroep Brabant

Dhr. P. Timmermans


Mw. R. van der Ven

Gemeente ’s-Hertogenbosch

Dhr. H. Crijns


Dhr. J. van Gorp

Camping De Hooge Heide

Dhr. Kroot

Provincie Noord-Brabant

Dhr. G. Duijf

Groepsaccommodatie Zonnewende

Dhr. P. van Heijningen

Brabants Bureau voor Toerisme

Mw. J. Huijbregts

Congrescentrum Ruwenberg

Dhr. R. Jouvenaar

HCR Boer Goossens

Dhr. H. Goossens

Oudheidskamer

Mw. Boom-van Meel

Kon. Horeca Nederland

Dhr. P. van Teffelen

Zwemschool Zonnestudio

Dhr. G. Tibosch

Organisatie

Naam


53

Aanwezigen Inloopavond Recreatie & Toerisme (21 10 07)

Prive

Mw. G. Dijkhuizen

Organisatie

Naam

Theehuisje

Mw. T. Sterk

Prive

Dhr. M. Teulings

Oud Herlaer

W. v.d. Berselaar

Prive

S. van Lanschot

Prive

J.W. Sijsenaar

Stg. Buiten Gewoon

Dhr. D. Langerate

Prive

K. van Breugel

Oudheidkundig Museum

J. Boom van Meel

Hertogboeren

Dhr. N. Sanders

Camping Namaste

Dhr. E. van der Aa

Prive

E. Smits

Prive

H. van Dijk

Prive

C. Hoenderdos

Prive

Dhr. J.

Groepsaccommodatie Zonnewende

Dhr. P. van Heijningen

Prive

Mw. S. Houtman

Regio VVV Meijerij & NO Brabant

Mw. J. van Summeren

Prive

Mw. L. Bonants

Natuurgroep Gestel

Dhr. W. Wijngaard

Prive

Dhr. J. Tiebosch


Dhr. A. Zomers

Raadslid DorpsGoed

Dhr. H. Crijns


Dhr. B. Leenen

Landgoed Haanwijk

Dhr. B. Bink

Steunlid

Dhr. M. Brekelmans

Prive

Dhr. H. Schellekens

Heemkunde den Hogert

Dhr. R. van Houtum

Heemkunde den Hogert

Dhr. K. van den Bosch

Heemkunde Giemon Plaisir

Dhr. W. Verhoeven

Heemkunde Herlijnheid Heizlaar

Dhr. F. Cooijmans

Allekes-Inn

Mw. M. van de Bergh-van Erp

Ondernemersvereniging Sint-Michielsgestel Dhr. H. van Roosmalen Liza’s restaurant

Dhr. R. van den Broek

Liza’s restaurant

Mw. R. van den Broek

B & B in oprichting

Mw. B. van der Velden

Prive

Mw. M. Vercauteren

Prive

Dhr. F. Komen

Hertogboeren

Dhr. J. van de Ven

Hertogboeren

M. v.d. Westelaken


Aanwezigen Workshop R & T identiteit en acties (21 10 07) Organisatie

Naam

Kamer van Koophandel

Mw. F. Arts

Winkeliersvereniging Berlicum

Dhr. H. Jansen

Ondernemersvereniging Sint-Michielsgestel Dhr. Chr. Mulder Vestingfietsen / Hertogboeren

Dhr. N. Sanders

Regio VVV Meierij & Noordoost-Brabant

Mw. J. van Summeren

Provincie Noord-Brabant

Dhr. G. Duijf

Schrijver / Omroep Brabant

Dhr. P. Timmermans


Dhr. J. van Gorp


Dhr. A. Zomers


Dhr. B. Leenen

54

Aanwezigen Workshop R & T en Ruimtelijk beleid (12 12 07)

Theehuis & B &B Het Aardrijk

Dhr. C. Hoenderdos

Organisatie

Naam

Natuurgroep Gestel

Dhr. H. Landheer

Camping De Hooghe Heide

Dhr. A. Kroot

Prive

Mw. S. van Landschot

Ondernemersvereniging Berlicum

Dhr. D. van der Heijden

Prive

Dhr. R. Rameckers

Hertogboeren

Dhr. N. Sanders

Ondernemersvereniging St. Michielsgestel

Dhr. H. van Roosmalen

Kaasboerderij

Dhr. P. Dielissen

Hertogboeren/Vestingfietsen

Dhr. N. Sanders

Stg. Erfgoed Sint-Michielsgestel

Dhr. H. van Gestel

Prive

J.W. Sijsenaar

Stg. Erfgoed Sint-Michielsgestel

Dhr. J. Bertens

Smits O.V.O.

Mw. E. Smits

Winkeliersvereniging Berlicum

Dhr. H. Jansen

Prive

Dhr. J. van Steenbergen

Prive

Dhr. B. van der Aa

Regio VVV Meijerij & NO Brabant

Mw. J. van Summeren

Prive

Mevr. L. van der Aa

Om de kunst van leven

Dhr. en mw. Van der Velden


Mw. R. van de Ven

Prive

Mw. M. Vercauteren


Mw. J. van Doorn

Prive

Mw. L. Vercruijsse


Dhr. A. Zomers

GTC Mon Plaisir

Dhr. W. Verhoeven


Dhr. B. Leenen

B & B / minicamping

Mw. E. Verschuren

Horzikse Hoeve B & B

L. van de Westelaken

Aanwezigen Presentatie concept TROP Sint-Michielsgestel (03 03 08) Organisatie

Naam

Prive

Dhr. en mw. L. van der Aa

Kamer van Koophandel Brabant

Mw. F. Arts

B & B Allekes-inn

Mw. M. van den Bergh

Stichting Erfgoed

Dhr. J. Bertens

Theehuisje ’t Haantje

Dhr. B. Bink

Prive

Dhr. K. van den Bosch

Prive

Mw. N. van Gelder

Waterschap Aa en Maas

Dhr. E. de Groot

Fietsersbond Den Bosch e.o.

Dhr. R. de Haan

Prive

Dhr. M. van Hassel


Ondernemersvereniging Berlicum

Dhr. C. Wigmans

Gemeenteraad Sint-Michielsgestel

Dhr. J. Verhoeven

Gemeenteraad Sint-Michielsgestel

Dhr. F. den Otter


Mw. J. van Doorn


Dhr. A. Zomers


Dhr. B. Leenen

55

Bijlage 2: Burgerpanel Sint-Michielsgestel

Van welke voorzieningen maakt u gebruik?

Wat motiveert mensen van buiten Sint Michielsgestel om in de gemeente op bezoek te komen? Gemeente Fietsen 36% Natuur en landschap 33% Bezoek aan Den Bosch 31% Wandelen 29% Dommel / Aa 13% Het Nationale Landschap Groene Woud 6% Restaurants 4% Uitgaan 1% Zwemvoorzieningen 4% Winkelen 1% Musea 2% Monument 3% Logiesaccommodaties 1% Anders 2%


Restaurant Natuur-/bosgebied Fietsroute Wandelroute Theater Café Museum Bioscoop Binnen zwembad Attractiepark Zitbank Monument Openlucht zwembad Speeltuin Informatiepaneel Golfbaan Trimbaan

Gemeente 77% 68% 60% 51% 50% 46% 38% 38% 37% 35% 28% 28% 25% 21% 16% 9% 3%

Mate van belangrijkheid (in %) 1 2 3 7 11 7 44 14 13 21 21 16 18 24 8 5 4 9 5 6 8 1 3 6 0 1 9 6 3 6 0 1 8 5 4 5 2 7 4 11 8 10 5 4 5 3 4 4 3 2 12 2 0 4

56

activiteit deelname

Hoe vaak

Zonnen

46%

Zwemmen

42%

Picknicken Dagkamperen

23% 6%

47% < maandelijks 39% wekelijks; 52% < maandelijks 89% < maandelijks 93% < maandelijks

Wandelen

80%

Fietsen

86%

Golfen Trimmen, hardlopen, joggen;

Binnen de gemeente 74%

Mate van belangrijkheid (in %) 4 5 9

30%

8

8

7

49% 23%

1 0

2 0

12 10

88%

25

18

7

69%

35

11

9

9% 11%

48% wekelijks; 19% dagelijks 41% wekelijks; 32% dagelijks 45% < maandelijks 62% wekelijks

11% 88%

3 4

0 4

13 8

Toeschouwer; begeleider bij sport:

41%

43% wekelijks

70%

12

4

9

Toeren (met auto, motor, etc..)

33%

38% < maandelijks; 34% maandelijks

14%

3

3

9

Bezoek attractiepunt Bezoek bezienswaardigheid Evenement

52% 64% 71%

78% < maandelijks 60% < maandelijks 79% < maandelijks

20% 19% 39%

3 0 7

7 13 11

7 9 7

Recreatief winkelen

66%

43% maandelijks

13%

9

8

9

Film Toneel Concert Uit eten Café bezoek Disco

47% 43% 55% 88% 46% 4%

86% < maandelijks 92% < maandelijks 83% < maandelijks 60% < maandelijks 58% < maandelijks 60% < maandelijks

1% 36% 21% 29% 59% 13%

3 3 8 13 3 1

7 6 8 14 8 1

9 10 10 18 11 10


57

Suggesties en ideeën om de recreatie en het toerisme in Sint Michielsgestel te verbeteren Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode

Als oudere alleenstaande ben je in het weekend en met Kerstmis nergens. Waarheen ??? betere fietspaden voor het skaten Betere voorzieningen bij het Dungens Gat als natuurbad Bewegwijzering op kruisingen, plaatsen, b.v de rode sok in Middelrode richting Heeswijk/Vinkel Middelrode en Berlicum dat is voor de fietsende toerist een grote verbetering en dat doorvoeren in de hele gemeente. de recreatieve fietsroutes in de gemeente versterken door uitbreiding rustpunten Eenduidige opening/sluiting van winkels op Maandag/ Dinsdag. Graag meer banken langs de kant van de weg om op te zitten. Herinrichting dorps centrum. Creeer extra parkeer ruimte rondom het Mercuriusplein om zodoende ruimte te maken voor een verandering midden in het dorp. Denk na over horeca a la Grand Café met terras etc. Minder rond rijdende auto's, meer groen en meer een "levend plein" functie. Verander de naam; alsof we het ontmoetingspunt van de plaats niet een creatievere naam kunnen geven dan die van een planeet of Romeinse God. het mercuriusplein intiemer en gezelliger maken Meer muziekevenementen, ook voor de jongeren Image! Sint Michielsgestel moet kiezen voor een profiel, en dit uitdragen! Bijv: Fietsgemeente nummer 1 van Nederland! JUIST niets aan veranderen. Is goed zo. Ga iets anders doen met het geld wat wel nuttig is.

Berlicum/Middelrode

Kiosk op Mercuriusplein met veel groen en zitbanken.

Berlicum/Middelrode

Maak de gemeente aantrekkelijk door algehele openstelling van landgoederen

Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode

Meer evenementen. Meer fietspaden tussen de diversen kernen, gescheiden van het autoverkeer.


Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Berlicum/Middelrode

Meer ruimte aan horeca om daadwerkelijk iets op te zetten. Denk aan terrassen en het verdwijnen van het festival bij de Witte Zwaan ivm geluidsoverlast. nee nee nee Nee Nee, dat is aan eventuele ondernemers op het gebied van recreatie. Nee. Volgens mij hebben we binnen de totale gemeente genoeg mogelijkheden. Wel is de sporthal in Berlicum te klein voor alle verenigingen die er gebruik van maken. Een openluchtzwembad in Berlicum zou fijn zijn, maar ik snap ook dat dit financieel niet haalbaar is. neen Ondersteun het initiatief van de Hertogboeren, nodig passanten en bezoekers uit om ergens een kijkje te nemen òf te overnachten, Daarvoor kan een netwerk van bed- en breakfastvoorzieningen worden aangelegd. Nodig ook bezoekers van Den Bosch uit om hier langs te komen of logies te zoeken. Openbaar vervoer verbeteren. Geoutilleerde dagrecreatie plaatsen. Een soort jongeren-home. Er is te weinig voor de jeugd. Opnieuw meer wandelmogelijkheden op onverharde wegen, wat je in Limburg en in oost- noord Nederland veel meer aantreft, en uitgezet niet voor de handliggende spannende wandelroutes. Probeer meer ruimte te creëren voor zaalsporten, hiermee bereik je een veel grotere groep binnen de eigen gemeenschap dan met bv boerengolf, maneges en kamperen bij de boer en theehuisjes in het buitengebied. Dit heeft totaal geen toeristische en totaal geen recreatieve waarde, maar lijkt meer op het sponsoren van de boeren. rondleidingen en openstellingen van monumenten

58

Berlicum/Middelrode

Speeltuin zou wat uitgebreid kunnen worden zoals b.v. kwekkertje in Rosmalen of speeltuin indoor!! Zwembad is minimaal goed voor zwemles, maar niet recreatief.

Berlicum/Middelrode

Verbeteren of "laten groeien"?? Laat druk van VVV activiteiten Den Bosch niet resulteren in ongewenste aanslag op natuur-groengebied in onze gemeente.

verrotzooi het mooie buitengebied niet. Regel bij voorschrift dat lelijke gebouwen (zoals nieuwe grootschalige veehouderijen) aan het zicht moeten worden onttrokken door bloeiende hagen Berlicum/Middelrode (insectvriendelijk bovendien!). Onderscheid je door insectenvriendelijk beleid met bloeiende bermen, inzaaien van braakland enz. enz. Onze gemeente kan een voorbeeld worden, en ook dat trekt de toerist. Berlicum/Middelrode zie 29a Aan het kleinschalige karakter van de dorpen van onze gemeente met de diverse groene, -inmiddels te veel verstoorde- buitengebieden bepalen (bepaalden?) dankt SMG (nog steeds) zijn toeristisch imago. Onder Den Dungen/ Maaskantje verbetering wordt vaak vergroting, intensivering en in het bijzonder horecaontwikkelijng in de buitengebieen verstaan. We dreigen dan op een van de vele doorsnee gemeente te gaan lijken en kunnen ons dus niet langer profileren. Algemene toezicht om het verontreinigen tegen te gaan Den Dungen/ Maaskantje rondom de Meerse Plas Den Dungen/ Maaskantje camper mogelijkheden of bungalowpark Den Dungen/ Maaskantje De Meerse Plas aantrekkelijker maken voor toerisme. Een folder uitgeven en verstrekken aan iedere bewoner Den Dungen/ Maaskantje over bezienswaardigheden, bekende en onbekende plekjes en wandel/fietsroutes. Fietspaden laten veel te wensen over, tegels liggen te ver uit elkaar zodat de fietsband er tussen komt als je niet Den Dungen/ Maaskantje goed oplet. Op drukke wegen zijn niet eens fietspaden. (Hoogstraat) Den Dungen/ Maaskantje geen idee Den Dungen/ Maaskantje Geen idee, misschien een binnenzwembad maken.


Het gebied rond de meerse plas wordt al jaren Den Dungen/ Maaskantje verwaarloost Gebruik deze natuur voor recreatief fietsen, zwemmen en wandelen. Indien nodig verbeter je goede sterke punten, als groene Den Dungen/ Maaskantje gemeente en probeer niets iets te zijn waar andere steden al sterk in zijn. Den Dungen/ Maaskantje Laat speeltuintjes en pleintjes zo veel mogelijk intact. Den Dungen/ Maaskantje Meer banken om op te zitten. Den Dungen/ Maaskantje meer bekendheid aan geven Den Dungen/ Maaskantje Mijn leeftijd telt mee dus dat mis ik niet. Den Dungen/ Maaskantje nee Den Dungen/ Maaskantje nee Den Dungen/ Maaskantje Den Dungen/ Maaskantje Den Dungen/ Maaskantje Den Dungen/ Maaskantje Den Dungen/ Maaskantje Den Dungen/ Maaskantje Gemonde Gemonde Gemonde

Probeer eens een gids te regelen die begeleidende tocten geeft zoals een paddestoelentocht of een herfstwandeling. Sporthallen in de kernen laten en niet in het buitengebied,is niet zo handig als je kleine kinderen weg moet brengen. Toegangen tot 30 km zone's zijn veel te hoog vooral voor gehandicapten en ouderen met een verlaagde fiets, valpartijen. We hopen dat er iets mee gedaan word zie 29a zorgen dat de gemeente het landelijk karakter houdt, groen, Laat bewoners op de eerste plaats zelf genieten voordat we stromen toeristen naar onze gemeente halen. Laten we groot zijn in het kleine. Meerdere activiteiten houden die aanslaan bij de inwoners maar ook niet inwoners. V.V.V.Punt. Wandelroutes.

59

Gemonde

Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Verbind natuurroutes voor wandelaars en fietsers waardoor gemotoriseerd verkeer vermeden kan worden. Houd natuur zo veel mogelijk in stand met slimme aanrijroutes en goede parkeervoorzieningen. Plaats niet overal lichtpalen en ga zoveel mogelijk lichtvervuiling op het platte land tegen (tuin en huizenverlichting) zodat je avondwandelingen en avondexcursies bevordert. In Nederland is het bijna nergens meer donker. Maak landelijk Brabant een voorbeeldprovincie in het bewaren van donkerte. nee zet ergens in gestel een camping op en of kamperen bij de boer in gestel Aanbod van fietstochten en wandelknooppunten. Sportschool Aandacht voor entree in het dorp. Straal vriendelijkheid uit. (uitnodigend) Alle oude gebouwen zijn al gesloopt, die weg terug is er niet meer. Heb dan aandacht voor de nieuwe bouwstijl. In centrum geen hoogbouw, oude toren moet middelpunt zijn en blijven. mooie winkels geen schreeuwende uithangborden. AH slopen!! Voor Willekens nog iets fatsoenlijks bouwen of oude boerderijtje meer aandacht geven. Aangeven dat en waar gratis geparkeerd kan worden. Binnenzwembad. Centrum met Imago!!!!!!! Restaurants en terrassen gecombineerd met winkelaanbod (niet kruidvat, zeeman, maar in een hoger segment). Voorbeelden; Oisterwijk, Hilvarenbeek etc etc centrum van het Dorp Sint-Michielsgestel inrihcten De 30 km zone in de theereheide afdwingen door regelmatig snelheid te controleren. Zo is het weggegooid geld 375.000 euro!!! De beide kerken en de huif gebruiken voor uitvoeringen van klassieke muziek en wereldmuziek Kijk naar Helvoirt/ Vught. Een gezellig centrum met meer winkels dat al jarenlang beter gezegd decennialang in de planning zit.


Sint Michielsgestel

Een goed uitziend en uitnodigend centrum van Gestel

Sint Michielsgestel

Een grote speeltuin voor de kinderen, met enkele banken voor de ouders, en daarbij ook een veilige omheining.


Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

Een jaarlijks evenement Een leuk cafe/restaurant om overdag een kopje koffie te kunnen drinken na 't wandelen. Het wachten is op Torenstraat(4?) fiets/wandel paden waar geen brommers kunnen komen. ( op de wandelpaden ) Geef meer recreatieve kwaliteit (allure) aan Dommel en Aa en daar hoort ook woningbouw bij (boulevard-idee). Geef wat meer ruimte aan (recreatie-)ondernemers. Natuurschade bestaat niet in Nederland, want Nederland heeft nauwelijks natuur. Geef wat meer groen. geen Gestel fietsvrij maken(fietspaden aanleggen rode fietspaden op bestaande wegen. Goede restauratieve voorzieningen zijn in de "kern" van St-Michielsgestel te schaars aanwezig. Het dorp st.Michielsgestel heeft geen hotel of overnachtingaccommodatie. Het promoten van laagdrempelige activiteiten voor kinderen en jeugd, waar men met verjaardagsfeestjes en/of partijtjes iets zinnigs /leuks kan ondernemen. Denk aan b.v "oud Hollandse spelen", maar evengoed aan moderne slimme elektronische spelen/handigheden. Ook voor ouderen is er weinig tot nagenoeg niets. horecagelegenheid nabij gemeentebos en Zegenwerp. Ik hoop dat het nieuwe centrumplan voorziet in de behoefte aan een gezellig plein met leuke terrasjes en een paar eetcafeetjes! Zodat de steeds ouder wordende Gestelnaren elkaar hier kunnen ontmoeten. Een ontmoetingscentrum voor culturele activiteiten, muziekoptredens of bv. een open podium zou erg welkom zijn. Zoals bv. Den Durpsherd in Berlicum.

60

Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Sint Michielsgestel

In/rond Halder en Haanwijk wordt veel gefietst eb gewandeld, prima maar de wandelaars komen daar per auto en zetten deze overal neer: suggestie, maak bij de instroom van de Essche stroom in de dommel parkeergelegenheid. Initiatieven die worden aangegeven ook een kans van slagen te geven. Leuk centrum met winkels en eetgelegenheid met respect voor de kern zoals hij nu is. Geen dingen die hier niet passen zoals bijv. het nieuwe gemeentehuis, mooi gebouw past niet bij st.Michielsgestel. Lokale boerenbedrijven benaderen een voorstellen een mini-camping te beginnen. Bij de herinrichting van het centrum rekening houden met de mogelijkheid voor vele fietsers om te parkeren in dit centrum dicht bij restaurant, cafe etc. meer bekendheid geven

Sint Michielsgestel

meer koffie/theehuisjes aan wandel en fietspaden. meer picknickplaatsen en bankjes MEER MOGELIJKHEDEN VOOR DE KINDEREN. (BUITENSPELEN ETC.) Minder inspraakprocedures en meer daadkracht Minicamping laten toestaan(stimuleren)

Sint Michielsgestel

Mooier plein zonder auto's, leuke winkeltjes en terrassen, geen supermarkten op het plein. Nee neen Omdat Gestel dicht bij Den Bosch ligt zal er op het gebied van evenementen, winkels e.d. veel naar de stad worden getrokken. Gestel zou veel meer het natuurgebied uit moeten buiten (op een positieve manier) Ik zou het als toerist fantastisch vinden om te kunnen kamperen aan de Dommel of bij de boer. Ook eenvoudige overnachting zou toerisme trekken. Deze mensen willen eten, zwemmen, fietsen, wandelen en uitgaan wat weer goed is voor onze bestaande en toekomstige ondernemers.


Sint Michielsgestel


Sint Michielsgestel Sint Michielsgestel

Overnachtingsfaciliteiten. Positief kritisch bedoelde opmerking: aan alles is te merken is dat het potientieel op dit vlak niet gerealiseerd wordt door het ontbreken van een proffesionele aanpak; het blijft beperkt tot het sporadisch plaatsen van een zitbankje terwijl gebieden als De Meersche plas, vijver Schijndelseweg, Zegenwerp, Berlicumse heide etc. terwijl met behulp van deskundigen (samenwerking met proffesionele organisaties) en (actieve) informatieverstrekking over de mogelijkheden veel kan worden bereikt. Recreatie/horeca in buiten/bosgebied. restauratieve voorzieningen beneden alle peil, vergelijk st oedenrode , oirschot, hilvarenbeek etc geen fatsoenlijk centrum Roeibootjesverhuur op dommel. Surinaams festival b.v. met dansen en zang, Surinaamse levenswijze en eten. Teveel om op te noemen, er is bijna niets dus genoeg te doen zou ik zeggen. Maar ja al het geld zit hier in het gemeentehuis dus…… uitbouw dorpskarakter met wel voorzieningen maar bijv.geen hoogbouw duidelijk centrum

Sint Michielsgestel

verandering van de gedachte dat sportverenigingen de plaats in nemen van aanwezige horeca.

Sint Michielsgestel

voor recreatie te verbeteren zie 29b om toerisme aan te trekken, zal het komplan verwezenlijkt moeten worden met een uitgebreider en moderner centrum

Sint Michielsgestel

Wandelgebieden aangeven met borden.

Sint Michielsgestel

Wellicht betere fietsen wandelpaden. Een skeelerbaan. Aantrekkelijke voorzieningen en routes voor ruiters te paard. Ontwikkelen van een duidelijk profiel.

Sint Michielsgestel

Wil wel graag het nieuwe gemeentehuis zien

61

Sint Michielsgestel

Zorg dat er voor de kinderen genoeg te doen is of waar ze naar toe kunnen gaan,geldt ook voor de ouderen. Het is altijd het zelfde,doe eens een gezellige braderie bijv,op koninginnendag.of een jaarmarkt met gezellige kraampjes


62

Bijlage 3: Dynamiek in toerisme

1 Inleiding In afbeelding B3.1 is schematisch weergegeven uit welke sociaal-economische factoren de dynamiek in een economische sector over het algemeen is opgebouwd. Deze factoren en hun verbanden zijn ook binnen de toeristische sector in Sint-Michielsgestel aanwezig. De mogelijkheden en perspectieven voor het toerisme worden bepaald door de invulling en het functioneren van de verschillende factoren. Op verschillende aspecten van een factor (bv. het aspect verblijfsvoorzieningen binnen de productiefactoren) heeft ‘Sint-Michielsgestel’ zelf invloed, op diverse andere aspecten in het geheel niet (bv. de aspecten van weten regelgeving binnen de factor economische orde). Desalniettemin vormt het schema een goede basis om de toeristische kwaliteiten en mogelijkheden in de gemeente Sint-Michielsgestel te beschouwen. Hieronder wordt een beknopte uitleg gegeven van de verschillende factoren en hun samenhang. In de beleidsnota wordt teruggegrepen op deze factoren als basis voor de inventarisatie, beoordeling en het beleid.

2 De factoren Onder de ‘markt’ wordt de vraagzijde van de toeristische markt verstaan. Enkele belangrijke aspecten daarbinnen zijn: de omvang, de kwaliteiten en de groeiperspectieven van de ‘thuismarkt’, ontwikkeling van nieuwe markten en niches. Al deze aspecten zijn in belangrijke mate sturend voor de ontwikkeling van de toeristische sector. De toerist is steeds beter opgeleid en heeft een complex patroon van wensen voor zijn vakantiebesteding. Het vormt de basis voor ontwikkelingen en kwaliteitsverbeteringen van bedrijven. Onder ‘aanbod’ worden de factoren en kwaliteiten van het aanbod opgesomd waarbinnen en waarmee de ondernemer opereert. Niet alleen zijn dit min of meer onveranderbare factoren zoals natuur, landschap, klimaat maar ook het potentieel aan vaardige arbeidskrachten, de infrastructuur van telecommunicatie en ICT en de aanwezigheid van of relatie met opleidingsinstituten.


Onder ‘netwerken’ worden de relaties en verbanden met bijvoorbeeld sectoren en toeleveranciers binnen en buiten de toeristische keten beschouwd. Deze toeleveranciers zijn onder andere technologiebedrijven, distributie, marketing en reserveringssystemen. Niet alleen zijn de relaties van belang voor een goed functionerende sector, ze vormen ook een bron voor innovatie en concurrentievoordeel. Voor toerisme is het belangrijk in hoeverre andere vormen van bedrijvigheid in de gemeente Sint-Michielsgestel bezoekers naar de gemeente brengen. Zo is de leeren schoenenindustrie decennialang beeldbepalend aanwezig geweest. Verandering in hun marktpositie heeft ertoe geleid dat deze bezoekersstroom in toeristische zin is ‘opgedroogd’. De economische orde vormt het hele institutionele kader waarbinnen de bedrijvigheid en concurrentie plaatsvindt; het aantal binnenlandse concurrenten, de onderlinge rivaliteit en de mate en noodzaak tot

63

Afbeelding B3.1: Toeristische dynamiek

Afbeelding B3.2: Toeristische keten

samenwerking. Het financiële beleid van banken en andere investeerders is eveneens een belangrijke factor binnen de economische orde. Een belangrijk aspect is ook de keuze voor een bepaalde individuele en/of regionale concurrentiestrategie; de nadruk op kostenverlaging of differentiatie.

kwaliteit aan te passen. Daarnaast vormt de overheid een belangrijke en grote investeerder (bv. in infrastructuur of in voorzieningen als musea) en beïnvloedt daarmee ook direct en indirect de economische perspectieven van het toerisme.

over hetgeen wordt aangeboden. Een monopoliepositie binnen een regio ondermijnt de wisselwerking volledig. De aanbieder heeft alle macht en hoeft zich van de stem van de consument in principe niets aan te trekken.

De factor ‘toeval’ is de dimensie van veranderingen die buiten de lokale, regionale of zelfs nationale invloedsfeer ligt, zoals uitvindingen, technologische doorbraken, politieke omwentelingen, oorlogen en beursontwikkelingen. De sector zal vervolgens dienen te anticiperen op de consequenties van dergelijke gebeurtenissen.

4 Toeristische keten Een nadere specificatie van de wisselwerking tussen vraag en aanbod wordt gegeven in de zogenaamde ‘toeristische keten’ (zie afbeelding B3.2). Toerisme vormt een diverse markt van talloze bedrijven die samenwerken (of niet) om uiteindelijk de klant waar voor zijn (vakantie)geld te geven. De relatie tussen vraag en aanbod kent op micro-economisch niveau een keten van functies en bedrijven. Een dagtocht of verblijf in Sint-Michielsgestel kent een samenwerking van diverse bedrijven op het vlak van imagovorming, promotie, verstrekken van informatie, het onderhouden van relaties na afloop van het verblijf, het plegen van een reservering (‘verkoop’) van logiesaccommodatie en wellicht fietsverhuur. Eenmaal in Sint-Michielsgestel zoekt de toerist zijn weg langs

De overheid (rijk, provincie, gemeente) is een aparte factor binnen dit overzicht. De overheid ontwikkelt beleid dat bepalend is voor de wijze waarop de sector kan opereren en beïnvloedt alle vier de factoren. De overheid heeft de mogelijkheid bedrijven te beschermen maar ook uit te dagen tot de altijd noodzakelijke verbeteringen in hun concurrentiepositie. Het RO-beleid en het horecavergunningenstelsel zijn in sterke mate bepalend voor de (on)mogelijjke komst van competitieve nieuwkomers in het toeristische aanbod. Daardoor kan bijvoorbeeld een deel van de concurrentiekracht worden weggenomen waardoor bestaande bedrijven relatief eenvoudiger kunnen blijven functioneren en niet gedwongen worden hun aanbod in kwantiteit en

3 Wisselwerking De wisselwerking tussen al deze factoren en in het bijzonder die tussen de aspecten van markt (vraag) en aanbod, vormt het fundament voor een goed functionerende (toeristische) sector. Onvoldoende kwaliteit of oog voor de wens van de consument betekent automatisch een vermindering in klandizie en daarmee, voor de onderneming, een heroverweging


64

verschillende bedrijven op het vlak van verteer, vervoer en vermaak. Achter de schermen wordt het verblijf in Sint-Michielsgestel in meer of mindere mate georganiseerd door bijvoorbeeld het verstrekken van informatie, de organisatie van evenementen, bewegwijzering, enz.. Iedere schakel heeft een plaats binnen de keten en bepaalt mede de kwaliteit van het verblijf in Sint-Michielsgestel (waarbij de spreekwoordelijke ‘keten’ altijd even sterk is als de zwakste schakel!). Een onderdeel van de keten vormt de verbinding met diverse toeleveranciers van diensten en producten. Daaronder worden onder andere verstaan de bedrijven voor dranken voedseldistributie, inrichtings- en bouwbedrijven en de technologiebedrijven.


65

Bijlage 4: Beleid overheid

Hieronder wordt een samenvatting gegeven van de provinciale, regionale en gemeentelijke beleidsstukken die van belang zijn voor recreatie en toerisme in SintMichielsgestel. De volgende nota’s passeren de revue: –

Provinciaal: 1. (Ont)spannend Brabant 2. Beleidsnota Buitengebied in Ontwikkeling 3. Recreatie en toerisme en bestemmingsplannen buitengebied in Noord-Brabant – Regionaal: 4. Marketingactiviteitenplan 2007, Regio Meierij & Noordoost-Brabant 5. Recreatievisie ’s-Hertogenbosch 6. De Groene Delta 7. Met treil en zeil. De organisatie, evaluatie en vooruitblik van de Stichting Regio VVV 8. Meierij in stelling gebracht – Lokaal: 9. Dossier Groene Kamer 10. De ecologische verbindingszone langs de Dommel

Provinciaal beleid 1. Beleidskader Toerisme en Recreatie (Ont)spannend Brabant. Uitvoeringskader Toerisme en Recreatie 2002 2006. Provincie Brabant. “Wij zullen bevorderen dat in Brabant zich een grote diversiteit aan toeristisch-recreatieve mogelijkheden kan ontwikkelen van hoge kwaliteit voor de eigen inwoner en voor de gast van buiten de provincie, die voortbouwt op specifieke gebiedskenmerken en die in balans is met economische, sociaal-culturele en ecologische belangen.” Dit streefbeeld hebben Provinciale Staten geformuleerd in het Beleidskader Toerisme en Recreatie “(Ont)Spannend Brabant.” Met het doel effectief toe te werken naar het geschetste streefbeeld, zijn in “(Ont)Spannend Brabant” hoofdlijnen aangegeven wat voor de komende jaren de provinciale beleidsinzet is op toeristisch-recreatief terrein. De voorgenomen beleidsinspanningen werden in het Beleidskader als volgt geformuleerd:


−

−

−

−

proberen een compleet aanbod van recreatiemilieus over geheel Brabant te verkrijgen. Binnen dit streven zal versterking van de zich voordoende specifieke gebiedskenmerken binnen de provinciegrenzen uitgangspunt zijn; stimulering van cultuurtoerisme. Bij dit beleidsspeerpunt zal aansluiting worden gezocht bij de Cultuurhistorische Waardenkaart van Brabant en bij de provinciale beleidsnota “Cultuurhistorie is een werkwoord; weten, maken en beleven”; stimulering van grensoverschrijdende activiteiten en projecten. Het kunnen beleven van recreatieve activiteiten die de landsgrenzen overschrijden - in ons geval de grens tussen Noord-Brabant en Vlaanderen - geeft aan het toeristisch-recreatief product een extra dimensie en maakt daarmee het Brabants product aantrekkelijk in de ogen van de consument; bevordering van een goed georganiseerde en professionele sector. Essentiële elementen hierbij zijn het verder doorvoeren van de ketensamenwerking in de sector

66

−

−

− − −

−

(waaronder kwaliteitsverbetering), de toepassing van informatie- en communicatietechnologie (ICT) en een verdergaande samenwerking en belangenbehartiging in de sector (het terugdringen van de versnippering). Een professioneel en krachtig distributiekanaal voor de gehele sector is hiervoor zeer wezenlijk; bredere inzet van het Brabants Bureau voor Toerisme (BBT). Het BBT dient in onze ogen in te zetten op innovatieve productontwikkeling en planmatige, provinciale marketing en promotie. Ook een adviesrol rond het te voeren toeristisch-recreatief beleid van de provincie zien wij als één van de speerpuntactiviteiten. Op het gebied van routestructuren is een coördinerende en adviserende rol voor het BBT weggelegd. Met deze Brabantse spitsorganisatie willen wij voorts een adequate monitoring van toeristischrecreatief cijfermateriaal opzetten. 2. Beleidsnota Buitengebied in Ontwikkeling (2004, Provincie Noord-Brabant) verkenning van de mogelijkheden om te komen tot verbetering van het platteland en hiervoor ruimte geven en het ruimtelijke kader schetsen speciale aandacht voor de overgangsgebieden stadplatteland en de plaats van natuur en recreatie daarin geen strakke kaders, maar ruimte voor lokale wensen, ontwikkelingen en beleid Provincie wil bijdragen aan een vitaal platteland en ruimte geven aan oude en nieuwe economische dragers Provincies streeft ook naar behoud en versterking van de leefbaarheid van kleine kernen en behoud van het landelijk karakter en de ruimtelijke kwaliteit van het platteland

−

−

− −

−

−

−

−

−

−

Leidende principes van het Streekplan 2002 blijven van kracht: lagenbenadering, zuinig ruimtegebruik, concentratie verstedelijking, zonering en grensoverschrijdend denken Provincie staat voor verruiming van de hergebruiksmogelijkheden van VAB’s (voormalige agrarische bedrijfslocatie) in het buitengebied, bv. ten behoeve van recreatie en opslag Hergebruik en ontwikkeling dienen te leiden tot verbetering van de ruimtelijke kwaliteit Maar het liefst ziet de provincie sloop van niet meer in gebruik zijnde agrarische opstallen (tenzij ze cultuurhistorisch waardevol zijn); hiervoor bestaat een sloopsubsidieregeling Verder zijn er mogelijkheden binnen de ruimte-voorruimte en rood-voor-groen mechanismen: bv sloop en nieuwbouw of nieuwbouw en groenontwikkeling laten samengaan Beleidslijn bebouwingsconcentraties cf bovengenoemd principe, mits gemeente een integrale visie voor het gebied heeft en een kwaliteitslijn heeft opgesteld. Definitie kernrandzone: overgangszone tussen stad en platteland; typologie voor gemaakt; provincie zal meer stedelijk gerichte functies toelaten Binnen bebouwingsconcentraties mogen gemeenten zelf bepalen wat en in welke omvang is toegestaan mits de ruimtelijke kwaliteitswinst wordt gewaarborgd Bij hergebruik VAB’s moet overtollige bebouwing gesloopt worden; verder mag de gemeente zelf (nieuwe) functies en omvang vaststellen, mits er een duidelijke gemeentelijke visie is mbt (nieuwe) functies en bouwvolume en deze passen bij aard, schaal en functie van het gebied Gemeenten moeten dus een integrale visie buitengebied opstellen met daarin vastgelegd alle (on)mogelijkheden en voorwaarden en passend binnen


−

−

−

de algemene uitgangspunten van het Streekplan. Binnen die visie moeten de volgende aspecten aan de orde komen: beschrijving van het gebied, inrichtingschets en onderbouwing, een beeldkwaliteitsplan en uitvoeringsparagraaf (Visie moet voorgelegd worden aan GS) Recreatie en toerisme worden gezien als nevengeschikte activiteiten in het buitengebied die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de leefbaarheid. Daarom is hergebruik van VAB’s voor recreatieve voorzieningen in principe toegestaan, mits deze recreatieve ontwikkeling past binnen de visie, gebiedsen reconstructieplannen en binnen de uitgangspunten van het Streekplan, en de specifieke eisen voor de GHS, AHS subzone landschap en AHS landbouw Voor paardenhouderijen geldt een aparte beleidslijn, toegespitst naar activiteiten (fokkerij, pension, manege ed) en ligging in gebied (AHS, GHS ed.), gemeentelijke visie Ontwikkeling van verbrede landbouwactiviteiten is als specifieke nevenfunctie in beginsel op alle bestaande agrarische bouwblokken toelaatbaar mits de ontwikkelingsmogelijkheden van omliggende bedrijven niet worden beperkt en de activiteiten geen afbreuk doen aan de aanwezige waarden in het gebied maar er op gericht zijn de ruimtelijk kwaliteit te versterken. Voorts moeten de effecten zichtbaar gemaakt worden, aangesloten worden bij bestaande zonering- en gebiedsplannen en een passende maximale maatvoering gesteld worden

67

− − − −

−

−

−

−

3. Notitie ‘Recreatie en toerisme en bestemmingsplannen buitengebied in Noord-Brabant’ (Toeristisch Ondernemers Platform Brabant, TOP Brabant, april 2007) advies van de toeristisch-recreatieve sector + ZLTO, Vekabo en KvK aan de gemeenten eerst volgt in hoofdstuk een complete opsomming van begrippen en begripsbepalingen volgens komen de beleidskeuzes en argumentaties mbt de begrippen: bijv. begrip ‘kleinschalig’: beleidsvoorstel: regelen via vrijstelling mits gekoppeld aan bedrijf of woning, anders regelen via recreatieve bestemming; kleinschalig wel nader vaststellen via maximale aantallen en/of maximale oppervlakte; advies voor kleinschalig kampeerterrein is: max 25 standplaatsen; voor appartementen max 10 slaapplaatsen; voor dagrecreatie : max 500 m2; voor horeca: max 100 m2 bedrijfsvloeroppervlak; bij cumulatie: optellen tot max 500 m2. TOP is voorstander van vormen van zonering van kleinschalig recreatie: gekoppeld aan die van gebiedsen reconstructieplannen; TOP is voorstander om voor kleinschalig kamperen aan de zonering ook een quotering te koppelen; dus een maximaal aantal per gemeente, deelgebied van een bepaalde activiteit Het begrip ‘kleinschalig kampeerterrein”: onder voorwaarden via vrijstelling toelaten met max 25 standplaatsen TOP is voorstander van loslaten seizoensbepaling (van 15 maart t/m 31 oktober), tenzij er uitzonderingssituaties zijn; winterstallingen tegen gaan; landschappelijke inpassing is in de winter noodzakelijk, wordt verder geadviseerd als verplichtende voorwaarde

−

−

– –

–

–

– –

Daarover wordt in het plan in detail nadere projecten en maatregelen benoemd.

Verder bepalingen en adviezen inz. tijdelijk kamperen, natuurkampeerterreinen, bed & Breakfast, appartementen etc Laatste hoofdstuk gaat over instrumentarium. Regionaal beleid 4. Marketingactiviteitenplan 2007, Regio Meierij & Noordoost-Brabant De gelijknamige VVV heeft in het plan het DNA van de Meierij beschreven als basis voor de verdere profilering van de regio. Deze DNA wordt gevat onder de volgende begrippen: Authenticiteit, sfeer en omgeving (de Meierij is een belevenis); Natuurgebieden als Het Groene Woud met daarin Kampina, De Mortelen , Oisterwijkse bossen/vennen, rivier + rivierbeddeling de Dommel en Loonse en Drunense Duinen; Cultuurhistorie en bijzondere dorpen , zoals Boxtel, Sint Oedenrode, Oisterwijk, Heusden (Vestingstad), maar ook de streekmusea, rondleidingen, evenementen, Brabantse boerderijen (langgevelboerderijen), etc.; 'Hoofdstad/middelpunt''s-Hertogenbosch (Sint JansKathedraal, vestingverleden en vaarproduct (Binnendieze)); Het gastheerschap van de Meierij: gebruiken, gewoonten, streekproducten, anekdotes, dialect, etc.; De vele recreatiemogelijkheden in de Meierij: fietsen, wandelen, paardrijden, kanovaren over de Dommel, etc.. Voor een goede positionering is het van belang dat iedereen werkzaam met het toeristisch product voornoemde waarden uitdraagt. Daarnaast wordt er eveneens gewerkt aan een verdere verbetering en ontwikkeling van het regionaal toeristische product.


5. Recreatievisie ’s-Hertogenbosch De gemeente 's-Hertogenbosch heeft een recreatievisie opgesteld voor de recreatie- en groengebieden rondom de stad met als doel "de inwoners gericht te kunnen informeren over de vrijetijdsmogelijkheden in deze gebieden". De gemeente verschaft helderheid omtrent het beeld en de sfeer van de verschillende gebieden, de identiteit ervan en de kansen als ook maatregelen om deze te realiseren. Uitgangspunt voor de visie zijn: De Bossche Buitens uit de Landschapsvisie 'sHertogenbosch; 2. De Langen Lijnen uit de Landschapsvisie 'sHertogenbosch 3. Recreatieve belevingssferen, gebaseerd op een methodiek van Alterra. 1.

1. 2. 3. 4. 5.

De methodiek van Alterra behelst een onderscheid naar vijf motiefgroepen: Gezelligheid Er even tussen uit Interesse voor gebieden Natuurliefhebber Uitdagingszoeker Onder de noemer 'Bossche Broek' is de delta van de Dommel in de visie opgenomen. De voornaamste projecten zijn een verbetering van de passages met de A2 en een recreatieve entree ontwikkelen vanuit Vught en Sint-Michielsgestel met informatie, bewegwijzering, rustplaats en zichtas naar Bossche Broek.

68

– – – – –

Voor de Stelling van De Bosch, onderdeel van de Zuidwaterlinie, is een ruimtelijke visie voor de ontwikkeling van het landschap opgesteld. Het doel van het ontwikkelingsperspectief is om de militaire geschiedenis van de Meierij onder de aandacht te brengen door de herkenbaarheid en beleefbaarheid van de Stelling te verbeteren en te accentueren en de samenhang tussen de verschillende onderdelen te verbeteren.

6. Met treil en zeil. De organisatie, evaluatie en vooruitblik van de Stichting Regio VVV De regio VVV heeft kritisch stilgestaan bij haar functioneren en aansluitend een vooruitblik gemaakt naar de komende periode van werkzaamheden in de regio Meierij en Noordoost-Brabant. Voor de komende jaren (2008-2012) worden de volgende functies als kerntaak benoemd: Informatieverstrekking via winkels op locatie Receptie met gastvrijheid en dienstbaarheid als noemer Intermediaire functie; bemiddeling, groepsreserveringen, evenementen, meetings, etc.; Marketing Projectmanagement; strategische, tactische en operationele ondersteuning. Deze verschillende functies worden nader uitgewerkt in de rapportage. Vanuit deze functies is de regionale VVV in staat om heel gericht en specfiek marketingactiviteiten te ontplooien in opdracht van een gemeente.

Lokaal beleid 8. Dossier Groene Kamer In het 'Dossier Groene Kamer' heeft de gemeente Sint-Michielsgestel de projecten gebundeld die op enige wijze een bijdrage leveren aan de ambities zich te ontwikkelen als 'groene kamer'. Daarover staat in het dossier: "De gemeente wil meer investering in de ontwikkeling van het begrip 'groene gemeente'. Dat begrip moet echt inhoud krijgen door te investeren in natuur- en landschapsontwikkeling en door daadwerkelijk bij te dragen aan het stimuleren van recreatie en toerisme. Deze gemeente moet zich daarmee ontwikkelen tot de 'groene kamer' in een verstedelijkte regio in samenhang met het beter benutten van de bestaande ontwikkelingen die er in de regio al zijn".

Voor de Meierij benoemt de regio VVV de volgende merken; themaproducten en projecten zoals 'fietsen doe je in de Meierij' en 'Groene Woud".

7. 'De Meierij in stelling gebracht' 'De Meierij in stelling gebracht' is een samenwerkingsproject van de gemeenten 'sHertogenbosch, Sint-Michielsgestel, Vught, Boxtel, Haaren, Heusden, Lith en Maasdonk en de waterschappen 'Aa en Maas' en 'Dommel". De deelnemers willen de geschiedenis van de Stelling onder de aandacht van het publiek brengen en de verschillende initiatieven op militair-historisch vlak beter op elkaar afstemmen.

– – – – – – –

– –

Dynamische Beekdal de Aa Landbouw Ontwikkelingsgebied 't Woud.

9. De ecologische verbindingszone langs de Dommel Een van de parels uit het hiervoor beschreven 'Groene Dossier' van de gemeente Sint-Michielsgestel is de verbetering van de ecologische verbindingszone met de Dommel als basis. Op verschillende plaatsen worden maatregelen genomen die de Dommel en het omringende landschap versterken teneinde ecologische diversiteit te verbeteren. Ook voor de recreatieve functie van het Dommeldal worden verschillende verbeteringen doorgevoerd waaronder de aanleg van een fietspad langs de Dommel en het passeerbaar maken van de Rivier op verschillende plaatsen. Voor vissers vormen de natuurvriendelijke oevers een barrière maar er worden voldoende passeerbare visstekken gemaakt zodat per saldo een gelijkwaardige situatie blijft bestaan. Ook de kanovaart blijft mogelijk. Op detailniveau en in aansluiting op verschillende lokale ontwikkelingen in Sint-Michielsgestel wordt het plan verder uitgewerkt en voorzien van aantrekkelijke facetten voor het locale recreatieve gebruik.

Als projecten zijn opgesomd: Ecologische verbindingszone Dommel (zie hieronder) Landschapsvisie Bossche Broek - Keerdijk - Meerse Plas Zandpaden Gemonde Hoofdinfrastructurele werken Woon-/werkboerderij Stichting Buiten Gewoon De meierij in Stelling Gebracht Jufferschands


69

Bijlage 5:Trends in toerisme en recreatie

afwisseling worden steeds belangrijker mede door de verdergaande individualisering, het hogere opleidingsniveau en de stijging van het inkomen. Ondanks de milieuproblematiek blijkt het autobezit en -gebruik nog steeds toe te nemen. Meer gebruik van openbaar vervoer ten behoeve van vrijetijdsactiviteiten zal vooralsnog beperkt blijven.

het aantal jongeren verwacht en een forse toename van het aantal 'jonge senioren' (50 - 64 jaar) en van het aantal 65-plussers. Deze 'vergrijzing' zal na 2010 een dusdanige omvang krijgen dat dit grote gevolgen zal hebben voor de vormen van vrijetijdsbesteding en toeristische bestedingen. Verder zullen, naar verwachting, allochtonen op eigen wijze actiever gaan deelnemen aan allerlei vormen van (openlucht)recreatie.

1 Inleiding Voor een weloverwogen keuze in beleid en strategie voor toerisme en recreatie is het van belang stil te staan bij de voornaamste trends in de toeristischrecreatieve sector. Deze trends worden navolgend weergegeven. Eerst worden de algemene landelijke ontwikkelingen beschreven, daarna meer specifieke regionale ontwikkelingen.

– 2 Landelijke ontwikkelingen In deze paragraaf wordt een beknopt overzicht gegeven van de voornaamste algemene ontwikkelingen en trends op het gebied van recreatie en toerisme welke van toepassing (kunnen) zijn binnen de gemeente Sint-Michielsgestel.

–

De demografische ontwikkelingen De bevolking in Nederland zal in de komende decennia met hooguit 1 miljoen inwoners toenemen. Tegelijkertijd wordt in de toekomst een afname van

–

Sociaal-culturele trends De laatste decennia is het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking beduidend gestegen. Datzelfde geldt voor de individualisering en emancipatie. Mensen zijn zelfstandiger gaan functioneren en zoeken een eigen weg in de samenleving, mensen worden bovendien zelfbewuster, kritischer en mondiger.

Economische ontwikkeling Macro-economische veranderingen zoals de Europese eenwording en de creatie van een grote thuismarkt, zullen waarschijnlijk leiden tot een toenemende welvaart voor de Nederlandse burger en heeft een gunstig effect op de investeringsmogelijkheden van het toeristisch bedrijfsleven. In het verlengde hiervan ligt de verwachting dat het vrij besteedbaar inkomen gemiddeld zal toenemen.

De aandacht voor gezondheid en het persoonlijk welbevinden; de "kwaliteit van het leven" vindt men steeds belangrijker. Ook begrippen als status en

Na een korte recessie, groeit de Nederlandse economie op dit moment weer en de verwachting is dat deze groei ook de komende jaren zal aanhouden.


70

Als gevolg hiervan worden er tekorten op de arbeidsmarkt verwacht, waar waarschijnlijk ook de toeristisch-recreatieve sector mee te maken zal krijgen. Het positieve aspect van de groei is een groeiende binnenlandse vraag en een grotere belangstelling voor karaktervolle bestemmingen. De informatie overdracht via internet groeit door. Dit betekent dat iedere consument zich uitgebreid kan oriënteren op zijn bezoek maar ook alternatieven kan bezichtigen. De concurrentie zal daardoor toenemen.

–

–

Kwaliteit en diversiteit Kwaliteit speelt een steeds belangrijkere rol in het keuzeproces. Hierdoor, maar ook door het grote aanbod aan mogelijkheden, wenst de recreant een diversiteit aan activiteiten te ontplooien bij voorkeur in de directe woonomgeving en in de soms korte tijdsperiodes die hem ter beschikking staan. Voor een recreatie-activiteit wordt in toenemende mate een (totale) beleving gezocht. Wat in het verleden een wandeling in het bos was, moet nu een avontuur in de natuur zijn, waarbij het verblijf van a tot z in orde moet zijn.

Veranderingen in vrijetijdsgedrag Voornoemde algemene ontwikkelingen leiden tot een verandering in vrijetijdsgedrag. Recreatie en toerisme anno 2006 kenmerkt zich door een mix van belevenissen en ervaringen, in de stad of de natuur, binnen of buiten, met anderen of alleen. Belangrijke elementen daarbij zijn: natuur, cultuur, historie, educatie en sport. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat de kwaliteit van de voorzieningen en het landschap

van het juiste en aantrekkelijke niveau zijn om deze recreatie op te vangen. Het merendeel van de dagtochten van Nederlanders vindt al sinds jaar en dag plaats binnen ca. 10 km van de woning (of andere - tijdelijke - verblijfsplaats). Dit zal ook in de toekomst het geval blijven. Deze vorm van dagrecreatie zal in de toekomst nog verder in betekenis en aantal toenemen. Wandelen en fietsen in de natuurlijke omgeving is nog steeds de meest beoefende dagrecreatieve activiteit. De toegenomen waardering voor fitheid en gezondheid vindt z'n weerslag in de groeiende belangstelling voor sportieve recreatieactiviteiten zoals skeeleren en mountainbiking. De deelname aan individuele recreatiesporten zal in versterkte mate groeien, met name ook onder de ouderen. De recreant zoekt in toenemende mate een andere werkelijkheid. Afgestemd op de recreatie-activiteit wordt een specifiek patroon van waarden, normen, gedrag en uitrusting eigen gemaakt. Authenticiteit, regionale identiteit, een natuurlijke (oer)omgeving en gastheerschap als kernwaarden voor beleving van die andere werkelijkheid worden steeds belangrijker. Een van de uitingen van deze ontwikkeling is de zich reeds manifesterende groei van sociaal-cultureel-stedelijk georiënteerde uitstapjes waarbij de (oude) binnenstad favoriet is. Rust, ruimte en contact met de natuur - als compensatie van een druk bestaan - wordt gezocht en doorgaans gevonden in natuurgebieden en het landelijk gebied rondom de woonplaats. Ook de parken en groengebieden in en om de stad voorzien in een belangrijke behoefte. Toename van de (actieve)


ouderen en allochtonen in de samenleving versterkt de vraag naar het groen met recreatieve voorzieningen in en om de directe woonomgeving. In het verlengde hiervan geldt dat stilte een steeds schaarser goed wordt in onze dynamische samenleving. In toenemende mate wordt het spelen voor kinderen geprofessionaliseerd in speel- en thematuinen. Overal ontstaan (deels) overdekte speelgelegenheden die veilig avontuur met toezicht bieden aan de kinderen. Voor de ouders is het prettig omdat ze dan zelf rustig iets anders (lezen, praten, werken) kunnen doen.

3 Regionale ontwikkelingen De verlegging van de Zuid-Willemsvaart betekent een aanzienlijke landschappelijke ingreep met kansen voor watersport binnen de gemeente Sint-Michielsgestel. De plannen voor de landschappelijke ontwikkeling van de Dommel en de Aa betekenen een versterking van het landschap en bieden bovendien concreet uitzicht op een verbetering van de recreatieve mogelijkheden ter plekke mits de recreatieve bruikbaarheid en toegankelijkheid wel een integraal onderdeel uitmaakt van de planvorming. Het Nationale Landschap Groene Woud initieert een sterke regionale samenwerking, gebiedsontwikkeling en gebiedsbranding. Het uitblijven van bebouwing op het industrieterrein Kloosterstraat biedt de mogelijkheid om deze grond aan te wenden voor recreatief-toeristische ontwikkeling.

71

Geïnitieerd vanuit Europese besluitvorming zal de sociaal-economische positie van de landbouw ingrijpend gaan veranderen. Deze kentering is reeds zichtbaar en dwingt veel agrariërs tot een ingrijpende heroriëntatie. Een van de gevolgen is een zoektocht naar alternatieve bronnen van bestaan. Recreatieftoeristische dienstverlening vormt één van de mogelijkheden. Een dienstverlening die overigens niet alleen aan agrariërs is voorbehouden.


72

Groene Kamer den Bosch

Stimulans toeristische ontwikkeling

Bijdrage aan samenwerking

Versterking concurrentiepositie

Versterking promotie en marketing verbetering recreatieve mogelijkheden

Behoud natuur en landschap

Kiezen voor eenduidige identiteit en iedereen moet zich daaraan houden Excursies voor natuur- en landschapsfotografen

2 0

0 2

4 2

4 2

2 1

4 1

4 2

0 0

0 1

18 9

Meer verbijzondering verblijfsaccommodaties Opknappen fietsen wandelpaden Uitbreiding horeca in het buitengebied

3 3 2

0 0 0

2 4 4

4 4 4

2 2 2

4 4 4

2 2 4

0 4 4

0 4 0

14 24 22

MARKT

TOTAAL

Beoordeling

Bijlage 6:Toetsing voorstellen en ideeën

AANBOD


73

Meer en goede overnachtingsmogelijkheden, kleinschalige accommodaties voor verblijf en verhuur (2x) Vaar-fietsroute Den Bosch – Sint-Michielsgestel Meer toeristische infra stad - Sint-Michielsgestel (nu beperkt 2x Bossche Broek) Hagen / houtwallen Thema Keerdijk Kanoverhuur op de Dommel in Sint-Michielsgestel Theehuisjes in natuurgebieden Wandelroute langs Doveninstituut-Ruwenberg en andere historische plaatsen Ontwikkeling Meerse Plas Wellness-hotel op landgoed Fluisterboot Dommel - Aa - Essche Stroom Nieuwe aansprekende evenementen Organisatie themadagen en tours (bv. aardbeien, asperges, musea) Heropenen afgesloten paden (w.o. Karkepaadje) Voorzieningen langs fietsen wandelroutes (picknickbankjes, afvalbakken ed.) Aanleg fietsen wandelpad langs de Dommel met pontje bij Haarwijk In alle kernen een startpunt voor fietsen wandelroutes, incl. infopanelen, gedragregels, info over horeca en andere voorzieningen Fietspad van Schellekesveld naar Koesteeg Zuid-Willemsvaart: oude tak gebruiken voor watersport/jachthaven 2 Natuurattracties: Boomkronenpad, natuurtunnel onder de Dommel Ontwikkeling Aa en Essche stroom kleinschalige accommodaties voor verblijf en verhuur Restaurant in de Genenbergse Molen Natuurbegraafplaats Gemonde Kleine weggetjes in het buitengebied afsluiten voor gemotoriseerd verkeer Uitbreidingsplannen Golfbaan ECOPARK GAIA NETWERKEN Complementair aan Den Bosch maken Combi-arrangementen met Den Bosch binnen-buiten Belangenvereniging R &T Gebruik kennis vooraanstaande ondernemers Promotie van en door GW Zorg dat ze terugkomen Infoloket bij lunchroom/galerie Torenstraat 4 jaarlijkse recreatiekrant 0,50 p/st


2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 -

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -

2 4 4 4 4 2 4 2 4 4 2 4 4 4 2 4

4 4 4 1 2 2 4 2 4 4 4 4 4 4 2 4

2 2 4 0 0 2 2 0 2 2 4 4 4 2 0 2

4 2 4 1 2 2 2 2 4 4 4 4 4 4 2 4

2 2 2 1 2 2 2 2 4 4 4 4 4 2 0 2

0 2 4 2 4 2 2 4 4 2 2 2 2 4 0 4

0 2 4 4 2 0 0 2 0 0 2 0 0 4 2 4

14 18 26 13 16 12 16 14 22 20 22 22 22 24 8 24

0 0 0 0 0

1 1 1 1 4

2 4 4 4 4 4 2 2 4 2 3

2 4 4 4 2 4 2 0 2 4 4

2 2 4 2 4 1 2 0 0 2 2

2 4 4 4 2 2 2 2 4 4 4

2 2 4 4 2 2 2 0 4 4 4

2 4 4 4 2 2 2 2 4 2 4

0 4 2 2 4 0 0 2 4 2 0

12 24 26 24 20 15 12 8 22 20 21

5 4 3 3 2 2 2 2

0 0 0 0 0 0 0 1

4 4 0 0 4 2 2 2

4 4 4 4 4 2 2 2

4 4 4 4 4 2 2 2

4 4 4 4 4 4 2 2

4 4 2 4 4 4 2 2

2 4 2 0 2 2 0 0

0 0 0 0 4 0 0 0

22 24 16 16 26 16 10 10

74

Fietsvierdaagse Dommel + landgoederen Recreatiekrant Aansluiten bij Groene Woud (gedachte), Nieuw bezoekerscentrum GW in Boxtel (bij museum De Groene Poort) Folders via horeca of supermarkten Regionale uitwisseling / agenda Elkaar promoten VVV infopunt bij Driesprong Gemeentelijke brochure aanbod R&T VVV infopunt + infokaart bij gemeente/gemeenschapshuis (2x)

1 1 1

0 0 2

2 2 4 4 2 2 2 2 2 2

2 2 4 1 2 2 2 2 2 2

2 2 4 2 2 4 4 2 2 2

1 2 4 1 2 2 2 2 1 2

2 2 4 2 2 2 2 2 2 2

1 0 2 1 0 2 2 0 1 0

0 0 4 1 0 0 0 0 0 0

10 10 26 12 10 14 14 10 10 10

Linie Frederik Hendrik Weg met de zielloze infoborden Gebied Kloosterstraat (naast A2) wordt waarschijnlijk geen industrieterrein, dus kans voor recreatieve ontwikkeling Actiever gebruik maken van de gebieden van Brabants Landschap en Natuurmonumenten

3 2 0

0 0 1

4 2 4 4

2 2 4 2

4 0 4 2

2 2 4 2

4 2 4 2

2 0 4 2

2 0 0 1

20 8 24 15

5 2 2 1 0 0

0 0 0 1 5 6

4 4 4 0 4 4 2 4 2 2 2 1 0

2 4 4 0 4 4 4 2 2 4 2 0 0

4 4 4 0 4 4 2 4 2 4 2 0 0

4 4 2 0 4 2 4 2 4 2 1 0 0

4 2 2 0 4 4 2 2 2 2 2 2 0

2 4 4 0 4 4 2 2 4 2 1 0 0

0 2 0 0 4 2 0 0 2 0 0 0 0

20 24 20 0 28 24 16 16 18 16 10 3 0

ECONOMISCHE ORDE

OVERHEID Contact gemeente 's-Hertogenbosch Meer ruimte voor recreatie in nieuw bestemmingsplan buitengebied Dorpen linken, met name Berlicum - Den Dungen (ZWVaart als barrière) Ontbreken menskracht / voortrekkers Dommelvisie Gebiedsvisie Keerdijk Eenduidigheid beleid ten aanzien van verblijfsaccommodaties Samenwerking met Boxtel verbeteren Organisatie beheer en onderhoud 1 loket-functie bij gemeente met deskundige ambtenaar Website gemeente aanvullen met informatie/promotie R&T + doorlinks (2x) Te veel inzet op kleinschalige, extensieve recreatie Tweedeling in de gemeente


75


76

Colofon

Opdrachtgever Gemeente Sint-Michielsgestel Titel van het project: Sint-Michielsgestel: het groene buiten! Toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan Gemeente Sint-Michielsgestel Datum April 2008 Begeleiding Dhr. B. Leenen Gemeente Sint-Michielsgestel Dhr. A. Zomers Gemeente Sint-Michielsgestel Projectteam De heer W. van Hooff De heer Th. de Bruin Foto’s Gemeente Sint-Michielsgestel / NL RNT


NL RNT Parkstraat 1b NL-4818 SJ BREDA T.: 076 533 55 31 F.: 076 533 56 31 E.: wimvanhooff@nlrnt W.: www.nlrnt.nl

d’Almarasweg 143 NL-6525 DV NIJMEGEN T.: 024 355 5985 F.: 024 355 5897 E.: [email protected] W.: www.nlrnt.nl

© NL RNT Niets uit dit rapport of bijbehorende tekeningen mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke vermelding van het Gemeente Sint-Michielsgestel en NL RNT, noch mag het zonder bronvermelding worden gebruikt voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd.

77

Sint-Michielsgestel: het groene buiten!

Recommend Documents